IV rok - Wydział Farmaceutyczny - Warszawski Uniwersytet Medyczny

Transkrypt

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY
z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
DLA STUDENTÓW IV ROKU
Kierunek ANALITYKA MEDYCZNA
Rok akademicki 2016 / 2017
1
Opracowanie edytorskie i druk:
Of‌icyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Zam. .... / 2016
nakład 55 egz.
tel. (22) 5720 327
e-mail: of‌[email protected]
www.of‌icynawydawnicza.wum.edu.pl
2
WSTĘP
Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy IV roku na Wydziale
Farmaceutycznym i Oddziale Medycyny Laboratoryjnej Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego.
Zgodnie z programem ministerialnym, studentów IV roku obowiązują następujące przedmioty: Biochemia kliniczna, Diagnostyka izotopowa, Farmakologia, Genetyka
medyczna, Genomika praktyczna, Hematologia laboratoryjna, Immunopatologia, Praktyczna nauka zawodu, Propedeutyka medycyny z elementami interny, Toksykologia. Realizowane są także zajęcia fakultatywne: Bakteriofagi w medycynie, Diagnostyka endokrynologiczna, Diagnostyka immunologiczna, Diagnostyka laboratoryjna w onkologii,
Diagnostyka mikrobiologiczna, Hodowla komórek in vitro, Propedeutyka onkologii.
Oddany do użytku studentów IV roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia organizację Zakładów, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych przedmiotów, cele i formy nauczania, regulamin oraz piśmiennictwo w zakresie podręczników
i czasopism naukowych.
Przewodniczącą Rady Pedagogicznej IV roku jest dr Wioletta Olejarz z Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
1
Spis treści
Wstęp.......................................................................................................................... 1
Władze Uczelni.......................................................................................................... 3
1. Biochemia kliniczna.................................................................................................. 5
2. Diagnostyka izotopowa............................................................................................. 7
3. Farmakologia............................................................................................................. 8
4. Genetyka medyczna................................................................................................... 10
5. Genomika praktyczna................................................................................................ 11
6. Hematologia laboratoryjna....................................................................................... 13
7. Immunopatologia...................................................................................................... 16
8. Praktyczna nauka zawodu......................................................................................... 19
9. Propedeutyka medycyny z elementami interny....................................................... 21
10.Toksykologia.............................................................................................................. 23
ZAJĘCIA FAKULTATYWNE
11.Bakteriofagi w medycynie......................................................................................... 27
12.Diagnostyka endokrynologiczna.............................................................................. 30
13.Diagnostyka immunologiczna.................................................................................. 32
14.Diagnostyka laboratoryjna w onkologii................................................................... 34
15.Diagnostyka mikrobiologiczna................................................................................. 35
16.Hodowla komórek in vitro ....................................................................................... 37
17.Propedeutyka onkologii............................................................................................ 38
2
Władze WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
REKTOR
– prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOŚ
PROREKTOR ds. DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYCH
– prof. dr hab. BARBARA GÓRNICKA
PROREKTOR ds. NAUKI I WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ
– dr hab. JADWIGA TURŁO
PROREKTOR ds. KLINICZNYCH, INWESTYCJI I WSPÓŁPRACY Z REGIONEM
– dr hab. WOJCIECH BRAKSATOR
PROREKTOR ds. KADR– prof. dr hab. ANDRZEJ DEPTAŁA
DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
– Prof. dr hab. PIOTR WROCZYŃSKI
Prodziekan ds. dydaktyczno-wychowawczych
– dr hab. JOANNA KOLMAS
Prodziekan ds. nauki
– dr hab. MARCIN SOBCZAK
Prodziekan ds. Oddziału Medycyny Laboratoryjnej
– prof. dr hab. GRAŻYNA NOWICKA
DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
ul. Banacha 1 (pok. 06 i 010); 02-097 Warszawa,
tel./fax 22 5720787, 22 5720 788, 22 5720 772;
22 5720 787 oraz 22 5720 779 (Analityka medyczna)
Pracownicy Dziekanatu:
Kierownik Dziekanatu
– mgr Katarzyna Stańczyk
Zastępca Kierownika
– Wiesław Urbanik
– mgr Małgorzata Pyzel (Analityka medyczna)
– mgr Wioleta Widłak (Analityka medyczna)
– mgr Anna Artymiuk
– mgr inż. Małgorzata Kośmider-Bucka
– mgr Aneta Markucińska
– Anna Ołtuszewska
– mgr Beata Spychalska
– mgr inż. Joanna Sypuła
– mgr Grzegorz Wasztewicz
Godziny przyjęć w Dziekanacie:
poniedziałek, czwartek – godz. 1000–1400
wtorek, środa – godz. 1000–1300
piątek– nieczynne
3
4
Biochemia kliniczna
KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ
Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Medycznej
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax (22) 5720 735
Kierownik Katedry:
prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: prof. dr hab. Danuta Zapolska-Downar
prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz
Miejsce i wymiar zajęć z biochemii klinicznej:
Zajęcia obejmują 75 godzin,
w tym:
15 godzin wykładów.
40 godzin seminaria.
20 godzin ćwiczenia.
Punkty ECTS – 9
Wykłady odbywają się w salach wykładowych w gmachu Wydziału Farmacji, ul. Banacha 1, zaś
seminaria w Bibliotece Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej WUM, ul. Banacha 1.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:
Celem nauczania biochemii klinicznej jest zapoznanie studentów z zaburzeniami metabolizmu
jako przyczyny oraz następstwa wielu stanów patologicznych. Nabycie przez studenta umiejętności
rozumienia związku między zaburzeniami metabolizmu a jednostką chorobową i wynikiem badania
laboratoryjnego. Rola badań laboratoryjnych w monitorowaniu przebiegu chorób, prognozowaniu
i ocenie efektywności terapii. Zagadnienia wchodzące w zakres biochemii klinicznej są ściśle powiązane z biochemią oraz z chemią kliniczną.
PROGRAM NAUCZANIA:
Tematyka wykładów:
• Biochemia śródbłonka naczyniowego – mechanizmy angiogenezy.
• Biochemia i fizjologia hemostazy naczyniowej.
• Biochemia stanu zapalnego.
• Lipoproteiny osocza; mechanizmy plejotropowego działania statyn.
• Patogeneza miażdżycy.
• Patogeneza ostrych zespołów wieńcowych.
• Mechanizmy niewydolności serca i krążenia.
• Zaburzenia gospodarki węglowodanowej; cukrzyca i jej powikłania, zjawisko insulinooporności.
• Homeostaza energetyczna ustroju; otyłość i zespół metaboliczny.
• Biochemia mięśni.
• Molekularne mechanizmy alergii.
• Biochemia nowotworów – rola biochemicznych markerów nowotworowych.
• Biochemia kliniczna nerek.
• Biochemia kliniczna wątroby.
• Biochemia starzenia się ustroju.
Tematyka seminariów:
• Biochemia i terapia chorób przewodu pokarmowego.
• Biochemia i terapia zaburzeń funkcji wątroby.
5
•
•
•
•
•
•
Biochemia i terapia zaburzeń sercowo-naczyniowych.
Biochemia i terapia schorzeń układu moczowego.
Diagnostyka molekularna wykorzystywana w alergologii.
Dyslipidemie, diagnostyka i leczenie.
Czynniki ryzyka miażdżycy.
Równowaga wodno-elektrolitowa – przyczyny i stany patofizjologiczne prowadzące do zaburzeń elektrolitowych.
• Równowaga kwasowo-zasadowa – mechanizmy odpowiedzialne za utrzymanie tej równowagi oraz mechanizmy kompensacyjne uruchamiane w momencie wystąpienia zaburzeń.
• Gospodarka mineralna – mechanizmy regulujące gospodarkę wapniową, fosforanową i magnezową.
Tematyka ćwiczeń:
• Prezentacja przypadków klinicznych – rola diagnostycznych badań laboratoryjnych.
METODY ORGANIZACJI PRACY I FORMY KONTROLI:
Zajęcia (wykłady i seminaria) odbywają się w semestrze zimowym. Wykłady prowadzone są
dla całego roku, zaś seminaria i ćwiczenia w grupach 20-to osobowych (seminaria) oraz w około
10-cio osobowych (ćwiczenia). Wykaz tematów wykładów jest podawany do wiadomości studentów
na pierwszym wykładzie w semestrze zimowym. W trakcie trwania semestru przewidziane jest jedno kolokwium pod koniec semestru, w formie testu dopuszczającego do sesji egzaminacyjnej.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest pozytywny wynik kolokwium zaliczającego, obecność
na wszystkich zajęciach oraz zdanie egzaminu testowego w zimowej sesji egzaminacyjnej.
LITERATURA:
1. Wożniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
3. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna. Wydawnictwo PERSEUSZ, Sopot 1997, wyd. 2.
4. Tomaszewski J.J.: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa.
5. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa.
6. Pagana K.D., Pagana T.J. Mosby Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie. Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2013.
6
Diagnostyka izotopowa
Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK WUM
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a
– Kierownik – Prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki
W sprawach studenckich sekretariat czynny od 900–1200.
Odpowiedzialna za dydaktykę dr Małgorzata Kobylecka
Zajęcia obejmują 30 godzin, w tym: seminaria 15 godzin, ćwiczenia 15 godzin.
Centrum Dydaktyczne – sala wyznaczona przez Dziekanat.
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z zasadami ochrony radiologicznej oraz praktycznym
zastosowaniem i wykorzystaniem różnych izotopów promieniotwórczych w medycynie, zarówno
w diagnostyce jak i terapii. Zajęcia obejmują również zapoznanie się z podstawami radiofarmakologii, radiochemii i radiobiologii.
Studenci poznają praktycznie i teoretycznie różne procedury diagnostyczne i terapeutyczne dotyczące
zastosowania radioizotopów w praktyce klinicznej. Program seminariów oprócz prezentacji przypadków
klinicznych obejmuje teoretyczne zapoznanie z protokółami badań. Kończąc zajęcia, studenci muszą wykazać się znajomością klinicznych wskazań do badań scyntygraficznych. Zajęcia obejmują również zapoznanie studentów z techniką opisu badań scyntygraficznych z uwzględnieniem specjalistycznej nomenklatury.
Program nauczania
Tematy seminariów:
Metody otrzymywania radioizotopów.
