przeglad_seks_15 - Przegląd Seksuologiczny

UZALE˚NIENIE
OD CYBERSEKSU
– ZNAK CZASU CZY JEDNOSTKA
NOZOLOGICZNA?
stud. Agata Katarzyna LeÊnicka
Streszczenie
Cyberseks to interakcja spo∏eczna, pomi´dzy co najmniej dwiema osobami, które wymieniajà wiadomoÊci
drogà elektronicznà w czasie rzeczywistym, celem uzyskania podniecenia seksualnego i satysfakcji. Jest to
zjawisko znane od lat 80- tych XX wieku. Uzale˝nienie od cyberseksu nie jest wyodr´bnione w klasyfikacji
ICD-10. Dokonano przeglàdu dost´pnego piÊmiennictwa na temat cyberseksu.
Wyniki:
1. Populacje szczególnie cz´sto anga˝ujàce si´ w cyberseks to kobiety, homoseksualiÊci i osoby samotne.
2. Do uzale˝nienia od cyberseksu predysponuje hiperseksualizm, podwy˝szony poziom testosteronu, wczeÊniejsze uzale˝nienie od seksu lub substancji, bycie ofiarà wykorzystania seksualnego w przesz∏oÊci.
3. Nie istnieje ˝adna ustalona forma leczenia uzale˝nienia od cyberseksu. Najlepiej wydajà si´ zaÊ tu stosowaç za∏o˝enia terapii behawioralno- poznawczej.
S∏owa kluczowe
cyberseks, interaktywnoÊç, Internet, aktywnoÊç seksualna online
CYBERSEX ADDICTION – A SINGA OF THE TIMES OR A NOSOLOGICAL UNIT?
Summary
Cybersex is a social interaction between at least two people who exchange real time electronical messages in order to achieve sexual arousal and satisfaction. It is a phenomenon known since the eighties of the
last century. Cybersex addiction is not enumerated in ICD- 10. A review of accessible articles on cybersex
was done.
Results:
1. People engaging in cybersex particularly often are women, homosexuals and lonely people.
2. Risk factors of cybersex addiction are: being hypersexual, elevated testosterone level, prior sex or substance addiction, being a victiim of sexual abuse in the past.
3. There is no stated form of cybersex addiction treatment. CBT rules seem to apply best to this case.
Key words
cybersex, interactivity, Internet, online sexual activity
PRACA RECENZOWANA
stud. Agata
Katarzyna LeÊnicka
Wst´p
Cyberseks to zjawisko doÊç nowe. Istnieje od lat 80- tych XX wieku. Pojawi∏ si´ wraz
z upowszechnieniem si´ Internetu i stanowi
przyk∏ad na to, jak technologia wkroczy∏a
w ˝ycie codzienne modyfikujàc form´ realizacji immanentnego pop´du jakim jest pop´d seksualny u cz∏owieka.
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
Seks uchodzi za najpopularniejszy temat
wyszukiwany w Internecie. Internet tak˝e
u∏atwia kontaktowanie si´, nie dziwi zatem,
˝e powstajà fora internetowe dla amatorów
prawie ka˝dej parafilii. Internet sta∏ si´ tak˝e
nowà drogà do poszukiwania partnerów zarówno realnych jak i wirtualnych.
Akademia Medyczna
w Gdaƒsku,
Wydzia∏ Lekarski,
kierunek Lekarski, rok V
Uniwersytet Gdaƒski,
Wydzia∏ Nauk
Spo∏ecznych, kierunek
Psychologia, rok II
17
W tym miejscu otwiera si´ pole dla cyberseksu, czyli dos∏ownie seksu uprawianego
przez Internet. Cyberseks jest definiowany jako wymiana tekstów opisujàcych fantazje seksualne, mo˝e towarzyszyç mu masturbacja
[1, 2]. Cyberseks mo˝e tak˝e obejmowaç u˝ywanie materia∏ów o treÊci seksualnej (obrazy,
dêwi´ki, tekst) uzyskane albo przez Internet
albo jako dane komputerowe z intencjà uzyskania podniecenia seksualnego i stymulacji
[3]. Najbardziej przejrzystà definicj´ tego zjawiska podaje Doring [4], piszàc, ˝e jest to interakcja spo∏eczna pomi´dzy co najmniej
dwiema osobami, które wymieniajà wiadomoÊci drogà elektronicznà, w czasie rzeczywistym, celem uzyskania podniecenia seksualnego i satysfakcji. Mo˝e si´ odbywaç za poÊrednictwem tekstu (jest to najpopularniejsza
forma, cyberseks uprawiana g∏ównie na czatach) ale tak˝e np. z przekazem z kamery.
