NOWE INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ UNII

2
NOWE INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ
UNII EUROPEJSKIEJ
2.1. UWAGI OGÓLNE
Zakończenie przez Unię Europejską procesu wschodniego rozszerzenia oznaczało dla tego ugrupowania pojawienie się zarówno nowych możliwości, jak
i nowych zagrożeń. Powiększona do 25 krajów członkowskich (27 w momencie
przystąpienia Bułgarii i Rumuni 1 stycznia 2007 r.) Unia z jednej strony polepszyła swoją globalną sytuację, stając się największym na świece jednolitym rynkiem,
z drugiej jednak stanęła wobec starych i nowych problemów, z których niektóre
związane były ściśle z kwestią rozszerzenia. Ich przezwyciężeniu miało służyć
wykorzystanie dotychczas stosowanych instrumentów polityki wspólnotowej, jak
też wprowadzenie nowych, lepiej odpowiadających sytuacji poszerzonej Unii Europejskiej w pierwszych latach XXI w. W polityce społecznej Unii Europejskiej
pojawiło się wiele nowych instrumentów służących realizacji zarówno dotychczasowych, jak i nowych celów tej polityki.
W niniejszym rozdziale analizie zostaną poddane najważniejsze, zdaniem autorów, instrumenty polityki społecznej UE, które pojawiły się w latach 2004–
2009, tj. w okresie finalizacji i po zakończeniu wschodniego rozszerzenia Unii,
a także wybrane instrumenty wprowadzone w latach wcześniejszych, nieodłącznie
jednak związane ze wschodnim rozszerzeniem. Za przykład tego typu instrumentów mogą służyć instrumenty przewidziane w strategii lizbońskiej UE. Sama strategia została wprowadzona wprawdzie w 2000 r., jednakże jej założenia oraz instrumenty ulegały w późniejszym okresie istotnym modyfikacjom.
Analiza instrumentów i narzędzi europejskiej polityki społecznej wprowadzonych po 2004 r. zostanie w niniejszej pracy przeprowadzona zgodnie z kryterium przedmiotowym, w oparciu o podział na obszary tej polityki stosowany
w opracowaniach Komisji Europejskiej. Jest on następujący:
1) zwalczanie dyskryminacji i relacje ze społeczeństwem obywatelskim,
33
2) wspólnotowa polityka zatrudnienia,
3) instrumenty skierowane do grupy osób niepełnosprawnych oraz starszych,
4) prawa pracownicze i organizacja pracy,
5) równość kobiet i mężczyzn,
6) wzrost i zatrudnienie,
7) zdrowie, higiena i bezpieczeństwo w miejscu pracy,
8) instrumenty służące tworzeniu miejsc pracy,
9) dialog socjalny (stosunki między pracownikami i pracodawcami),
10) walka z wykluczeniem społecznym i ubóstwem,
11) ochrona socjalna.
2.2. ZWALCZANIE DYSKRYMINACJI I RELACJE ZE SPOŁECZEŃSTWEM
OBYWATELSKIM
2.2.1. Propozycja dyrektywy Rady dotycząca wprowadzenia zasady równego
traktowania osób bez względu na ich religię lub przekonania,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną – COM (2008) 4261
Proponowana dyrektywa ma zakończyć tworzenie wspólnotowych ram
prawnych dotyczących kwestii walki z dyskryminacją. Obecnie ramy te tworzą
następujące dyrektywy:
– 2000/43/EC wprowadzająca zasadę równego traktowania osób niezależnie
od ich pochodzenia rasowego lub etnicznego,
– 2000/78/EC wprowadzająca ogólne ramy dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu,
– 2004/113/EC wprowadzająca zasadę równego traktowania kobiet i mężczyzn w dostępie do towarów i usług oraz w ich dostarczaniu.
Zasada równego traktowania zapisana w projekcie dyrektywy przekłada się na
zakaz wszelkich form dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej. Dotyczy wszelkich podmiotów sektora prywatnego oraz publicznego. Jeżeli chodzi o jej zasięg
przedmiotowy, to obejmuje ona kwestie związane z ochroną socjalną (m.in. ubezpieczenia społeczne oraz ochronę zdrowia), edukacją oraz dostępem do towarów
i usług i ich dostarczaniem. Propozycja przewiduje również wprowadzenie specjalnych środków mających na celu pełne wdrożenie zasad dyrektywy w stosunku
do osób niepełnosprawnych, pod warunkiem że środki te nie będą stanowiły nadmiernego obciążenia (disproportionate burden) dla krajów członkowskich.
1
Proposal for a Council Directive on implementing the principle of equal treatment between
persons irrespective of religion or belief, disability, age or sexual orientation, COM (2008) 0426
final.
34
Komisja podkreśla, że w dziedzinie edukacji zasada równego traktowania zapisana w projekcie dyrektywy nie może negatywnie oddziaływać na przepisy krajów członkowskich Unii dotyczące organizacji ich systemów edukacji. Komisja
stwierdza mianowicie, że zasada ta nie powinna dotyczyć różnic w traktowaniu
obywateli krajów członkowskich wynikających z ich religii lub przekonań w dostępie do instytucji edukacyjnych utworzonych na bazie religii lub przekonań.
Zasada równego traktowania nie powinna również zdaniem Komisji dotyczyć różnic w traktowaniu osób wynikających z ich narodowości oraz statusu
prawnego obcokrajowców na terytorium krajów członkowskich UE.
Projekt dyrektywy przewiduje, że kraje członkowskie Unii mają prawo
utrzymać lub wprowadzić przepisy bardziej restrykcyjne niż te zapisane w dyrektywie, jak również instrumenty dyskryminacji pozytywnej stosowane w celu poprawy sytuacji osób znajdujących się w sytuacji gorszej niż ogół ludności
ze względu na kwestie związane z religią lub przekonaniami, wiekiem, niepełnosprawnością lub orientacją seksualną. Propozycja dyrektywy zawiera zapis
stwierdzający, że wszystkie osoby uważające, iż w danej sytuacji doszło do
naruszenia zasady równego traktowania, bądź też zainteresowane zapewnieniem zgodności danego rozwiązania z zasadą winny mieć dostęp do odpowiednich instrumentów prawnych i administracyjnych na szczeblu krajów
członkowskich UE. Kraje członkowskie powinny również podjąć kroki na
rzecz dostosowania swoich systemów prawnych do przepisów dyrektywy,
przykładowo przez rozkładanie ciężaru dowodowego pomiędzy skarżącego
i skarżonego oraz wprowadzenie instrumentów mających przeciwdziałać potencjalnej wiktymizacji osób skarżących. Kraje członkowskie powinny również utworzyć niezależne organy, których zdaniem byłoby m.in. wspieranie
skarżących w trakcie procedur prawnych oraz publikowanie analiz i raportów
dotyczących problemu dyskryminacji.
2.2.2. Decyzja nr 1672/2006/EC ustanawiająca Wspólnotowy Program na rzecz
Zatrudnienia i Solidarności Społecznej PROGRESS2
Podstawowym celem przyświecającym instytucjom wspólnotowym przy
tworzeniu programu PROGRESS było utworzenie jednego źródła finansowania
różnego typu inicjatyw wspólnotowych z obszarów: zatrudnienia, ochrony socjalnej, promowania równości płci oraz zasady niedyskryminacji. Przed utworzeniem programu inicjatywy te były finansowane w ramach różnych wspólnotowych planów działań.
2
Decision No 1672/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October
2006 establishing a Community Programme for Employment and Social Solidarity – PROGRESS.
35
Decyzja definiowała sześć podstawowych celów programu:
– poprawa stanu wiedzy i lepsze zrozumienie sytuacji krajów członkowskich w drodze analizy, oceny i monitorowania ich polityki,
– wspieranie rozwoju metod i narzędzi statystycznych,
– wspieranie i monitorowanie procesu implementacji acquis do systemów
prawnych krajów członkowskich,
– promowanie wymiany doświadczeń między krajami członkowskimi,
– informowanie decydentów oraz opinii publicznej krajów członkowskich
o unijnych inicjatywach z zakresu zatrudnienia, ochrony socjalnej, warunków
pracy, zróżnicowania i walki z dyskryminacją oraz równości kobiet i mężczyzn,
– polepszanie możliwości kluczowych sieci unijnych w zakresie promowania i wspierania działań wspólnotowych w wyżej wymienionych obszarach.
Jeżeli chodzi o strukturę wewnętrzną programu, został on podzielony na pięć
sekcji według obszarów aktywności:
– zatrudnienie,
– ochrona socjalna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu,
– warunki pracy,
– zróżnicowanie i walka z dyskryminacją,
– równość kobiet i mężczyzn.
W odniesieniu do finansowanych działań w omawianej decyzji wyróżniono
trzy podstawowe ich typy:
– analizy,
– wymiana doświadczeń, poprawa świadomości decydentów i opinii publicznej oraz akcje informacyjne,
– wspieranie działań najważniejszych aktorów, tj. współfinansowanie kosztów operacyjnych najważniejszych sieci wspólnotowych, tworzenie grup roboczych, szkoleń i seminariów, wymiana urzędników administracji krajów członkowskich oraz współpracy z instytucjami międzynarodowymi.
