d - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt I ACa 1641/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 lipca 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący : SSA Joanna Walentkiewicz – Witkowska ( spr .)
Sędziowie : SA Lilla Mateuszczyk
SO del. Elżbieta Gawryszczak
Protokolant: stażysta Iga Kowalska
po rozpoznaniu w dniu 22 lipca 2016 r. w Łodzi na rozprawie
sprawy z powództwa M. K.
przeciwko A. M.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną
na skutek apelacji pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z dnia 28 maja 2015 r. sygn. akt I C 1903/12
1. oddala apelację;
2. zasądza od A. M. na rzecz M. K. kwotę 5.400 ( pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
Sygnatura akt I ACa 1641/15
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie powództwa M. K. przeciwko A.
M. o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną:
1. uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę przeniesienia udziału wynoszącego 2/3 w prawie użytkowania
wieczystego działki gruntu nr (...) o powierzchni 0,1159 ha, położonej w Ł. przy ul. (...)/Konnej 32 oraz udziału
wynoszącego 2/3 w prawie własności budynku, stanowiącego odrębną nieruchomość, posadowionego na tej działce,
dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)
– zawartej pomiędzy A. M., a jej mężem J. M. (1) w dniu 8 czerwca 2012 roku w formie aktu notarialnego
przez Notariuszem Z. K. w jej Kancelarii Notarialnej w Ł. za numerem repertorium A 2114/2012, ograniczając
bezskuteczność tej umowy do celów zaspokojenia wierzytelności przysługującej M. K. wobec J. M. (1), wynikającej
z wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 września 2009 roku w sprawie sygn. akt I ACa 427/09, dotyczącego
należności głównej w kwocie 594.510,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej należności od dnia 19 kwietnia 2007
roku do dnia zapłaty oraz kwoty 36.943 zł z tytułu kosztów procesu i kwoty 35.126 zł z tytułu zwrotu koszów procesu
za postępowanie apelacyjne;
2. zasądził od A. M. na rzecz M. K. kwotę 36.946,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Rozstrzygnięcie to poprzedziły następujące ustalenia faktyczne, z których najistotniejsze są następujące:
A. M. i J. M. (1) są małżeństwem od 16 października 1997r. W dniu 20 listopada 1997r małżonkowie M. znieśli
obowiązującą ich wspólność ustawową majątkową małżeńską i od tego dnia poddali ich stosunki rozdzielności
majątkowej.
Powód utrzymywał kontakty biznesowe z J. M. (1). Wyrokiem z dnia 15 września 2009 roku, wydanym w sprawie I
ACa 427/09 Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 12 marca 2009 roku w sprawie X
GC 395/07 i zasądził od J. M. (1) na rzecz M. K. kwotę 594.510,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 kwietnia
2007r do dnia zapłaty oraz kwotę 36.943 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a także zasądził od pozwanego na rzecz
powoda kwotę 35.126 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Na podstawie tego tytułu wykonawczego w dniu 5 października 2009 roku wierzyciel wystąpił do Komornika
Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Widzewa w Łodzi K. P. o wszczęcie postępowania egzekucyjnego
przeciwko J. M. (1). Postępowanie to toczyło pod sygnaturą KM 31941/09. Egzekucja skierowana została do
nieruchomości dłużnika, położonej w Ł. przy ul. (...), dla której prowadzona była księga wieczysta KW nr (...). W
tamtym okresie J. M. (1) był jedynym uprawnionym w zakresie prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz prawa
własności budynków posadowionych na tej nieruchomości. W zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji i wezwaniu do
zapłaty długu wskazana została należność główna i koszty procesu za I i II instancję oraz odsetki ustawowe naliczone
do dnia 5.10.2009r w wysokości 175.974,98 zł. Na podstawie wniosku komornika w księdze wieczystej KW nr (...)
wpisana została wzmianka o toczącej się egzekucji.
W postępowaniu tym komornik pismem z dnia 5 września 2011r informował wierzyciela, że nieruchomość przy
ul. (...) jest jedynym majątkiem dłużnika. Wskazywał, że dłużnik wraz z żoną mieszka na tej nieruchomości, mają
rozdzielność majątkową, dłużnik pozostaje na utrzymaniu żony. Wyposażenie mieszkania stanowi własność żony
dłużnika. Egzekucja z rachunków bankowych okazała się bezskuteczna z powodu braku środków na rachunkach.
Urząd Skarbowy w Ł. również nie wskazał danych umożliwiających przeprowadzenie skutecznej egzekucji. Komornik
wskazał, iż obecnie egzekucja nie jest skuteczna. W toku tego postępowania egzekucyjnego nie wyegzekwowano od
dłużnika na rzecz wierzyciela żadnych kwot. Egzekucja w tej sprawie uległa umorzeniu z mocy prawa w dniu 16
października 2010 r. wobec niedokonania przez wierzyciela w ciągu roku czynności potrzebnych do dalszego jej
prowadzenia, co stwierdził Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi postanowieniem z dnia 13 marca 2012r w
sprawie II 1 Co 1/12.
J. M. (1) był również współuprawnionym z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości, stanowiącej drogę
położoną w Ł. ul. (...). W nieruchomości tej przysługiwał mu udział wynoszący (...) w prawie użytkowania wieczystego.
Postępowanie egzekucyjne skierowane do tego udziału prowadzone było przez Komornika Sądowego przy Sądzie
Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi B. J.. Postępowanie w tej sprawie uległo umorzeniu z mocy prawa na
podstawie art. 823 k.p.c. wobec niedokonania przez wierzyciela w ciągu roku czynności potrzebnych do dalszego
prowadzenia postępowania, m.in. niezłożenia wniosku o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości.