W Êwietle rosnàcej technicyzacji i popularnoÊci Internetu wydaje si´ istotne zbadanie opisywanego zjawiska.
Cel
Celem niniejszej pracy by∏a analiza dost´pnego piÊmiennictwa na temat uzale˝nienia cyberseksu i identyfikacja czynników
ryzyka takiego uzale˝nienia, jego statusu
nozologicznego jak równie˝ potencjalnych
konsekwencji takiej aktywnoÊci.
Materia∏ i metody
Dokonano analizy treÊci artyku∏ów z baz
PsychINFO i PsychArticles zawierajàcych
has∏o „cybersex”. Znaleziono 18 takich
pozycji.
Wyniki
Cyberseks to aktywnoÊç najcz´Êciej podejmowana przez osoby prywatne, choç
mo˝liwy jest udzia∏ p∏atny prostytutek [4].
Najcz´Êciej jest to przelotny kontakt, ale jest
mo˝liwe, ˝e wywiàzuje si´ z tego d∏ugotrwa∏a, sta∏a relacja. Najcz´Êciej jest to relacja
dwóch przypadkowo spotkanych osób, ale
bywa, ˝e partnerzy tego rodzaju interakcji
znali si´ wczeÊniej w ˝yciu realnym lub, ˝e
relacja rozwija si´ z wczeÊniejszego kontaktu w cyberprzestrzeni, który nie by∏ zwiàzany
z seksem (np. spotkanie na liÊcie dyskusyjnej). JeÊli partnerzy znajà si´ z ˝ycia realnego, to bywa, ˝e z powodu dzielàcej ich odleg∏oÊci, cyberseks staje si´ formà zast´pczà
dla dotychczasowej aktywnoÊci seksualnej.
Zdarza si´ tak˝e, ˝e cyberseks mo˝e prowadziç do realnego spotkania [4, 5], choç rów18
nie prawdopodobne jest, ˝e osoba anga˝ujàca si´ w cyberseks ma tak˝e partnera
w ˝yciu realnym i nie jest zainteresowana spotkaniami z cyberpartnerem.
Cyberseks jest czynnoÊcià, która mo˝e
uzale˝niaç. Ustalono, ˝e jest to raczej uzale˝nienie od seksu, a nie od Internetu [1, 3].
W literaturze wymienia si´ czynniki sprzyjajàce uzale˝nieniu od cyberseksu, najcz´Êciej sà to czynniki u∏atwiajàce powstanie
uzale˝nienia. Cooper podaje trzy g∏ówne
cechy cyberseksu, a mianowicie: jego dost´pnoÊç, stosunkowo tanie po∏àczenia z
Internetem oraz anonimowoÊç w Internecie
[3]. Na tych trzech filarach ma si´ opieraç
uzale˝nienie od cyberseksu. Jednak wydaje
si´, ˝e takich czynników ryzyka jest znacznie
wi´cej, próbuje si´ nawet wyodr´bniç grupy
ryzyka jeÊli chodzi o uzale˝nienie od cyberseksu.
Przypuszcza si´, ˝e kobietom cyberseks
pozwala otwarcie cieszyç si´ seksem ze
wzgl´du na anonimowoÊç, natomiast
w przypadku m´˝czyzn usuwa on niepewnoÊç przed tym, czy dobrze wypadnà [1].
Wskazuje si´, ˝e bardziej podatne na uzale˝nienie od cyberseksu mogà byç: osoby,
które majà zniekszta∏cone cia∏o, niskà samoocen´, sà ofiarami wykorzystywania seksualnego [6, 7], majà zaburzenia hormonalne polegajàce na podwy˝szonym poziomie
testosteronu lub charakteryzujà si´ hiperseksualizmem [1, 8]. Nie bez znaczenia pozostajà tak˝e zaburzenia psychiatryczne, takie jak zaburzenia osobowoÊci, zaburzenia
l´kowe (wówczas cyberseks ma doraênie ∏agodziç przykre dolegliwoÊci, tym samym dostarczajàc wzmocnienia pozytywnego) czy
wczeÊniejsze uzale˝nienie od substancji
chemicznych lub od seksu [1, 8]. WÊród
czynników ryzyka wymienia si´ tak˝e wczeÊniejsze zaburzenia seksualne [1].
Istnieje równie˝ teoria mówiàca, ˝e im
bardziej ekspresja potrzeb seksualnych jest
zablokowana w ˝yciu codziennym, tym
ch´tniej b´dà one ujawniane w Internecie
[9]. Szczególnie dotyczy to osób samotnych, czy l´kowych, które sà bardziej sk∏onne dokonywaç ekspresji siebie w Internecie.