Dostęp do programu otrzymały wszystkie publiczne i prywatne podmioty
z krajów członkowskich Unii Europejskiej, mianowicie:
– władze krajów członkowskich,
– podmioty publiczne zajmujące się kwestiami związanymi z zatrudnieniem
(public employment services),
– władze regionalne i lokalne,
– specjalistyczne podmioty funkcjonujące na szczeblu unijnym,
– partnerzy społeczni (przedstawiciele pracodawców),
– organizacje pozarządowe zorganizowane na szczeblu unijnym,
– szkoły wyższe i instytucje badawcze,
– krajowe urzędy statystyczne,
– środku masowego przekazu.
36
Pod względem zasięgu geograficznego program, poza krajami członkowskimi
Unii Europejskiej, został również skierowany do krajów EOG-EFTA, stowarzyszonych krajów kandydackich oraz krajów Bałkanów Zachodnich objętych Programem Stabilizacji i Stowarzyszenia (Stabilisation and Association Process).
Pomoc finansowa stosowana w ramach programu może być udzielana
w formie umowy o świadczenie usług poprzedzonej przetargiem bądź częściowego subsydium poprzedzonego wezwaniem do składania wniosków
(w tym przypadku współfinansowanie ze strony programu nie może przekroczyć 80% ogółu wydatków). Zgodnie z zapisami propozycji planowany budżet
programu PROGRESS na lata 2007–2013 ma wynieść 743 mln euro, zaś jego
podział miał wyglądać następująco:
– zatrudnienie: 23%,
– ochrona socjalna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu: 30%,
– warunki pracy: 10%,
– zróżnicowanie i walka z dyskryminacją: 23%,
– równość kobiet i mężczyzn: 12%,
– koszty operacyjne: maksymalnie 2%.
2.3. WSPÓLNOTOWA POLITYKA ZATRUDNIENIA (COMMUNITY
EMPLOYMENT POLICIES)
2.3.1. Komunikat pt. „W stronę wspólnych zasad koncepcji flexicurity:
zwiększenie liczby i jakości miejsc pracy poprzez kombinację elastyczności
(flexibility) i bezpieczeństwa (security)” – COM (2007) 3593
Koncepcja flexicurity jest jedną z odpowiedzi decydentów Unii Europejskiej
na nowe wymogi rynków pracy, spowodowane w przeważającej mierze postępami procesów globalizacyjnych. W tym kontekście Komisja Europejska zwraca
szczególną uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, w 2007 r. ok. 17 mln obywateli
UE pozostawało bez pracy. Po drugie, w wielu krajach członkowskich systemy
opieki społecznej borykały się z licznymi problemami. Sposobem na rozwiązanie obydwu problemów jest zdaniem Komisji zarówno stworzenie nowych
miejsc pracy na obszarze UE, jak i poprawa ich jakości. Cel ten może być osiągnięty przez zwiększenie elastyczności rynków pracy krajów członkowskich,
niepowodującej jednak pogorszenia bezpieczeństwa pracownika i pracodawcy.
3
Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions of 27 June 2007, entitled
“Towards Common Principles of Flexicurity: More and better jobs through flexibility and security”, COM (2007) 359 final.
37
Z powyższych względów niezbędne jest zdaniem KE rozwijanie nowych form
elastyczności oraz bezpieczeństwa rynków pracy krajów członkowskich.
Komunikat Komisji podkreśla, że świadomość przedstawionych powyżej
kwestii jest w społeczeństwach krajów członkowskich powszechna. Wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Komisji na reprezentatywnej próbie obywateli UE-27 wykazały, że:
– 76% respondentów jest świadomych faktu, iż praca przez cały okres aktywności zawodowej u jednego pracodawcy jest raczej kwestią należącą do
przeszłości,
– 76% respondentów zgadza się z tym, że elastyczność jest jedną z pożądanych na rynku pracy cech pracownika,
– 72% respondentów uznaje bardziej elastyczne formy zatrudnienia za klucz
do tworzenia nowych miejsc pracy,
– 88% respondentów zgadza się z opinią, że ciągłe podnoszenie swoich
kwalifikacji popoprawia perspektywy zawodowe.
Uznawana za jedną z odpowiedzi na zarysowane powyżej problemy koncepcja
flexicuirty jest na ogół definiowana jako zintegrowana strategia jednoczesnego
zwiększania elastyczności i bezpieczeństwa rynku pracy. Bardziej konkretnie chodzi tutaj o globalne podejście do rynku pracy łączące elastyczne formy zatrudnienia, zapewnienie bezpieczeństwa zatrudnienia (gwarancje utrzymania pracy lub
łatwości znalezienia innej) oraz aktywne zarządzanie tzw. okresami przejściowymi
(periods of transition), tj. okresami przejścia z jednej formy aktywności zawodowej do drugiej (przejście od nauki do pracy zawodowej, przejście od nieaktywności zawodowej lub bezrobocia do pracy, przejście na emeryturę itp.).
Zasada flexicurity w rozumieniu Komisji Europejskiej składa się z czterech
komponentów:
– elastyczne, lecz godne zaufania formy zatrudnienia,
– wszechstronne strategie kształcenia ustawicznego (life-long learning),
– efektywna aktywna polityka rynku pracy,
– nowoczesne systemy zabezpieczeń społecznych.
Zdaniem Komisji kraje członkowskie stosowały dotychczas w zakresie przedstawionych wyżej zagadnień podejście ad hoc, nie starając się podejść całościowo
do problemów występujących na własnych rynkach pracy. Ich działania skupiały
się generalnie albo na zwiększeniu elastyczności rynku pracy, albo na zwiększeniu
bezpieczeństwa pracowników. Efektem tego był brak zintegrowanego podejścia
do problemu elastyczności i bezpieczeństwa, na skutek czego poprawa sytuacji
w jednej z tych dziedzin mogła być osiągnięta jedynie kosztem pogorszenia sytuacji w drugiej. Ze względu na swoistą konkurencyjność elastyczności i bezpieczeństwa rynku pracy skuteczna polityka w zakresie flexicurity nie może zdaniem
Komisji powstać bez zaangażowania, gotowości na zmiany i wzięcia na siebie odpowiedzialności zarówno przez pracodawców, jak i pracowników.
38
Opierając się na konsultacjach przeprowadzonych ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, Komisja proponuje krajom członkowskim osiem
wspólnych zasad, których wprowadzenie ma im pomóc tworzyć własne strategie dotyczące kwestii flexicurity. Zasady te są następujące:
1) wzmocnienie implementacji unijnej strategii wzrostu i zatrudnienia oraz
europejskich tzw. modeli socjalnych,
2) szukanie równowagi między prawami i obowiązkami podmiotów rynku
pracy,
3) dostosowanie koncepcji flexicurity do specyficznych warunków, wymogów i wyzwań krajów członkowskich,
4) redukowanie różnic między sytuacją osób nieaktywnych i aktywnych
zawodowo,
5) wspieranie flexicurity zarówno o charakterze wewnętrznym4, jak i zewnętrznym5,
6) promowanie równości szans i równych szans dla wszystkich,
7) budowanie atmosfery zaufania między pracownikami, pracodawcami
i podmiotami regulującymi i nadzorującymi rynek pracy,
8) działanie na rzecz równego rozłożenia kosztów i korzyści związanych
z wprowadzeniem koncepcji flexicurity.
Jako źródło finansowania działań mających na celu wdrożenie zasady flexicurity na rynkach pracy krajów członkowskich UE Komisja wskazuje przede
wszystkim Europejski Fundusz Socjalny. Podkreśla ona, że jakiekolwiek działania krajów członkowskich na rzecz wprowadzenia zasady flexicurity nie powinny naruszać dyscypliny budżetowej tych krajów. Tym samym lepsze wykorzystanie już dostępnych funduszy ze źródeł prywatnych i publicznych powinno
zawsze mieć pierwszeństwo przed kreowaniem nowych wydatków.
2.3.2. Decyzja 2241/2004/EC dotycząca stworzenia jednolitych wspólnotowych
ram prawnych w dziedzinie przejrzystości kwalifikacji i kompetencji
(Europass)6
Decyzja ta wprowadziła jednolity pakiet dokumentów umożliwiających
obywatelom krajów członkowskich Unii potwierdzenie swoich kwalifikacji
i kompetencji we wszelkich sytuacjach dotyczących podjęcia pracy lub szkolenia zawodowego. Europass jest stosowany na obszarze krajów członkowskich
4
Internal flexicurity – awans w obrębie przedsiębiorstwa.
External flexicurity – przejście do innego przedsiębiorstwa bądź branży.
6
Decision No 2241/2004/EC of the European Parliament and of the Council of 15 December
2004 on a single Community framework for the transparency of qualifications and competences
(Europass).
5
39
UE, krajów kandydackich (Chorwacja, Macedonia, Turcja), krajów EOG-EFTA
(Islandia, Lichtenstein i Norwegia) oraz Szwajcarii.
Pakiet Europass składa się z pięciu dokumentów:
– Europass – Curriculum vitae: ma służyć zaprezentowaniu wszystkich
umiejętności posiadacza,
– Europass – Mobilność: odnotowuje wszelkie przypadki transgranicznej
mobilności posiadacza, które miały charakter edukacyjny (studia, szkolenia itp.),
– Europass – Załącznik do dyplomu: zawiera informacje dotyczące całej
ścieżki edukacji wyższej posiadacza (m.in. charakter studiów, stopień, plan studiów itp.),
– Europass – Załącznik do certyfikatu: opisuje kompetencje zawodowe związane z certyfikatami uzyskanymi przez posiadacza w ramach szkoleń zawodowych,
– Europass – Paszport językowy: opisuje umiejętności językowe posiadacza
w oparciu o wspólnotowe standardy w tej dziedzinie.