Radiofarmaceutyki
– definicja radiofarmaceutyku,
– rodzaje promieniowania wykorzystywane w medycynie nuklearnej (diagnostyka, leczenie),
– wymagania stawiane radiofarmaceutykom (diagnostyka, leczenie),
– otrzymywanie radiofarmaceutyków,
– klasyfikacja radiofarmaceutyków,
– mechanizmy gromadzenia radiofarmaceutyków,
– znaczenie, chemia i zastosowanie radionuklidu technetu,
– generator molibdenowo-technetowy,
– synteza radiofarmaceutyków technetowych,
– przykłady zastosowania radiofarmaceutyków,
– radiofarmaceutyki znakowane emiterami pozytonów i ich zastosowanie w badaniach PET,
– kontrola jakości radiofarmaceutyków.
Badania czynnościowe.
Kliniczne zastosowanie badań scyntygraficznych.
Kliniczne zastosowanie badań PET.
Tematy ćwiczeń z medycyny nuklearnej polegająca na zapoznaniu się z aparaturą i procedurami znakowania.
Seminaria i ćwiczenia, sposobem zaliczenia jest kolokwium zaliczeniowe.
Ankiety studenckie.
Literatura obowiązkowa i zalecana.
1. L. Królicki: Nuclear Medicine. Ludwig Rydygier Foundation Warsaw1996.
2. Prof. Pruszyński Radiology, Visual Diagnostic, PZWL, Warsaw 1999.
7
Farmakologia
ZAKŁAD FARMAKODYNAMIKI
ul. Banacha 1B, 00-927 Warszawa, tel. 22 116 61 26, fax 22 116 62 03
Kierownik Zakładu:
Dr hab. n. farm. Magdalena Bujalska-Zadrożny
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
Czwartek od godz. 13.00-14.00.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr farm. Agnieszka Kowalczyk
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń:
15 godzin wykładów, 30 godzin ćwiczeń.
Miejsce wykładów i ćwiczeń:
Sala dydaktyczna nr 120, Centrum Biblioteczno-Informacyjne, Warszawski Uniwersytet Medyczny,
ul. Żwirki i Wigury 63, 00-927 Warszawa.
Liczba punktów ECTS: 5 punktów
CEL NAUCZANIA I NAZWA PRZEDMIOTU
Przyswajanie niezbędnej wiedzy umożliwiającej zrozumienie wpływu leków na organizm i organizmu na lek. Zapoznanie studenta z wpływem leków na wyniki badań diagnostycznych.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów
1. Zasady ogólne farmakokinetyki. Teoria receptorowa działania leków.
2. Układ wegetatywny: sympatyczny, parasympatyczny.
3. Podział grup leków psychotropowych.
4. Podstawowe zasady leczenia padaczki i chorób neurodegeneracyjnych.
5. Podstawy leczenia bólu. Opioidy.
6. Niesterydowe leki przeciwzapalne. Leczenie chorób reumatycznych.
7. Zasady leczenie chorób układu oddechowego. Ogólne zasady leczenia chorób alergicznych.
8. Choroby układu pokarmowego.
9. Ogólne zasady leczenia cukrzycy.
10, 11. Zasady leczenia chorób układu krążenia.
12. Zasady leczenia zaburzeń hematopoezy i hemostazy.
13. 14, 15. Chemioterapia.
Tematy ćwiczeń
1. Działania niepożądane leków. Część doświadczalna.
2. Sympatykomimetyki, sympatykolityki, parasympatykomimetyki, parasympatykolityki omówienie poszczególnych grup leków. Część doświadczalna.
3. Leki anksjolityczne, neuroleptyczne, przeciwdepresyjne. Część doświadczalna.
4. Leki przeciwpadaczkowe i leki stosowane w chorobach neurodegeneracyjnych. Część pokazowa.
5. Narkotyczne leki przeciwbólowe. Część doświadczalna.
6. Niesteroidowe leki przeciwzapalne. Część doświadczalna.
7. Leki stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej i POChP. Leki przeciwhistaminowe. Leki wykrztuśne i przeciwkaszlowe. Część pokazowa.
8
8. Leki stosowane w chorobie wrzodowej. Część pokazowa.
9. Leczenie cukrzycy typu I i II. Część pokazowa.
10. 11. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, w leczeniu niewydolności mięśnia sercowego, choroby niedokrwiennej i zaburzeń rytmu serca. Część doświadczalna.
12. Leki stosowane w nadkrzepliwości i niedokrzepliwości krwi. Leki stosowane w niedokrwistości
różnego typu. Część pokazowa.
13. Choroby tarczycy, ogólne zasady leczenia. Chemioterapeutyki stosowane w infekcjach bakteryjnych. Część pokazowa.
14. Leki przeciwgrzybicze, przeciwgruźlicze, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze. Część pokazowa.
15. Leki przeciwnowotworowe. Część pokazowa.
METODY ORGANIZACJI PRACY
Wykłady, ćwiczenia z uwzględnianiem w treściach nauczania najnowszych osiągnięć farmakologii oraz wpływu przedstawianych leków na wyniki badań diagnostycznych.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Ocena wiadomości studenta przeprowadzana jest na bieżąco, zgodnie z programem wykładów
i ćwiczeń. Obecność obowiązkowa. W przypadku nieobecności losowo nieuzasadnionej (odpowiednie zwolnienie lekarskie) student obowiązany był wykazać się znajomością opuszczonego tematu
przed przystąpieniem do dalszych zajęć, w terminie uzgodnionym z asystentem. Ostateczne zaliczenie przedmiotu będzie miało postać egzaminu testowego z materiału nauczania przedstawionego
podczas wykładów i ćwiczeń.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Janiec W. Kompendium farmakologii. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Janiec W. Farmakodynamika. Tom 1, 2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
PIŚMIENNICTWO ZALECANE
1. Kostowski W.I. Farmakologia. Tom 1, 2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
9
Genetyka medyczna
Zakład Genetyki Medycznej
ul. Pawińskiego 3c, 02-106 Warszawa, tel.: 22 572 06 95
– Kierownik Zakładu prof. dr hab. Rafał Płoski
– godziny przyjęć w sprawach studenckich poniedziałki i środy w godz. 9-13.
– osoba odpowiedzialna za dydaktykę mgr Konrad Szymański
– roczny wymiar wykładów i ćwiczeń (punkty ECTS)
5 pkt ECTS, 15 godzin wykładów, 45 godzin ćwiczeń
– miejsce wykładów i ćwiczeń Zakład Genetyki Medycznej (sala seminaryjna)
ul. Pawińskiego 3c, 02-106 Warszawa
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem jest zapoznanie z podstawami genetyki, technikami badań laboratoryjnych i interpretacją
ich wyników z uwzględnieniem metod obliczeń prawdopodobieństwa.
PROGRAM NAUCZANIA – tematy wykładów i tematy ćwiczeń (tematy wykładów odpowiadają tematom ćwiczeń).
−− Rysowanie rodowodów. Typy dziedziczenia.
−− Twierdzenie Bayesa. Szacowanie ryzyka nawrotu.
−− LR. Prawdopodobieństwo rodowodów. Obliczanie ryzyka genetycznego.
−− Mutacje de novo. Uwzględnianie mutacji w szacowaniu ryzyka genetycznego.
−− Cytogenetyka.
−− Analiza sprzężeń.
−− Ryzyko względne. Iloraz szans. Szacowanie ryzyka w chorobach wieloczynnikowych.
−− Metody badania genomu. NGS.
−− Onkogenetyka.
−− Diagnostyka genetyczna.
−− Diagnostyka prenatalna.
−− Terapia genowa.
−− Mikromacierze.
−− Genetyka sądowa.
−− Repetytorium i zaliczenie.
Każdego dnia zajęcia rozpoczynają się od wykładu, po którym są ćwiczenia.
Zaliczenie pisemne ćwiczeń: kolokwium zaliczeniowe składa się z 3 zadań podobnych do tych, rozwiązywanych podczas ćwiczeń, i trwa 30 minut. Próg zaliczenia to całkowicie poprawne rozwiązanie
jednego zadania z trzech. Zaliczenie ćwiczeń jest warunkiem dopuszczenia do zdawania egzaminu.
Egzamin testowy składający się z 50 pytań odbywa się w sesji letniej. Warunkiem zdania egzaminu jest na uzyskanie ponad 50% punktów.
1. Genetyka medyczna. Podręcznik dla studentów medycyny. Gerard Drewa, Tomasz Ferenc (red.)
Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner.
10
Genomika praktyczna
ZAKŁAD FARMAKOGENOMIKI
Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./faks: (+48 22) 572 07 35
Kierownik Katedry/Zakładu: prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek, godz. 11.00-13.00.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Małgorzata Wrzosek
Liczba godzin ogółem – 34,
w tym warsztaty – 14 godz. oraz ćwiczenia – 20 godz.
Miejsce odbywania zajęć: Wydział Farmaceutyczny.
– sale wykładowa i ćwiczeniowa (zgodnie z planem).
Zajęcia prowadzone będą we współpracy z Zakładem Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii
w Warszawie.
Punkty ECTS – 2
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z najnowszymi danymi na temat
wykorzystania markerów genetycznych w praktyce; wykształcenie umiejętności posługiwania się
markerami genetycznymi i korzystania z nowych danych naukowych określających ich użyteczność
w praktyce klinicznej; kształtowanie zdolności do twórczego rozwiązywania problemów w oparciu
o nowoczesne narzędzia badawcze z zakresu genomiki; kształtowanie umiejętności interpretacji nowych danych naukowych z zakresu badań genetycznych.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy warsztatów:
1. Genomika a medycyna laboratoryjna: stan obecny, perspektywy, ograniczenia.
2. Markery genetyczne w diagnostyce chorób i ocenie ryzyka.
3. Markery genetyczne w przewidywaniu skuteczności i bezpieczeństwa terapii.
4. Nutrigenomika a medycyna laboratoryjna.
5. Zastosowanie badań genetycznych w ocenie interakcji między lekami a żywnością oraz ich wpływie na skuteczność i bezpieczeństwo terapii.
6. Genomika a koncepcja medycyny spersonalizowanej.
7. Badania genetyczne – dylematy etyczne.
Tematyka ćwiczeń
1. Diagnostyka molekularna i cytogenetyczna.
2. Badanie kariotypu.
3. DNA jako marker diagnostyczny. Wykrywanie i pomiar zmienności genetycznej, narzędzia skriningowe i diagnostyczne.
4. Identyfikacja mutacji i polimorfizmów.
METODY PRACY
Warsztaty kształtujące umiejętność prezentacji zdobytej wiedzy oraz samodzielnego korzystania
z piśmiennictwa naukowego. Ich kluczowym elementem są prezentacje przygotowywane przez studentów w oparciu o dane publikowane w renomowanych czasopismach zagranicznych oraz naucza11
nie oparte o problem. Prowadzący zajęcia jest moderatorem ukazującym problem, stymulującym
i podsumowującym dyskusję o sposobach jego rozwiązania.