Warto tutaj zwróciç uwag´ na fakt, ˝e wraz
ze wzrostem ekspresji w∏asnych potrzeb
seksualnych w sieci wzrasta ich wa˝noÊç
dla w∏asnej to˝samoÊci, a co za tym idzie
tak˝e prawdopodobieƒstwo ich ujawnienia
osobom ze swojego otoczenia [9]. Szczególne znaczenie ma to dla osób o orientacji
homoseksualnej, którym homoseksualny
cyberseks u∏atwia akulturacj´ do spo∏eczPrzeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
noÊci gejowskiej i w∏àczenie tych sk∏onnoÊci
do w∏asnego Ja [5].
Motywacje do ucieczki w cyberseks mogà byç ró˝ne. Mogà one wynikaç z deficytów, takich jak brak umiej´tnoÊci spo∏ecznych. W kierunku takim mo˝e te˝ pchnàç
u˝ytkownika ch´ç podzielenia si´ z kimÊ
w∏asnymi fantazjami, które nie sà mo˝liwe
do zrealizowania z jego aktualnym partnerem, lub ch´ç umówienia si´ na realne spotkanie [10]. Poczucie anonimowoÊci w sieci
stwarza te˝ pokus´ podawania nieprawdziwych danych, a tak˝e do eksperymentowania i eksploracji w∏asnej seksualnoÊci. Mo˝e
to oznaczaç godzenie si´ na praktyki,
na które dana osoba nie przysta∏a by w realnym ˝yciu, ale tak˝e swobodne manipulowanie swoimi danymi ze zmianà deklarowanej p∏ci w∏àcznie [1, 3, 10].
Najcz´Êciej w cyberseks anga˝owaç
majà si´ kobiety, homoseksualiÊci i osoby
samotne[11]. Jako rosnàcà grup´ ryzyka
podaje si´ te˝ osoby starsze [12]. Przynale˝noÊç do tych grup rzecz jasna nie wyklucza si´ wzajemnie.
ObecnoÊç kobiet na czatach erotycznych t∏umaczy si´ ich preferencjà do rozpatrywania kontaktu w kontekÊcie relacji, co
jest spe∏nione w warunkach takiego czatu
[3, 13]. Homoseksualistom i osobom samotnych cyberseks ma u∏atwiaç znalezienie
partnera. Ma to szczególne znaczenie dla
tych osób, które pozostajà w heteroseksualnym zwiàzku ma∏˝eƒskim majàc homoseksualne sk∏onnoÊci [14, 15, 16]. Jak wspomniano wy˝ej, aktywnoÊç na takich czatach,
to te˝ mo˝liwoÊç przeçwiczenia coming
out’u [15].
Uznaje si´, ˝e sp´dzanie ponad 15 godzin tygodniowo na cyberseksie powoduje
szkody dla innych dziedzin ˝ycia [8]. Carnes
[za: 17] proponuje model stadialny dochodzenia do uzale˝nienia. Od obsesyjnego
myÊlenia na ten temat, poprzez rytualizacj´
czynnoÊci zwiàzanych z uprawianiem cyberseksu, faz´ kompulsywnego podejmowania
tego rodzaju zachowaƒ a˝ do czwartego
stadium desperacji, czyli uÊwiadomienia sobie niemo˝noÊci kontrolowania tego zachowania. Wskazuje si´, ˝e uzale˝nienie od cyberseksu, podobnie jak inne uzale˝nienia,
rzutuje na inne dziedziny ˝ycia stajàc
si´ g∏ównà treÊcià myÊli danej osoby [1].
Mechanizm uzale˝nienia przywodzi na
myÊl warunkowanie klasyczne. Poczàtkowo
cyberseks dostarcza przyjemnego odpr´˝enia, budzi pozytywne emocje i sprawia,
˝e to zachowanie jest ch´tnie powtarzane,
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15
dochodzi do skojarzenia samego u˝ywania
komputera z przyjemnym pobudzeniem [8].