W 2009 roku J. M. (1) informował żonę o toczącej się sprawie cywilnej pomiędzy nim, a M. K.. Informował również
żonę, że toczy się przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne.
W 2010 roku A. M. wystąpiła do Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa w Łodzi z wnioskiem o dokonanie podziału
majątku dorobkowego. Postanowieniem z dnia 26 listopada 2010 r Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi ustalił,
że w skład majątku dorobkowego A. M. i J. M. (1) wchodzą: komplet mebli drewnianych o wartości 7.000 zł, ława
drewniana oraz dwa fotele skórzane i kanapa skórzana o wartości 6.000 zł, 2 żyrandole o wartości 5.500 zł, komplet
obiadowy z porcelany miśnieńskiej z XIX w o wartości 12.000 zł, kwota 217.000 zł z tytułu spieniężonej biżuterii,
komplet mebli kuchennych drewnianych o wartości 6.000 zł, lodówka, pralka, kuchenka i piekarnik elektryczny
o wartości 3.000 zł, 2 telewizory o wartości 2.500 zł, 3 wełniane dywany o wartości 3.700 zł, kwota 1.370.000
zł, jako wartość majątku prowadzonej działalności gospodarczej oraz kwota 300.000 zł oszczędności. Sąd dokonał
podziału majątku dorobkowego małżonków M. w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność A. M. komplet mebli
drewnianych, ławę drewnianą oraz dwa fotele skórzane i kanapę skórzaną, 2 żyrandole, komplet obiadowy z porcelany
miśnieńskiej z XIX i kwotę 217.000 zł z tytułu spieniężonej biżuterii, pozostałe zaś składniki majątku dorobkowego
przyznał J. M. (1). Równocześnie Sąd zasądził od J. M. (1) na rzecz A. M. kwotę 950.150 zł tytułem spłaty z majątku
wspólnego, płatną w terminie dwóch tygodni od uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami
w razie uchybienia terminowi płatności. Tytuł wykonawczy w zakresie zasądzającym spłatę wydany został A. M. w
dniu 3 stycznia 2012r.
W dniu 8 czerwca 2012r przed notariuszem Z. K. w jej Kancelarii w Ł. A. M. i jej mąż zawarli umowę przeniesienia
udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz w prawie własności stanowiącego odrębną nieruchomość
budynku w miejsce spełnienia części pieniężnego świadczenia dłużnego. Na podstawie tej umowy J. M. (1) przeniósł
na swoją żonę A. M. udział wynoszący 2/3 części prawa użytkowania wieczystego działki gruntu, oznaczonej nr
150/2, położonej w Ł. przy ul. (...) o obszarze 1.159m2 wraz z takim samym udziałem we własności wzniesionego
na tej działce, stanowiącego odrębną nieruchomość, budynku mieszkalnego, uregulowanych w księdze wieczystej
prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi nr KW (...). J. M. (1) oświadczył, że przeniesienia
tego dokonał w celu zwolnienia się z części swojego zobowiązania, wynikającego z prawomocnego postanowienia
Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa w Łodzi z dnia 26 listopada 2010r sygn. akt II NS 1040/10 o podziale majątku
dorobkowego, którą to część określił na kwotę 370.000 zł. A. M. oświadczyła, że na powyższe przeniesienie w celu
zwolnienia męża z części długu w wysokości 370.000 zł, obejmującego jedynie część zobowiązania głównego, wyraża
zgodę. Oświadczyła również, że w związku ze spełnieniem przez J. M. (2) za jej zgodą innego świadczenia zamiast
świadczenia dłużnego, jego zobowiązanie w zakresie kwoty 370.000 zł wygasło, natomiast do zapłaty w zakresie
należności głównej pozostała kwota 580.150 zł.
W październiku 2012r M. K. wystąpił ponownie do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Widzewa
w Łodzi J. D. z wnioskiem o wszczęcie egzekucji na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15
września 2009r wydanego w sprawie sygn. akt I ACa 427/09 do udziału dłużnika wynoszącego 1/3 w nieruchomości
objętej księgą wieczystą KW (...). W zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji komornik wskazał, że należność główna
wierzyciela wynikająca z tytułu wykonawczego wynosi 594.510,06 zł, odsetki ustawowe od tej należności naliczone do
dnia 26.10.2012r wynoszą 412.492,25 zł, natomiast koszty procesu wynoszą 72.069 zł. Postępowanie w tej sprawie
zostało umorzone postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013r i tytuł zwrócono wierzycielowi, wobec braku stosownych
wniosków wierzyciela.
Na wniosek wierzyciela w marcu 2012 r wszczęte zostało również kolejne postępowanie egzekucyjne do udziału
dłużnika w nieruchomości, stanowiącej drogę położoną w Ł. ul. (...) objętej księgą wieczystą KW nr (...). Postępowanie
to zakończyło się bez wyegzekwowania jakiejkolwiek kwoty.
W październiku 2013r M. K. wystąpił ponownie do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi
Śródmieścia w Łodzi M. W. z wnioskiem o wszczęcie egzekucji na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia
15 września 2009 roku wydanego w sprawie sygn. akt I ACa 427/09 do udziału dłużnika w nieruchomości stanowiącej
drogę położoną w Ł. ul. (...), objętej księgą wieczystą KW nr (...).
