REST AT IAM VIDERE de potes

Władza
Saevientibus (1415)
The power of the ernperor
cesarza
ftierunt sue: qma domini
cum populis conversi sunt.
Quid si populi conversi sunt
et domini remanent infideles: an papa potest domino
infideli dominium et iurisditionem dimittere super fideles? Innocentius quod sic
(pro hoc I Ad Thimotheum VI) dummodo Christianos non gravet iniuste.
Dicit tamen Innocentius
quod propter periculum posset cogi dominus ad recipiendum precium vel commutationem (De Iudeis c.
finali). Sepe emm qms
amittit res suas sine culpa
sed non sine causa ... et hoc
casu est ratio quia summa
est ratio que pro religione
facit ...
CIRCA TRACTATUM SECUNDUM
REST AT IAM VIDERE de potes0
tate Imperatoris et ideo queritur XII :
Quam potestatem habet Imperator super infidelibus generaliter?. Videtur
quod plenam nam omnes nac.iones sub
co sun.t (XI qucstione I § Hec si quis,
versn a Nolumus [ !] b. Ipse enim est
princeps mundi et dominus (ff Ad legem Rodiam: Deprecacio) et eciam Iudei sub eo sunt (Codice De Iudeis: Iudei) et omnes provinc.ie eciam (LXIII
distinccione: Adrian us). Et omnia sunt
in potestate Imperatoris (VIII distinccione: Quo iure et XXI II questione VIII: Convenior; Cod.icc De quadrieni j prescripcione: U nde [ !] c a Zea-b corr canone Volumus
.39
c corr Bene
Hostiensis Summa aurea
p. 1389 Quamvis ergo Imperator sit dominus omnium
temporalium (Codice De
quadriennii praescriptionc:
Bene a Zenone et ff De 1.
Rhodia de iactu de a precario h) ... Imperator autem
potest auferre et.iam acquisitum ius sed fopte non sine
peccaito, nisi ex magna causa
fiereit, vel nisi donandi animum ha beat ... et sic generaliter potesta·s solins papae
est speoialis quoad s.ecularia
a-b corr Deprecatio
CONCERNING THE SECOND
O ILE IDZIE
O DRUGI TRAKTAT
vVładza
TREATISE
cesarza
The power of the emperor
Pozostaje teraz rozwazyc co do wła­
dzy cesarza i dlatego zachodzi pytanie,
po dwunaste, jaką władzę ma cesarz
nad niewiernymi w ogóle.
Wydawałoby
się 67,
że
pełną,
gdyż
wszystkie narody są pod nim (C 11 qu.
1 § Hec si quis, c. 37 Volnmus). Jest
bowiem monarchą świata i (jego) palll':m (D 14, 2, 9) 68 i także żydzi są pod
nim (C 1, 9, 8), również wszystkie prowincje (c. 22 Hadrianus, di. 63)
i wszystko jest we władzy cesarza (c. 1
Quo .iure, di. 8 i c. 21 Convenior, C. 23
qu. 8; C 7, 37, 3), jak zauważa glosa
I t now remains to see about the power of the emperor, and therefore there
is i:he question, twelfthly, what power
the emperor has over infidels in general.
It would seem 67 that full (power),
because all nations are under him (C 11
qu. 1 § Hec si quis, c. 37 Volumus),
for he is the prince of the world and
(its) lord (D 14, 2, 9 68) and also the
Jews are under him (C 1, 9, 8) and all
provinces too (c., 22 Hadrianus, di. 63).
And everything is in the power of the
emperor (c. 1 Quo iure, dist. 8; c. 21
Convenior, C. 23 qu. 8; C 7, 37, 3) as
notes the gloss Sic ergo to c. 34 X
39
Władza
cesarza
The power of the emperor
Saevientibus (1415)
none; prout notat glossa Sic ergo in
capitulo Venerabilem: De eleccione) ,
nam Imperium pendet a Deo (in Autentica: De consulibus § finali coll. IIII
ubi dicitur quod Deus misit Imperatorem tamquam legem animatam in terris) aut quod non nisi illorum que per
ipsum reguntur est dominus (Codice
De summa Trinitilte: Cunctos populos,
et ibi per Cy num; LXI II distincctione:
Adrianus II; vide De eleccione capitulo Venerabilem, glossa Et in Germanos).
