Gospodarka morska w Portugalii

Gospodarka morska w Portugalii
2013-07-14 12:41:47
2
Gospodarka morska wytwarza obecnie ok. 2,5% PKB Portugalii, przynosząc 8 mld euro rocznego zysku. Sektory
związane z morzem zapewniają pracę około 100 tys. osób w tym kraju. Przy uwzględnieniu pośredniego ich
wpływu na portugalską ekonomię udział w PKB wzrasta do 5-6%.
Gospodarka morska wytwarza obecnie ok. 2,5% PKB Portugalii, przynosząc 8 mld euro rocznego zysku. Sektory
związane z morzem zapewniają pracę około 100 tys. osób w tym kraju. Przy uwzględnieniu pośredniego ich
wpływu na portugalską ekonomię udział w PKB wzrasta do 5-6%.
Portugalia wciąż jednak nie wykorzystuje wszystkich możliwości, jakie daje jej dostęp do oceanu. W 2009 roku
zostało opublikowane badanie przeprowadzone przez profesora Ernani Lopes pt. „Hypercluster da Economia do
Mar” (Hiperklaster Gospodarki Morskiej), w którym podkreślono ogromny potencjał morskich zasobów
naturalnych Portugalii. Analiza została opublikowana trzy lata po wejściu w życie Narodowej Strategii Morskiej
2006-2010 (Estratégia Nacional para o Mar), która została obecnie zaktualizowana na kolejny okres 2013-2020.
Strategia przewiduje, że do 2020 r. sektor ten będzie miał 50-procentowy udział we wzroście gospodarczym i
będzie reprezentował 3-4% PKB. Specjaliści z branży wyrażają swoje zadowolenie z istnienia strategii, uważając
ją za bardzo pozytywny sygnał na rzecz rozwoju sektora. Mimo to podkreślają, iż rząd powinien wzmóc działania
ukierunkowane na zmniejszenie biurokracji i uproszczenie procedur administracyjnych w celu przyciągania
krajowych i zagranicznych inwestycji.
Rząd twierdzi, że po raz pierwszy od wielu lat gospodarka morska zaczęła być tak szeroko promowana, stając się
jednym z priorytetów rozwoju gospodarki krajowej. Wyznaczona na dalsze lata Strategia ma być realizowana
przez rząd za pomocą tzw. Plano Mar-Portugal, będącego planem działań z wyznaczonymi celami do osiągnięcia,
harmonogramem ich realizacji oraz określeniem źródeł finansowania. Europejska strategia rozwoju gospodarki
morskiej tzw. Niebieski Wzrost określa pięć strategicznych dziedzin. Są nimi energia wodna, akwakultura,
turystyka morska, nadmorska i rejsowa, morskie zasoby mineralne i biotechnologia wodna. W gospodarce
europejskiej obszary te pozwalają utrzymać ok. 6 mln miejsc pracy i przynoszą 500 mld euro wartości dodanej
brutto.
ONZ obecnie analizuje wniosek rządu Portugalii o powiększenie do 350 mil obszaru morskiej strefy
ekonomicznej, co oznacza, że powierzchnia kraju będzie 40 razy większa od lądowego terytorium. Zmiany te
wiązałyby się z szeregiem nowych możliwości (np. wydobywanie zasobów z dna morskiego, ożywienie sektora
stoczniowego, budowa platform offshore, a także rozwój biotechnologii), mających znaczny wpływ na ekonomię
kraju.
Podstawowe fakty dot. obszaru morskiego Portugalii
·
platforma kontynentalna Portugalii zostanie powiększona o ponad 2 mln km2;
·
obszar Portugalii będzie 11. największym na świecie i 3. największym w Europie;
·
terytorium wodne będzie prawie 42 razy większe od lądowego;
·
największe korzyści mogą być uzyskane z zapasów kobaltu, energii, bioróżnorodności Oceanu
Atlantyckiego i możliwości postępu naukowego;
·
obecnie portugalski obszar gospodarczy ma powierzchnię 1,85 mln km2, czyli 20-krotność terytorium
lądowego kraju.
Osiągnięcia i możliwości w poszczególnych obszarach gospodarki morskiej Portugalii.
3
1.
Porty
Portugalskie porty są podawane jako przykład sukcesu, w tym przede wszystkim port w Sines będący jedynym
głębokowodnym portem w Portugalii. W 2012 r. przeładowano w nim 28,6 mln ton towarów (wzrost o 11% i
najlepszy wynik w historii). Eksport osiągnął wartość 6,8 mln ton, tj. o 27% więcej niż w roku poprzednim.
Zaplanowane w 2013 roku inwestycje w wysokości 90 mln euro mają na celu zwiększyć dwukrotnie
zainstalowaną zdolność Terminalu XXI i przyczynić się do utworzenia 250 nowych miejsc pracy. Innym
przykładem sukcesu jest port w Leixões, który rok temu podwoił liczbę cumujących w nim statków
wycieczkowych. Oprócz portów również stocznie w Portugalii posiadają duży potencjał do wykorzystania, jak np.
znajdująca się obecnie w trakcie prywatyzacji Stocznia w Viana de Castelo lub stocznia Lisnave.
2.
Surfing
Portugalski segment surfingowy osiąga obroty 300 mln euro rocznie, a kraj, dzięki swojemu zachodniemu
wybrzeżu (Nazaré, Ericeira, Peniche) został uznany za jeden z niewielu na świecie rezerwatów surfingowych.
