PDFotwiera się w nowym oknie

Sygn. akt I ACa 537/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 października 2010 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący – Sędzia SA Jan Szachułowicz
Sędzia SA Roman Dziczek (spr.)
Sędzia SA Bogdan Świerczakowski
Protokolant
st. sekr. sąd. Joanna Baranowska
po rozpoznaniu w dniu 22 października 2010 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa […] z siedzibą w I. (Austria)
przeciwko R. S. i D. I.
o zakazanie naruszeń praw z rejestracji wzorów Wspólnoty i czynów nieuczciwej
konkurencji
na skutek apelacji powoda i pozwanych
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 1 marca 2010 r.
sygn. akt XXII GWwp 9/09
1. zmienia zaskarżony wyrok:
- w punkcie I.3 w ten tylko sposób, że nakazuje pozwanym usunięcie
skutków naruszenia zasad uczciwej konkurencji, poprzez zamieszczenie w
dzienniku „Rzeczpospolita”, w dodatku „Ekonomia i Rynek”, na stronie
drugiej lub trzeciej oświadczenia w formacie ¼ strony, w terminie 7 dni
od daty uprawomocnienia się orzeczenia, o następującej treści: „[…] s.c.
R. S., D. I. z siedzibą w G. przeprasza za naruszenie zasad uczciwej
konkurencji poprzez wprowadzenie do obrotu dekoracji świetlnej
stanowiącej kopię wzorów przemysłowych zarejestrowanych na rzecz
[…], wprowadzanych do obrotu pod nazwami […] i […]. Z powodu
dopuszczenia się wskazanego naruszenia […] s.c. R. S., D. I. wyraża
ubolewanie i zobowiązuje się nie podejmować takich działań w
przyszłości.”,
- w punkcie I.5 w ten sposób, że nakazuje pobrać od […] z siedzibą w I.
(Austria) kwotę 500 (pięćset) zł, a od pozwanych R. S. i D. I. kwoty po 750
(siedemset pięćdziesiąt) zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w Warszawie tytułem pozostałej części opłaty ostatecznej,
- w punkcie I.6 w ten sposób, że znosi między stronami koszty zastępstwa
procesowego;
2. oddala apelację powoda w pozostałej części oraz apelację pozwanych w
całości;
3. znosi między stronami koszty procesu w instancji odwoławczej.
Sygn. akt I ACa 537/10
Uzasadnienie
Pozwem z dnia […] listopada 2009 r. skierowanym przeciwko R. S. i D. I.
wspólnikom
spółki
cywilnej
[…]
w
G.,
powód
spółka
z
ograniczoną
odpowiedzialnością prawa austriackiego […] w I. wniósł o:
1. nakazanie pozwanym zaniechania produkowania i wprowadzania do obrotu
oraz reklamy dekoracji świetlnej zarówno identycznej, jak i podobnej do
wspólnotowych wzorów przemysłowych zarejestrowanych na rzecz powódki w
2
Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego w Alicante pod numerami […]
(nazwa handlowa […], numer katalogowy […]), […] (nazwa handlowa […], numer
katalogowy […]) i […] (nazwa handlowa […], numer katalogowy […]),
2. nakazanie pozwanym usunięcia skutków naruszenia przez wycofanie z obrotu
a następnie zniszczenie wszystkich dekoracji świetlnych identycznych i podobnych do
wzorów Wspólnoty nr nr […], […], […] - w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia
się wyroku,
3. nakazanie pozwanym usunięcia skutków naruszenia zasad uczciwej
konkurencji przez zamieszczenie w dzienniku Rzeczpospolita, w dodatku Ekonomia i
Rynek na stronie 2 lub 3, w formacie ¼ strony, w terminie 7 dni od daty
uprawomocnienia się orzeczenia, oświadczenia o treści: „[…] s.c. R. S., D. I., z siedzibą
w G. przeprasza za naruszenie prawa z rejestracji do wspólnotowych wzorów
przemysłowych oraz zasad uczciwej konkurencji poprzez wprowadzanie do obrotu
dekoracji świetlnej stanowiącej kopię wzorów przemysłowych zarejestrowanych na
rzecz firmy […] wprowadzanych do obrotu pod nazwami […], […] i […]. Z powodu
dopuszczenia się wskazanego naruszenia, […] s. c. R. S., D. I., wyraża ubolewanie i
zobowiązuje się nie podejmować takich działań w przyszłości.”
a w przypadku nieopublikowania ogłoszenia w tym terminie, upoważnienie
powoda do zastępczego wykonania tego obowiązku na koszt pozwanych;
4. zasądzenie kosztów procesu.
Pozwani wnieśli o oddalenia powództwa jako bezzasadnego i zasądzenia
kosztów procesu. Powołując się na przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z 12
grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych R. S. i D. I. wspólnicy spółki
cywilnej[…] w G. wnieśli o stwierdzenie nieważności wzorów Wspólnoty nr […]
(nazwa handlowa […]) oraz nr […] (nazwa handlowa […]) jako niespełniających
kryteriów opisanych w art. 4-9. Zarzucili, że wzory nie są nowe i nie mają
indywidualnego charakteru.