„.commums autem est
1390
utriusque quo ad secularia
in quibus non praeiudicatur
alicui„. Ipse est mundi dominus et omnes nationes sub
eo sunt et omnia dare po.test
ex certa sciencia, ut ff ad
legem Rhodiam de iactu:
Domine Impe,rator, alias incipit de a precario b ( !) et
Codice De iudic. ( ! ) Iudei et
De quadriennii praescriptione: Bene a Zenone; 8 questione I In apibus; 9 questione I § Hoc si quis, versu Volumus; 63 distinctione Adrian us; 3 3 questione
8 Convenior; 8 distinctione
Quo iure; ff Ne quid in
loco publ,ico lege I § Meri1to et § Si quis a prin-
Sic ergo do c. 34 X Venerabilem 1, 6,
albowiem imperium zawisłe jest od
Boga (Nov. 104 § końcowy, Kol. 4
gdzie powiedziano, że Bóg posłał cesarza jakby żywe prawo na ziemi) albo
że jest pa~em tylko tego, co przez niego
jest rządzone ( C 1, 1, 1, 1 i tamże Cyn us; c. 22 Hadrianus, di. 63, patrz
c. 34 X Venerabilem, 1, 6, glosa Et in
Venerabilem, 1, 6, because the empire
depends on God (Nov. 104, final §,
collection 4 where it is said that
God sent the emperor as living law on
earth - or that he is lord only of those
who are ruled by him (C 1 1 1 1
' ' ' '
and there by Cynus; c. 22 Hadrianus,
dist. 63; see c. 34 X Venerabilem, 1, 6,
gloss Et in Germanos) 69.
ć::;ermanos 69 ).
c1pe„.
c. 34 X 1, 6 (De
electione: Venerabilem)
Glossa: „.In Germanos.
Sic ergo „.est autem imperator ille super omnes reges
( 7 questione 1 : In apibus)
et omnes nationes sunt sub
eo„. Ipse enim est princeps
mundi et dominus (ff. Ad
legem Rhodiam de iactu:
Deprecatio). Et etiam Iudei
sub eo sunt (Codice: De
Iudeis lege Iudei) et omnes
provinciae (63 distinccione: Hadrianus) et omnia
sunt in potestate imperatoris
(8 distinccione: Quo iure
et 23 questione 8: Convea-b corr
Deprecatio
40
40
r1 7 ładza
Saevientibus (1415)
nior; Codice De quadriennii
praescriptione: Bene a Zenone).
Gratianus c. 6
Circa istam materiam advertendum
distinctio 96
an Imperator subsit pape in temporaCum
ad
verum ventum
libus aut non. Iure videntur esse conest:
ultra
si
bi
nec impera tor
traria in hoc, unde (XCVI distinccione: Cum ad verum, ibi: Cum ad ve- iura pontificatus arripuit
rum, id est Christum, ventum est) nec nec pontifex nomen 1mpeImperator iura poIJJtifids arnipiat 1nec ratorium usurpavit„.
Gratianus c. 1
pontifex nomen Imperatoris u&urpet. In
distinctio 22
contrarium viidetur XXII distinccione
Omnes„. instituit Romacainone 1 ubi didt canon quod iura cena
ecclesia. Illam vero solestis et teNeni imperij Petrn ,sunt comlus
ille fundavit et super
missa etc.
petram fidei mox nascentis
erexit qui beato aeternae
vitae clavigero terreni simul
et celestis imperij iura commisit„.