Postępowanie to toczy się pod sygnaturą KM 35/13. W jego toku dokonano opisu i oszacowania wartości prawa
użytkowania wieczystego nieruchomości na kwotę 2.844.950 zł. Wartość rynkową udziału dłużnika wynoszącego (...)
określono na kwotę 387.700 zł
J. M. (1) nie prowadzi już firmy. Dłużnik nie wykonał dobrowolnie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15
września 2009 roku. Nie ma środków pieniężnych, aby wykonać to zobowiązanie.
W toku prowadzonych dotychczas postępowań egzekucyjnych powód również nie uzyskał zaspokojenia swojej
należności. Od dłużnika do tej pory nie zostały wyegzekwowane żadne kwoty.
Pismami z dnia 4 listopada 2014r J. M. (1), jako współwłaściciel nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) wezwał
(...) SA, Zakład (...) sp. z o.o., (...), (...) Infrastrukturalną sp. o.o. oraz (...) S.A. do zapłaty kwoty 143.700 zł,
jako wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, uzasadniając to przebiegiem pod drogą urządzeń
stanowiących elementy przedsiębiorstw podmiotów wzywanych do zapłaty.
Dokonując ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy oparł się na dokumentach, jak również na zeznaniach stron oraz
świadka J. M.. Oceniając zeznania świadka Sąd meriti nie dał mu wiary w zakresie, w jakim świadek podał, że
posiadany przez niego majątek jest wystarczający dla zaspokojenia wierzyciela. Z jednej strony świadek twierdził,
że ma „wystarczający majątek”, z drugiej zaś, że „nawet gdyby chciał wykonać ten wyrok, to nie ma z czego”.
Za niewiarygodne sąd uznał zeznania pozwanej w części, w której podała, że nie prowadzili z mężem wspólnego
gospodarstwa domowego. Komornik ustalał, że dłużnik pozostawał na utrzymaniu żony.
Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanej o uzupełniające przesłuchanie świadka J. M. (1), jako spóźniony oraz kolejny
wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków A. K. i K. P. z uwagi na nieprzydatność tego dowodu w sprawie.
Oddaleniu podległy wnioski o ponowne przesłuchanie pozwanej, jak również o sporządzenie wyceny wartości udziału
dłużnika w jednej z nieruchomości, jako spóźnione i zmierzające wyłącznie do przedłużenia postępowania.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy dokonał analizy przesłanek skargi pauliańskiej, wynikających z
przepisu art. 527 § 1 k.c. i przyjął, że niewypłacalność w rozumieniu art. 527 k.c. to taki stan majątku dłużnika, w którym
egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia
wierzytelności pieniężnej, przysługującej przeciwko temu dłużnikowi. Dla skuteczności akcji paulińskiej decydujące
znaczenie ma rzeczywisty stan majątku dłużnika w czasie, gdy wierzyciel żąda zaspokojenia, przy czym ciężar
udowodnienia niewypłacalności spoczywa na wierzycielu.
Toczące się wcześniej, jak i obecnie postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko J. M. (1) przez komorników
sądowych nie doprowadziły do zaspokojenia należności wierzyciela w żadnym zakresie. Należność wierzyciela na dzień
wystąpienia z żądaniem pozwu jest znaczna, gdyż łącznie z odsetkami ustawowymi naliczonymi od należności głównej
przekracza 1.000.000 złotych. Jak wynikało z akt postępowania egzekucyjnego KM 31941/09 poza nieruchomością
położoną przy ul (...) oraz udziałem w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości, położonej przy ul. (...) dłużnik
innego majątku nie posiadał. Dłużnik zaś sam wskazał, nie prowadzi już działalności gospodarczej i nie ma majątku
pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela. Wartość majątku dłużnika w chwili obecnej – udział wynoszący 1/3 w
prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...)/Konnej 32 i udział w takim prawie wynoszący (...) w
nieruchomości położonej przy ul. (...) – nawet przy założeniu skutecznej egzekucji nie ma wartości, która pozwoli na
zaspokojenie wierzyciela.
W świetle powyższego Sąd Okręgowy uznał, że oceniana umowa z dnia 8 czerwca 2012 roku przeniesienia udziału
w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz w prawie własności, stanowiącego odrębną nieruchomość budynku
na nieruchomości przy ulicy (...)/Konnej 32 w miejsce spełnienia części pieniężnego świadczenia dłużnego –
spowodowała, że dłużnik J. M. (1) stał się w wyższym stopniu niewypłacalny, niż był przed jej dokonaniem. Umowa
pogłębiła jego niewypłacalność, ponieważ dłużnik obecnie nie ma majątku, z którego powód mógłby w całości
zaspokoić swoją wierzytelność.
Pozwana nie wskazała z kolei takich składników majątku dłużnika, które zaspokoiłyby wierzyciela. Wprawdzie złożyła
pisma dłużnika, skierowane do różnych podmiotów, wzywające do zapłaty określonych kwot pieniężnych, ale nie
stanowiło to wystarczającej podstawy do przyjęcia, że dłużnik uzyska taką zapłatę. Zważywszy na datę skierowania
wezwań Sąd uznał, że te działania dłużnika podjęte zostały wyłącznie na potrzeby niniejszego postępowania.