Ćwiczenia praktyczne – laboratoryjne, odbywane w grupach.
Końcowa ocena pracy studenta będzie dokonywana w oparciu o jego aktywność na zajęciach,
przygotowanie prezentacji w oparciu o artykuły z piśmiennictwa światowego oraz zaliczenie kolokwium, które odbędzie się na zakończenie cyklu zajęć.
Piśmiennictwo obowiązkowe
1. Genetyka – ilustrowany przewodnik. E. Passarge (tłum. T. Mazurczak), Wydawnictwo Lekarskie
PZWL 2004.
2. Tom Strachan and Andrew P Read: Human Molecular Genetics, 2nd edition; New York: WileyLiss, 1999, on-line http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7580/.
3. Analiza DNA. Teoria i praktyka, pod red. R. Słomskiego; Wyd Uniw. Przyrodniczego w Poznaniu, 2011.
Piśmiennictwo zalecane
Najnowsze prace naukowe związane z danym zagadnieniem. Ich spis zostanie podany przed rozpoczęciem cyklu zajęć.
12
Hematologia laboratoryjna
Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wydziału Nauki o Zdrowiu WUM
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a, tel.: (22) 599-24-05
p.o. kierownika: Dr med. Marta Faryna
Godziny przyjęć uzgadniane są na bieżąco w sekretariacie.
Wszystkie informacje przeznaczone dla studentów zamieszczane są na tablicy ogłoszeń.
Osoba odpowiedzialna: mgr Agnieszka Wiśniewska.
Roczny wymiar zajęć: 60 godz. wykładów, 90 godz. ćwiczeń.
Wykłady odbywają się na terenie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej.
Ćwiczenia odbywają się na terenie Zakładu (Centralne Laboratorium Szpitala SP CSK; ul. Banacha 1a, blok C; niski parter).
Szczegółowy rozkład sal zostanie podany przed rozpoczęciem zajęć.
Cel nauczania przedmiotu:
• zapoznanie z podstawowymi technikami, stosowanymi w badaniach hematologicznych,
• samodzielne wykonanie badań manualnych w tym mikroskopowych,
• interpretacja wyników z analizatorów hematologicznych,
• algorytmy postępowania diagnostycznego w zaburzeniach układu białokrwinkowego, czerwonokrwinkowego i płytkotwórczego oraz w zaburzeniach hemostazy,
• zmiany parametrów hematologicznych w różnych patologiach układowych i narządowych.
Program:
Wymiar godzin:
Wykłady: 7 i 8 semestr po 2 godz. 1 raz w tygodniu 30 x 2 godz. (60 godzin).
Ćwiczenia: 7 i 8 semestr po 3 godz. 1 raz w tygodniu 30 x 3 godz. (90 godzin).
Tematy wykładów
1. Hematopoeza. Czynniki wzrostu układu krwiotwórczego.
2. Hematopoeza układu białokrwinkowego.
3. Hematopoeza układu czerwonokrwinkowego.
4. Hematologia laboratoryjna, jej rola w procesie diagnostycznym.
5. Metody instrumentalne stosowane w hematologii.
6. Zmiany jakościowe i ilościowe krwinek białych.
7. Zmiany jakościowe krwinek czerwonych.
8. Morfologia krwi obwodowej w stanach zapalnych.
9. Podział niedokrwistości. Aplazja szpiku.
10. Niedokrwistości hemolityczne.
11. Niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedokrwistość chorób przewlekłych.
12. niedokrwistość pokrwotoczna.
13. Niedokrwistości megaloblastyczne.
14. Układ krzepnięcia i fibrynolizy.
15. Układ inhibitorowy hemostazy.
16. Badania w hemostazie.
17. Zaburzenia układu krzepnięcia i fibrynolizy.
18. Rola płytek krwi.
13
19. Trombocytopenie, trombocytozy, trombocytopatie.
20. Znaczenie diagnostyczne retykulocytów.
21. Przewlekła białaczka szpikowa – nowotwory mieloproliferacyjne.
22. Zespoły mielodysplastyczne.
23. Ostra białaczka mieloblastyczna.
24. Ostra białaczka limfoblastyczna.
25. Przewlekła białaczka limfatyczna.
26. Chłoniaki.
27. Szpiczak i inne gammapatie.
28. Rola cytometrii przepływowej w badaniach hematologicznych.
29. Stany nagłe w hematologii.
30. Badania cytochemiczne i cytoenzymatyczne komórek układu krwiotwórczego.
31. Zasady interpretacji wyników badań hematologicznych.
Tematy ćwiczeń
1. Zajęcia organizacyjne, prawidłowe rozmazy krwi obwodowej.
2. Szereg białokrwinkowy szpiku.
3. Szereg czerwonokrwinkowy i trombocytarny szpiku.
4. Wykonywanie rozmazów krwi obwodowej /technika, barwienia/.
5. Zapoznanie się z morfologią prawidłowych leukocytów krwi obwodowej.
6. Ocena krwinek czerwonych w rozmazach. Odczyn opadania krwinek (OB.).
7. Samodzielne wykonanie rozmazu i jego ocena ilościowa i jakościowa.
8. Liczenie rozmazów krwi obwodowej.
9. Charakterystyczne zmiany zapalne krwinek białych, liczenie rozmazów.
10. Niedokrwistości mikrocytarne, ocena rozmazów.
11. Metoda manualna barwienia retykulocytów.
12. Ocena jakościowa normocytów oraz ilościowa retykulocytów.
13. Niedokrwistości makrocytarne, ocena rozmazów.
14. Odmłodzenie układu białokrwinkowego.
15. Mieloblasty i promielocyty rozmaz krwi obwodowej.
16. Liczenie rozmazów krwi obwodowej z nieznacznym przesunięciem w lewo.
17. Liczenie rozmazów krwi obwodowej ze znacznym przesunięciem w lewo.
18. Erytroblasty w rozmazach krwi obwodowej, znaczenie diagnostyczne.
19. Liczenie rozmazów krwi obwodowej z monocytozą.
20. Liczenie rozmazów krwi obwodowej u dzieci.
21. Przewlekła białaczka szpikowa rozmaz krwi obwodowej.
22. Przewlekła białaczka szpikowa obraz szpiku.
23. Szpiczak plazmocytowy, chłoniaki – szpik, krew obwodowa.
24. Ostra białaczka mieloblastyczna rozmaz krwi obwodowej.
25. Ostra białaczka mieloblastyczna obraz szpiku.
26. Przewlekła białaczka limfatyczna rozmaz krwi obwodowej.
27. Przewlekła białaczka limfatyczna obraz szpiku.
28. Ostra białaczka limfoblastyczna rozmaz krwi obwodowej.
29. Ostra białaczka limfoblastyczna obraz szpiku.
30. Zaliczenie ćwiczeń, ocena rozmazów.
Forma oceny:
• ocena na bieżąco umiejętności rozpoznawania komórek i liczenia rozmazów.
Zaliczenie przedmiotu:
• praktyczna ocena rozmazu,
• egzamin testowy i ustny.
14
Literatura obowiązkowa:
• A. Dmoszyńska, T. Robak: Podstawy hematologii.
• H. Bomski: Podstawowe badania hematologiczne.
• B. Mariańska, J. Fabijańska-Mitek, J. Windyga: Badania laboratoryjne w hematologii.
Literatura zalecana:
• K. Janicki: Hematologia kliniczna.
• I. Krzemińska-Ławkowiczowa, S. Maj: Atlas hematologii klinicznej.
• I.H. Carr, B.F. Robak: Atlas hematologii klinicznej.
• N. Hughes-Jones: Hematologia.
• J. Pereira, T.I. George, D.A. Arber: Atlas krwi obwodowej – podstawowe narzędzie diagnotyczne.
15
Immunopatologia
1. Zakład Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych WUM
ul. Pawińskiego 3c; 02-106 Warszawa, tel.: (22) 5720709
2. Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii im. Prof. Tadeusza
Orłowskiego WUM
ul. Nowogrodzka 59; 02-006 Warszawa, tel.: (22) 5021260
– kierownik Katedry/Zakładu
Prof. dr hab. n. med. Marek Radkowski
Prof. dr hab. Andrzej Górski
– godziny przyjęć w sprawach studenckich:
Zakład Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych WUM: pn. i pt. 9.30-13.30
Zakład Immunologii Klinicznej WUM: 9.30-14.00.
lub w innych godzinach po uprzednim ustaleniu telefonicznym.
– osoba odpowiedzialna za dydaktykę
Prof. dr hab. Maria Nowaczyk
Dr Agnieszka Pawełczyk.
– roczny wymiar wykładów i ćwiczeń (punkty ECTS).
20 godzin wykładów.
40 godzin ćwiczeń.
– miejsce wykładów i ćwiczeń
1. Pracownie laboratoryjne Zakład Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych WUM.
2. Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii WUM.
2. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Podstawowym celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z rodzajami zaburzeń
układu immunologicznego, z mechanizmami chorób o podłożu immunologicznym oraz z zasadami
immunodiagnostyki.
Na treść nauczania składają się następujące elementy: podstawy immunogenetyki, mechanizmy
odpowiedzi immunologicznej i ich znaczenie w rozwoju schorzeń o podłożu autoimmunizacyjnym,
nadwrażliwości i niedoborów układu odpornościowego, nowe trendy w immunomodulacji, lekooporne infekcje i potencjalne zastosowanie fagów w ich zwalczaniu, etyka badań klinicznych.
Podczas ćwiczeń laboratoryjnych studenci zdobywają wiedzę na temat praktycznych aspektów
diagnostyki immunologicznej, kształtują umiejętności praktycznego doboru testów do diagnostyki
zaburzeń układu odpornościowego, ich właściwej interpretacji i wykorzystania.
3. PROGRAM NAUCZANIA
– Tematy wykładów:
– Subpopulacje limfocytów, praktyczne znaczenie ich zróżnicowania.
– Immunologia miażdżycy.
– Tło immunologiczne glomerulopatii.
– Zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze.
– Genetyczne uwarunkowania schorzeń immunologicznych.
– Wybrane choroby o podłożu immunologicznym.
– Immunologia rozrodu.
16
– Metody badań immunologicznych i ich praktyczne znaczenie.
– Leki immunosupresyjne i ich wpływ na odpowiedź immunologiczną.