A 211
V
Et ideo pro istius materie declaracione est sciend.um quod prout notat
dominus meus Franciscus Cardinalis
Florentinus (in capitulo Venerabilem:
De eleccione) multa ingenia se in hoc
vexaverunt ut inquirerent a inicium monarohie terrestris et prodierunt plurimi libri et mu1te monarchie; et nulla
disputacio potest esse inutilior secundum eundem Cardinalem. Quia veritas
est quod imperium compertum fuit regnum quod dicitur Babilonicum. I tern
regnum Macedonicum quod floruit sub
Alexandro et Cartaginense quod flo1 ru~t cum Hanibal dux Cartaginensium
plurumis annis vastavit Ytaliam ut patet
in Ti1:1ilrivio de 2 ° bello. Unde notat
Joannes (XCVI distinccione: Si Imperator) : Quod laicus de iure eciam ante
aliquam constitucionem numquam habuit potestatem in laicos sed sola usura tex inquirent
Zabare1la c. 34
X 1, 6 (De electione: Venerabilem)
I 139 rb „.E.t in hoc multa
ingenia laborarunt investigando initium monarchie
1tel1l'e&t!'is et prodierunt plunm1 libri de monarchia.
Nulla tamen disputatio potest esse minus utilis. Constat enim quod imperium
(com)pert(im) ( !) id est
acquisitum fuit Romanis armorum vi et sic etiam in
alijs regnis que habuerunt
monarchiam ut fuit regnum
Assyriorum quod dicitur Babylonicum. Item Macedonicum quod floruit sub Alexandro. Item Carthaginense
quod maxime viguit tempo-
do tej materii należy rozważyć, czy cesarz podlega papieżowi
~ sprawach świeckich, czy nie. Wydaje
się, że w prawie są co do tego sprzeczności, dlatego (c. 6 Cum ad verum, di.
~6) „ani cesa1rz niech nie przywhszcza
sobie praw papieża, ani papież niech 70
nie uzurpuje 1naziwy cesarza".
The power of the emperor
Odnośnie
Przeciwne znaczenie wydaje się mrec
c. 1 Omnes, di. 22, gdzie kanon mówi
'
że prawa imperium niebieskiego i ziemskiego zostały poruczone Piotrnwi irtd.
:. dlatego w celu wyjaśnienia tej matem należy wiedzieć n, że, jak zaznacza
pan mój Franciszek kardynał florencki
(co do c. 34 X Venerabilem, 1 6)
· I e 72 umysłów męczyło się nad ' tym
wre
zbadać
początek
monarchii ziem~ki~j i wynikło bardzo wiele ksiąg
1 liczne „,(pisma o) monarchii, a żadna
dysputa nie może być bardziej bezuży­
teczna wedle tegoż kardynała; albowiem prawda jest ta, że, jak stwierdzono, imperium 73 było królestwo, które
nazywa się babilońskim, tak samo królestwo macedońskie, które kwitło pod
Aleksandrem i kartagińskie, które kwitł~, kiedy Hannibal wódz Kartagińczy­
kow. pr~z bardzo wiele lat pustoszył
Italię, Jak wiadomo u Tytusa Liwiusza .74 o drugiej wojnie 75. Dla,tego zauwaza Ja~ 76 (,c .. 11 Si imperator, di. 96),
że czlow1etk sw1ecki z mocy prawa nawet przed jakąś ustawą nigdy nie miał
:Vładzy nad osobami świeolcimi 77, jak
Jedyrne wskutek uzurpacji.
aby
14 -
41
cesarza
Pisma wybrane t. I
Concerning this matter it should be
~onsid:red whether or not the emperor
is subject to the Pope 'in itemporalities.
law there appear to be contrary
v1ews as to this, hence (c. 6 Cum ad
verum, dist. 96) "neither Jet the Emperor arrogate rights of the Pope nor
should the Pope 70 usurp the name of
Emperor".
The contrary view appears to be
expressed in c. 1 Omnes, <list. 22 where
the canon says that the rights of celestial and earthly empire are committed
to Peter etc.
B7
And therefore, to make this matter
olear, it should be known 71 that as
'
is noted by my lord Francis Cardina! of
Florence (as to c. 34 X Venerabilem
'
1, 6) many 72 great intellects have laboured on this, to inquire into the origin of earthly monarchy, and very many
books have appeared and many works
on monarchy, and no dispute can be
more useless, according to the same
Cardinal. For the trnth is tha,t the kingdom which is called Babylonian was
certainly an empire 73, likewise the Macedonian kingdom which flourished
under Alexander, and the Carthaginian
which flourished while Hannibal, the
leader of Carthaginians, for many years
devasted Italy, as appears in Titus
. 74 on the sęcond war 75. And so
L ivy
notes John 76 ( c. 11 Si imperator, dist.