Wyrokiem z dnia 1 marca 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:
I. z powództwa głównego:
3
1. nakazał R. S. i D. I. wspólnikom spółki cywilnej […] w G. zaniechanie
produkowania i wprowadzania do obrotu oraz reklamy dekoracji świetlnej identycznej
lub podobnej do wzoru Wspólnoty zarejestrowanego na rzecz […] w I. w Urzędzie
Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (OHIM) w Alicante pod numerem […]
(nazwa handlowa […]) ;
2. nakazał pozwanym usunięcie skutków naruszenia przez wycofanie z obrotu, a
następnie zniszczenie należących do niego dekoracji świetlnych identycznych lub
podobnych do wzoru Wspólnoty zarejestrowanego w OHIM pod numerem […] - w
terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się wyroku;
3. w pozostałej części powództwo oddalił;
4. opłatę ostateczną ustalił na kwotę 3.000 zł i uznał za pobraną od powoda głównego
do kwoty 1.000 zł;
5. nakazał pobranie od […] w I. na rzecz Skarbu Państwa — Sądu Okręgowego w
Warszawie kwoty 2.000 zł tytułem pozostałej części opłaty ostatecznej;
6. zasądził od […] w I. na rzecz R. S. i D. I. solidarnie kwotę 1.697 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego.
II. z powództwa wzajemnego:
1. oddalił powództwo;
2. opłatę ostateczną ustalił na kwotę 2.000 zł i uznał za pobraną w całości od powodów
wzajemnych;
3. zasądził od R. S. i D. I. solidarnie na rzecz […] w I. kwotę 1.697 zł, tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Okręgowy ustalił, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prawa
austriackiego […] z siedzibą w I. zajmuje się projektowaniem, wytwarzaniem i
sprzedażą
dekoracyjnych
produktów
oświetleniowych
przeznaczonych
dla
profesjonalnych odbiorców. Spółka działa w wielu państwach europejskich a także w
Chinach i w Afryce. Aby osiągnąć mocną pozycję rynkową i zdobyć zaufanie swych
partnerów dystrybucyjnych, a także klientów, spółka ponosi koszty promowania
znaków towarowych, wzorów przemysłowych, podnoszenia standardów i rozwoju
produktów. Powódka podejmuje liczne działania reklamowe i promocyjne.
[…] w I. służą prawa z rejestracji:
4
- wzoru Wspólnoty nr […] - z pierwszeństwem od […] lutego 2007r., o którego
rejestracji opublikowano […] marca 2007 r. (lampy, łańcuchy świetlne, węże świetlne)
– nazwa handlowa […], przedstawiającego się następująco:
- wzoru Wspólnoty nr […] - z pierwszeństwem od […] lutego 2007 r., o którego
rejestracji opublikowano […] marca 2007 r. (lampy, łańcuchy świetlne, węże świetlne)
– nazwa handlowa […] przedstawiającego się następująco:
- wzoru Wspólnoty nr […] - z pierwszeństwem od […] marca 2005 r., o którego
rejestracji opublikowano […] czerwca 2005 r. (lampy ogrodowe, uliczne, oświetlenie
miejsc publicznych), nazwa handlowa […] przedstawiającego się następująco:
Z rejestracji wzorów Wspólnoty wynikają dla […] prawa wyłącznego ich
używania na obszarze Unii Europejskiej. Powódka realizuje je wytwarzając i oferując
5
do sprzedaży od 2007 r. produkty pod nazwami handlowymi […], […] i […]. Wzór nr
[…] różni się jednak od produktu […], w którym został ucieleśniony w sposób
odwrócony - czasza znajduje się u góry, zaś ostro zakończony walec utworzony z
poziomo rozmieszczonych punktów świetlnych skierowany jest w dół. Prawa autorskie
do wzorów przemysłowych przysługują powódce, ich autorem jest zatrudniony w […]
grafik F. R.
W 2005 r. została utworzona spółka z ograniczoną odpowiedzialnością […] z
siedzibą w B.-B. - wyłączny dystrybutor na terenie Polski, promujący i
rozpowszechniający produkty […] m.in. […], […] i […].
W 2008 r. spółka […] wzięła udział w ogłoszonym przez Biuro Zamówień
Publicznych Miejskiego Zarządu Dróg i Zieleni w Rz. przetargu nieograniczonym na
zakup dekoracji świetlnych do ozdoby miasta. W ogłoszeniu o przetargu stwierdzono,
że styl i forma elementów oświetlenia powinny być podobne - zbliżone do przykładowo
zobrazowanych w załącznikach graficznych wzorów […] i […]. Przetarg wygrali
pozwani, w których ofercie znalazły się produkty odpowiadające warunkom
zamówienia: kula śnieżna nie wywołująca na zorientowanym użytkowniku odmiennego
ogólnego wrażenia niż wzór nr […] i żyrandol różniący się od wzoru nr […] istotnymi
cechami. Również w specyfikacji istotnych warunków zamówienia opracowanej dla
przetargu organizowanego przez Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta W. na wykonanie
koncepcji iluminacji świetlnej w sezonie zimowym 2008/2009 wskazano wzory […] i
[…]. Wygrała oferta […] S.A. działającej w ramach konsorcjum z pozwanymi.
W dniu […] października 2008 r. Urząd Zamówień Publicznych w B.-B. ogłosił
przetarg nieograniczony na zakup dekoracji świetlnych do ozdoby miasta. Do przetargu
stanęła spółka […] oraz pozwani, w których ofercie pojawił się produkt podobny do
wzoru Wspólnoty nr […] ([…]) włączony przez zamawiającego do specyfikacji
istotnych elementów zamówienia. Przetarg wygrali pozwani ze względu na niższą cenę.