Niebezpieczeƒstwo polega na wzroÊcie tolerancji i potrzebie anga˝owania si´ coraz
bardziej, by osiàgnàç stan poprzedniego
odpr´˝enia, czy ekscytacji. To w∏aÊnie
w momencie, kiedy cyberseks poch∏ania
coraz wi´cej czasu, staje si´ on przyczynà
konfliktów z otoczeniem [1], czy zmniejszenia efektywnoÊci w pracy [8]. Jest to tak˝e
moment, w którym mogà si´ pojawiaç nieprzyjemne objawy abstynencyjne, czy tendencja do nawrotów w przypadku prób zerwania z na∏ogiem [1]. Kolejnà bezpoÊrednià
konsekwencjà uzale˝nienia danej osoby
jest spadek jej samooceny [3]. DoÊç cz´sto
zdarza si´, ˝e osoby uprawiajàce cyberseks
sà bardzo krytyczne w stosunku do tej
aktywnoÊci i majà poczucie winy oraz czujà
do siebie obrzydzenie, podobnie jak to
si´ niekiedy dzieje po masturbacji u innych
osób. Dodatkowo, anga˝owanie si´ w cyberseks nieuchronnie prowadzi do emocjonalnego oddalenia si´ od aktualnego partnera [1] jak i cz´sto zostaje uznane za
zdrad´ [4]. Cyberseks mo˝e prowadziç
do rozwodu lub separacji [3].
W Êwietle wy˝ej opisanego mechanizmu
warunkowania nie powinno dziwiç wyodr´bnianie kategorii u˝ytkowników cyberseksu
w zale˝noÊci od tego, czego poszukujà
w sieci [13, 18]. Cz´Êç osób ucieka si´
do seksu rekreacyjnie i majàc dystans do tej
aktywnoÊci, nie czujà si´ zagro˝eniu uzale˝nieniem, ani nie stanowià grupy ryzyka. Kolejna grupa to w∏aÊnie osoby zachowujàcy
si´ ryzykownie anga˝ujàc si´ w cyberseks
w stresie, stanie obni˝onego nastroju albo
z ch´ci realizacji niemo˝liwych inaczej
do spe∏nienia fantazji. Wreszcie trzecia grupa to osoby uzale˝nione, prze˝ywajàce trudnoÊci seksualne, które cyberseks jeszcze
eskaluje [13].
Niebezpieczeƒstwo uzale˝nienia od cyberseksu polega tak˝e na tym, ˝e nie wszyscy uznajà jego istnienie, a ponadto nie traktuje si´ wszystkich u˝ytkowników czatów
erotycznych jednakowo. Kobiety uprawiajàce cyberseks spotykajà si´ ze znacznie
mniejszà akceptacjà ni˝ m´˝czyêni [3], tote˝
trudniej im si´ do tego przyznaç i szukaç pomocy w przypadku uzale˝nienia.
Bioràc t´ okolicznoÊç pod uwag´, celny
wydaje si´ podzia∏ Schwartza i Southerna na cztery wzajemnie nieroz∏àczne grupy
osób uzale˝nionych od cyberseksu [6].
Autorzy wyodr´bnili grupy: kobiet, m´˝czyzn, osób samotnych i osób z parafilià
19
jako dotkni´tych uzale˝nieniem od seksu.
W zale˝noÊci od przynale˝noÊci do danej
grupy, uzasadnione ma byç stosowanie
konkretnej formy terapii. Kobiety i m´˝czyzn
nale˝y poddawaç terapii ma∏˝eƒskiej oraz
leczeniu uzale˝nienia od seksu. W przypadku m´˝czyzn autorzy zalecajà tak˝e do∏àczone leczenie ewentualnego uzale˝nienia
PiÊmiennictwo
1. Griffiths M. (2001) Sex on the Internet: Observations and implications for
Internet sex addiction. The Journal of Sex Research, 38 (4), 333-342.
2. Ross M.W., Mansson S.A., Daneback K., Tikkanen R. (2005. Characteristics of men who have sex with men on the Internet but identify as
heterosexual, compared with heterosexually identified men who have sex
with women. Cyberpsychology & Behavior, 8 (2), 131-139.
3. Schneider J. (2000) A qualitative study of cybersex participants: Gender
differences, recovery issues, and implications for therapists. Sexual
Addiction& Compulsivity, 7, 249-278.
4. Doring N. (2000) Feminist views of cybersex: Victimization, liberation,
and empowerment. Cyberpsychology & Behavior, 3 (5), 863-884.
5. Ross M.W. (2005) Typing, doing, and being: Sexuality and the Internet.
The Journal of Sex Research, 42 (4), 342-352.
6. Schwartz M.F., Southern S. (2000) Compulsive cybersex: the new
tearoom. Sexual Addiction & Compulsivity, 7, 127-144.
7. Ferre M.C. (2003) Women and the web: cybersex activity and implications. Sexual and Relationship Therapy, 18 (3), 385-393.
8. Putnam D.E., Maheu M.M. (2000) Online sexual addiction and compulsivity: Integrating web resources and behavioral telehealth in treatment.
Sexual Addiction& Compulsivity, 7, 91-112.