96) that by law a layman also before
any constitution never had power over
(clerics 77 ) except solely by usurpation.
41
r
I
Władza
cesarza
The power of the
empero~
Saevientibus (1415)
re Hannibalis ut in Titolipacione. Habetur eciam monarchia novio de secundo hello Punico.
va que nititur ostendere quod semper
Hec tamen regna preter
utriusque gladij potestas fuit apud sumRomanum dicuntur monarmum pontificem et in Veteri Testamento
chie non quia aliquod istoet in Novo; fuit et alia monarchia quam
rum fuit generale ad totum
compilavit Dantes poeta Florentinus et
orbem sed ad magnam parquia a fuit Gibelinus nitebatur ostendere
tem. Imo etiam Romani
quod imperium in nullo dependet a papa et propter illum tractatum fuit prope numquam quod legerim habuerunt totum sed fere tocombustionem tamquam hereticus. Item
alium librum edidit de Menardino Pa- tum. Generaliter possumus
duanus doctor maximus scripturarum dicere quod imperium dicidivinarum qui adhesit Bavario contra tur esse a Deo quia omnis
potestas a Deo est: sicut et
quem processit Ecclesia. Item nititur
eciam Marsilius ostendere quod potestas omnia alia. De superioritate
coactiva id est per quam vi et annis etiam pape ad imperatorem
multi se vexant. Aliqui in
possit quis cogi non potest esse apud
ostendendo
quod imperator
papam sed est apud Imperatorem eciam
quo ad spiritualia. Et in hoc raciones · subsit pape. Aliqui quod
econverso, vel quod saltem
possunt multiplicari.
In hoc autem hec est b veritas quod imperium immediate sit
utraque iurisdiccio scilicet temporalium a Deo. Et hoc ultimum teet 1sipiriibualium esit in papa; hoc proba- net Dantes in libro quem
facit ( !) de monarchia, et
tur multis racionibus.
Marsilius de Menardino de
Padua non is qui late scripsit in medicina, sed alius
egregius doctor sacre pagine. Iste namque adhesit
Bavaro contra quem processit ecclesia et iste edidit
duos libros in quibus nititur ostendere quod potestas
coactiva id est per quam vi ·
et armis possit aliquis cogi
non potest esse apud papam
sed est apud imperatorem
etiam quo ad spiritualia. Sed
quicquid scr.iba1bur, receptum
est a Catholicis et diu obser~
vatum id quod canones asserunt, scilicet imperatorem
a tex quod
h
Jest 78 także „monarchia" nowa, która usiłuje wykazać, że władza obu mieczy za,wsze była przy najwyższym kapła­
nie ·i w Starym Testamencie i w Nowym 79.
Była
inna „Monarchia", którą
ułożył Dante (1s) 81 poeta florencki, a ponieważ był gibdinem, usiłował wykazać,
że imperium w niczym nie zawisło od
papieża; i z powodu tego traktatu był
bliski spalenia jako heretyk.
80
i
Tak samo inną książkę wydał de Menardino Padwańczyk, bardzo wielki 82
uczony w Pismach świętych, który przystał do Bawarczyka 83 (a) przeciw któremu wystąpił Kościół.
usiłuje też
Marsyliusz wyprzymusowa, to jest ta,
przez którą ktoś mógłby być .zmuszony
siłą i bronią, nie może być w ręku papieża, lecz jest w ręku cesarza, także
co do rzeczy duchownych 84.
Tak samo
kazać, że władza
I w tej materii
cej racji.
można podawać wię­
W tym zaś to jest prawdą, że oba
orzecznictwa, to jest co do rzeczv doczesnyoh i duohow.i1ych, należą do ~apieża.
Tego dowodzą liczne racje.
Th ere 78 is,
• too, the ·new (book on)
monarchy which tries to show that the
power of both swords has always been
with the supreme pontiff both in the
Old Testament and in the New 79.
~here 80 was, too, ainother (book on)
monarchy which was compiled by Dante 81 the poet of Florence, and since he
was a Ghibelline he attempted to show
that the empire depends in nothing
on ·the Pope, and for <that treatise he
ca.me olose ito being humed a·s a heretic.