Sąd I instancji przyjął, że umową z dnia 8 czerwca 2012r dłużnik wyzbył się części swego majątku, czyniąc egzekucję
z tego majtku, jeśli nie niemożliwą, to przynajmniej bardzo utrudnioną. W chwili wystąpienia z żądaniem ochrony
prawnej dłużnik powoda jest niewypłacalny, nie dysponuje takim majątkiem, do którego powód mógłby skierować
egzekucję i uzyskać zaspokojenie. Decyduje tu istniejąca, realna szansa wyegzekwowania należności, a taka w tej
sprawie nie ma miejsca.
Sąd przyjął także, że zawierając z żoną umowę dnia 8 czerwca 2012 roku dłużnik J. M. (1) działał ze świadomością
pokrzywdzenia wierzycieli. Nie można było inaczej ocenić zachowania dłużnika, pozbywającego się części swego
majątku w obliczu ciążącego na nim znacznego zadłużenia wobec M. K..
Jak podkreślił Sąd I instancji pomiędzy niewypłacalnością dłużnika, a podjęciem przez niego czynności prawnej musi
zachodzić związek przyczynowy, który w niniejszej sprawie jest niewątpliwy.
Wreszcie Sąd skonstatował, że A. M., zawierając z mężem kwestionowaną umowę wiedziała, że działa on ze
świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Świadomość taką Sąd przypisał samej pozwanej, która przyznała, że
wiedziała o istnieniu wierzytelności wobec powoda, omtoczącym się wcześniej postępowaniu egzekucyjnym wobec
męża. Pozwana musiała, zatem zdawać sobie sprawę, że wskutek zawartej umowy pozostały majtek męża nie wystarczy
dla zaspokojenia wierzyciela.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę także na to, że jeśli skonfrontuje się datę zawarcia przez małżonków M. związku
małżeńskiego – 16 października 1997 roku – z datą zawarcia przez nich umowy o wyłączeniu wspólności ustawowej
– 20 listopada 1997 roku – to rodzą się poważne wątpliwości co do tego, że w okresie 35 dni małżonkowie nabyli
majątek, którego wartość wynosiła około 2.000.000 zł. Wobec tego Sąd wywiódł, że działania pozwanej i jej męża
począwszy od wystąpienia do Sądu Rejonowego z wnioskiem o podział majtku dorobkowego czynione były wyłącznie
dla potrzeb usunięcia znacznej części majątku J. M. (1) spod ewentualnej egzekucji wierzyciela.
Ponadto w ocenie Sądu Okręgowego w sprawie zachodzi domniemanie wynikające z art. 527 § 3 k.c., ponieważ
pozwana w świetle okoliczności sprawy traktowana musi być jako osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. nakładając na pozwaną obowiązek zwrotu powodowi
wszystkich poniesionych przez niego kosztów, których łączna kwota wyniosła 36.946 zł.
Powyższe rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego zaskarżyła pozwana apelacją w całości, zarzucając:
1) obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegającą na:
a) naruszeniu art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 241 k.p.c. przez bezzasadne oddalenie przez Sąd, podczas
rozprawy w dniu 16 października 2014 roku wniosków dowodowych zgłoszonych przez stronę pozwaną o dopuszczenie
dowodu z uzupełniającego przesłuchania świadka J. M. (1) oraz o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. K. i K.
P., zmierzających do ustalenia okoliczności istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy;
b) naruszeniu art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 241 k.p.c. przez bezzasadne oddalenie przez Sąd,
podczas rozprawy w dniu 14 maja 2015 roku wniosków dowodowych strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z
uzupełniającego przesłuchania stron na okoliczność stanu prowadzonego postępowania egzekucyjnego z majątku
dłużnika oraz dopuszczenia dowodu z opinii biegłego ds. wyceny nieruchomości na okoliczność wartości posiadanego
przez dłużnika majątku, które to wnioski zmierzały do ustalenia okoliczności mających fundamentalne znaczenie
dla możności przyjęcia łącznego spełnienia przesłanek tzw. actio pauliana, co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia,
bowiem Sąd I instancji orzekał na podstawie niepełnego materiału dowodowego;
c) naruszeniu art. 231 k.p.c. poprzez niezasadne uznanie za ustalony fakt nieposiadania przez dłużnika majątku
wystarczającego do zaspokojenia wierzytelności powoda, podczas gdy wniosku tego nie da się wyprowadzić z innych
ustalonych faktów, a zwłaszcza będącego w toku postępowania egzekucyjnego z udziału w prawie użytkowania
wieczystego nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) oraz faktu zaniechania M. K. w dochodzeniu zaspokojenia
swych roszczeń z pozostałego majątku dłużnika położonego w Ł. przy ul. (...)/Konnej 32;
d) naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego materiału
dowodowego, skutkującą niezasadnym przyjęciem, że majątek posiadany przez dłużnika jest niewystarczający do
zaspokojenia żądań powoda, podczas gdy wycena wartości nieruchomości posiadanych przez J. M. (1) wymaga wiedzy
specjalnej;
e) naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnej i dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego, co w swej konsekwencji doprowadziło do:
• pominięcia przez Sąd I instancji przy ocenie istotnej części materiału dowodowego faktu, że pozwanej
przysługuje i przysługiwała w dacie dokonania przedmiotowej czynności wobec J. M. (1) wymagalna i zaskarżalna
wierzytelność, a tym samym zaniechania rozważenia całokształtu zebranych dowodów, wyprowadzenia