Funkcjonowanie pakietu Europass wspierane jest poprzez stronę internetową
http://europass.cedefop.europa.eu utrzymywaną przez Wspólnoty, dzięki której
obywatele krajów członkowskich mogą zarówno otrzymywać informacje na temat pakietu oraz jego dokumentów składowych, jak i stworzyć samodzielnie
dwa dokumenty z pakietu: Curriculum vitae oraz Paszport językowy.
2.4. INSTRUMENTY SKIEROWANE DO GRUPY OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ OSÓB STARSZYCH
2.4.1. Komunikat COM 650 „Równe szanse dla osób z niepełnosprawnością –
Europejski plan działania”7
Komisja zaprezentowała w tym dokumencie Europejski plan działania (European Action Plan), przewidziany na lata 2004–2010, który ma tworzyć ramy
trwałego i zintegrowanego podejścia do problemu niepełnosprawności w poszerzonych o 10 nowych krajów członkowskich Wspólnotach.
Strategicznym celem planu ma być wzmocnienie obecności kwestii związanych z niepełnosprawnością we wszelkich inicjatywach WE (mainstreaming),
zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i krajowym, oraz przygotowanie metod
umożliwiających zwiększenie stopnia integracji osób niepełnosprawnych. Cel
ten powinien być zdaniem Komisji zrealizowany m.in. przez:
7
Communication of the Commission: Equal opportunities for people with disabilities:
A European Action Plan, COM 650 final.
40
– pełne wdrożenie Dyrektywy Rady UE (2000/78/EC) z 27 listopada 2000 r.
w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w zatrudnieniu
i wykonywaniu zawodu,
– włączanie kwestii związanych z niepełnosprawnością do wszelkich mogących ich dotyczyć działów polityki i inicjatyw wspólnotowych,
– zwiększenie dostępności infrastruktury.
Zdaniem Komisji kluczowa dla problemu włączenia osób niepełnosprawnych w życie społeczne jest kwestia zatrudnienia. Na tej podstawie Komisja
stwierdzała, że pierwszy etap Planu działania, przewidziany na lata 2004–2005,
powinien obejmować przede wszystkim inicjatywy dotyczące promowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz zwiększania dla nich dostępności rynków pracy. Komisja wyznaczyła w tym zakresie cztery priorytetowe obszary
działań:
– możliwość znalezienia i utrzymania zatrudnienia oraz walka z dyskryminacją,
– kształcenie ustawiczne,
– wykorzystanie potencjału nowych technologii,
– dostęp do infrastruktury publicznej (transportowej, architektonicznej itp.).
2.4.2. Komunikat COM (2005) 604 „Sytuacja osób niepełnosprawnych
w rozszerzonej Unii Europejskiej – Europejski plan działania
na lata 2006–2007”8
Za podstawowy długoterminowy cel strategii UE dotyczącej niepełnosprawności dokument ten uznaje zapewnienie osobom niepełnosprawnym równości
szans, która ma im umożliwiać korzystanie z prawa do godności, równego traktowania, niezależnego życia i uczestnictwa w społeczeństwie.
Komisja uważa, że strategia UE wobec osób niepełnosprawnych powinna się
opierać na trzech filarach:
– wprowadzanie przez instytucje unijne przepisów antydyskryminacyjnych,
mających służyć zabezpieczeniu indywidualnych praw osób niepełnosprawnych,
– eliminowanie barier w środowisku, uniemożliwiających bądź też utrudniających osobom niepełnosprawnym wykorzystywanie ich umiejętności,
– włączanie problematyki niepełnosprawności do wszelkich dziedzin polityki i inicjatyw wspólnotowych, które mogłyby pomóc w aktywnym włączaniu
się osób niepełnosprawnych w społeczeństwo (disability mainstreaming).
8
Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and The Committee of the Regions Situation of disabled
people in the enlarged European Union: the European Action Plan 2006–2007, COM (2005) 604
final.
41
Ramy dla wyżej wymienionych celów ma tworzyć wspomniany wcześniej
Plan działania UE w sprawie niepełnosprawności (EU’s Disability Action Plan –
DAP).
Komisja podkreśla w komunikacie, że biorąc pod uwagę trendy demograficzne występujące w UE, potencjał ekonomiczny osób niepełnosprawnych oraz
wkład, jaki osoby niepełnosprawne mogą wnieść do wzrostu ekonomicznego
i wzrostu zatrudnienia, należy uznać zwiększanie stopnia integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem za jeden z ważnych obszarów realizacji znowelizowanej strategii lizbońskiej.
Zdaniem Komisji wysuwanie wiarygodnych wniosków na temat sytuacji
osób niepełnosprawnych zamieszkujących kraje UE jest możliwe dzięki zastosowaniu instrumentów wykorzystujących system zharmonizowanej metodologii
gromadzenia danych UE, takich jak: europejskie statystyki na temat dochodów
i warunków życia (European Statistics on Income and Living Conditions –
SILC) oraz badanie europejskiej siły roboczej – moduł ad hoc dotyczący niepełnosprawności (European Labour Force Survey – ad hoc module on disability).
W dalszej części dokumentu zawarta została charakterystyka Planu działania
UE w sprawie niepełnosprawności. Dokument przedstawia trzy główne cele
operacyjne DAP:
– pełna implementacja Dyrektywy Rady UE (2000/78/EC) z 27 listopada
2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu,
– maksymalne włączenie problematyki niepełnosprawności do wspólnotowych działań i polityki (disability mainstreaming),
– zwiększenie dostępności środowiska (accessibility).
2.4.3. Komunikat COM (2007) 738 „Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozszerzonej Unii Europejskiej – Europejski plan działania na lata 2008–2009”9
Na wstępie tego komunikatu Komisja wylicza główne cele dokumentu, mianowicie:
– analiza sytuacji, w jakiej znajdują się osoby niepełnosprawne zamieszkujące kraje członkowskie UE,
– prezentacja i ocena osiągnięć drugiej fazy Planu działania UE w sprawie
niepełnosprawności (DAP), przewidzianego na lata 2006–2007,
– sformułowanie priorytetów na lata 2008–2009 mających służyć realizacji
strategicznych celów DAP.
9
Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European
Economic and Social Committee and The Committee of the Regions Situation of disabled people in
the enlarged European Union: the European Action Plan 2008–2009, COM (2007) 738 final.
42
Komunikat zwraca również uwagę na fakt, że potencjał ekonomiczny osób
niepełnosprawnych nie ogranicza się tylko do strony podażowej, to znaczy traktowania ich jako potencjalnych pracowników, których należy zaktywizować zawodowo (z uwagi na niedobory siły roboczej oraz starzenie się społeczeństw).
Osoby niepełnosprawne mają również duży potencjał, jeśli chodzi o popytową
stronę gospodarki. Sektor usług dla osób niepełnosprawnych (social services)
wzrasta w ostatnich latach dynamicznie i tworzy nowe miejsca pracy, dążąc do
zaspokojenia rosnących w tej dziedzinie potrzeb starzejącej się populacji krajów
członkowskich UE. Przykładowo w 2004 r. w sektorze usług dla osób niepełnosprawnych pracowało w UE-27 ponad 8 mln osób.
W części dotyczącej osiągnięć drugiej fazy DAP (2006–2007) Komisja podkreśla, że wypracowane w ramach UE podejście do problemu niepełnosprawności miało bardzo poważny wpływ na zawartość wspomnianej już Konwencji
w sprawie ochrony i promowania praw i godności osób niepełnosprawnych,
przygotowywanej przez ONZ. Do głównych elementów specyficznego podejścia
UE do niepełnosprawności Komisja zalicza:
– zakaz wszelkiej dyskryminacji i aktywne zwalczanie wszelkich jej przejawów,
– działania na rzecz wyrównywania szans osób niepełnosprawnych,
– dążenie do aktywnego włączenia (active inclusion) osób niepełnosprawnych w życie społeczeństwa.
Jeśli chodzi o priorytety trzeciej fazy DAP (lata 2008–2009), KE stwierdza,
że analiza dotychczasowych postępów DAP pozwala stwierdzić, iż kluczowe
znaczenie dla pełnego włączenia osób niepełnosprawnych w społeczeństwo oraz
zapewnienia tym osobom pełni ich praw ma kwestia dostępności (accessibility).
Dostępność towarów, usług, środków transportu, infrastruktury itd. jest zdaniem
Komisji niezbędna do zrealizowania niedyskryminujących i włączających form
uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym (wraz z eliminacją
barier w edukacji oraz dostępie do rynku pracy).
Przewidziane na lata 2008–2009 działania na rzecz większej dostępności
winny się zdaniem Komisji koncentrować w trzech obszarach:
– zwiększanie dostępności rynku pracy: m.in. upowszechnianie tzw. dobrych praktyk stosowanych w krajach członkowskich, promowanie elastycznych
form zatrudnienia,
– zwiększanie dostępności towarów, usług i infrastruktury: m.in. w oparciu
o istniejące od niedawna regulacje dotyczące dostępności w transporcie lotniczym oraz kolejowym KE planuje przygotować propozycje aktów prawnych dotyczące transportu morskiego i drogowego,
– zwiększenie zdolności analitycznych KE celem wspierania dostępności:
m.in. nowy moduł badawczy dotyczący niepełnosprawności i integracji społecz-
43
nej, budowa europejskiej akademickiej sieci ekspertów z dziedziny niepełnosprawności.