Wezwani do dobrowolnego zaniechania naruszeń pozwani przyznali, że ich
produkt naśladuje wzór powódki. Zobowiązali się wycofać go ze swojej oferty i
zutylizować. Jego użycie było jednokrotne. Obecnie pozwani nie używają tego wzoru,
nie istnieje także groźba posłużenia się nim w przyszłości przy realizacji przez
pozwanych zamówień dekoracji świątecznego oświetlenia. Wykonując, oferując do
sprzedaży i reklamując elementy oświetlenia ulic pod nazwą kula śnieżna / pompon R.
6
S. i D. I. naruszają prawa wyłączne […] do wzoru Wspólnoty zarejestrowanego w
OHIM pod nr […]. Kształt kuli użyty we wzorze i odzwierciedlony w kwestionowanym
produkcie są identyczne, tworzą go podobnej długości promienie, wykonane z
elementów oświetlenia. Wzór powódki i produkt pozwanych nie wywołują odmiennego
ogólnego wrażenia na zorientowanym użytkowniku, którym jest osoba zajmująca się
sprzedażą produktów oświetleniowych, lub nabywająca je na potrzeby dekoracji miejsc
publicznych, dobrze obeznana z wzornictwem przemysłowym w tej dziedzinie.
Produkt wytwarzany przez pozwanych i oferowany pod nazwą Żyrandol
zasadniczo różni się w ogólnym oglądzie od wzoru Wspólnoty zarejestrowanego pod nr
[…]. Łączy je jedynie użycie dwóch elementów - czaszy i walca, które jednak w
kształtach, liniach i proporcjach oraz we wzajemnym usytuowaniu różnią się od siebie.
We wzorze powódki czasza znajduje się w dolnej części, jest płytsza, sprawia wrażenie
lżejszej od głębokiej czaszy usytuowanej w górnej części Żyrandola pozwanych. Walec
we wzorze jest węższy, równomierne rozmieszczenie punktów świetlnych nadaje mu
wrażenie elegancji, dodatkowo podkreślane umieszczeniem we wnętrzu różnej
wielkości kul (bombek). U szczytu jest on zakończony w formie szpica, przydającego
wzorowi cechy lekkości. Walec w produkcie pozwanych jest krótszy, szerszy, płasko
zamknięty poziomą linią, przez to bardziej masywny, ciężki. Punkty świetlne
nieregularnie rozmieszczone na przewodach sprawiają wrażenie wykonania z drutu
kolczastego.
Wytwarzanie i oferowanie produktu pod na nazwą Żyrandol - w przedstawionej
postaci - nie narusza praw […] z rejestracji wzoru wspólnotowego nr […].
Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy w pierwszym
rzędzie rozstrzygnął o zasadności zawartych w pozwie wzajemnym żądań stwierdzenia
nieważności wzorów nr […] i […]. Z art. 85 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr
6/2002 z dnia 12 grudnia
2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych
(Dz.U.UE.L.02.3.1, z 5 stycznia 2002 r. Dz.U.UE.L.02.3.1) wynika, że unieważnienia
wzoru dochodzić można m.in. w trybie pozwu wzajemnego w sprawie o naruszenie.
Przepis ten stanowi w ust. 1., że w postępowaniu w sprawie o naruszenie wzoru
zarejestrowanego sądy uznają go za ważny. Jeżeli w toku postępowania wywołanego
pozwem wzajemnym ważność wzoru zostanie zaprzeczona, sąd, uznając, że jedna z
7
przyczyn wymienionych w art. 25 sprzeciwia się utrzymaniu wzoru, stwierdza jego
nieważność. (art. 86 ust. la) W przeciwnym razie, oddala powództwo wzajemne. (art. 86
ust. 1b) Zgodnie z art. 25 ust. 1, wzór wspólnotowy może zostać uznany za nieważny,
m.in. gdy: a. nie jest wzorem w rozumieniu definicji zawartej w art. 3a., b. nie spełnia
wymogów art. 4-9. Wzór Wspólnoty podlega ochronie w takim zakresie, w jakim jest
nowy i posiada indywidualny charakter. Zarejestrowany wzór Wspólnoty uważa się za
nowy, jeśli wzór identyczny nie został udostępniony publicznie przed datą złożenia
wniosku o rejestrację lub, jeśli wystąpiono o pierwszeństwo, przed datą pierwszeństwa.
Wzory uważa się za identyczne, jeżeli ich cechy różnią się jedynie nieistotnymi
szczegółami. Tylko różnice cech istotnych pozwalają uznać że porównywane wzory nie
są identyczne. Wzór będzie miał charakter indywidualny jedynie wówczas, gdy ma na
tyle silną zdolność odróżniającą go od innych, że będzie mógł być zindywidualizowany
przez zorientowanego użytkownika. Zorientowany (uświadomiony) użytkownik to taki,
który jest bardziej przenikliwy i ma lepszą niż zwykły znajomość przedmiotu.
W efekcie orzeczenia o unieważnieniu uważa się, że wzór wspólnotowy od
początku nie rodził skutków określonych w rozporządzeniu, w zakresie w jakim został
uznany za nieważny. Na kwestionującym ważność wzoru powodzie wzajemnym
spoczywa, zgodnie z zasadą art. 6 k.c., obowiązek udowodnienia, że w dacie złożenia
wniosku o rejestrację (lub w innej dacie pierwszeństwa), wzór pozbawiony był cechy
nowości i/lub indywidualnego charakteru. Powodowie wzajemni, których obciążał
obowiązek udowodnienia twierdzenia o niespełnieniu przez sporne wzory wspólnotowe
warunku nowości i indywidualnego charakteru, dowodzili nieważności przedstawiając
kserokopie wybranych przez nich kart katalogowych i wydruki ze stron internetowych.