– Cytokiny i ich znaczenie w funkcji układu odpornościowego i immunopatologii oraz możliwości stosowania w terapii.
– Etyka w badaniach klinicznych.
– Bakteriofagi i ich znaczenie w terapii.
– Tematy ćwiczeń: w Zakładzie Immunologii Klinicznej:
Ćwiczenia obejmują prezentacje metod i interpretację wyników diagnostycznych immunologicznych badań przy ich użyciu:
– cytometrii przepływowej (fluorescencja dwu i trójkolorowa);
– hodowli tkanek (stymulacja miogenami swoistymi i nieswoistymi;
– immunoenzymatycznej (ELISA);
– izotopowych (w pracowni izotopowej klasy III i Z);
– serologicznych (oznaczania preformowanych przeciwciał – % PRA, crossmatch dla doboru
do transplantacji narządów unaczynionych;
– genetycznych (oznaczanie ekspresji antygenów zgodności tkankowej klasy I i II u potencjalnych biorców narządów);
– oznaczanie poziomu przeciwciał przeciw antygenom zgodności tkankowej klasy I i II w Luminezie;
– stosowania metod immunosupresji klinicznej;
– metody tworzenia i stosowania norm dla poszczególnych metod immunologicznych.
-w Zakładzie Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych
1. Zaburzenia układu immunologicznego jako konsekwencja zakażeń wirusowych, bakteryjnych
i pasożytniczych.
Podstawowe zasady pobierania materiału do badań immunologicznych.
Ocena stanu odporności pacjenta.
2. Techniki biologii molekularnej w diagnostyce zaburzeń układu immunologicznego
– diagnostyka immunologiczna chorób wirusowych, bakteryjnych i pasożytniczych;
– diagnostyka molekularna patogenów atakujących układ immunologiczny (na wybranych
przykładach);
– omówienie i interpretacja wyników badań laboratoryjnych.
3. Nadwrażliwość
– klasyfikacja i patogeneza;
– metody diagnostyczne nadwrażliwości, w tym diagnostyka chorób alergicznych;
4. Niedobory odporności
– klasyfikacja i podłoże niedoborów odporności;
– konsekwencje zaburzeń odporności;
– diagnostyka niedoborów immunologicznych;
– problematyka szczepień u pacjentów z niedoborami odporności;
5.Autoimmunizacja
– mechanizmy patogenezy – podłoże chorób autoimmunizacyjnych;
– diagnostyka laboratoryjna chorób autoimmunologicznych;
6. Immunoprofilaktyka i immunoterapia.
4. METODY ORGANIZACJI PRACY
Przedmiot prowadzony jest przez 2 Zakłady Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Pierwsza część zajęć odbywa się w Zakładzie Immunologii Klinicznej, druga w Zakładzie Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych.
17
Metody organizacji pracy:
1. Wykłady i prezentacje multimedialne.
2. Ćwiczenia laboratoryjne.
3.Demonstracje.
5. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Po pierwszej części zajęć przeprowadzane jest kolokwium, którego pozytywny wynik stanowi
podstawę dopuszczenia do egzaminu końcowego. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest obecność, ocena przygotowanej przez każdego studenta krótkiej prezentacji, będącej teoretycznym wprowadzeniem w tematykę zajęć oraz zaliczenie części praktycznej. W przypadku nieobecności konieczne jest
zaliczenie danej partii materiału u osoby prowadzącej. Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym,
obejmującym wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem oceny do indeksu.
6.LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T.: Immunologia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Warszawa 2013.
2. Kowalski M.: Immunologia kliniczna. Mediton, Łódź 2000.
3. Lasek W.: Immunologia. Podstawowe zagadnienia i aktualności. Wydawnictwo naukowe PWN,
Warszawa 2009.
4. Playfair J.H.L., Chain B.M.: Immunologia w zarysie. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
5. Nowaczyk M., Górski A: Podstawy Immunologii Klinicznej (cz. I i II), Oficyna Wydawnicza
WUM. Warszawa 2003.
6. Zembala M., Górski A.: Zarys immunologii klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.
7.LITERATURA ZALECANA
1) Robert R. Rich: „Clinical Immunology. Principles and Practice. (third edition) – 2012,
ISBN: 9780723436911.
2) Mark H.Beers, Robert S. Porter, Thomas V.Jones, Justin L. Kaplan, Michael Berkwits: „The Merck
Manual of Diagnosis and Therapy” – 2006, 18 wydanie, 13 rozdział, str. 1320-1380.
3) Philips Hornick, Marlene Rose: „Transplantation Immunology” (Methods In molecular biology
™) – 2006, Human Press Inc.
4) Badania immunogenetyczne w transplantologii i diagnostyce: praca zbiorowa pod redakcją Katarzyny Boguni-Kubik, wydawca I-BIS, rok 2012, ISBN: 978-83-61512-40-0.
Spis literatury zalecanej jest uaktualniany w każdym roku akademickim i podawany jest na początku zajęć. Obejmuje przede wszystkim najnowsze artykuły naukowe dotyczące poszczególnych
zagadnień omawianych podczas ćwiczeń i wykładów.
18
Praktyczna nauka zawodu
ul Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax (22) 5720-735
Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: dr n. farm. Ewa Skarżyńska
Miejsce i wymiar zajęć:
• Przedmiot jest nauczany w wymiarze 90 godzin ćwiczeń.
• Zajęcia odbywają się w Centralnym Laboratorium Państwowego Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie przy ul. Lindleya 4.
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu dotyczą zasad pracy w medycznym laboratorium diagnostycznym, zgodnie z obowiązującymi standardami kształcenia. Celem nauczania jest
zapoznanie studentów ze strukturą medycznego laboratorium diagnostycznego i jego całodobowym
funkcjonowaniem z wyszczególnieniem pracy w trybie pilnym i planowym oraz nabycie umiejętności bezpiecznej pracy z biologicznym materiałem klinicznym (różne formy materiału – zasady ich
przyjmowania na badania wykonywane w laboratorium oraz przygotowanie do transportu w przypadku ich wykonywania poza laboratorium).
Zakres przedmiotu obejmuje:
1. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad przyjmowania zleceń na badania laboratoryjne w Sektorze Rejestracji i Dystrybucji materiału do badań (formularze skierowań, istotne dane osobowe
na nich zawarte, ochrona danych osobowych).
2. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad postępowania z przyjętym materiałem (oznakowania
kodowe i identyfikacja próbek różnych materiałów klinicznych).
3. Nabycie umiejętności oceny przydatności materiału biologicznego do wykonania zlecanych badań (właściwe pobranie materiału, właściwy antykoagulant do odpowiednich badań, właściwa
objętość próbki oraz ocena makroskopowa przyjętego materiału do badań na obecność skrzepów, hemolizy, lipemii itd.).
4. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad prawidłowego przygotowania materiału do badań w laboratorium (oznakowanie materiału, wirowanie, ewentualne rozcieńczanie wstępne właściwe dla
oznaczenia, mrożenie i rozmrażanie próbek w szczególnych przypadkach).
5. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w medycznym laboratorium diagnostycznym.
6. Nabycie umiejętności poprawnej eksploatacji aparatury laboratoryjnej (czynności konserwacyjne, postępowanie w przypadkach awarii).
7. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad postępowania dla zapewnienia jakości analitycznej badań laboratoryjnych (kalibracje i okres jej ważności, stosowane odczynniki i terminy ich trwałości, systemy kontroli jakości wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjnej).
8. Uzyskanie praktycznej umiejętności wykonywania podstawowych oznaczeń laboratoryjnych
z zakresu:
1) Hematologii,
2) Układu hemostazy,
3) Chemii klinicznej,
4) Monitorowania stężeń leków,
5) Immunologii ogólnej,
6) Immunochemii, alergologii,
19
7) Serodiagnostyki wirusologicznej,
8) Analityki ogólnej.
9. Poznanie pojęcia wyniku: jakościowego, półilościowego i ilościowego, a także opisowej formy
wyniku oraz właściwego komentarza do testu oznaczenia.
10. Poznanie zasad postępowania w przypadku uzyskania wartości krytycznych wyniku badania laboratoryjnego.
11. Poznanie procesu walidacji i autoryzacji wyniku badania laboratoryjnego.
12. Nabranie nawyku stałego kontaktu oraz nawiązywania współpracy pomiędzy Laboratorium
a zleceniodawcami badań laboratoryjnych (lekarze z Klinik, Oddziałów Szpitala).
Szczegółowy program zajęć
−− Przyjmowanie, rejestracja i dystrybucja materiału.
−− Zasady wydawania wyników (recepcja).
−− Badania z zakresu hematologii (morfologia krwi obwodowej).
−− Badania z zakresu analityki ogólnej (badanie ogólne moczu i kału).
−− Badania z zakresu chemii klinicznej i terapii monitorowanej.
−− Oznaczenia immunochemiczne.
−− Zasady postępowania w przypadku wykonywania badań pilnych.
Metody organizacji pracy i formy kontroli
Zajęcia odbywają się raz w tygodniu przez cały semestr zimowy. Warunkiem zaliczenia przedmiotu w semestrze zimowym jest obecność na wszystkich zajęciach i zaliczenie kolokwium końcowego u osoby odpowiedzialnej za realizację zajęć.
Literatura
1. Wożniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
3. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna. PERSEUSZ, Sopot
1997, wyd. 2.
4. Tomaszewski J.J.: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa.
5. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa.
6. Diagnostyka Laboratoryjna – czasopismo wydawane przez PTDL.
7. Badanie i Diagnoza – czasopismo wydawane przez Fundację Rozwoju Diagnostyki Laboratoryjnej.
20
Propedeutyka medycyny z elementami interny
Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Instytutu Stomatologii
02-005 Warszawa, ul. Lindleya 4; tel. 22 502 11 44; e-mail. [email protected]
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. n. med. Piotr Pruszczyk
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Dr n. med. Anna Lipińska
godziny przyjęć w sprawach studenckich: 8-12.
roczny wymiar: wykładów – 15 godz., seminariów – 30 godz., ćwiczeń – 45 godz.
zajęcia odbywają się w Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawa ul. Lindleya 4 (pawilon nr 3 ) i Klinice Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii, Warszawa ul. Nowogrodzka 59 (pawilon nr 2).
Cel nauczania i zakres przedmiotu:
Zapoznanie studentów analityki medycznej z podstawową wiedzą z zakresu procesów patofizjologicznych i objawów klinicznych najczęstszych schorzeń internistycznych. Przekazanie podstaw dotyczących ich rozpoznawania ze szczególnym uwzględnieniem metod laboratoryjnych, interpretacji
wyników badań dodatkowych oraz leczenia i profilaktyki.