W lipcu 2006 r. Parlament Europejski oraz Rada przyjęły rozporządzenie
1107/2006 dotyczące praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej
sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą10. Dokument ten nakłada na
władze lotnisk obowiązek zapewnienia tym osobom nieodpłatnej pomocy, ułatwienia im pobytu oraz zapewnienia pełnej dostępności. Komisja podjęła również działania na rzecz wprowadzenia podobnych wymagań wobec przewoźników w odniesieniu do międzynarodowych przewozów kolejowych. Z kolei
dostępności elektronicznej (e-accesibility) dotyczył komunikat Komisji z września 2005 r.11 Przewidywał on m.in. ujednolicenie standardów odnoszących się
do zamówień publicznych na towary i usługi w dziedzinie technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Oprócz działań dotyczących stricte obszaru UE
przedstawiciele KE wzięli także udział w obradach Rady ds. Dostępności USA
(jest to kraj mający decydujący wpływ na wprowadzanie zasad organizujących
działanie Internetu). Komisja wspierała również projekty dotyczące zwiększenia
dostępności środowiska architektonicznego. Jej działania dotyczyły m.in. uwzględniania kwestii dostępności w przetargach publicznych na wykonanie budynków,
a także stworzenia europejskiej bazy dostępnych obiektów turystycznych.
2.4.4. Decyzja 742/2008/EC dotycząca zaangaŜowania Wspólnot w program
badawczy prowadzony przez kilka krajów członkowskich mający na celu
poprawę jakości Ŝycia osób starszych poprzez zastosowanie nowych
technologii informacyjnych i komunikacyjnych12
Program kształtowania otoczenia wspierającego samodzielne życie (Ambient
Assisted Living) został utworzony z inicjatywy kilku krajów członkowskich Unii
Europejskiej celem wspierania inicjatyw badawczych i rozwojowych dotyczących
związku między zastosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych
a procesem starzenia się społeczeństw. Głównym celem inicjatyw współfinansowanych w ramach programu jest rozwijanie produktów i usług wspierających autonomię, szanse na rynku pracy oraz udział osób starszych w życiu społecznym.
Wspólnoty Europejskie angażują się w działalność programu w oparciu o art.
169 TUE. Ich aktywność polega przede wszystkim na współfinansowaniu inicja10
Regulacja (EC) 1107/2006.
COM (2005) 425.
12
Decision No 742/2008/EC of the European Parliament and of the Council of 9 July 2008 on
the Community’s participation in a research and development programme undertaken by several
Member States aimed at enhancing the quality of life of older people through the use of new information and communication technologies.
11
44
tyw badawczych i rozwojowych programu przez specjalny instrument finansowy
„Współpraca” utworzony w ramach 7. programu ramowego. Poza krajami członkowskimi UE w programie uczestniczą Norwegia, Szwajcaria oraz Izrael, realizując wspólne działania z krajami członkowskimi Unii. Kraje te partycypują
w budżecie programu, a działania realizowane na ich terytorium muszą pozostawać w zgodzie z zasadami UE w zakresie pomocy publicznej oraz ochrony
własności intelektualnej.
2.5. PRAWA PRACOWNICZE I ORGANIZACJA PRACY
2.5.1. Regulacja 561/2006/EC dotycząca harmonizacji prawodawstwa
w dziedzinie ochrony socjalnej pracowników w transporcie drogowym13
Regulacja ta wprowadza nowe przepisy w dziedzinie czasu pracy kierowców
ciężarówek (samochody o łącznej masie powyżej 3,5 tony) oraz busów (samochody specjalnie przystosowane do przewozu ponad 9 osób). Definiuje również
obszary odpowiedzialności prawnej przedsiębiorstw transportowych oraz kierowców jako ich pracowników. Regulacja wprowadza także mechanizmy kontroli stopnia jej implementacji w prawodawstwie krajów członkowskich, jak
również ustala kary stosowane w przypadku naruszania jej zapisów.
2.5.2. Dyrektywa 2005/47/EC dotycząca porozumienia pomiędzy Stowarzyszeniem
Kolei Europejskich (CER) a Europejską Federacją Pracowników Transportu
(ETF) w sprawie wybranych aspektów warunków pracy pracowników
mobilnych zaangaŜowanych w świadczenie transgranicznych interoperacyjnych usług w sektorze kolejowym14
Celem zapisanego w tej dyrektywie porozumienia jest osiągnięcie równowagi między dążeniami do zapewnienia pracownikom zaangażowanym w świadczenie tego typu usług odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdro13
Regulation (EC) No 561/2006 of the European Parliament and of the Council of 15 March
2006 on the harmonisation of certain social legislation relating to road transport and amending
Council Regulations (EEC) No 3821/85 and (EC) No 2135/98 and repealing Council Regulation
(EEC) No 3820/85.
14
Usługi świadczone przez przedsiębiorstwo kolejowe z danego kraju członkowskiego na
terenie innego kraju członkowskiego przy wykorzystaniu jego infrastruktury; Council Directive
2005/47/EC of 18 July 2005 on the Agreement between the Community of European Railways
(CER) and the European Transport Workers’ Federation (ETF) on certain aspects of the working
conditions of mobile workers engaged in interoperable cross-border services in the railway sector.
45
wia a dążeniami do zapewnienia podmiotom świadczącym tego typu usługi
w ramach zintegrowanej europejskiej sieci kolejowej możliwie dużego poziomu
elastyczności działania. Dyrektywa umożliwia krajom członkowskim utrzymanie lub wprowadzenie przepisów zawierających ustalenia bardziej korzystne
(more favourable provisions) niż zapisane w dyrektywie. Ponadto wprowadzenie
tej dyrektywy nie może być przez kraje członkowskie wykorzystane jako pretekst do obniżenia poziomu ochrony pracowników, jeżeli przed jej wprowadzeniem byli oni chronieni przez przepisy krajowe w stopniu większym niż zapisany w dyrektywie.
2.5.3. Komunikat COM (2007) 591 dotyczący ponownej oceny przepisów
socjalnych wprowadzonych celem poprawy liczby i jakości miejsc pracy
w Ŝegludze morskiej na terenie Unii Europejskiej15
Głównym celem Komisji sformułowanym w tym komunikacie jest poprawa
atrakcyjności sektora żeglugi morskiej jako miejsca pracy bez jednoczesnego
pogorszenia jego konkurencyjności. Jednym ze sposobów realizacji tego jest
zdaniem Komisji dokonanie przeglądu prawodawstwa wspólnotowego pod kątem wyjątków oraz derogacji mających wpływ na sytuację pracowników sektora
żeglugi morskiej i ewentualnie podjęcie działań w celu ich likwidacji. Innym
ważnym i zalecanym przez KE sposobem osiągnięcia powyższego celu jest
przyjęcie do prawodawstwa wspólnotowego zasad wprowadzonych przez organizacje międzynarodowe. Przede wszystkim chodzi tutaj o dwa akty prawne:
konwencję Światowej Organizacji Pracy dotyczącą zatrudnienia w żegludze
morskiej (2006) i konwencję Światowej Organizacji Pracy dotyczącą zatrudnienia w sektorze rybołówstwa (2007).
Kraje członkowskie zostały upoważnione do ratyfikacji obu tych aktów Decyzją Rady 2007/431/EC, a Komisja Europejska zobowiązała się w komunikacie
do intensyfikacji działań na rzecz wprowadzania zasad zapisanych w konwencjach do ich polityk wspólnotowych.
15
Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and Committee of the Regions of 10 October 2007, entitled
Reassessing the regulatory social framework for more and better seafaring jobs in the EU (first
phase consultation of the social partners at Community level provided for in Article 138(2) of the
Treaty), COM (2007) 591 final.
46
2.6. RÓWNOŚĆ KOBIET I MĘśCZYZN
2.6.1. Regulacja nr 1922/2006/EC dotycząca utworzenia Europejskiego Instytutu
Równości Płci (European Institute for Gender Equality)16
Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w regulacji duże znaczenie
kwestii równości płci, będącej jednym z praw podstawowych obywateli Unii
Europejskiej, jak też jednym z obszarów priorytetowych w polityce europejskiej.
Mimo widocznego postępu w tej dziedzinie Parlament oraz Rada uznają, że
możliwe jest większe zaangażowanie UE w tę kwestię, zarówno jeśli chodzi
o aktywność zawodową obywateli Unii, jak i ich życie prywatne. Jedną z proponowanych metod większego zaangażowania Unii w kwestię równości płci jest
przewidziane w regulacji utworzenie Europejskiego Instytutu Równości Płci,
którego głównym zadaniem ma być opracowywanie raportów i ekspertyz służących rozwijaniu skutecznej polityki w tej dziedzinie na szczeblu Unii Europejskiej i w poszczególnych krajach członkowskich.
Najważniejszymi celami szczegółowymi Instytutu ma być:
– promowanie i wzmacnianie równości płci,
– włączanie problematyki równości płci do wszystkich możliwych działań
na szczeblu unijnym oraz w krajach członkowskich (mainstreaming),
– walka z wszelkimi formami dyskryminacji ze względu na płeć,
– zwiększanie świadomości obywateli Unii oraz poziomu ich zainteresowania kwestiami związanymi z równością płci.