W ocenie Sądu Okręgowego ich wartość dowodowa była zasadnie kwestionowana
przez pozwaną wzajemną w odpowiedzi na pozew wzajemny. Zaoferowane przez
powodów wzajemnych fotografie, których autentyczności, ani pochodzenia od
określonego podmiotu i z oznaczonego czasu nie można zweryfikować, całkowicie
wyłączają możliwość dokonania przez Sąd rzetelnej, opartej na materiale dowodowym
oceny. Powodowie wzajemni, żądając unieważnienia wzorów powinni byli przedstawić
(choćby okazać) oryginalne i kompletne katalogi, których data wydania byłaby na tyle
pewna, że pozwoliłaby na wykazanie prawdziwości twierdzenia, iż przed dniem
zgłoszenia wzorów publicznie jawne były wzory, nie wywołujące na zorientowanym
8
użytkowniku odmiennego ogólnego wrażenia. Fotografie, czy wydawnictwa powinny
znajdować dodatkowe potwierdzenie w zeznaniach świadków lub w dokumentach
handlowych przedsiębiorstw, od których pochodziły. Takich dowodów w tym
postępowaniu jednak nie zaoferowano. Powodowie wzajemni ograniczyli się do
zgromadzenia fotografii, nie dokonali jednak ich krytycznej analizy, ani porównania ze
spornymi wzorami. Nie uwzględnili faktu zastosowania konfrontowanych wzorów do
produkcji żyrandoli, co wiąże się z odmiennymi niż w spornych wzorach i produktach
funkcjami przedmiotu, a także z różnym materiałem, z którego są one wykonywane, co
ma istotny wpływ na ocenę ogólnego podobieństwa. Nie wskazali, jakie konkretnie
cechy, w ich mniemaniu, decydują o braku nowości i indywidualnego charakteru. Nie
zdefiniowali zorientowanego użytkownika, ani nie wskazali zakresu swobody twórczej
przy tworzeniu tego rodzaju wzorów.
Oceniając cały materiał dowodowy Sąd I instancji uznał, że brak dowodów
pozwalających jednoznacznie stwierdzić, iż przed dniem […] lutego 2007 r. znane były
i publicznie jawne wzory, zgłoszone do rejestracji przez […]. W przekonaniu sądu,
materiał dowodowy przedstawiony w sprawie na poparcie zarzutu nieważności wzorów,
nie może skutecznie dowodzić istnienia produktów, czy wzorów publicznie jawnych
przed datą zgłoszenia jej wzorów przez powódkę. Wszystkie zobrazowane na
fotografiach produkty wywierają na zorientowanym użytkowniku odmienne ogólne
wrażenie. Nieprawidłowe jest przy tym wskazywanie niektórych tylko elementów
produktów, które zostały wykorzystane (powtórzone) we wzorze powódki, tworząc (z
innymi elementami lub w zmienionym układzie, przy użyciu odmiennej kolorystyki,
czy materiałów) oryginalną i nową całość.
W braku dowodów podważających nowość i indywidualny charakter spornych
wzorów Wspólnoty, Sąd Okręgowy oddalił powództwa wzajemne R. S. i D. I. O
kosztach procesu (zakresie powództwa wzajemnego) Sąd orzekł na zasadzie art. 98
k.p.c.
Rozstrzygając natomiast o naruszeniu praw z rejestracji wzorów Wspólnoty Sąd
Okręgowy zważył, że skuteczne erga omnes, prawo do wzoru wspólnotowego
obejmuje każdy wzór, który nie wywołuje u zorientowanego użytkownika ogólnego
wrażenia od innych, już ujawnionych wzorów. Wyłączne prawo z rejestracji, polega na
9
używaniu i zakazywaniu osobom trzecim używania wzoru, w szczególności:
wytwarzania, oferowania, wprowadzenia do obrotu, importu i eksportu lub używania
produktu, w którym jest zawarty lub zastosowany wzór, lub składowania takiego
produktu w tych celach. Z rejestracji wzoru Wspólnoty wynikają roszczenia zakazowe
względem osoby, która narusza lub grozi naruszeniem prawa m.in. wytwarzając,
wprowadzając do obrotu, czy przechowując produkty, w których inkorporowany jest
wzór.
Dla oceny naruszenia (groźby naruszenia) istotne jest ustalenie, że wzór
ucieleśniony w produkcie pozwanego jest na tyle podobny do zarejestrowanego na rzecz
powoda wzoru Wspólnoty, że nie wywołuje on u zorientowanego użytkownika innego
ogólnego wrażenia, uwzględnia się przy tym stopień swobody twórcy przy jego
opracowywaniu. Zakres ochrony wzoru określają cechy zewnętrzne ujawnione przez
uprawnionego w dokumentacji złożonej przy wniosku o rejestrację. Będą to wyłącznie
takie cechy, które mogą być postrzegane zmysłem wzroku.
Prawo z rejestracji nie obejmuje właściwości wzoru, które są własnością
publiczną, a tylko nowe, istotne jego cechy. Istnienie takie samego ogólnego wrażenia
nie zawsze przesądza o naśladownictwie; często jest nieuniknioną konsekwencją
sytuacji, gdy wygląd przedmiotu jest inspirowany sztuką ludową lub silnie
zdeterminowany przez jego funkcję użytkową. Nie byłoby zatem celowe generalne
rozciągnięcie wyłączności płynącej z prawa z rejestracji wzoru na wszelkie wzory
sprawiające podobne ogólne wrażenie.