Program nauczania (Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii):
Tematy wykładów:
• Miażdżyca, powikłania, prewencja,
• Choroba wieńcowa. Zawał serca,
• Niewydolność serca,
• Zaburzenia rytmu serca,
• Nadciśnienie tętnicze,
• Cukrzyca,
• Choroby płuc,
• Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
• Nagłe zatrzymanie krążenia. Zasady postępowaniareanimacyjnego.
Tematy seminariów:
• Organizacja pracy w Klinice. Zasady badania chorego,
• Ocena stanu ogólnego chorego. Badanie głowy i szyi,
• Badanie układu krążenia,
• Badanie obwodowego układu krążenia,
• EKG,
• Badanie układu oddechowego,
• Badanie układu pokarmowego,
• Badanie układu moczowego,
• Ocena stanu neurologicznego i psychicznego.
Tematy ćwiczeń: Przedstawienie przypadków klinicznych ze szczególnym uwzględnieniem i interpretacją badań laboratoryjnych.
Program nauczania (Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii):
Tematy wykładów:
• Ostra i przewlekła niewydolność nerek.
• Choroby układu moczowego: zakażenia układu moczowego, kamica dróg moczowych, kłębuszkowe zapalenia nerek, nefropatie wtórne.
• Żółtaczki. Wirusowe zapalenia wątroby.
21
• Najczęstsze choroby przewodu pokarmowego – choroba refluksowa przełyku, choroba wrzodowa, zapalenia jelit.
• Gruźlica i inne najczęstsze choroby zakaźne (z wyłączeniem wzw).
Tematy seminariów:
• Zaburzenia jonowe i gospodarki kwasowo-zasadowej oraz metody leczenia nerkozastępczego.
• Diagnostyka chorób hematologicznych: niedokrwistości, skazy krwotoczne.
• Marskość wątroby. Ostre schorzenia jamy brzusznej z uwzględnieniem wskazań do leczenia
operacyjnego.
• Nowotwory, epidemiologia, obraz kliniczny najczęściej rozpoznawanych nowotworów. Pacjent z chorobą nowotworową.
• Symptomatologia i diagnostyka chorób tarczycy.
• Zakażenia i posocznica.
• Chory z podejrzeniem udaru mózgu.
Tematy ćwiczeń:
• Omówienie wyników badań wykonanych metodą mefelometryczną, metodami serologicznymi i PCR a także badań immunologicznych z zastosowanie aparatu Luminex.
• Badania związane z dializoterapią.
• Terapia monitorowana.
• Omówienie historii chorób oraz wyników badań.
Metody organizacji pracy. Formy kontroli i ocena wyników nauczania.
Obowiązuje przygotowanie się do zajęć na podstawie podręczników i dostępnych konspektów.
Asystenci kontrolują w czasie ćwiczeń znajomość obowiązującego materiału. W ostatnim dniu ćwiczeń odbywa się ustne kolokwium zaliczeniowe u Kierownika Kliniki lub u adiunktów Kliniki.
1. Szczeklik A.: Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, 2011.
2. Kokot F.: Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych. PZWL, 2007.
1. Herold G.: Medycyna wewnętrzna. PZWL, 2008.
2. Januszewicz W., Kokot F.: Interna. PZWL. Warszawa, 2002.
22
Toksykologia
1. ZAKŁAD TOKSYKOLOGII
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. (22) 572 07 60
oraz:
2. ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. (22) 572 07 95
1. Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Mirosław Szutowski
Odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Anna Małkowska
godziny przyjęć w sprawach studenckich poniedziałek – piątek 1000-1400.
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń
15 godzin wykładów, 30 godzin ćwiczeń.
Punkty ETCS – 3
Miejsce wykładów – sale wykładowe w gmachu Wydziału Farmaceutycznego ul. Banacha 1.
Miejsce ćwiczeń – Zakład Toksykologii, ul. Banacha 1.
Celem przedmiotu jest zapoznanie się studentów ze specyfiką współczesnych zatruć, źródłami
zagrożeń i działaniami profilaktycznymi z uwzględnieniem koncepcji bezpieczeństwa chemicznego.
Omówione zostaną podstawowe pojęcia toksykologiczne dotyczące toksyczności, oceny narażenia,
terminologia stosowana w ustawodawstwie dotyczącym środków chemicznych. Przedstawione zostaną losy ksenobiotyków w ustroju, mechanizmy działania toksycznego i zasady postępowania w zatruciach. Omówione zostaną zjawiska toksykomanii.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów
1. Cele i zadania toksykologii.
2. Interdyscyplinarny charakter toksykologii.
3. Podstawowe pojęcia i definicje w toksykologii.
4. Mechanizmy działania substancji toksycznych.
5. Losy ksenobiotyku w ustroju i ich działanie toksyczne.
6. Postępowanie w zatruciach, odtrutki, ośrodki ostrych zatruć.
7. Toksykomanie.
8. Toksykologia doświadczalna, metody oceny toksyczności.
9. Koncepcja bezpieczeństwa chemicznego.
Tematy ćwiczeń
1. Oznaczanie alkoholu metylowego we krwi metodą kolorymetryczną.
2. Oznaczania alkoholu etylowego we krwi metodą GCMS.
3. Oznaczanie hemoglobiny tlenkowej (HbCO) we krwi.
4. Identyfikacja pochodnych kwasu barbiturowego i glimidu w moczu.
5. Oznaczanie barbituranów i glimidu w surowicy metodą spektrofotometryczną.
6. Oznaczanie kwasu ∆-aminolewulinowego w moczu jako wskaźnika narażenia na ołów.
7. Zastosowanie toksykokinetyki w diagnostyce zatrucia ostrego salicylanami.
23
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń są podane
na tablicy ogłoszeń przy pracowni toksykologii.
Warunkiem zaliczenia pracowni jest wykonanie wszystkich ćwiczeń przewidzianych w programie oraz zdanie kolokwium.
Przedmiot kończy się pisemnym egzaminem.
1. Toksykologia współczesna pod redakcją prof. Seńczuka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
LITERATURA ZALECANA
2. Podstawy toksykologii, Casaret & Doull Wydanie polskie pod redakcją Barbary Zielińskiej-Psui
i Andrzeja Sapoty, Wydawnictwo MedPharm Polska 2014.
TOKSYKOLOGIA
2. KIEROWNIK ZAKŁADU: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: środa 10-12.
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń (punkty ECTS) – 30 godzin (15 godzin wykłady, 15 godzin
ćwiczenia).
Miejsce wykładów i ćwiczeń: Wydział Farmaceutyczny WUM, ul. Banacha 1, Zakład Badania Środowiska.
Wykłady i ćwiczenia obejmują dwie tematyki – epidemiologię kliniczną i środowiskową oraz
mutagenezę środowiskową.
Epidemiologia: celem nauczania jest przekazanie studentom wiedzy na temat podstaw epidemiologii klinicznej, chorób zakaźnych i epidemiologii środowiskowej oraz w medycynie pracy.
Mutageneza środowiskowa: celem nauczania jest przekazanie studentom wiedzy na temat zagrożeń genetycznych wynikających z zanieczyszczenia środowiska różnymi czynnikami fizycznymi
i chemicznymi a także nauczenie wykonywania bakteryjnych testów krótkoterminowych do oceny
właściwości genotoksycznych i mutagennych związków chemicznych.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów (15 godzin)
−− Ksenobiotyki w środowisku – działanie mutagenne związków chemicznych,
−− Krótkoterminowe testy do wykrywania związków genotoksycznych,
−− Działanie rakotwórcze substancji chemicznych,
−− Podstawy epidemiologii klinicznej,
−− Epidemiologia chorób zakaźnych,
−− Epidemiologia środowiskowa i epidemiologia w medycynie pracy.
Tematy ćwiczeń i seminariów (15 godzin)
−− Opracowanie i przedstawienie przykładów badań klinicznych nad lekiem,
−− Zaprojektowanie pełnego badania epidemiologicznego,
−− Rozwiązywanie zadań epidemiologicznych dotyczących w/w tematów,
24
−− Wykrywanie zagrożeń w środowisku przyrodniczym i w środowisku pracy w ujęciu jednostkowym i populacyjnym,
−− Procedury wykonywania wybranych testów krótkoterminowych do wykrywania związków
genotoksycznych i mutagennych,
−− Metody analizy i opracowywania wyników testów do oceny właściwości genotoksycznych
i mutagennych,
−− tematy seminariów – brak.
Wykłady i ćwiczenia odbywają się w semestrze zimowym w wymiarze 30 godzin i są obowiązkowe. Wykłady mają za zadanie przybliżenie studentom znaczenia pojęć związanych z epidemiologią
kliniczną i środowiskową, toksykologią genetyczną, zapoznanie z metodami oceny właściwości mutagennych i kancerogennych związków chemicznych. Ćwiczenia mają charakter praktyczny, stanowią rozwinięcie wiedzy teoretycznej przekazywanej na wykładach.
Studenci na ćwiczeniach laboratoryjnych pracują w 2-3 osobowych zespołach (mutageneza) lub
6 osobowych (epidemiologia). W przypadku nieobecności losowo uzasadnionej (zwolnienie lekarskie) student obowiązany jest wykazać się znajomością opuszczonego tematu w terminie uzgodnionym z prowadzącym.
Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych.
Zaliczenie ćwiczeń część Epidemiologia kliniczna i środowiskowa: w formie opracowania i prezentacji multimedialnej.
Zaliczenie ćwiczeń część Mutageneza środowiskowa: Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest obecność na wszystkich zajęciach praktycznych oraz wykładach, wykonanie oznaczeń genotoksyczności
związków chemicznych w omawianych testach krótkoterminowych a następnie przygotowanie sprawozdania oraz prezentacji multimedialnej.
1. Nałęcz-Jawecki G, Bonisławska A, Skrzypczak A., Demkowicz-Dobrzański K. Ekotoksykologia
Testy oceny toksyczności i genotoksyczności. Zakład Badania Środowiska, Warszawski Uniwersytet Medyczny. 2010.
2. Nałęcz-Jawecki G [red.], Demkowicz-Dobrzański K., Świętochowska B., Bonisławska A.; Higiena i epidemiologia; Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna. 2005.
LITERATURA ZALECANA
1. Jędrychowski Wiesław: Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
2. Bzdęga Jerzy, Gębska-Kuczerowska Anita: Epidemiologia w zdrowiu publicznym. Wydawnictwo
lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
3. Jędrychowski Wiesław: Epidemiologia wprowadzenie i metody badań. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 1999.