Od strony technicznej działalność Instytutu ma polegać przede wszystkim na
udzielaniu pomocy różnego typu instytucjom unijnym (przede wszystkim Komisji Europejskiej) oraz decydentom z krajów członkowskich Unii.
Regulacja definiuje również najważniejsze zadania Instytutu, wymieniając
następujące kwestie:
– gromadzenie, analizowanie i publikowanie informacji (w tym również
opracowanie metod realizowania tych działań),
– promowanie dialogu na szczeblu europejskim (m.in. utworzenie europejskiej sieci badawczej zajmującej się kwestią równości płci),
– zwiększanie stanu świadomości opinii publicznej (m.in. organizowanie
konferencji i kampanii medialnych).
Zgodnie z zapisami regulacji Instytut miał rozpocząć działalność najpóźniej
w dniu 19 stycznia 2008 r.
16
Regulation (EC) No 1922/2006 of the European Parliament and of the Council of 20 December 2006 on establishing a European Institute for Gender Equality.
47
2.6.2. Decyzja 2008/590/EC dotycząca utworzenia Komitetu Doradczego
w kwestii równych szans dla kobiet i męŜczyzn17
Utworzenie Komitetu Doradczego w kwestii równych szans kobiet i mężczyzn ma zdaniem Komisji Europejskiej służyć wspieraniu wymiany doświadczeń, polityki i instrumentów z tej dziedziny, zarówno między krajami członkowskimi Unii, jak i różnego typu instytucjami wspólnotowymi. Komitet ma
również pomagać Komisji Europejskiej w formułowaniu i wdrażaniu różnego
rodzaju działań prowadzonych na szczeblu wspólnotowym, mających na celu
promowanie równych szans dla kobiet i mężczyzn.
W skład Komitetu wchodzą:
– przedstawiciele krajów członkowskich wydelegowani przez rządy, reprezentujący instytucje centralne odpowiedzialne za kwestie równouprawnienia,
– przedstawiciele krajów członkowskich wydelegowani przez krajowe ciała
zajmujące się monitorowaniem i oceną sytuacji w zakresie równouprawnienia,
– przedstawiciele organizacji pracodawców funkcjonujących na szczeblu
wspólnotowym,
– przedstawiciele organizacji pracowników funkcjonujących na szczeblu
wspólnotowym,
– przedstawiciele Europejskiego Lobby Kobiet (status obserwatora),
– przedstawiciele innych podmiotów z krajów członkowskich zainteresowani działalnością Komitetu (status obserwatora).
2.7. WZROST GOSPODARCZY I ZATRUDNIENIE
2.7.1. Dyrektywa 2005/36/EC w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych18
Dyrektywa wprowadza system wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych krajów członkowskich Unii Europejskiej, co ma służyć zwiększeniu
elastyczności rynków pracy, dalszej liberalizacji sektora usług oraz uproszczeniu
procedur administracyjnych. Dotyczy ona obywateli krajów członkowskich pragnących pracować w zawodzie regulowanym19 zarówno na zasadzie zatrudnienia, jak i samozatrudnienia w innym kraju członkowskim niż ten, w którym uzy17
Commission Decision of 16 June 2008 relating to the setting up of an Advisory Committee
on Equal Opportunities for Women and Men.
18
Directive 2005/36/EC of the European Parliament and of the Council of 7 September 2005
on the recognition of professional qualifications.
19
To jest takich, do których dostęp jest regulowany przez przepisy prawne lub administracyjne.
48
skali swoje kwalifikacje zawodowe. Ważną kwestią, którą porusza dyrektywa,
jest wyróżnienie „swobody (transgranicznego) świadczenia usług” (freedom to
provide services) oraz „swobody podejmowania działalności usługowej” (freedom of establishment). W pierwszym przypadku chodzi o możliwość świadczenia przez specjalistę pozostającego w kraju członkowskim, w którym uzyskał
kwalifikacje zawodowe, usług w innym kraju członkowskim. W drugim –
o możliwość podjęcia przez specjalistę z danego kraju członkowskiego (w którym specjalista uzyskał kwalifikacje zawodowe) działalności usługowej w innym kraju członkowskim.
Procedura potwierdzania kwalifikacji zawodowych specjalistów jest w obu
przypadkach odmienna. W odniesieniu do transgranicznego świadczenia usług
jest ona znacznie mniej restrykcyjna i skupia się przede wszystkim na kwestiach
związanych z ubezpieczeniem podmiotu świadczącego usługi, jego odpowiedzialnością w przypadku roszczeń ze strony klientów oraz informowaniem kraju, w którym usługa jest świadczona, o fakcie jej świadczenia. W przypadku
podejmowania działalności usługowej (migracji w celu podjęcia działalności
usługowej w innym kraju członkowskim) procedura potwierdzenia kwalifikacji
zawodowych jest generalnie bardziej restrykcyjna. Obowiązuje wprawdzie ogólna
zasada wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych, jednakże kraj przyjmujący specjalistę ma w wypadku istnienia poważnych różnic w procedurach
kształcenia tego typu specjalistów między oboma krajami członkowskimi prawo
do zastosowania tzw. środków kompensacyjnych, w postaci okresu adaptacyjnego (adaptation period) lub testu kompetencji (aptitude test).
Dyrektywa wprowadza ponadto specjalny system automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych w wypadku wybranych zawodów wymagających
doświadczenia zawodowego. Chodzi tutaj o zamkniętą listę zawodów z branż:
przemysłowych (przemysł chemiczny, tekstylny, wydobywczy, budowlany), usługowych (usługi transportowe, pocztowe, telekomunikacyjne) i komercyjnych
(usługi hotelowe, restauracyjne, turystyczne). Dyrektywa ustanawia również specyficzny system automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych w zawodzie: lekarza, pielęgniarza, dentysty, weterynarza, położnej oraz architekta.
W ostatniej jej części przedstawione zostały wymagania, jakie powinny spełniać
procedury wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych, wprowadzone
w krajach członkowskich w ramach implementacji dyrektywy, szczególnie odnośnie do czasu trwania procedur oraz wymogów językowych, jakie mogą być
stawiane aplikantom.
49
2.7.2. Decyzja 1639/2006/EC ustanawiająca Program Ramowy na rzecz
Konkurencyjności i Innowacji (Competitiveness and Innovation Framework
Programme) na lata 2007–201320
Zgodnie z zapisami decyzji, utworzenie Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji ma być jednym ze sposobów realizacji celów odnowionej strategii lizbońskiej, w tym przede wszystkim: stymulowania wzrostu
gospodarczego oraz wzrostu zatrudnienia w Unii Europejskiej. Działania w ramach programu mają służyć wspieraniu konkurencyjności oraz potencjału innowacyjnego Unii Europejskiej, zwłaszcza przez wykorzystanie technologii: informacyjnych, związanych z ochroną środowiska oraz z odnawialnymi źródłami
energii.
Program składać się będzie z trzech podprogramów, skierowanych do odrębnych sektorów rynku:
– program „Przedsiębiorczość i innowacje” – dotyczy działań promujących
przedsiębiorczość, konkurencyjność i innowacyjność i jest skierowany przede
wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw (SMEs) oraz podmiotów działających w dziedzinie technologii ekologicznych;
– program „Wspieranie technologii informacyjnych i komunikacyjnych” –
służy wspieraniu wdrażania tychże technologii, będących podstawą gospodarki
opartej na wiedzy. Z programu skorzystać mogą zarówno publiczne, jak i prywatne przedsiębiorstwa;
– program „Inteligentna Europa – energia” – ma przede wszystkim służyć
wspieraniu działań w obszarze energii odnawialnej. Chodzi tutaj o działania
zwiększające wydajność energetyczną, wprowadzanie nowych źródeł energii
(przede wszystkim odnawialnej), dywersyfikację wykorzystywanych źródeł energii, zmniejszanie zużycia energii w gospodarce oraz zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii w rynku energetycznym.
Program ma funkcjonować przez siedem lat, tj. do końca 2013 r., a jego budżet w tym okresie wyniesie 3,6 mld euro. Struktura wydatkowania środków
z budżetu programu ma wyglądać następująco:
– 60% środków (2,17 mld euro): „Przedsiębiorczość i innowacje”, z czego
20% (430 mln) została zarezerwowana wyłącznie na wspieranie innowacji
w dziedzinie ekologii,
– 20% środków (730 mln euro): „Wspieranie technologii informacyjnych
i komunikacyjnych”,
– 20% środków (730 mln euro): „Inteligentna Europa – energia”.
20
Decision 1639/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 2006
establishing a Competitiveness and Innovation Framework Programme (2007–2013).
50
2.7.3. Regulacja 294/2008/EC w sprawie utworzenia Europejskiego Instytutu
Innowacji i Technologii (European Institute of Innovation and Technology)21
Zgodnie z zapisami regulacji Europejski Instytut Innowacji i Technologii ma
być podmiotem, którego działalność będzie się koncentrować w obszarze edukacji (wyższej), badań oraz innowacji. Działalność ta ma służyć połączeniu aktywności wyżej wymienionych trzech wierzchołków tzw. trójkąta wiedzy na rzecz
realizacji jednego, wspólnego celu: wspierania wzrostu gospodarczego oraz konkurencyjności na terenie Unii Europejskiej przez zwiększanie potencjału innowacyjnego Unii oraz jej krajów członkowskich.