Oceniając przeciwstawione sobie wzór Wspólnoty nr […] oraz produkt
wytwarzany i oferowany przez pozwanych głównych pod nazwą kula śnieżna/pompon
Sąd Okręgowy stwierdził, bez żadnych wątpliwości, ogólne podobieństwo ich kształtu i
proporcji, a także materiałów i kolorystyki. Produkty pozwanych nie wywołują na
zorientowanym użytkowniku odmiennego ogólnego wrażenia od tego jakie wywołuje
zarejestrowany na rzecz […] wzór Wspólnoty nr […], dlatego też Sąd stwierdzając fakt
naruszenia przez pozwanych praw powódki z rejestracji tego wzoru orzekł, na
podstawie art. 89 ust. la oraz ust.2 rozporządzenia w zw. z art. 286 ustawy z 30 VI 2000
r. Prawo własności przemysłowej, jak w pkt I. 1 i 2 sentencji wyroku.
Sąd
oddalił
powództwo
odnoszące
się
do
wzorów
Wspólnoty:
nr […] (nazwa handlowa […]) ze względu na niekwestionowaną przez powódkę
jednorazowość naruszenia przed wniesieniem pozwu i niewykazanie istnienia groźby
10
ponownego
naruszenia
w
przyszłości
prawa
z
rejestracji;
nr […] (nazwa handlowa […]) ze względu na niestwierdzenie naruszenia prawa z
rejestracji wobec wywoływania przez produkt pozwanych na zorientowanym
użytkowniku odmiennego ogólnego wrażenia niż wzór powódki.
Odnosząc się z kolei do zarzutów opartych na przepisie art. 3 ustawy o
zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Sąd Okręgowy wskazał, że uznanie działania za
czyn nieuczciwej konkurencji
warunkowane jest kumulatywnym spełnieniem
następujących przesłanek: czyn ma charakter konkurencyjny; narusza lub zagraża
interesowi innego przedsiębiorcy lub klienta; jest bezprawny, tj. sprzeczny z prawem
lub dobrymi obyczajami.
Nie każde przy tym zachowanie naruszające dobre obyczaje może być uznane za
czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1. Dyspozycją tego przepisu
objęte są bowiem tylko te czyny sprzeczne z dobrymi obyczajami, które zagrażają lub
naruszają interes przedsiębiorcy. Naruszenie interesu przedsiębiorcy następuje
wówczas, gdy działania (zaniechanie) konkurenta powodują pogorszenie lub brak
spodziewanej poprawy możliwości nabycia lub zbytu oferowanych dóbr i usług.
Naruszenie prawa odnosi się z kolei do bezwzględnie i powszechnie obowiązujących
przepisów, w szczególności u.z.n.k., przepisów o przeciwdziałaniu praktykom
monopolistycznym, o ochronie dóbr osobistych, prawa własności, praw autorskich,
ochrony konsumentów, kodeksu karnego. Dobre obyczaje natomiast rozumieć należy
podobnie do zasad współżycia społecznego. Są to zatem normy moralne i zwyczajowe
stosowane w działalności gospodarczej.
Uznanie konkretnego działania za czyn nieuczciwej konkurencji wymagać będzie
ustalenia, na czym ono polegało i zakwalifikowania go pod względem prawnym przez
przypisanie mu cech konkretnego deliktu z Rozdziału 2. u.z.n.k. (art. 5-17) lub deliktu
tam nieujętego, ale odpowiadającego hipotezie art. 3 ust. 1.
Wskazując przepis art. 3 u.z.n.k., jako podstawę zarzutu dopuszczenia się czynu
nieuczciwej konkurencji, powódka powinna była zdefiniować jakie działanie
pozwanych, mające charakter konkurencyjny, bezprawne (sprzeczne z prawem lub
naruszające dobre obyczaje) bezpośrednio godzi w jej interesy gospodarcze. Zdaniem
Sądu I instancji powódka nie wywiązała się z tego obowiązku. Nie skonkretyzowała na
11
czym miałby polegać zarzucany pozwanym czyn nieuczciwej konkurencji, spełniający
ogólne warunki wymienione w klauzuli generalnej art. 3 ust. 1 u.z.n.k. Tezy
formułowane w motywach pozwu i w replice wobec odpowiedzi na pozew
nieodmiennie nawiązują do naruszenia praw wyłącznych, co jest całkowicie zrozumiałe,
ponieważ to ich ochrona jest właściwa dla należytego zagwarantowania interesów
powódki. W sytuacji nieprowadzenia przez […] - bezpośrednio - działań na terytorium
Polski, nie może ona skutecznie stawiać pozwanym zarzutu godzenia w jej pozycję na
tym rynku. Zarzut pasożytniczego korzystania z wzorów wspólnotowych, podlega
natomiast ocenie na gruncie rozporządzenia i prawa własności przemysłowej, nie zaś
pod kątem jego zgodności z regułami uczciwej konkurencji.
Pozwani słusznie
zarzucali, że sam fakt naruszenia praw wyłącznych nie daje podstaw do stawiania im
zarzutu dopuszczenia się czynu nieuczciwej konkurencji.