4. Brzeziński Zbigniew J., Szamotulska Katarzyna: Epidemiologia Kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
5. R. Beaglehole, R. Bonita, T. Kjellstrom: Podstawy epidemiologii, Tłumaczenie pod red. Szeszeni-Dąbrowska; IMP, Łódź 2002.
6. Leon Jabłoński, Irena Dorota Karwat: Podstawy epidemiologii ogólnej, epidemiologia chorób
zakaźnych, Czelej, Lublin 2002.
7. Sawicki Feliks: Elementy Statystyki dla Lekarzy, PZWL, Warszawa 1982.
8. Mortelmans K., Zeiger E., 2000; The Ames Salmonella/microsome mutagenicity assay. Mutat.
Res. 455: 29-60.
9. Quillardet P., Hofnung M., 1985: The SOS chromotest a colorimetric bacterial assay for genotoxins: procedures. Mutat. Res. 147: 65-78.
25
10. ISO 13829 (2000): Water quality Determination of the genotoxicity of water and waste water
using the Umu-test.
11. T. A. Brown Genomy – Wyd. 2 zm. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
12.P.G. Wells, K. Lee, C. Blaise Eds Microscale Aquatic Toxicology – Advances, Techniques and
Practice, , CRC Lewis Publishers, Florida 1996.
26
ZAJĘCIA FAKULTATYWNE
Bakteriofagi w medycynie
Zajęcia fakultatywne dla studentów studiów jednolitych magisterskich
kierunku analityka medyczna Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej na rok akademicki 2016/2017
Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii im. prof. Tadeusza
Orłowskiego Warszawski Uniwersytet Medyczny
02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59; tel. (22) 502-12-60
– kierownik Katedry/Zakładu prof. dr hab. med. Andrzej Górski
– godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałki od 9:00 do 12:00.
– osoba odpowiedzialna za dydaktykę dr n. biol. lek. Ryszard Międzybrodzki
– roczny wymiar wykładów i ćwiczeń (punkty ECTS): 1 punkt ETCS
– miejsce wykładów i ćwiczeń:
Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii WUM Kampus Lindleya, pawilon nr 1
ul. Nowogrodzka 59, 02-006 Warszawa.
2. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Zapoznanie studentów z obecnym stanem wiedzy na temat wirusów bakteryjnych (bakteriofagów), ich biologią i wpływem na środowisko i organizm człowieka. Zapoznanie z nowymi metodami
profilaktycznymi i terapeutycznymi rozwijającymi się dzięki postępowi w biotechnologii bakteriofagów, w szczególności mogącymi mieć zastosowanie w walce z antybiotykoodpornymi zakażeniami
bakteryjnymi, takimi jak terapia fagowa. Zdobycie wiedzy w zakresie celów i zasad prowadzenia różnych rodzajów eksperymentów medycznych. Kształcenie umiejętności powiązania wiedzy nabytej
z praktyczną oraz samodzielnej analizy naukowej literatury medycznej i jej prezentacji.
4. METODY ORGANIZACJI PRACY
Cotygodniowe 3-godzinne zajęcia (łącznie 15 godz. seminariów).
3. PROGRAM NAUCZANIA – tematy seminariów
1. Wirusy bakterii – przyjaciele czy wrogowie?
Kryzys antybiotykoterapii – przyczyny, znaczenie i konsekwencje. Odkrycie bakteriofagów;
wstęp do biologii bakteriofagów; izolacja i hodowla bakteriofagów; mechanizm działania przeciwbakteryjnego fagów; fagi zjadliwe i łagodne; profagi; rola fagów w środowisku; bakteriofagi
kodujące toksyny Shiga, stabilność fagów w różnych warunkach i ich penetracja tkankowa – znaczenie praktyczne. Unikalne właściwości bakteriofagów umożliwiające ich zastosowanie w leczeniu zakażeń wywołanych przez bakterie, które nabyły oporność na antybiotyki; synergizm
fagowo-antybiotykowy; fagi i biofilm. Zastosowanie metody phage display.
2. Zastosowanie fagów w zwalczaniu zakażeń bakteryjnych
Rodzaje preparatów fagowych, sposoby ich przygotowania i zakres zastosowania; typowanie
fagowe – zastosowanie i zasady wykonywania. Historia terapii fagowej w Polsce i na świecie; wyniki badań na modelach zwierzęcych; aktualne badania kliniczne w zakresie fagoterapii i ich rola
w jej rozwoju; zastosowanie bakteriofagów w przemyśle spożywczym i rolnictwie; endolizyny
bakteryjne. Zastosowanie fagów w diagnostyce laboratoryjnej.
27
3. Immunologia bakteriofagów
Immunomodulujące działanie fagów; rola fagów w procesie zapalnym; fagi w transplantologii,
fagi a proces nowotworzenia. Przeciwciała antyfagowe – sposoby monitorowania, dynamika powstawania i znaczenie kliniczne. Fagi a wirusy patogenne dla człowieka – potencjalne mechanizmy działania.
4. Zasady terapii fagowej antybiotykoopornych zakażeń bakteryjnych i jej zastosowanie w praktyce
klinicznej
Prawne i etyczne aspekty terapii fagowej; eksperyment badawczy a leczniczy; świadoma zgoda
pacjenta. Wskazania do terapii fagowej; kryteria kwalifikacji do terapii, kryteria wyłączenia z terapii; badania diagnostyczne wykonywane w związku z kwalifikacją do terapii fagowej. Protokoły
terapii fagowej – drogi podania, dawkowanie i czas terapii; monitorowanie terapii; wskazania
do wykonywania kontrolnych posiewów i typowania fagowego; przerwanie terapii; leczenie zakażeń mieszanych i inne sytuacje szczególne.
Wyniki zastosowania fagoterapii w leczeniu przewlekłych zakażeń bakteryjnych; bezpieczeństwo
terapii fagowej. Opisy przypadków klinicznych; fagoterapia przewlekłego bakteryjnego zapalenia
gruczołu krokowego; mechanizm, monitorowanie, występowanie i znaczenie kliniczne zjawiska
fagooporności.
5. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Test sprawdzający z oceną i wpisem jego zaliczenia w indeksie.
6. LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Kunicki-Goldfinger W. J. H. Życie bakterii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
2. Letarov A.V., Golomidova A.K., Tarasyan K.K. Ecological basis for rational phage therapy. Acta
Naturae, 2010; 2: 60-72.
3. Górski A., Międzybrodzki R., Borysowski J. i współpr. Phage as a modulator of immune responses: practical implications for phage therapy. Advances in Virus Research, 2012; 83: 41-71.
4. Międzybrodzki R., Borysowski J., Weber-Dąbrowska B. i współpr. Clinical aspects of phage therapy. Advances in Virus Research, 2012; 83: 73-121.
5. Kodeks Etyki Lekarskiej.
6. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 05.12.1996 r.
7.LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
1. Abedon S.T. Bacterial ‘immunity’ against bacteriophages. Bacteriophage, 2012; 2: 50-54.
2. Borysowski J., Górski A. Zastosowanie metody phage display w eksperymentalnej terapii onkologicznej. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2004; 58: 100-107.
3. Borysowski J., Łobocka M., Międzybrodzki R., Weber-Dąbrowska B., Górski A.: Potential of bacteriophages and their lysins in the treatment of MRSA: current status and future perspectives.
BioDrugs, 2011; 25:347-355.
4. Borysowski J., Międzybrodzki R., Górski A. (red.). Phage Therapy: Current Research and Applications. Norfolk: Caister Academic Press, 2014.
5. Budynek P., Dabrowska K., Skaradziński G., Górski A. Bacteriophages and cancer. Archives
of. Microbiology, 2010; 192: 315-320.
6. Chan B.K., Abedon S.T. Bacteriophages and their enzymes in biofilm control. Current Pharmaceutical Design, 2015; 21: 85-99.
7. Chan B.K., Abedon S.T., Loc-Carrillo C. Phage cocktails and the future of phage therapy. Future
Microbiology, 2013; 8: 769-783.
8. Clark J.R., March J.B. Bacteriophages and biotechnology: vaccines, gene therapy and antibacterials. Trends in Biotechnology, 2006; 24: 212-218.
9. Figura G., Budynek P., Dąbrowska K. Bakteriofag T4: molekularne aspekty infekcji komórki bakteryjnej, rola białek kapsydowych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2010; 64: 251-261.
28
10. Fortuna W., Międzybrodzki R., Weber-Dąbrowska B., Górski A.: Bacteriophage therapy in children: Facts and prospects. Medical Science Monitor, 2008; 14: RA126-132.
11. Górski A., Weber-Dąbrowska B., Międzybrodzki R., Fortuna W., Hanecki R.: Perspektywy terapii
fagowej w urologii. Przegląd Urologiczny, 2004; 5: 8-10.
12. Kutter E. Phage therapy: bacteriophages as natural self-limiting antibiotics. W: Pizzorno J. i Murray M. (red.) Vol. 1. Textbook of natural medicine, Churchill Livingstone, Philadelphia, PA. 2005;
pp 1147-1161.
13. Labrie S.J., Samson J.E., Moineau S. Bacteriophage resistance mechanisms. Nature Reviews Microbiology, 2010; 8: 317-327.
14. Letkiewicz S., Międzybrodzki R., Kłak M., Bubak B., Jończyk E., Weber-Dąbrowska B., Górski
A.: The perspectives of the application of phage therapy in chronic bacterial prostatitis. FEMS
Immunology and Medical Microbiology, 2010; 60: 99-112.
15. Loc-Carrillo C., Abedon ST. Pros and cons of phage therapy. Bacteriophage, 2011; 1: 111-114.
16. Piekarowicz A. Podstawy wirusologii molekularnej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
17. Schofield D.A., Sharp N.J., Westwater C. Phage-based platforms for the clinical detection of human bacterial pathogens. Bacteriophage, 2012; 2: 105-283.
18. Sillankorva S.M., Oliveira H., Azeredo J. Bacteriophages and their role in food safety. International Journal of Microbiology, 2012: 863945.
19. Summers W.C. The strange history of phage therapy. Bacteriophage, 20121; 2: 130-133.
20. Wnukiewicz-Kozłowska A. Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim. Dom Wydawniczy ABC. Warszawa 2004.
29
Diagnostyka endokrynologiczna
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Grażyna Sygitowicz
Miejsce i wymiar zajęć z diagnostyki endokrynologicznej:
Zajęcia obejmują 30 godzin, w tym: 15 godzin wykładów 15 godzin ćwiczeń.