sprzecznego z dowodami wniosku, że J. M. (1), dokonując czynności prawnej z pozwaną działał w zamiarze
pokrzywdzenia wierzycieli, a pozwana o tym zamiarze wiedziała, podczas gdy czynność z dnia 8 czerwca 2012
roku nie stanowiła dobrowolnego aktu dłużnika, lecz częściowe zaspokojenie wierzyciela, jakim niewątpliwie była
i jest pozwana,
• bezzasadnej odmowy przyznania waloru wiarygodności zeznaniom świadka J. M. (1) oraz twierdzeniom
pozwanej co do istnienia majątku dłużnika, z którego M. K. może uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności,
a w konsekwencji bezpodstawne ustalenie istnienia stanu niewypłacalności dłużnika powstałego wskutek
przedmiotowej czynności, podczas gdy wystarczający do zaspokojenia powoda majątek dłużnika istniał w chwili
wystąpienia z żądaniem pozwu, a w chwili orzekania przez Sąd I instancji wciąż toczy się postępowanie
egzekucyjne skierowane przeciwko jednemu ze składników tego majątku;
f) naruszeniu art. 316 k.p.c. poprzez uwzględnienie stanu rzeczy, a zwłaszcza stanu majątkowego dłużnika, z daty
prowadzonych w latach 2009-2011 postępowań egzekucyjnych, a nie istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy;
2) sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez
bezpodstawne przyjęcie, że czynność z dnia 8 czerwca 2012 roku dokonana między dłużnikiem a pozwaną, będącą
drugim wierzycielem J. M. (1), została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, podczas gdy powyższe ustalenie nie
tylko nie znajduje oparcia w zgromadzonych w sprawie dowodach, ale pozostaje również w sprzeczności z zasadami
doświadczenia życiowego;
3) naruszeniu przepisów prawa materialnego, to jest art. 527 § 1 - 3 k.c. poprzez ich zastosowanie stanowiące
konsekwencję błędnego ustalenia spełnienia przesłanek akcji pauliańskiej, podczas gdy zgromadzony w sprawie
materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż powód nie udowodnił spełnienia przesłanki niewypłacalności dłużnika
oraz działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i wiedzy pozwanej na temat wyżej wymienionej
świadomości J. M. (1) w rozumieniu powołanych przepisów k.c.
Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości
oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.
Apelacja zawiera także wnioski o zbadanie zasadności postanowień z dnia 16 października 2014 roku oraz 14 maja
2015 roku, oddalających wnioski dowodowe pozwanej o uzupełniające przesłuchanie świadka J. M. (1), dopuszczenie
dowodu z zeznań świadka A. K. i K. P. oraz dowodu z uzupełniającego przesłuchania stron i dowodu z opinii biegłego
d/s wyceny nieruchomości i ruchomości. Wnioski te zostały ponowione w apelacji.
Powód wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu
apelacyjnym. Wniósł o oddalenie zgłoszonych wniosków dowodowych.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja wywiedziona przez pozwaną nie zdołała podważyć prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu I instancji i wobec jej
bezzasadności podlegała oddaleniu - na podstawie art. 385 k.p.c.
Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, podziela dokonaną przez ten Sąd ocenę
materiału dowodowego oraz wyrażone w uzasadnieniu wyroku rozważania co do zasadności powództwa po spełnieniu
przesłanek skargi pauliańskiej, wynikających z przepisu art. 527 k.c.
W pierwszej kolejności wskazać wypada, że wbrew twierdzeniom pozwanej, nie sposób uznać, że oddalenie przez Sąd
Okręgowy części wniosków dowodowych było bezzasadne i doszło tym samym do naruszenia przepisów art. 271 § 2
k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 241 k.p.c. Sąd Okręgowy w sposób przekonujący wskazał argumentację, jaka nim
kierowała przy takim rozstrzygnięciu wniosków pozwanej. Z tą oceną Sądu nie sposób się nie zgodzić, zwłaszcza że jak wynikało z argumentacji Sądu Okręgowego -negatywna ocena wniosków dowodowych pozwanej wynikała z faktu
braku przydatności dowodów dla rozstrzygnięcia, bądź też z oceny, że wnioski były spóźnione. Przepis art. 227 k.p.c.
ma zastosowanie przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych i uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako
skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć.
J. M. (1) został przesłuchany w sprawie w charakterze świadka w toku rozprawy w dniu 15 maja 2014 roku. Na
rozprawie obecna była pozwana oraz jej pełnomocnik –profesjonalista. Świadek odpowiedział na wszystkie pytania,
które pozwana i jej pełnomocnik uznały za celowe. Zgodnie z pismem procesowym pozwanej z dnia 16 października
2014 roku J. M. (1) miałby być uzupełniająco przesłuchany na okoliczność jego wiedzy co do wartości prawa
wieczystego użytkowania nieruchomości przy ulicy (...) oraz na okoliczność czy przysługują mu wierzytelności z tytułu
służebności i czy podjął starania zmierzające do uzyskania zapłaty. Nie było przeszkód, by świadek został o to pytany
podczas odbytego przesłuchania, a nadto okoliczności wskazane wyżej Sąd brał pod uwagę na podstawie dokumentów
znajdujących się aktach. Świadek A. K. miała się wypowiedzieć na temat wartości udziału w nieruchomości przy ulicy
(...)- świadek dokonywał wyceny udziału, zaś K. P. miał być przesłuchany na okoliczność czynności podejmowanych w
sprawie KM 31941/09 – z sugestią, że akta sprawy egzekucyjnej nie są ponumerowane więc mogą być niekompletne.