Surfing jest w stanie sprowadzać do Portugalii 3 mln nowych turystów rocznie. Szansą dla kraju są również inne
sporty wodne. Stowarzyszenie Oceano XXI przygotowuje projekt na kwotę 9,9 mln euro, obejmujący m.in.
centrum wioślarskie, zakup sprzętu żeglarskiego i kajakarskiego oraz przystań dla łodzi rekreacyjnych.
3.
Rybołówstwo
Portugalia należy do krajów o największej konsumpcji ryb per capita. Ponad połowa ryb jest importowanych,
mimo to sektor rybny i przetwórstwa rybnego jest wart ok. 2,5 mld euro. Eksport konserw rybnych, skorupiaków i
mięczaków wzrósł w 2012 r. o 14,6%. Gelpeixe, firma rejestrująca najlepsze wyniki wzrostu w branży, otworzyła
w 2013 r. nową fabrykę i zatwierdziła plany budowy dwóch nowych fabryk.
Według specjalistów z branży dużym wyzwaniem dla tego sektora będzie dalszy rozwój zasobów surowca (ryby i
owoce morza), głównie poprzez ich ochronę, przetwórstwo i dywersyfikację, a także zmniejszenie importu i
wzrost produkcji krajowej, wzmocnienie marek przetworzonych produktów i odpowiednie wykorzystanie
potencjału akwakultury, tak by sprostać wysokiemu popytowi wewnętrznemu.
4.
Biotechnologia
W Instytucie Politechniki w Peniche międzynarodowy zespół naukowców bada właściwości lecznicze lokalnych
alg. Ekipą, która składa się z przedstawicieli 9 krajów, kieruje Irlandia. Algi są zbierane na plaży i analizowane w
laboratorium. Algi te wykazują właściwości przeciwnowotworowe, przeciwutleniające i przeciwbakteryjne chorób.
Oprócz tego algi mogą być również wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym.
5.
Energia
Produkcja energii elektrycznej z fal morskich stanie się w przyszłości jedną z alternatyw dla paliw kopalnych. REN
(Krajowa Sieć Elektryczna) dostał w 2010 r. zgodę na produkcję energii falowej w strefie pilotażowej obejmującej
obszar 320 km2 w okolicy São Pedro de Moel, między Figueira da Foz i Nazaré. Koncesja została przyznana firmie
Enondas, której 100% udziałów należy do REN, na okres 45 lat i zawiera pozwolenie na wdrożenie infrastruktury
oraz włączenie do publicznej sieci elektrycznej. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie otwartego obszaru na
wybrzeżu atlantyckim, przeznaczonego na rozwój energii morskiej, ze szczególnym naciskiem na energię falową.
4
Możliwości finansowania projektów związanych z morzem
Rząd ogłosił ostatnio linię kredytową wysokości 1,5 mln euro przeznaczoną na finansowanie przedsięwzięć
związanych z morzem. W sytuacji, kiedy dostęp do kredytu w aktualnej sytuacji gospodarczej jest utrudniony,
finansowanie gospodarki morskiej wydaje się być działaniem, które idzie w całkowicie odwrotnym kierunku.
Dowodem na to może być porozumienie zawarte z ośmioma bankami na wsparcie projektów realizowanych w
ramach klastra morskiego. Wsparcie dotyczy beneficjentów projektów rozwoju obszarów wiejskich i rybołówstwa
w ramach programów Proder i Promar. Strategia narodowa Portugalii w tej kwestii jest w pełni zbieżna z polityką
Brukseli, która ostatnimi czasy zatwierdziła Plan Działania ws. Atlantyku, przewidujący mobilizację około 4 mld
euro na inwestycje i dzięki temu zapewnienie pracy 7 mln osób w Europie do 2020 roku. Dzięki rozmiarom
swojego wybrzeża Portugalia stanie się znaczącym beneficjentem tego planu.
Inwestorzy, którzy są zainteresowani podejmowaniem przedsięwzięć w tej sferze, mają do swojej dyspozycji
zestaw różnych instrumentów wsparcia, m.in. Europejski Fundusz Morski i Rybacki w latach 2014–2020, który
dysponuje budżetem w wysokości ok. 6,5 mld euro. Obciążenie biurokracją ma być w tym przypadku
zredukowane do minimum, tak aby beneficjenci mogli mieć ułatwiony dostęp do finansowania. Będzie to jak na
razie jedyny fundusz mogący liczyć na wspólnotowe środki finansowe, mimo to ma on również stanowić
platformę umożliwiającą dostęp do innych funduszy jak Europejski Fundusz Społeczny czy FEDER.
W przypadku wsparcia w ramach Narodowych Ram Odniesienia, rząd portugalski zastosował w styczniu br.
wzmocnienie linii kredytowej PME Wzrost 2013 (PME Crescimento 2013), obejmującej szczególne dotacje dla firm
eksportujących. Oprócz tego rząd portugalski przewiduje wsparcie lokalne, jak np. projekt Startup Lisboa Loans,
przeznaczony dla nowych firm działających w różnych sektorach, w tym morskim. Realizowany w ramach
partnerstwa zawartego pomiędzy Urzędem Miasta Lizbona i bankiem Montepio projekt ma na celu ułatwić dostęp
do instrumentów finansowych i pomocy technicznej w procesie powstania firm lub w początkowej fazie ich
działalności, które w normalnych warunkach, z uwagi na występujące ryzyko, mogłyby mieć trudności w
uzyskaniu wsparcia finansowego. Projekt opiera się na funduszu wsparcia dla MSP Miasta Lizbona i może w
niektórych przypadkach oferować nawet 100%-owe wsparcie.
Oprac.:
Elżbieta Siuta Correia, Ekspert POiG
12.07.2013 r.
5