Z okoliczności sprawy
wynika, że żądanie od pozwanych zaniechania zarzucanych im czynów nieuczciwej
konkurencji przysługiwać może nie powódce, ale jej spółce córce, która sprzedaje w
Polsce produkowane i oferowane przez powódkę produkty. […] jest samodzielnym
podmiotem prawnym i gospodarczym, a z twierdzeń powódki, ani z zaoferowanych
przez nią dowodów nie wynika, że działa ona w interesie i na rzecz […]. Ewentualne
naruszenie przez pozwanych prawa lub dobrych obyczajów pozwalałoby na postawienie
im zarzutu dopuszczenia się czynu nieuczciwej konkurencji i uzyskania ochrony, której
nie zapewniają […] przepisy regulujące kwestie praw z rejestracji wzorów
wspólnotowych. Zarzutu nieuczciwej konkurencji, tak jak on został sformułowany, nie
może skutecznie stawiać […], która w pełnym zakresie korzysta z przysługujących jej
praw wyłącznych, domagając się w tym procesie ich ochrony. Także polskiej spółki i
relacji z nią pozwanych dotyczą twierdzenia o działaniach podejmowanych w
postępowaniach przetargowych.
Nadto Sąd Okręgowy zauważył, że powódka występując z opartym na podstawie
art. 18 u.z.n.k., żądaniem opublikowania przez pozwanych oświadczenia o
przeproszeniu, odnosi je w istocie do naruszenia jej praw z rejestracji wzorów
wspólnotowych. Tymczasem, mający zastosowanie - jako sposób usunięcia naruszenia
praw wyłącznych przepis art. 287 ust. 2 w zw. z art. 292 ust. 1 p.w.p. w zw. z art. 89 ust.
2 rozporządzenia przewiduje w takim przypadku wyłącznie podanie do publicznej
12
wiadomości orzeczenia lub informacji o nim. Żądanie przeproszenia za naruszenie praw
do wzoru wspólnotowego nie ma więc prawnego uzasadniania.
Z tych też względów Sąd postanowił o oddaleniu żądania sformułowanego w pkt
3 pozwu głównego. O kosztach Sąd orzekł na zasadzie art. 100 zd. 2 k.p.c.
Apelacje od powyższego orzeczenia wniosły obie strony.
Pozwani zaskarżyli wyrok w części tj. w zakresie pkt I.1 i I. 2 oraz wnieśli o
zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa (głównego)
w całości. Ewentualnie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Nadto domagali się
zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.
Skarżący zarzucili:
1. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:
- art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. poprzez nieodrzucenie pozwu skierowanego przeciwko
spółce cywilnej
- art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie pozwu;
2) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu ze zgromadzonym w sprawie materiałem
dowodowym oraz błędną ocenę faktów i dowodów poprzez ustalenie, że wzór
zarejestrowanego na rzecz powoda w Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku
Wewnętrznego (OHIM) w Alicante pod nr […] (nazwą handlowa […]) i produkty
pozwanych nie wywołują odmiennego ogólnego wrażenia na zorientowanym
użytkowniku, którym jest osoba zajmująca się sprzedażą produktów oświetleniowych
lub nabywająca je na potrzeby dekoracji miejsc publicznych, dobrze obeznana z
wzornictwem przemysłowym w tej dziedzinie.
Powód zaskarżył wyrok w części i tj. w zakresie pkt I. 3, 5 i 6. Skarżący zarzucił:
I. naruszenie przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy,
polegające na:
1. naruszeniu art. 227 k.p.c. i art. 233 k.p.c., poprzez dokonanie ustaleń
sprzecznych ze zgromadzonych w sprawić materiałem dowodowym i poprzez
13
dokonanie ustaleń faktycznych z przekroczeniem swobodnej oceny dowodów w
zakresie:
- ustalenia, że wzór Wspólnoty zarejestrowany na rzecz powoda pod numerem
[…] różni się od produktu […], w którym został ucieleśniony w sposób odwrócony;
- uznania, że wzór pozwanych pod nazwą Żyrandol, różni się od wzoru powoda
nr […] […] istotnymi cechami;
- uznania braku zagrożenia posłużenia się w przyszłości wzorem Wspólnoty nr
[…] ([…]) przez pozwanych oraz uznania, że twierdzenie pozwanych o nienaruszaniu
praw z rejestracji w przyszłości nie zostało zakwestionowane przez powoda;
- uznania, że z twierdzeń powódki nie wynikał fakt, iż […] sp. z o.o. działała w
interesie i na rzecz powoda;
2. Naruszenia art. 98 k.p.c. poprzez zasądzenie kosztów od powoda na rzecz
pozwanego.
II. naruszeniu przepisów prawa materialnego, poprzez:
1. naruszenie art 10 ust. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z dnia
12.12.2001 poprzez uznanie, że wzór produktu pozwanych „Żyrandol” wywołuje
ogólne odmienne wrażenie od wzoru Powoda […];
2. naruszenie art. 3 ust.1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16
kwietnia 1993 r. poprzez:
- błędne uznanie, że powód nie zdefiniował jakie konkretnie konkurencyjne
działania pozwanych bezpośrednio godzą w jego interesy, podczas gdy wyraźnie w pkt.
III pozwu dot. oceny prawnej stanu faktycznego powód wskazał te
działania
pozwanego;
- błędne uznanie, iż powód jako podmiot nieprowadzący bezpośrednio
działalności na terytorium Polski nie może skutecznie zarzucać pozwanym godzenia w
jego pozycję na tym rynku i tym samym jedynie […] Sp. z o.o. jest uprawniona do
występowania z roszczeniami wynikającymi z uznk;
- błędne uznanie, że zarzut pasożytniczego naśladownictwa może być oceniany
wyłącznie na gruncie rozporządzenia oraz prawa własności przemysłowej, nie zaś
przez pryzmat jego zgodności z regułami uczciwej konkurencji;
- błędne uznanie, że naruszenie prawa z rejestracji wspólnotowego wzoru
przemysłowego nie stanowi naruszenia prawa w świetle art. 3 uznk;
14
- błędne uznanie braku zagrożenia posłużenia się w przyszłości wzorem
Wspólnoty nr […] ([…]) przez pozwanych.
Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o :
1) zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie co do zasady w tym
zakresie, tj.
a) nakazanie pozwanym zaniechania produkowania i wprowadzania do obrotu
oraz reklamy dekoracji świetlnej zarówno identycznej, jak i podobnej wspólnotowych
wzorów przemysłowych zarejestrowanych pod nr: […], zarejestrowanego w
Europejskim Rejestrze Wzorów Wspólnotowych na rzecz powoda pod nazwą […]; […]
zarejestrowanego w Europejskim Rejestrze Wzorów Wspólnotowych na rzecz powoda
pod nazwą […],
b) nakazanie pozwanym usunięcia skutków naruszenia, poprzez wycofanie
obrotu, a następnie zniszczenie wszystkich dekoracji świetlnych identycznych
podobnych do w/w wzorów zarejestrowanych;
c) nakazanie pozwanym usunięcie skutków naruszenia zasad uczciwej
konkurencji, poprzez zamieszczenie w dzienniku „Rzeczpospolita” w dodatku
„Ekonomia i Rynek”, na stronie 2 lub 3, oświadczenia w formacie ¼ strony, w terminie
7 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia, o treści:
„R. S. i D. I., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą […] s.c. z siedzibą
w G. przeprasza za naruszenie prawa z rejestracji do wspólnotowych wzorów
przemysłowych oraz zasad uczciwej konkurencji poprzez wprowadzanie do obrotu
dekoracji świetlnej stanowiącej kopię wzorów przemysłowych zarejestrowanych na
rzecz firmy […], wprowadzonych do obrotu pod nazwami […], […] i […].
Z powodu dopuszczenia się wskazanego naruszenia, R. S. i D. I. wyrażają
ubolewanie i zobowiązują się nie podejmować takich działań w przyszłości.”
a w przypadku nieopublikowania powyższego ogłoszenia w wyżej wskazanym
terminie - o upoważnienie powoda do opublikowania ogłoszenia na koszt pozwanego.
Ewentualnie powód wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Nadto skarżący
wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów postępowania za obydwie
instancje oraz kosztów zastępstwa procesowego.
15
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja pozwanych nie jest uzasadniona, a apelacja powoda jest
zasadna w części odnoszącej się do żądania usunięcia skutków naruszenia
zasad uczciwej konkurencji i nakazania pozwanym zamieszczenia w
dzienniku Rzeczpospolita stosownego oświadczenia dotyczącego dekoracji
świetlnej zarówno identycznej jak i podobnej do zarejestrowanych wzorów
wspólnotowych pn. […] i […].
Wbrew
zarzutom
apelacji
pozwanych,
sprecyzowanie
na
etapie
uzupełniania braków pozwu oznaczenia strony pozwanej skutkowało, że żądanie
sformułowane w pozwie i będące przedmiotem rozpoznania i rozstrzygania przez
Sąd Okręgowy, odnosiło się do tak wskazanych pozwanych – wspólników spółki
cywilnej, a pozytywne rozstrzygnięcie Sądu nie było orzekaniem ponad żądanie,
skoro skutek jednoznacznego wskazania strony zobowiązanej odnosił się nie
tylko do tak określonych podmiotów (zobowiązanych), ale także korygował sferę
petitum pozwu. Tym samym, nie doszło do naruszenia art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c, ani
art. 321 k.p.c.
Niezasadny jest też zarzut wadliwych ustaleń faktycznych Sądu I instancji,
w myśl których wprowadzany do obrotu przez pozwanych wzór dekoracji
świetlnej p.n. Kula śnieżna nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia na
zorientowanym użytkowniku, którym jest osoba zajmująca się sprzedażą
produktów oświetleniowych lub nabywająca je na potrzeby dekoracji miejsc
publicznych, dobrze obeznana z wzornictwem przemysłowym w tej dziedzinie,
od zarejestrowanego na rzecz powoda w Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku
Wewnętrznego (OHIM) w Alicante wzoru pn. […].
Wbrew odmiennej ocenie prezentowanej przez pozwanych, Sąd Okręgowy
mógł samodzielnie dokonać takiej oceny, w tym w zakresie modelowego
odbiorcy – zorientowanego użytkownika, bez konieczności powoływania dowodu
z opinii biegłego sądowego. Ustalenia Sądu I instancji Sąd Apelacyjny w pełni
podziela i przyjmuje za podstawę swego rozstrzygnięcia. Ocena dokonana przez
ten Sąd była swobodna, a nie dowolna (naruszenia, nota bene, art. 233 § 1 k.p.c.
16
pozwani nie zarzucają), oparta na własnym oglądzie obu rodzajów wzorów
przedstawionych w materiale dowodowym, podlegających porównaniu w
kategoriach wskazanych przez ten Sąd i dostatecznie umotywowana.
Zasadna jest natomiast w części apelacja powoda; w takim tylko zakresie,
w jakim Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia żądania
zamieszczenia stosownego oświadczenia w dzienniku Rzeczpospolita celem
usunięcia stwierdzonych przez ten Sąd naruszeń.
Fakt, że takie naruszenie miało miejsce został ustalony zarówno wobec
wzoru […] jak i […], przy czym w tym pierwszym przypadku okoliczność ta w
ogóle nie była sporna.