Zbędność prowadzenia dowodu z zeznań w/w świadków jest oczywista. Sąd dysponował aktami spraw egzekucyjnych
i wskazywane okoliczności mógł ustalić na podstawie dokumentów znajdujących się w tych aktach. Podobnie opis
i oszacowanie nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy
Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi M. W. znajduje się w aktach na k- 224-226 . Za zbędne zostały
uznane wnioski o uzupełniające przesłuchanie stron oraz o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego celem wyceny
wartości drogi. Strony złożyły już zeznania w toku rozprawy w dniu 15 maja 2014 roku, zaś dowód z opinii biegłego
jedynie przedłużyłby postępowanie ponad potrzebę rozstrzygnięcia. Nie było żadnych podstaw do podważenia decyzji
Sądu Okręgowego. Analogiczne decyzje podjął Sąd Apelacyjny.
Sąd nie naruszył przepisu art. 231 k.p.c. poprzez niezasadne uznanie za ustalony faktu nieposiadania przez dłużnika
majątku wystarczającego do zaspokojenia wierzytelności powoda. Pozwana wskazuje na dwa składniki majątku
dłużnika, tak jakby w całości miały zaspokajać wyłącznie powoda, w sytuacji, w której z treści apelacji wynika, że powód
miałby być zaspokojony odpowiednio tj. z uwzględnieniem innych wierzycieli. Nawet jakby wyłącznym podmiotem,
który miałby się zaspokoić z tych nieruchomości i naniesień byłby powód, to majątek ten nie wystarcza na pokrycie
całości długu.
Sąd słusznie nie wyceniał z pomocą biegłego wartości tych dwóch składników majątku dłużnika, bowiem z prostego
działania matematycznego wynikało, że wartość tego majątku (nawet gdyby w całości miała być przeznaczana dla
powoda, a tak przecież nie będzie) nie osiągnie nawet 1.000.000 zł, a dług wobec wierzyciela na datę orzekania był
już znacznie większy.
Sąd I Instancji słusznie zauważył, że majątek dłużnika to udział wynoszący 1/3 w prawie wieczystego użytkowania
działki gruntu przy K. 27/Konnej 32 oraz taki sam udział we własności wzniesionego na tej działce budynku
mieszkalnego. Tytuł do 1/3 udziału w domu, w którym ma prawo zamieszkiwać, jako współwłaściciel pozwana, czyni
egzekucję wręcz nieskuteczną. W praktyce majątek jest niezbywalny, co trafnie podkreślił Sąd I instancji.
W tym zakresie niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c.
W dalszej kolejności rozważania wymagały zarzuty apelacji, dotyczące wadliwej, bo dowolnej, oceny materiału
dowodowego. Ocena prawidłowości zastosowania przepisów prawa materialnego może być dokonana wyłącznie
po uprzednim stwierdzeniu, że ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku, zostały
poczynione zgodnie z obowiązującą procedurą, a ocena materiału dowodowego mieści się w granicach art. 233 §1
k.p.c. Podkreślenia przy tym zwłaszcza w zakresie apelacji pozwanej wymaga, że analiza uzasadnienia podniesionych
zarzutów prowadzi do wniosku, że pozwana polemikę z dokonaną przez Sąd I instancji oceną wiarygodności
zgromadzonego materiału oraz poczynionymi w oparciu o tą ocenę ustaleniami faktycznych uczyniła w istocie główną
osią swego środka odwoławczego.
Odnosząc się do podniesionych zarzutów w zakresie ustaleń faktycznych i oceny zgromadzonego materiału
dowodowego Sąd Apelacyjny uznał je za nieuzasadnione. Nieskuteczny jest zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny
materiału dowodowego polegający na odmiennej interpretacji dowodów zebranych w sprawie, bez jednoczesnego
wykazania przy pomocy argumentacji jurydycznej, że ocena dowodów przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia
przekracza granice swobodnej oceny dowodów. Pamiętać bowiem należy, że na sądzie ciąży obowiązek wyłącznie
wyciągnięcia w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wniosków logicznie poprawnych, zaś w zakresie
oceny zgromadzonego materiału dowodowego ustawodawca przyznał sądowi swobodę, pod warunkiem, że ocena ta
nie jest jednak sprzeczna ze wskazaniami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego
mając na uwadze powyższe uznać należy, że jeśli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski
logiczne poprawne i niesprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego, to ocena ta nie narusza reguł swobodnej
oceny dowodów, nie może w żadnym wypadku zostać uznana za dowolną. Co więcej ocena taka pozostaje pod
ochrona przepisu statuującego zasadę swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby na podstawie tego materiału
dowodowego można by było budować wnioski odmienne. Zatem jedynie w sytuacji, kiedy brak jest logiki w wiązaniu
wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo zasadom
doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to
tylko wtedy przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak: SN w wyroku z 27
września 2002 r., sygn. II CKN 817/00).
Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd I instancji nie pominął faktu, że pozwanej przysługuje wymagalna i zaskarżalna
wierzytelność – dal temu wyraz konstruując podstawę faktyczna rozstrzygnięcia.
Co do majątku dłużnika Sąd poczynił szczegółowe ustalenia, wykazując, że dłużnik jest niewypłacalny. Zresztą gdyby
było tak, jak próbuje wskazać apelująca, to przecież nie było przeszkód do dokonania zbycia tego majątku przez samego
dłużnika i zaspokojenia wierzycieli- w tym powoda. Tymczasem apelująca wciąż odwołuje się do dwóch składników
majątku dłużnika - bardzo trudno zbywalnych, których wartość – jak wynika z poczynionych ustaleń nie pokryje długu
wobec powoda, a przecież – co jeszcze raz trzeba podkreślić -nie jest on jedynym wierzycielem J. M. (1).