W roku akademickim 2016/2017 wszystkie formy zajęć (wykłady i ćwiczenia) będą prowadzone
w Centrum Biblioteczno-Informatycznym w Sali 123, ul. Żwirki i Wigury 61, 02-091 Warszawa.
Punkty ECTS – 2
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z biochemicznymi parametrami diagnostycznymi stosowanymi w rozpoznawaniu, monitorowaniu, prognozowaniu przebiegu zaburzeń
endokrynologicznych oraz ocenie efektywności ich leczenia. Daje możliwość uzupełnienia informacji dotyczących czynności wydzielniczej gruczołów dokrewnych, mechanizmów działania hormonów. Pozwala na poznanie objawów klinicznych oraz kryteriów rozpoznawania zaburzeń czynności
gruczołów dokrewnych (w stanach ich niedoczynności/nadczynności) oraz właściwej interpretacji
wyników badań hormonalnych. Znajomość powyższych zagadnień jest niezbędna w procesie właściwego kształcenia studentów analityki medycznej.
PROGRAM NAUCZANIA:
Tematyka wykładów i ćwiczeń:
• Podział, budowa, synteza, wydzielanie, transport, mechanizmy działania hormonów.
• Zaburzenia czynności podwzgórza i przysadki mózgowej – kryteria rozpoznawania i objawy
kliniczne.
• Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń gruczołu tarczowego – kryteria rozpoznawania zaburzeń i objawy kliniczne.
• Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń wydzielania glikokortykosteroidów – kryteria rozpoznawania zaburzeń oraz objawy kliniczne.
• Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń wydzielania mineralokortykosteroidów – kryteria rozpoznawania zaburzeń oraz objawy kliniczne.
• Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń wydzielania hormonów płciowych – kryteria rozpoznawania zaburzeń i objawy kliniczne. Diagnostyka prenatalna.
• Metody oznaczania hormonów w materiale klinicznym.
• Zasady pobierania, transportu oraz przechowywania materiału do badań endokrynologicznych.
• Wpływ czynników fizjologicznych oraz testów dynamicznych na wyniki oznaczeń hormonalnych.
• Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń rdzenia nadnerczy – kryteria rozpoznawania oraz objawy kliniczne.
• Hormony przewodu pokarmowego.
• Hormony wydzielane przez szyszynkę, przytarczyce i nerkę.
• Hormony wydzielane przez kardiomiocyty oraz adipocyty.
• Interpretacja wyników hormonalnych w zależności od wieku, płci, z uwzględnieniem wpływu
czynników fizjologicznych oraz testów dynamicznych na wyniki oznaczeń niektórych oznaczeń hormonalnych.
30
METODY ORGANIZACJI PRACY I FORMY KONTROLI:
Zajęcia (wykłady i ćwiczenia) odbywają się w piątki w semestrze zimowym. Są one powiązane
ze sobą tematycznie. Studenci aktywnie uczestniczą w zajęciach (dyskusja dotycząca tematu omawianego zaburzenia endokrynologicznego, powiązana jednocześnie z interpretacją wyników badań
laboratoryjnych). Istotnym elementem zajęć jest przegląd aktualnej literatury, dotyczącej wybranych
zaburzeń endokrynologicznych. Każdy student ustnie prezentuje wcześniej uzgodnione zagadnienie,
będące uzupełnieniem bieżącego tematu wykładowego. Prezentację student przygotowuje w oparciu
o najnowsze (z ostatnich 2-3 lat) publikacje z danej dziedziny. Aktywne uczestnictwo na zajęciach,
przygotowana ustna prezentacja oraz sprawdzian testowy, obejmujący wykłady i ćwiczenia są podstawą do zaliczenia tego przedmiotu.
LITERATURA:
2. Otto Buczkowska E. (red.): Podstawy endokrynologii. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,
Wrocław.
3. Traczyk W.Z. (red.): Diagnostyka czynnościowa człowieka – fizjologia stosowana. PZWL, Warszawa.
4. Aktualna literatura polska i zagraniczna w zakresie omawianych zagadnień z ostatnich 2-3 lat.
31
Diagnostyka immunologiczna
Zakład Immunologii Klinicznej
Instytutu Transplantologii im. prof. Tadeusza Orłowskiego WUM
02-006 Warszawa ul. Nowogrodzka 59; tel. 22 502 12 60, 502 14 72; e-mail: [email protected]
– kierownik Zakładu: Prof. dr hab. med. Andrzej Górski
– godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek, godz. 14.00-15.00.
– osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Prof. dr hab. Maria Nowaczyk , (dr Beata Kaleta)
– roczny wymiar wykładów i ćwiczeń (punkty ECTS – 1):
a)seminaria – 10 godzin
b)ćwiczenia – 20 godzin.
– miejsce wykładów i ćwiczeń: sala seminaryjna i pracownie diagnostyczne Zakładu Immunologii
Klinicznej.
Nabycie podstaw wiedzy z immunologicznej diagnostyki laboratoryjnej.
PROGRAM NAUCZANIA
– tematy ćwiczeń:
– monitorowanie immunologiczne biorców alloprzeszczepów narządowych (% PRA, oznaczanie antygenów zgodności tkankowej klasy I i II metodami PCR, Western blooting i inne);
–typowanie do transplantacji narządów unaczynionych (crossmatch metodami serologiczna
i cytometrii przepływowej, ocena obecności i specyficzności przeciwciał anty-HLA w platformie Luminex);
– możliwość wykorzystania cytometrii przepływowej do badań diagnostycznych (ocena liczby
komórek układu odpornościowego oraz ich markerów powierzchniowych);
–ocena funkcji komórek układu odpornościowego (testy proliferacji limfocytów, test MLC –
mieszana hodowla limfocytów, fagocytoza, ocena aktywności cytotoksyczności komórek NK);
– metody tworzenia norm dla w/w testów immunologicznych i ich omówienie.
– tematy seminariów:
a)niedobory odporności i jego znaczenie w medycynie;
b)subpopulacje limfocytów, praktyczne znaczenie ich różnicowania;
c)cytokiny i ich znaczenie dla funkcji układu odpornościowego oraz możliwość stosowania ich
w terapii, podstawy immunopatologii;
d)immunologia rozrodu, niepłodność, metody diagnostyczne z zastosowaniem testów immunologicznych;
e)immunologia miażdżycy;
f)antygeny zgodności tkankowej a podatność na choroby;
g)metody oceny odporności komórkowej i humoralnej.
Fakultatywne zajęcia z diagnostyki immunologicznej dla studentów IV roku Analityki Medycznej odbywają się w sali seminaryjnej i pracowniach Zakładu jeden raz w tygodniu w semestrze zimowym w roku akademickim 2014/2015.
32
Ocena wyników nauczania jest przeprowadzana przy użyciu testu zawierającego 15 pytań dotyczących omawianych zagadnień na zajęciach.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA:
1. Podstawy Immunologii Klinicznej (część I i II): monografia pod redakcją Marii Nowaczyk i Andrzeja Górskiego wydana przez Akademię Medyczną w Warszawie, Warszawa 2003 (ISBN: 8388559-36-2).
2. Transplantologia kliniczna (skrypt dla studentów i lekarzy pod redakcją Magdaleny Durlik, Andrzeja Chmury, Teresy Bączkowskiej, Artura Kwiatkowskiego).
3. Wydawca: Warszawski Uniwersytet Medyczny, rok 2015; ISBN: 978-83-7637-366-0, str. 63-70.
4. Badania immunogenetyczne w transplantologii i diagnostyce: praca zbiorowa pod redakcją Katarzyny Boguni-Kubik, wydawca I-BIS, rok 2012, ISBN: 978-83-61512-40-0.
5. Przewodnik po badaniach immunogenetycznych stosowanych w rozpoznawaniu chorób i doborze transplantacyjnym – pod redakcją Andrzeja Lange, wydanie I, Termedia Wydawnictwa
Medyczne, Poznań 2014.
6. Pielęgniarstwo Transplantacyjne pod redakcją Jarosława Czerwińskiego i Piotra Małkowskiego,
2014 rok, ISBN: 978-83-7637-227-3, str. 111-114.
LITERATURA ZALECANA
1. Helen Chanel, Mansel Haeney, Siraj Misbah, Neil Snowden: Immunologia Kliniczna (redakcja naukowa I wydania polskiego Grzegorz Senatorski), wydawnictwo CZELEJ Sp. z o.o., Lublin 2009.
2. Robert R. Rich, Thomas A. Fleisher, Wiliam T. Shearer, Harry W. Schroeder Jr, Anthony J. Frew,
Cornelia M. edition. Weyand, 2008,: Clinical Immunology. Princyples and Practice. Third MOSBY Elsevier; ISBN: 978-0-323-04404-2.
33
Diagnostyka laboratoryjna w onkologii
Zajęcia fakultatywne, IV rok, kierunek analityka medyczna, sem. zimowy
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Sławomir Białek
Miejsce i wymiar zajęć z diagnostyki laboratoryjnej w onkologii:
Zajęcia obejmują 15 godzin, w tym 15 godzin wykładów.
Zajęcia odbywają się w salach wykładowych w gmachu Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem
Medycyny Laboratoryjnej przy ul. Banacha 1.
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów najnowszymi osiągnięciami w diagnostyce i terapii chorób nowotworowych.
Tematy wykładów
1. Onkologia personalizowana, rola badań genetycznych – prof. Janusz Siedlecki.
2. Nowotwory uwarunkowane dziedzicznie – zasady poradnictwa genetycznego, zabezpieczanie
materiału klinicznego do badań nosicielstwa predyspozycji – dr n. med. Dorota Nowakowska.
3. Kliniczne znaczenie nosicielstwa mutacji w genach predyspozycji do zachorowania na nowotwory złośliwe – najczęstsze zespoły dziedzicznej predyspozycji (zespół dziedzicznego raka piersi
i jajnika, zespół Lyncha, zespół gruczolakowatej polipowatości rodzinnej – FAP, zespół MEN,
zespół Li – Fraumeni) – dr n. med. Dorota Nowakowska.
4. Markery nowotworowe – dr hab. Maria M. Kowalska.
5. Wstęp do chemioterapii, omówienie wybranych nowotworów złośliwych – dr n. med. Maryna Rubach.
Literatura
1. Woźniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2008.
2. Dembińska-kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010.
3. Kordka R. i in.: Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Medical Press, Gdańsk 2003.
4. Solnica B. (red.).: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2014.
5. Wallach J.: Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa 2011.
34
Diagnostyka mikrobiologiczna
Zajęcia organizowane są przez Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej WUM
ul. Oczki 3 (parter) oraz Zakład Mikrobiologii Lekarskiej WUM przy ul. Chałubińskiego 5 (Anatomicum, II piętro).