9. McKenna K.Y.A., Green A.S., Smith P.K. (2001) Demarginalizing the
sexual self. The Journal of Sex Research, 38 (4), 302-311.
10. Carvalheira A., Gomes F.A. (2003) Cybersex in Portuguese chatrooms:
a study of sexual behaviors related to online sex. Journal of Sex & Marital
Therapy, 29, 345- 360.
11. Daneback K., Mansson S.A., Ross M.W. (2007) Using the Internet to
find offline sex partners. Cyberpsychology & Behavior, 10 (1), 100-107.
12. Adam M.S., Oye J., Parker T.S. (2003) Sexuality of older adults and the
Internet: from sex education to cybersex. Sexual and relationship Therapy,
18 (3), 405- 415.
13. Cooper A., Delmonico D.L., Griffin-Shelley E., Mathy R.M. (2004)
Online sexual activity: an examination of potentially problematic
behaviors. Sexual Addiction & Compulsivity, 11, 129-143.
14. Ross M.W., Rosser B.R.S., Stanton J. (2004) Beliefs about cybersex and
Internet- mediated sex of Latino men who have Internet sex with men:
relationships with sexual practices in cybersex and in real life. AIDS care,
16 (8), 1002-1011.
15. Ross M.W., Rosser B.R.S., McCurdy S., Feldman J. (2007) The advantages and limitations of seeking sex online: a comparison of reasons given
for online and offline sexual liaisons by men who have sex with men.
Journal of Sex Research, 44 (1), 59- 71.
16. Cooper A., Delmonico D.L., Burg R. (2000) Cybersex users, abusers,
and compulsives: new findings and implications. Sexual Addiction &
Compulsivity, 7, 5-29.
17. Philaretou A.G., Mahfouz A.Y., Allen K.R. (2005) Use of Internet
pornography and men’s well- being. International Journal of Men’s Health,
4 (2), 149-169.
18. Boies S.C., Cooper A., Osborne C.S. (2004) Variations in Internet- related problems and psychosocial functioning in online sexual activities:
implications for social and sexual development of young adults. Cyberpsychology & Behavior, 7 (2), 207-230.
20
od substancji, podczas gdy w przypadku
kobiet leczenie zaburzeƒ od˝ywiania – jeÊli
wyst´pujà. Inaczej ma si´ sprawa z osobami
samotnymi, które nale˝y poddaç treningowi
umiej´tnoÊci spo∏ecznych czy te˝ leczeniu
depresji, gdy˝ to one, w tej grupie, nale˝à
do g∏ównych czynników ryzyka. U osób
z parafilià terapia powinna byç skoncentrowana na przewarunkowaniu jak równie˝ leczeniu towarzyszàcych zaburzeƒ psychicznych [6].
Niezale˝nie od powy˝szej klasyfikacji,
przy leczeniu uzale˝nienia od cyberseksu
zwraca si´ uwag´ na niemo˝noÊç ca∏kowitego zrezygnowania z korzystania z komputera, a zatem zaleca si´ np. umiejscawianie go
w widocznym miejscu. Warto tak˝e usunàç
z komputera wszystkie pliki i adresy zwiàzane z seksem jak równie˝ wszystkie maile
o takiej tematyce. Z racji tego, ˝e cyberseks
cz´sto bywa metodà na usuni´cie przykrego samopoczucia, zaleca si´ inne sposoby
radzenia sobie ze z∏ym nastrojem i zwi´kszanie sieci wsparcia spo∏ecznego poprzez
sp´dzanie wi´cej czasu z bliskimi i piel´gnowanie realnych przyjaêni [3].
Wnioski
Cyberseks jako uzale˝nienie jest zjawiskiem stosunkowo nowym, tak jak nowy jest
powszechny dost´p do Internetu i mo˝liwoÊç komunikowania si´ w takiej formie.
Dost´pne piÊmiennictwo wskazuje na to, ˝e
cyberseks mo˝e przysporzyç wiele problemów, dezorganizujàc ˝ycie prywatne i zawodowe. Wykorzystywanie cyberseksu jako
sposobu na organizacj´ spotkaƒ, w celach
seksualnych, w realnym ˝yciu zwi´ksza ryzyko zara˝enia si´ chorobà przenoszonà
drogà p∏ciowà. W literaturze podkreÊla si´
rol´ edukacji medycznej w tym zakresie.
Wskazane jest zatem informowanie ludzi
o zagro˝eniach oraz opracowanie skutecznej formy terapii w przypadku uzale˝nienia
od seksu w formie cyberseksu. ◗
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2008, nr 15