Zarzut dotyczący wadliwego przyjęcia działania dłużnika z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela oraz wiedzy pozwanej
o tym zamiarze nie jest trafny. Wiedza dłużnika o wyroku z dnia 15 września 2009 roku jest oczywista, wiedza pozwanej
o procesie J. M. (1) i M. K. w sposób oczywisty wynika z zeznań samej pozwanej. Wiedziała ona także o toczącym się
przeciwko dłużnikowi postępowaniu egzekucyjnym.
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 316 k.c., bowiem Sąd Okręgowy uwzględnił stan sprawy na dzień wyrokowania,
uwzględnił stan postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla
Łodzi-Śródmieścia w Łodzi M. W., wszczętego z wniosku M. K. w październiku 2013 roku.
Ocena czy czynność z dnia 8 czerwca 2012 roku została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli mieści się w granicach
stosowania prawa materialnego i zostanie omówiona wraz z zarzutem naruszenia art 527 § 1-3 k.c. Zdaniem apelującej
materiał dowodowy zgromadzony i oceniony przez Sąd Okręgowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że przesłanki
wynikające z powołanego przepisu zostały spełnione, bowiem dłużnik jest wypłacalny, nie działał ze świadomością
pokrzywdzenia wierzyciela, a pozwana w związku z tym nie mogła mieć wiedzy o tej świadomości.
W sprawie tej sam dłużnik, właściciel majątku, który zdaniem pozwanej ma być wystarczający dla zaspokojenia
wierzyciela, zeznał że nie ma z czego wykonać wyroku (protokół rozprawy z dnia 15 maja 2014 roku). Obecnie
podnoszone zarzuty, mające na celu wykazanie, że sąd błędnie przyjął brak takiego majątku, nie mają żadnych
podstaw.
Niewypłacalność w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. to aktualny w chwili orzekania brak możliwości wywiązania się dłużnika
ze zobowiązań finansowych.
Jeśli dłużnik _ J. M. (1) jest wypłacalny, jak twierdzi apelująca, to niezrozumiałe jest dotychczasowe bezskutecznie
prowadzone wielokrotnie postępowanie egzekucyjne i brak możliwości zaspokojenia wierzyciela nawet w części.
Żadne dotychczasowe postępowanie egzekucyjne nie okazało się skuteczne. Na nieruchomości przy ulicy (...)/
Konnej 32 mieszka dłużnik z żoną, pozostając na jej utrzymaniu. Ruchomości w tym domu są własnością pozwanej.
Na rachunkach bankowych nie było środków pozwalających na zaspokojenie wierzyciela. Stopień zaspokojenia
wierzytelności powoda w przyszłości nie jest możliwy do ustalenia, gdyż zależy od wielu czynników aktualnych w chwili
dokonywania czynności egzekucyjnych.
Sąd Apelacyjny aprobuje w pełni wywód prawny Sądu Okręgowego, wskazujący na spełnienie przesłanek wynikających
z powołanego przepisu art. 527 k.c. Bliższego omówienia wymaga na wstępie wskazywany w ramach zarzutów
apelacji wątek braku kolejności zaspokojenia wierzycieli- apelująca podkreśla, mając na uwadze własną wierzytelność,
że wszyscy wierzyciele mają prawo do zaspokojenia bez względu czas powstania ich wierzytelności. Dłużnik nie
ma obowiązku proporcjonalnego zaspokajania wierzycieli-tak długo jak nie toczy się postępowanie egzekucyjne.
Apelująca twierdzi, że w dacie zbycia udziału w prawie wieczystego użytkowania nieruchomości przy ulicy (...)/Konnej
32 wraz z udziałem w prawie własności domu na niej wzniesionego nie toczyło się żadne postępowanie egzekucyjne z
wniosku M. K., wobec czego miała pełne prawo uzyskać zaspokojenie własnej wierzytelności z pominięciem powoda.
Nie jest to jednak stanowisko zasadne. W sprawie KM 2422/12 do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym
dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi J. K. w dniu 29 marca 2012 roku wpłynął wniosek M. K. o wszczęcie egzekucji
należności z wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 września 2009 roku w sprawie I ACa 427/09 i skierowanie
egzekucji do udziału w nieruchomości, położonej przy ulicy (...). W dniu 2 kwietnia 2012 roku zostało wysłane
zawiadomienie o wszczęciu egzekucji (doręczone do rąk A. M. w dniu 18 lipca 2012 roku) wraz z wezwaniem do zapłaty
należności. W sprawie Km 31941/09, prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla ŁodziWidzewa w Łodzi K. P. wniosek wpłynął w dniu 5 października 2009 roku, zawiadomienie o wszczęciu egzekucji
zostało doręczone w dniu 2 listopada 2009 roku. Egzekucja została skierowana do nieruchomości przy ulicy (...)
oraz do udziału w sprawie wieczystego użytkowania nieruchomości przy ulicy (...) w Ł.. W dniu 13 września 2011
roku biegłemu zlecono opis i oszacowanie nieruchomości przy ulicy (...). W dniu 19 września 2011 roku pełnomocnik
wierzyciela wniósł o jak najszybsze podjęcie dalszych działań. W dniu 21 grudnia 2011 roku J. M. (1) otrzymał wezwanie
do udostępnienia nieruchomości celem dokonania oględzin. W dniu 28 czerwca 2012 roku komornik zakończył
postępowanie egzekucyjne skierowane do udziału w nieruchomości przy ulicy (...) – dłużnik otrzymał to postanowienie
w dniu 3 lipca 2012 roku, zaś w dniu 20 września 2012 roku Komornik w całości postępowanie egzekucyjne umorzył
– na wniosek wierzyciela. Dłużnik otrzymał je w dniu 16 października 2012 roku.