Jednakże Sąd Okręgowy wadliwie uznał, że zachowanie pozwanych nie
stanowiło czynu nieuczciwej konkurencji, w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o
zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, i odmówił subsumcji na tej podstawie oraz
art. 18 ust. 1 pkt 3 tej ustawy.
W myśl pierwszego z powołanych przepisów, czynem nieuczciwej
konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli
zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
Niewątpliwie w sprawie niniejszej pozwani działali – w zakresie ustalonym
przez ten Sąd - sprzecznie z prawem, które było także naruszeniem dobrych
obyczajów, skoro posłużyli się identycznym wzorami (jak […]) i podobnymi (do
[…]), podlegających ochronie prawnej na podstawie prawa wspólnotowego i
ustawy – prawo własności przemysłowej. Zaistniała też druga konieczna
przesłanka, w postaci co najmniej zagrożenia interesu powoda.
W świetle załączonej do pozwu umowy o współpracy (k. 84 – 93), powód
rozprowadza swoje produkty na terytorium Polski za pośrednictwem spółki z
grupy spółek […] sp. z o.o. i okoliczność, że takie rozprowadzanie miało miejsce
nie jest w istocie sporna, albowiem w przypadkach objętych niniejszym sporem,
to właśnie wskazana spółka konkurowała z pozwanymi przy uzyskiwaniu
zamówień na przygotowanie i instalację dekoracji świątecznych – dekoracyjnych
systemów oświetleniowych ulic i placów miast.
17
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 14 października 2009 r. (V CSK
102/09, Lex nr 558623) „(...) Interes przedsiębiorcy uzasadniający domaganie się
ochrony na gruncie art. 3 ust. 1 u.z.n.k. nie ma jednolitego charakteru. Jest on
stopniowalny w zależności od podstawy i drogi ochrony, którą obierze
uprawniony
do
ochrony
przedsiębiorca.
Jeżeli
dochodzi
on
roszczeń
wyrównawczych musi zawsze wykazać konkretne zmiany w sytuacji majątkowej
spowodowane czynem lub czynami nieuczciwej konkurencji. Jeżeli natomiast
dochodzi jedynie zaniechania niedozwolonych zachowań, w konkretnym stanie
faktycznym sam sposób naruszenia dobrych obyczajów może wystarczyć do
uznania, że zachowania te, co najmniej zagrażają interesom przedsiębiorcy
domagającego się ochrony.”
Ta ogólna teza, jakże trafna i akceptowana przez Sąd Apelacyjny w
niniejszym składzie, pozwala uznać, że w przypadku, gdy powód jako
przedsiębiorca jednolitego rynku Unii Europejskiej rozprowadza na terytorium
Polski za pośrednictwem innego podmiotu, z którym łączy go porozumienie o
współpracy, produkty oświetleniowe, których wzory objęte są przyznaną na jego
rzecz ochroną na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 w
sprawie wzorów wspólnotowych, zachodzi również podstawa do uznania – na
gruncie art. 3 ust. 1 u.z.n.k. (wobec stwierdzonego naruszenia przez pozwanych
jego praw na podstawie tego rozporządzenia oraz ustawy – prawo własności
przemysłowej), iż działanie takie co najmniej zagraża jego interesom. Ma więc
miejsce kumulatywny zbieg prawa do ochrony.
Pozwalało to, bez dodatkowego dowodzenia, domagać się złożenia przez
pozwanych oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, stosownie
do art. 18 ust. 1 pkt 3 u.z.n.k.
Ta forma i treść jest odpowiednia, w tym w zakresie oznaczenia firmy
pozwanych, pod jaką funkcjonują i dokonali czynów nieuczciwej konkurencji
oraz postaci naruszeń. Niewątpliwie doszło także do naruszenia w zakresie wzoru
pn. […].
Dalej idące żądanie apelacji strony powodowej nie było usprawiedliwione.
18
Sąd dokonał wnikliwej oceny podobieństwa użytych i zastosowanych przez
pozwanych wzorów oświetleniowych do zarejestrowanego wzoru wspólnotowego
powoda pn. […] i z tą oceną zgadza się Sąd Apelacyjny.
Różnice są istotne, co zostało podkreślone i opisane przez Sąd I instancji, a
zarzut dotyczący zastosowań przestrzennych wzoru powoda jest o tyle nietrafny,
że postać rejestracji jest wyraźnie określona w akcie rejestracji (k. 96 – 99) i do
takiej odnosił się Sąd, nie eksponując elementu różnych postaci przestrzennego
zawieszenia (wykorzystania).
W zakresie wymuszenia publikacji dostateczną ochronę przewiduje art. 1049
§ 1 k.p.c.
Z kolei nakaz wycofania z obrotu i zniszczenia dekoracji z wzorem
identycznym lub podobnym do wzoru […] był niezasadny w świetle ustaleń Sądu
I instancji co do jednostkowego charakteru naruszenia oraz nieposiadania i
nieprodukowania takiego wzoru, które to ustalenia akceptuje Sąd II instancji.
Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 i art.
386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 3 ust. 1 i art. 18 ust. 1 pkt 3 u.zn.k. orzekł jak w
sentencji.
O kosztach procesu Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.
znosząc je wzajemnie między stronami, a w zakresie opłaty sądowej od
pozwu
głównego
zmienił
proporcje
pobranej
opłaty
stosownie
do
ostatecznego wyniku sporu (obciążył obie strony po połowie) i stosowe do art.
113 ust. 1 u.k.s. s.c.
19