Aktywność Instytutu ma się skupiać na następujących obszarach:
– identyfikowanie obszarów priorytetowych,
– promowanie dobrych praktyk w odniesieniu do integracji działań w obrębie „trójkąta wiedzy”,
– nawiązywanie kontaktów z organizacjami partnerskimi,
– zapewnienie komplementarności i synergii między działaniami Instytutu
a działaniami prowadzonymi w ramach innych programów wspólnotowych,
– tworzenie i nadzorowanie działalności wspólnot wiedzy i innowacji
(Knowledge and Innovation Communities – KICs),
– gromadzenie środków od darczyńców publicznych i prywatnych oraz zarządzanie tymi środkami,
– promowanie stopni i dyplomów przyznawanych przez Instytut w krajach
członkowskich Unii.
Instytut ma być podmiotem autonomicznym, zarówno jeżeli chodzi o zarządzanie, proces nadzoru nad realizacją celów, jak i finansowanie. Budżet założycielski Instytutu przewidziany na lata 2008–2013 ma wynieść 308 mln euro.
2.7.4. Regulacja 1927/2006/EC w sprawie utworzenia Europejskiego Funduszu
Dostosowania do Globalizacji (European Globalisation Adjustment Fund)22
Działania Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji mają się
skupiać na wspieraniu pracowników z sektorów i regionów, w których sytuacja
zawodowa pracowników uległa znacznemu pogorszeniu ze względu na procesy
globalizacyjne w gospodarce. Parlament Europejski oraz Rada podkreślają
w regulacji, że efekty otwarcia gospodarek krajowych na międzynarodową konkurencję są ogólnie rzecz biorąc pozytywne. Globalizacja zwiększa konkuren21
Regulation (EC) No 294/2008 of the European Parliament and of the Council of 11 March
2008 establishing the European Institute of Innovation and Technology.
22
Regulation (EC) No 1927/2006 of the European Parliament and of the Council of 20 December 2006 on establishing the European Globalisation Adjustment Fund.
51
cyjność oraz stwarza nowe szanse dla wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrudnienia. Podmioty te przyznają jednak, że otwarcie to może mieć dla gospodarek
krajowych również pewne negatywne następstwa. Globalizacja wystawia lokalne, regionalne oraz krajowe systemy gospodarcze na konkurencję zagraniczną,
co w nieunikniony sposób prowadzi do pogorszenia sytuacji sektorów najmniej
konkurencyjnych (tj. takich, w których koszty przekwalifikowania pracowników
lub zmiany struktury produkcji są najwyższe). Zjawisko to może czasem skutkować dużym wzrostem bezrobocia.
Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji ma zapewniać jednorazową i ograniczoną w czasie pomoc dla pracowników, którzy zostali osobiście
i poważnie dotknięci przez procesy dostosowawcze wynikające z globalizacji.
Pomoc otrzymana przez pracownika z funduszu ma w perspektywie długookresowej służyć znalezieniu i utrzymaniu przez pracownika nowej pracy. Z funduszu każdego roku ma być wydawanych 500 mln euro na reintegrację zawodową
oraz przeszkolenie pracowników, w przypadku których związek między globalizacją a utratą pracy jest wyraźny.
Fundusz finansować będzie wydatki związane z:
– pomocą w znalezieniu pracy,
– indywidualnym przeszkoleniem,
– promowaniem przedsiębiorczości,
– wspieraniem samozatrudnienia,
– tymczasowym wspieraniem dochodów – zasiłki na poszukiwanie pracy,
zasiłki szkoleniowe, zasiłki dla osób niepełnosprawnych i (lub) starszych pomagające im w znalezieniu pracy lub utrzymaniu zatrudnienia itp.
Ze środków funduszu nie będzie można natomiast finansować pasywnych
instrumentów rynku pracy, takich jak np. zasiłki dla bezrobotnych. Pracownicy
będą otrzymywać pomoc z funduszu przez kraj członkowski, w którym mieszkają. Pomoc nie będzie kierowana do przedsiębiorstw, lecz wyłącznie do konkretnych pracowników. Maksymalny okres otrzymywania pomocy przez pracownika to 12 miesięcy od daty złożenia przez niego wniosku.
2.7.5. Rekomendacja 2008/C 111/01 dotycząca utworzenia Europejskiej Sieci
Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym (European Qualifications
Framework for life-long learning)23
Przedstawiona w rekomendacji Europejska Sieć Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym ma dotyczyć edukacji wyższej oraz szkoleń zawodowych. Jej
23
Implementing the Community Lisbon Programme – Recommendation of the European Parliament and of the Council of 23 April 2008 on the establishment of the European Qualifications
Framework for lifelong learning (Official Journal C 111, 6.5.2008).
52
funkcjonowanie ma ułatwić obywatelom krajów członkowskich Unii udowadnianie posiadanych umiejętności i kwalifikacji. Zwiększenie przejrzystości w tej
dziedzinie pomoże pracownikom w ocenie posiadanych kwalifikacji zawodowych,
a pracodawcom – w ocenie profilu, przedmiotu i jakości szkoleń, w których pracownik brał udział. Również podmioty zajmujące się edukacją lub szkoleniem
zawodowym będą mogły łatwiej porównać profil i treść prowadzonych zajęć oraz
zapewnić ich wysoką jakość. Utworzenie sieci powinno doprowadzić do zwiększenia mobilności pracowników i studentów, gdyż ma służyć ułatwieniu uznawania ich kwalifikacji w innych krajach członkowskich. Istnienie sieci uprości również proces przechodzenia od studiów (szkolenia) do pracy zawodowej oraz
w drugim kierunku, co ma bardzo duże znaczenie na obecnym rynku pracy.
Sieć ma być instrumentem skupionym raczej na efektach procesu kształcenia
(rzeczywiste umiejętności) niż kwestiach typu struktura czy czas trwania studiów. Studenci lub uczestnicy szkoleń będą oceniani pod kątem posiadanych:
– umiejętności (stosowanie posiadanej wiedzy i know-how do rozwiązywania problemów i realizacji zadań),
– kompetencji (wykorzystywanie wiedzy i umiejętności w sytuacjach związanych z pracą lub kształceniem, mających na celu zawodowy oraz osobisty rozwój),
– wiedzy.
W odniesieniu do powyższych obszarów ocena dokonywana przez sieć ma informować o tym, co student bądź uczeń wie, co rozumie i jakie zadania jest w stanie wykonać. W odróżnieniu od systemów mających gwarantować uznawanie dyplomów akademickich, opartych na ogół na czasie trwania studiów, Europejska
Sieć Oceny Kwalifikacji ma dotyczyć całości procesu uczenia się, tj. m.in. nauki
odbywającej się poza oficjalnymi instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi.
Sieć nie jest pomyślana jako podmiot, który ma zastąpić krajowe systemy
oceny kwalifikacji. Ma ona jedynie wspierać działania krajów członkowskich
przez ułatwianie współpracy między nimi. Jej działalność bazuje na krajowych
metodach oceny kwalifikacji, które nie są oparte na ujednoliconym modelu.
2.8. ZDROWIE, HIGIENA I BEZPIECZEŃSTWO W MIEJSCU PRACY
2.8.1. Regulacja 1338/2008/EC dotycząca statystyk wspólnotowych z obszaru
zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy24
Regulacja wprowadza wspólnotowe ramy prawne w dziedzinie danych statystycznych dotyczących kwestii zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpie24
Regulation (EC) 1338/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December
2008 on Community statistics on public health and health and safety at work.
53
czeństwa w pracy. Ich wprowadzenie ma służyć zwiększeniu dostępności i kompatybilności danych z tych obszarów dostarczanych Komisji Europejskiej przez
kraje członkowskie UE. Dane te mają być od momentu wejścia w życie regulacji
przygotowywane w oparciu o jednolite standardy oraz zharmonizowane metody
statystyczne, co ma zapewnić ich odpowiednią jakość oraz ich systematyczne
przygotowywanie i dostarczanie Komisji.
Przygotowane zgodnie z zasadami podanymi w regulacji dane będą wykorzystywane do monitorowania i modyfikowania polityki krajowej oraz wspólnotowej, a także do konstruowania różnego typu wskaźników strukturalnych,
wskaźników zrównoważonego rozwoju oraz wskaźników ochrony zdrowia.
Kraje członkowskie powinny gromadzić dane statystyczne pochodzące przede
wszystkim ze źródeł administracyjnych oraz z badań ankietowych. Dane te powinny dotyczyć następujących obszarów:
– stan zdrowia oraz jego determinanty,
– ochrona zdrowia (w tym jej dostępność, funkcjonowanie, koszty, finansowanie),
– przyczyny śmierci,
– wypadki w pracy (w tym charakter i okoliczności wypadku),
– choroby zawodowe, problemy zdrowotne i choroby związane z pracą.
Regulacja ustala, że dane statystyczne powinny być przesłane przez kraje
członkowskie drogą elektroniczną do Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich (EUROSTAT) w formie zgodnej z odpowiednimi standardami wspólnotowymi. Kraje członkowskie powinny zapewnić w trakcie tego procesu poufny
charakter tych danych oraz ochronę danych osobowych. Komisja Europejska
zobowiązana została z kolei do rozwijania metod gromadzenia danych statystycznych w zgodzie ze standardami stosowanymi w tej dziedzinie przez organizacje międzynarodowe działające w obszarze zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy.