Blok obejmuje 30 godz. wykładów oraz 30 godz. ćwiczeń w grupach 5- i 10-osobowych.
Liczba punktów ECTS: 2.
Kierownik Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej – prof. dr hab. Stefan Tyski
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Stefan Tyski, dr Anna Pietruczuk-Padzik.
Kierownik Katedry i Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej – prof. dr hab. n. med. Grażyna Młynarczyk
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. med. Maciej Przybylski
Celem nauczania jest zapoznanie studentów z nowoczesnymi, często unikatowymi metodami
diagnostyki mikrobiologicznej oraz nowym drobnoustrojami chorobotwórczymi i nowymi mechanizmami lekooporności.
Program nauczania
Wykłady i zajęcia praktyczne:
1. Diagnostyka laboratoryjna zakażeń wirusowych.
2. Metody diagnostyczne oparte na wykrywaniu kwasów nukleinowych.
3. Diagnostyka laboratoryjna zakażeń grzybiczych.
4. Walidacja metod biologii molekularnej w mikrobiologii.
5. Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby oraz zakażeń HIV.
6. Zakażenia szpitalne. Współpraca laboratorium mikrobiologicznego z zespołem ds. zakażeń szpitalnych.
7. Ogólne założenia dydaktyki bakteriologicznej i wykorzystywane metody. Metody stosowane w diagnostyce serologicznej zakażeń. Metody molekularne w dochodzeniach epidemiologicznych.
8. Zakażenia przenoszone przez kleszcze w Polsce.
9. Gruźlica i inne mykobakteriozy – epidemiologia, diagnostyka, problemy lekooporności.
10. Wybrane zakażenia wirusowe, epidemiologia i specjalistyczna diagnostyka.
11. Wybrane zakażenia i ich diagnostyka.
Część wykładów prowadzona będzie przez zaproszonych specjalistów z Narodowego Instytutu
Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny oraz z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc.
Formy kontroli i ocena wyników nauczania
Podstawą zaliczenia przedmiotu jest:
1. Obecność na ćwiczeniach i aktywny w nich udział oraz odpowiednie wykonanie zadań,
2. Obowiązkowa obecność na wykładach monograficznych,
3. Przedstawienie prawidłowych sprawozdań z kolejnych bloków ćwiczeń laboratoryjnych,
4. Zaliczenie ustnego sprawdzianu końcowego.
1. Hryniewicz W., Mészáros J. [red]: Antybiotyki w profilaktyce i leczeniu zakażeń; Wyd. Lekarskie
PZWL, Warszawa 2001.
2. Kayser F.H., Bienz K.A., Eckert J., Zinkernagel R.M.: Mikrobiologia lekarska. Wyd. Lek. PZWL,
Warszawa 2007.
35
3. Maciąg I.E., Starościak B.J. [red.]: Mikrobiologia praktyczna. Materiały do ćwiczeń dla studentów Wydziału Farmaceutycznego i Oddziału Analityki Medycznej. Oficyna Wydawnicza WUM,
Warszawa 2010.
4. Heczko P.B., Wróblewska M., Pietrzyk A. [red.]: Mikrobiologia lekarska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
5. Wolinowska R.: Metody molekularne w diagnostyce mikrobiologicznej. Oficyna Wydawnicza
WUM, Warszawa 2010.
6. Szewczyk E. [red.]: Diagnostyka bakteriologiczna. Wydanie II zmienione, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 2013.
7. Materiały internetowe Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów
(www.korld.edu.pl): Rekomendacje doboru testów do oznaczania wrażliwości bakterii na antybiotyki i chemioterapeutyki. Zakładki: Rekomendacje KORLD; Rekomendacje EUCAST.
1. Baj J., Markiewicz Z. [red.]: Biologia molekularna bakterii. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2006.
2. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T. [red]: Immunologia; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012.
3. Krawczyk B., Kur J. Diagnostyka molekularna w mikrobiologii. Wyd. Politechniki Gdańskiej,
Gdańsk 2008.
4. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. [red.]: Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka. Alfa-medica press Bielsko-Biała 2007.
5. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. [red]: Wakcynologia. Wyd. II. Alfa-medica
press, Bielsko-Biała 2007.
6. Murray P.R., Rosenthal K.S., Pfaller M.A.: Mikrobiologia. Wyd. Elsevier – Urban&Partner, Wrocław 2011.
7. Piekarowicz A.: Podstawy wirusologii molekularnej. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004.
8. Tyski S.: Antyseptyka. W: Zakażenia szpitalne. Podręcznik dla zespołów kontroli zakażeń. Red.
Heczko P.B., Wójkowska-Mach J., Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, str. 184-202.
9. Krzyściak P., Skóra M., Macura A.B.: Atlas grzybów chorobotwórczych człowieka, MedPharm
Polska, Wrocław 2011.
36
Hodowla komórek in vitro
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax (22) 5720735
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Danuta Zapolska-Downar
Miejsce i wymiar zajęć: Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej.
Zajęcia obejmują: 30 godzin (10 godz. wykładów + 20 godz. ćwiczeń).
(IV rok, semestr letni, wtorki od godz. 13.45-16.00, przez 10 x 3 godziny).
Punkty ECTS – …
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z warunkami hodowli komórek i możliwościami ich wykorzystania w badaniach screeningowych i badaniach naukowych.
Program nauczania:
1. Procedury związane z hodowlą komórek.
2. Bankowanie i rozbankowywanie komórek.
3. Testy przeżywalności , wykorzystanie komórek w badaniach screeningowych.
4. Izolacja mononuklearnych leukocytów i hodowla makrofagów.
5. Wykorzystanie mikroskopu fluorescencyjnego w badaniu funkcji komórek – ocena adhezyjności
komórek śródbłonka dla leukocytów.
6. Wykorzystanie cytometrii przepływowej w badaniach funkcji komórek.
7. Przykłady zastosowania komórek śródbłonka w badaniach naukowych.
Metody organizacji pracy i formy kontroli:
Zajęcia (wykłady i ćwiczenia) odbywają się we wtorki w semestrze letnim. Wykłady i ćwiczenia
są powiązane ze sobą tematycznie. Studenci aktywnie uczestniczą w zajęciach. Ocena wyników nauczania jest przeprowadzana na podstawie czynnego udziału w zajęciach i przy użyciu testu zawierającego 20 pytań dotyczących omawianych na zajęciach zagadnień.
Literatura:
1. Stokłosowa S. (red.): Hodowla komórek i tkanek. PWN.
2. Ostrowski K., Kawiak J.: Cytofizjologia – rozdz. Hodowla komórek i tkanek in vitro. PZWL.
3. Ostrowski K., Kawiak J.: Cytofizjologia – rozdz. Wzrost komórek. PZWL.
4. Kawiak J., Zabla M. (red.) Seminaria z cytofizjologii – rozdz. Metody badań budowy i funkcji
komórek. PZWL.
5. Kawiak J. i wsp.: Podstawy cytofizjologii. PWN.
37
Propedeutyka onkologii
ZAKŁAD PROFILAKTYKI ONKOLOGICZNEJ
Szpital MSWiA (X piętro, nowe skrzydło, gabinet 10/6) Wołoska 137; 02-507 Warszawa;
tel.: (22) 508 24 57; [email protected]
Kierownik Zakładu: dr hab. Andrzej Deptała
Miejsce i wymiar zajęć z Propedeutyki onkologii:
Zajęcia obejmują 30 godzin, w tym: 6 godzin wykładów oraz 24 godziny seminariów.
Wykłady i seminaria odbywają się w salach wykładowych w gmachu Wydziału Farmaceutycznego,
ul. Banacha 1.
Wykłady
Na zajęciach są przedstawiane studentom podstawowe zagadnienia z zakresu epidemiologii
i profilaktyki onkologicznej:
• Podstawy onkologii: definicje, rodzaje nowotworów, etapy ontogenezy.
• Epidemiologia – definicja, cele, podstawowe pojęcia, analiza danych dotyczących zachorowalności i umieralności na choroby nowotworowe.
• Genetyczne i środowiskowe uwarunkowania rozwoju nowotworów: nowotwory tytoniowozależne, nowotwory żywieniowozależne, nowotwory zależne od czynników biologicznych,
nowotwory wynikające z narażenia zawodowego.
• Profilaktyka: karta Ottawska, rodzaje profilaktyki.
• Profilaktyka nowotworów: Prewencja pierwotna i wtórna (badania przesiewowe) nowotworów, Europejski kodeks walki z rakiem.
Seminaria
Studenci samodzielnie przygotowują i prezentują krótki przegląd głównych nowotworów występujących u człowieka oraz aktualną problematykę w dziedzinie onkologii i hematologii.
Proponowane tematy:
1. Rak płuca – przyczyny powstania, diagnostyka, profilaktyka.
2. Rak jelita grubego – podział, objawy, profilaktyka, leczenie.
3. Nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego – przełyku i żołądka.
4. Nowotwory wątroby i trzustki – problemy kliniczne.
5. Rak sutka – profilaktyka, postępowanie.
6. Nowotwory kobiece: rak jajnika, rak szyjki macicy, rak trzonu macicy – problemy kliniczne.
7. Nowotwory męskich narządów rodnych.
8. Podstawy hematologii – białaczki i chłoniaki, problemy lecznicze, przeszczepy szpiku.
9. Nowotwory skóry – główne problemy kliniczne, objawy, leczenie.
10. Nowotwory głowy i szyi – przegląd.
Zaliczeniem zajęć jest prezentacja zadanego tematu, przygotowanie konspektu oraz obecność na
wszystkich zajęciach. Akceptowana jest jedna nieusprawiedliwiona nieobecność zaliczona przygotowaniem dodatkowego tematu w formie pisemnej.
38

IV rok - Wydział Farmaceutyczny - Warszawski Uniwersytet Medyczny

Transkrypt

Podobne dokumenty

Literatura wymagana do egzaminu specjalizacyjnego z

Osoby przystępujące do PESDL w dziedzinie Laboratoryjna

Program Kursu Piątek

Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 4 UM w Łodzi

Skrócony spis treści: I. Podstawy z zakresu diagnostyki

Spis treści wykładów z Chemii Organicznej (I rok Biotechnologii) * 1

9001 - Diagnostyka

DIETETYKA - Biblioteka UMB