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w dniu 13 marca 2012 roku w sprawie II 1 Co 1/12 rozpoznając skargę na
bezczynność komornika stwierdził, że egzekucja z nieruchomości położonej przy ulicy (...) uległa umorzeniu w dniu 16
listopada 2010 roku. Czynności w toku postępowania egzekucyjnego były jednak wcześniej podejmowane i dotyczyły
także nieruchomości przy ulicy (...).
W tych okolicznościach trudno zaakceptować wniosek, że w dacie dokonywania kwestionowanego przeniesienia
udziału w prawie wieczystego użytkowania nieruchomości przy ulicy (...)/Konnej 32 wraz z prawem w udziału we
własności budynku na pozwaną nie toczyło się żadne postępowanie egzekucyjne.
Rację ma apelująca, że co do zasady dłużnik może spełnić świadczenie na rzecz jednego z wierzycieli bez narażenia
się na zarzut, że krzywdzi pozostałych swoich wierzycieli. Obowiązujące przepisy nie zawierają reguł postępowania
dłużnika, dotyczących kolejności i zakresu zaspokajania poszczególnych wierzycieli. Takie reguły obowiązują dopiero
w postępowaniach egzekucyjnych o charakterze singularnym i uniwersalnym (postępowaniu upadłościowym).
Odwołując się jednak do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2010 roku w sprawie III CSK
273/09n ( LEX 602265) wskazać trzeba, że nie oznacza to, iż dłużnik przed wszczęciem wymienionych wyżej
postępowań ma całkowitą swobodę w możliwości zaspokajania wierzycieli. Jest tak niewątpliwie, gdy dłużnik jest
wypłacalny, a problemy z jego wypłacalnością mają charakter czasowy i przezwyciężalny. W przeciwnym razie
swoboda dłużnika w sposobie zaspokajania wierzycieli jest ograniczona. Czynności prawne dłużnika nie mogą
bowiem zmierzać do udaremnienia nieuchronnej w danych okolicznościach egzekucji (singularnej bądź uniwersalnej),
gdyż uniemożliwiają zaspokojenie się innych wierzycieli w kolejności przewidzianej w przepisach regulujących
postępowanie egzekucyjne bądź przepisach prawa upadłościowego.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy prawidłowo wywiódł, że–umowa z dnia 8 czerwca 2012 r przeniesienia
udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu przy ulicy (...)/Konnej 32 oraz w prawie własności stanowiącego
odrębną nieruchomość budynku w miejsce spełnienia części pieniężnego świadczenia dłużnego – spowodowała, że
dłużnik J. M. (1) stał się w wyższym stopniu niewypłacalny, niż był przed jej dokonaniem. Zupełnie nieprzekonujące
są argumenty apelacji, że J. M. (2) nie przeniósł na żonę ogółu praw przysługujących mu do nieruchomości przy
ulicy (...)/Konnej 32, bo miał na względzie interes swego drugiego wierzyciela. Przeciwnie –w realiach rynku obrotu
nieruchomościami przyjęte rozwiązanie rodzi poważne perturbacje.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego materiał dowodowy zebrany i oceniony przez Sąd I instancji wykazał w sposób
niewątpliwy, że J. M. (1) wiedział o istnieniu wierzytelności powoda. Dłużnikowi wiadomy był również skutek zawartej
z żoną czynności prawnej – usunięcie z jego majątku określonych walorów, nadających się do zaspokojenia wierzyciela.
Zawierając umowę z pozwaną w dniu 8 czerwca 2012 roku dłużnik doskonale wiedział, że uniemożliwi to jego
wierzycielowi zaspokojenie roszczeń. Świadomość pokrzywdzenia istnieje wówczas, gdy dłużnik wie, że na skutek
czynności prawnej określone walory wyjdą z jego majątku, a wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem.
Ostatni podnoszony argument dotyczy wiedzy A. M., że jej mąż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
Sąd Okręgowy taką świadomość zasadnie przypisał samej pozwanej, która przyznała, że wiedziała o istnieniu
wierzytelności wobec powoda, o toczącym się wcześniej postępowaniu egzekucyjnym wobec męża. Pozwana musiała
zdawać sobie sprawę z tego, że poza nią jej mąż ma jeszcze przynajmniej jednego wierzyciela.
Sąd Okręgowy zasadnie powziął wątpliwość co do możliwości zgromadzenia przez małżonków M. w czasie jednego
miesiąca majątku wartego 2 miliony złotych.
Na koniec zwrócić należy uwagę na domniemanie płynące z treści art.527 § 3 k.c., zgodnie z którym jeżeli wskutek
czynności prawnej dłużnika, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w
bliskim z nim stosunku domniemywa się, że osoba ta wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia
wierzycieli. Domniemanie to wzmacnia tylko walor poprawności rozstrzygnięcia Sądu O..
Konsekwencją oddalenia apelacji było obciążenie pozwanej kosztami zastępstwa procesowego powoda w
postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powoda wynika
z § 6 pkt. 7 oraz § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat
za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z
urzędu /t. jedn. Dz. U. z 2013 poz. 461/