2.9. INSTRUMENTY SŁUśĄCE TWORZENIU MIEJSC PRACY
2.9.1. Komunikat COM (2005) 229 pt. „i2010 – Europejskie społeczeństwo
informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”25
Strategia i2010 ma umożliwić Komisji Europejskiej stosowanie zintegrowanego podejścia do kwestii społeczeństwa informacyjnego oraz polityki medial25
Communication from the Commission of 1 June 2005 to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions entitled
“i2010 – A European Information Society for growth and employment”, COM (2005) 229 final.
54
nej. Strategia ta ma na celu pobudzanie wiedzy i innowacji, które mają z kolei
służyć przyspieszeniu wzrostu gospodarczego oraz tworzeniu nowych miejsc
pracy na terenie Unii. Strategia i2010 jest częścią odnowionej strategii lizbońskiej.
Komisja Europejska proponuje w komunikacie, aby w ramach strategii
i2010 do 2010 r. zrealizować trzy cele priorytetowe:
– stworzenie jednolitego europejskiego obszaru informacyjnego (Single European Information Space),
– promowanie inwestycji oraz działań proinnowacyjnych w dziedzinie
technologii informacyjnych i komunikacyjnych (Information and Communication Technologies – ICTs),
– stworzenie włączającego (inclusive) europejskiego społeczeństwa informacyjnego i medialnego.
Ostatni z tych celów priorytetowych dotyczy kwestii związanych z polityką
społeczną. Komisja podkreśla w tym przypadku, że strategia i2010 winna służyć
zwiększeniu socjalnej, ekonomicznej oraz terytorialnej spójności Unii Europejskiej, przez stworzenie europejskiego społeczeństwa informacyjnego. Jego istnienie ma ułatwiać rozwój gospodarczy oraz tworzenie nowych miejsc pracy,
zapewniając jednocześnie wysokiej jakości usługi publiczne i poprawę jakości
życia obywateli. Stworzeniu tego typu społeczeństwa informacyjnego mają służyć następujące działania:
– przygotowanie wskazówek dotyczących e-dostępności (e-accessibility)
technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (tak aby mogła z nich jak
najłatwiej skorzystać jak największa liczba osób);
– przygotowanie europejskiej inicjatywy na rzecz e-włączenia (e-inclusion),
regulującej kwestie równych szans w dostępie do technologii informacyjnych
i telekomunikacyjnych;
– wprowadzenie Planu działania w sprawie e-administracji (e-Government),
co ma motywować dostawców usług publicznych do wykorzystywania technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych;
– uruchomienie trzech kluczowych inicjatyw w tym obszarze, mających
służyć poprawie jakości życia obywateli Unii, dotyczących: troski o obywatela
w starzejącym się społeczeństwie, bezpieczniejszego i bardziej ekologicznego
transportu oraz tzw. bibliotek cyfrowych, wspierających zróżnicowanie kulturowe społeczeństw krajów członkowskich.
55
2.10. DIALOG SOCJALNY (STOSUNKI MIĘDZY PRACOWNIKAMI
I PRACODAWCAMI)
2.10.1. Dyrektywa 2008/104/EC dotycząca warunków pracy pracowników
tymczasowych26
Dyrektywa wprowadza wspólnotowe ramy prawne w odniesieniu do warunków pracy pracowników tymczasowych (temporary wokers), tj. pracowników
zatrudnionych przez tzw. agencje pracy tymczasowej (temporary-work agencies),
które delegują ich do pracy w firmach będących klientami agencji (tzw. firmy
klienckie – user undertakings). Wprowadzenie dyrektywy ma na celu poprawę
poziomu ochrony oraz bezpieczeństwa pracowników tymczasowych, a także
zwiększenie przejrzystości krajowych przepisów dotyczących pracy tymczasowej przy jednoczesnym zwiększeniu elastyczności tej formy zatrudnienia. Celem
dyrektywy jest zapewnienie pracownikom tymczasowym minimalnego wspólnego poziomu ochrony oraz wspieranie rozwoju sektora pracy tymczasowej jako
elastycznej formy zatrudnienia, korzystnej zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Dyrektywa wprowadza zasadę zakazu dyskryminacji w dziedzinie
podstawowych warunków pracy i zatrudnienia27, jeżeli chodzi o sytuację pracowników tymczasowych zatrudnianych przez firmy będące klientami agencji
pracy tymczasowej oraz sytuację pracowników tych firm (zatrudnionych przez
nie bezpośrednio). Pracownicy tymczasowi mają również, zgodnie z zapisami
dyrektywy, prawo do korzystania z wszelkiego typu udogodnień i usług dodatkowych, stosowanych przez firmy klienckie wobec własnych pracowników, takich jak: stołówki, przedszkola bądź żłobki, usługi transportu zbiorowego itp.
Komisja zaleca także krajom członkowskim wprowadzenie instrumentów, które
zachęcałyby firmy klienckie do udostępniania prowadzonych przez nie różnych
form kształcenia zawodowego zatrudnianym przez te firmy pracownikom tymczasowym.
Dyrektywa umożliwia krajom członkowskim utrzymanie lub wprowadzenie
w dziedzinie, której dotyczy, przepisów bardziej korzystnych niż zapisane w dyrektywie, ale pod warunkiem że ich stosowanie nie będzie miało na celu obniżenia już istniejącego poziomu ochrony pracowników tymczasowych. Kraje
członkowskie Unii zostały zobowiązane przepisami dyrektywy do wprowadzenia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar, stosowanych w przy26
Directive 2008/104/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November
2008 on temporary agency work.
27
Warunki pracy i zatrudnienia wprowadzone przez przepisy prawne, środki administracyjne,
porozumienia zbiorowe itp., regulujące: czas trwania pracy (przerwy w pracy, nadgodziny, pracę
nocną, urlopy itd.) oraz płacę.
56
padku naruszenia przepisów lokalnych, wprowadzonych na podstawie dyrektywy. Kraje członkowskie muszą również zapewnić istnienie odpowiedniej procedury prawnej lub administracyjnej, stosowanej w przypadku naruszenia tych
przepisów.
2.11. WALKA Z WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM I UBÓSTWEM
2.11.1. Rekomendacja 2008/867/EC dotycząca działań na rzecz aktywnego
włączania (active inclusion) osób wykluczonych z rynku pracy28
W tym dokumencie Komisja Europejska rekomenduje krajom członkowskim
utworzenie zintegrowanej i mającej szeroki zasięg strategii aktywnego włączania w rynek pracy ludzi z niego wykluczonych. Strategia ta powinna się składać
z trzech elementów składowych, dotyczących: dostatecznego wsparcia przychodów, włączających rynków pracy oraz dostępu do wysokiej jakości usług.
Działania realizowane w ramach strategii powinny ułatwiać podejmowanie
i utrzymanie zatrudnienia przez osoby, które mogą podjąć pracę, tak aby mogły
one uzyskać z pracy dochody umożliwiające im godne życie, natomiast osoby,
które pracować nie mogą, winny mieć zapewnioną możliwość uczestniczenia
w życiu społecznym (social participation). Komisja podkreśla również, że działania krajów członkowskich na rzecz aktywnego włączenia obywateli w rynek
pracy winny uwzględniać kwestie fundamentalnych praw obywateli, promowania równych szans, specyficznych potrzeb grup poszkodowanych (disadvantaged), a także specyfikę regionalną i lokalną problemu. Działania te powinny
również przeciwdziałać dziedziczeniu ubóstwa (intergenerational transmission
of poverty).
Wszelkie informacje dotyczące praw obywateli oraz środków, z których mogą oni korzystać w dziedzinie aktywnego włączania w rynek pracy, winny być
przez kraje członkowskie udostępniane w sposób jak najszerszy, w tym również
przez media elektroniczne. Procedury stosowane przez kraje członkowskie
w obszarze, którego dotyczy rekomendacja, powinny zostać maksymalnie uproszczone, a dostęp do nich powinien być jak najłatwiejszy.
28
Commission Recommendation 2008/867/EC of 3 October 2008 on the active inclusion of
people excluded from the labour market.
57
2.11.2. Decyzja 1098/2008/EC dotycząca ogłoszenia roku 2010 Europejskim
Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (European Year
for Combating Poverty and Social Exclusion)29
W decyzji zwrócono uwagę na to, że znaczna część populacji zamieszkującej obszar Unii Europejskiej żyje w ubóstwie oraz jest pozbawiona dostępu do
podstawowych usług i świadczeń. Ogłoszenie Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym ma stanowić nowy impuls dla wszystkich
podmiotów zajmujących się polityką socjalną.
Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w decyzji, że zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego jest kwestią powiązaną z wieloma czynnikami
socjoekonomicznymi i kulturalnymi, czyli powinno być prowadzone w postaci
wielowymiarowej strategii o wymiarze krajowym, regionalnym i lokalnym,
z udziałem zarówno decydentów, jak i obywateli.
Decyzja wprowadza cztery podstawowe cele Europejskiego Roku Walki
z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym:
– zapewnienie podstawowych praw osobom dotkniętym ubóstwem oraz ich
udziału w życiu społeczeństwa (m.in. dostęp do zasobów, usług socjalnych, dóbr
kultury itp.),
– promowanie spójności socjalnej (m.in. działania na rzecz podnoszenia jakości życia, bezpieczeństwa socjalnego, zapewnienia równości szans w dostępie
do zatrudnienia i edukacji),
– promowanie współodpowiedzialności podmiotów publicznych i prywatnych za walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym,
– inicjowanie działań o charakterze politycznym na szczeblu wspólnotowym oraz krajów członkowskich (przede wszystkim wykorzystanie otwartej metody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej).
Działania prowadzone w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem
i Wykluczeniem Społecznym mają przyjąć postać kampanii skierowanych do
opinii publicznej, organizowania spotkań i konferencji na różnych szczeblach,
a także zlecania badań naukowych. W inicjatywie tej mogą brać udział nie tylko
kraje członkowskie Unii Europejskiej, ale również kraje EOG, kraje kandydackie
oraz kraje objęte europejską polityką sąsiedztwa.
29
Decision No 1098/2008/EC of the European Parliament and of the Council of 22 October
2008 on the European Year for Combating Poverty and Social Exclusion (2010).
58
2.12. OCHRONA SOCJALNA
2.12.1. Propozycja dyrektywy dotyczącej stosowania praw pacjentów
w transgranicznej opiece zdrowotnej – COM (2008) 41430
Dyrektywa, której proponowany kształt został zarysowany w propozycji, ma
służyć zapewnieniu bezpieczeństwa, jakości i skuteczności transgranicznych usług
medycznych. O usługach tego typu mówimy w momencie, kiedy usługi medyczne
są świadczone w danym kraju członkowskim Unii Europejskiej pacjentowi, który
jest ubezpieczony w innym kraju członkowskim, oraz gdy usługi medyczne są
przez dostawcę tych usług świadczone w innym kraju członkowskim niż kraj,
w którym ten dostawca ma siedzibę. Dyrektywa ma dotyczyć wszelkich usług
świadczonych przez publiczną i prywatną służbę zdrowia, niezależnie od sposobów, w jaki usługi te są zorganizowane, dostarczane i finansowane.
Szczegółowe zasady zapisane w projekcie dyrektywy dotyczą:
– podziału kompetencji między krajem, w którym usługi medyczne są świadczone (tzw. kraj leczenia), a krajem, w którym pacjent jest ubezpieczony (tzw.
kraj afiliacji),
– refundacji przez kraj afiliacji kosztów leczenia pacjenta krajowi leczenia,
– procedur administracyjnych, które mogą stosować kraje członkowskie
Unii w dziedzinie transgranicznych usług medycznych,
– dostępu pacjentów do informacji dotyczących zasad świadczenia tych
usług w krajach członkowskich Unii,
– zasad wzajemnego uznawania przez kraje członkowskie recept wystawionych w innych krajach członkowskich.
2.12.2. Komunikat Komisji Europejskiej (uzupełniający komunikat pt. „Jednolity
rynek dla Europy XXI wieku”) dotyczący usług świadczonych w interesie
ogólnym, w tym usług socjalnych – COM (2007) 72531
Komisja wyróżnia dwa podstawowe typy usług świadczonych w interesie
ogólnym (services of general interest), w zależności od tego, w jaki sposób objęte są one przepisami wspólnotowymi:
30
Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the application
of patients’ rights in cross-border healthcare, COM (2008) 414.
31
Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, of 20 November 2007,
accompanying the Communication on “A single market for 21st century Europe” – Services of
general interest, including social services of general interest: a new European commitment, COM
(2007) 725 final.
59
1) usługi o charakterze ekonomicznym, świadczone w interesie ogólnym,
przykładowo: pocztowe, telekomunikacyjne, transportowe, polegające na dostawach elektryczności czy gazu itp. Ze względu na swoje znaczenie oraz charakter
są one regulowane przez konkretne przepisy wspólnotowe, w tym przede
wszystkim przepisy dotyczące jednolitego rynku oraz zasad konkurencji na nim,
znajdujące się w TUE;
2) usługi o charakterze nieekonomicznym, świadczone w interesie ogólnym,
przykładowo świadczone przez takie podmioty, jak policja, wymiar sprawiedliwości bądź też systemy ubezpieczeń społecznych. Usługi te nie są regulowane
przez specyficzne przepisy wspólnotowe, w tym przepisy dotyczące jednolitego
rynku oraz zasad konkurencji na nim, znajdujące się w TUE.
Według kluczowej zasady zapisanej przez Komisję w omawianym komunikacie jeśli dana konkretna usługa świadczona w interesie publicznym ma charakter ekonomiczny, to powinna podlegać przepisom dotyczącym funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego. Jeżeli jednak zastosowanie tych przepisów
skutkowałoby pogorszeniem jakości usługi świadczonej w interesie publicznym,
to może ona zostać wyłączona z obszaru objętego przepisami dotyczącymi funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego (JRE).
Warto podkreślić, że ze względu na różnice w dziedzinie usług świadczonych w interesie ogólnym, występujące między krajami członkowskimi, zarówno kwestia zaliczenia danej usługi do grupy usług o charakterze ekonomicznym
bądź nieekonomicznym, jak i kwestia ewentualnego wyłączenia jej z obszaru
objętego przepisami regulującymi JRE odbywa się na zasadzie analizy konkretnego przypadku (case-by-case analysis).
W dziedzinie usług świadczonych w interesie ogólnym Komisja zwraca
szczególną uwagę na usługi dostarczane przez systemy opieki socjalnej oraz
zdrowotnej, gdyż jej zdaniem odgrywają one ważną rolę w realizacji kluczowych celów UE, takich jak: zapewnienie równomiernego wzrostu gospodarczego, przeciwdziałanie wykluczeniu oraz osiągnięcie możliwie wysokiego poziomu zatrudnienia. Komisja zwraca również uwagę na fakt, że m.in. ze względu na
prowadzone przez kraje członkowskie reformy systemu opieki socjalnej oraz
opieki zdrowotnej (np. prywatyzacja bądź komercjalizacja) usługi dostarczane
przez te systemy coraz częściej bywają uznawane za mające charakter ekonomiczny, a tym samym – są obejmowane przepisami JRE.
Szczegółowe ramy działań wspólnotowych (m.in. lista celów priorytetowych) w dziedzinie usług świadczonych w interesie ogólnym zawarte zostały
w specjalnym aneksie dołączonym do traktatu lizbońskiego. Protokół ten podkreśla dwie kwestie: konieczność respektowania zasady równego traktowania,
swobodnego dostępu i praw usługobiorców oraz pozostawienie w kompetencji
krajów członkowskich zasad regulujących usługi świadczone w interesie ogólnym, pod warunkiem że mają one charakter nieekonomiczny.
60
2.13. PODSUMOWANIE
Na podstawie przeprowadzonej analizy dokumentów unijnych dotyczących
polityki społecznej stwierdzić można, że instrumenty polityki społecznej wprowadzone na obszarze Unii Europejskiej w okresie 2004–2009 można zaliczyć do
czterech podstawowych grup:
1) instrumenty wprowadzone od podstaw (nowe lub zastępujące wcześniej
istniejące), np.:
– Decyzja nr 1672/2006/EC ustanawiająca Wspólnotowy Program na rzecz
Zatrudnienia i Solidarności Społecznej PROGRESS,
– Decyzja 2241/2004/EC dotycząca stworzenia jednolitych wspólnotowych
ram prawnych w dziedzinie przejrzystości kwalifikacji i kompetencji (Europass),
– Regulacja 561/2006/EC dotycząca harmonizacji prawodawstwa w dziedzinie ochrony socjalnej pracowników w transporcie drogowym,
– Dyrektywa 2005/36/EC w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych,
– Rekomendacja 2008/C 111/01 dotycząca utworzenia Europejskiej Sieci
Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym (European Qualifications Framework for life-long learning);
2) instrumenty wprowadzone w ramach realizowania wcześniej powziętych
zobowiązań, np.:
– Propozycja dyrektywy Rady dotycząca wprowadzenia zasady równego
traktowania osób bez względu na ich religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną – COM (2008) 426,
– Komunikat COM (2007) 738 „Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozszerzonej Unii Europejskiej – Europejski plan działania na lata 2008–2009”,
– Propozycja dyrektywy dotyczącej stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej – COM (2008) 414,
– Komunikat Komisji Europejskiej (uzupełniający komunikat pt. „Jednolity
rynek dla Europy XXI wieku”) dotyczący usług świadczonych w interesie ogólnym, w tym usług socjalnych – COM (2007) 725;
3) instrumenty, które mają być podstawą do wprowadzenia kolejnych instrumentów w przyszłości (wskazówki), np.:
– Komunikat pt. „W stronę wspólnych zasad koncepcji flexicurity: zwiększenie liczby i jakości miejsc pracy poprzez kombinację elastyczności (flexibility) i bezpieczeństwa (security)” – COM (2007) 359,
– Rekomendacja 2008/867/EC dotycząca działań na rzecz aktywnego włączania (active inclusion) osób wykluczonych z rynku pracy,
– Komunikat COM (2007) 591 dotyczący ponownej oceny przepisów socjalnych wprowadzonych celem poprawy ilości i jakości miejsc pracy w żegludze morskiej na terenie Unii Europejskiej.
61
Największe znaczenie mają instrumenty z pierwszej i drugiej grupy, o czym
świadczy zarówno charakter aktów prawa wspólnotowego (najczęściej dyrektywy lub decyzje), jak i ostateczny najczęściej charakter instrumentu (przewiduje
utworzenie instytucji lub wprowadzenie wiążących zasad). Instrumenty z trzeciej grupy nie odgrywają obecnie tak dużej roli, jednak ze względu na ich charakter (komunikaty, rekomendacje) można się spodziewać, że będą miały większe znaczenie w przyszłości (w momencie przełożenia na konkretne, ostateczne
uregulowania).