Likewise, another book was produced
by the Paduan de Mena,rdino, a very
great 82 doctor of divine Sovipture, who
adhered to the Bavarian 83, against
whom the Church took steps.
Likewise also Marsilius tries to show
that the power of compulsion, i. e. the
power by which one could be compelled
by force and arms, can not be the
Pope'.s but is ,the emperor's, even as to
spiritualities 84.
And on this more reasons can be adduced.
But the truth of it is this, that both
jurisdictions, that is, of temporalities
and of spiritualities, are the Pope's.
This is proved by many arguments.
interl
42
42
Władza
cesarza
The power of the emperor
Saevientibus (1415)
Primo nam regimen terrestre debet
esse uniforme regimini celesti quia mundus inferior regulatur ad instar superioris (primo Meteor[ologicorum]) nam
ab illo dependet tota natura (De Summa Trinitate capitulo finali; primo
Meteorologicorum et primo Celi). Si in
regimine celesti est devenire in genere
corporeorum ad speram celestem nobilissimam ad cuius motum moventur
omnes spere inferiores: Sic in genere
spiritualium est devenire ad principium
nobilissimum a quo cuncta dependet ( !)
(ut capitulo 1 statim allegato). Sed
nobilissimum corporeum est instrumentum nobilissimum ( !) spiritualium cum
ab illo procedant et spiritualia et cor- ·
poralia ergo sic a in regime terrestri est
devenire ad principem temporalium et
ille est imperator: sic ad principem spiritualium et ille est papa, ergo imperator erit instrumentum pape sicut celum
Dei ut supra.
Item quod unicus debet esse principatus in universo quia in habentibus
ordinem essencialem in universo diffe-
a sequ cass alium cum ab illo
43
esse inferiorem papa quod
tamen debet intelligi ut dico m dieto capitula Novit.
Lignano c. 13 X
2, 1 (De iudicijs:
Novit) MS BJ
364
7 rb Item regimen terrestre
debet esse uniforme regimine ( !) celesti cum ab illo
dependeat tota natura (De
Summa Trinitate: capitulo
primo et primo Metheor'
et primo Celi) set in celesti
regimine est devenire in genere corporeorum ad speram
celestem nobilissimam ad
cuius motum moventur omnes spere inferiores sic in
genere spiritualium est devenire ad primum nobilissimum a quo cuncta dependent (ut capi tul o primo
statim allegato et lege prima Codice eodem tytulo) .
Sed nobilissimum corporeorum est instrumentum nobilissimi spiritualium cum
ab illo procedant et spiritualia et corporalia ergo sic
in regimine terrestri est devenire ad ( !) temporalium
et ille est imperator sic ad
principem spiritualium et
ille est papa ergo imperator
erit instrumentum pape sicud celum Dei ut supra ...
Naprzód ponieważ 85 rząd ziemski powinien być jednokształtny z rządem
niebieskim, gdyż świat dolny (niższy)
jest normowany na wzór górnego (wyż­
szego) (pierwsza księga Meteorologii),
gdyż od tego ostatniego zawisła cała
przyroda (c. 1 X Firmiter, 1, 1 86;
pierwsza Meteorologii i pierwsza O niebie). Skoro w urządzeniu niebieskim
leży, aby dochodzić w rodzaju rzeczy
cielesnych do najszlachetniejszej sfery
niebieskiej, wedle której ruchu poruszają się wszystkie sfery niższe, to tak
w rodzaju rzeczy duchownych leży dochodzić do najszlachetniejszego począt­
ku 87 od którego wszystko zawisło (jak
w c. 1 86 właśnie powołanym). Otóż
najszlachetniejsze cielesne jest narzę­
dziem najszlachetniejszego z duchownych, ponieważ od tego pochodzą i rzeczy duchowne i rzeczy cielesne; tak więc
w urządzeniu ziemskim leży dochodzić
do monarchy 87 rzeczy doczesnych, a tym
jest cesarz; tak do monarchy rzeczy
duchownych, a tym jest papież. Zatem
cesarz będzie narzędziem papieża, jak
niebo (narzędziem) Boga, jak wyżej.
First, because 85 the earthly regimen
must be uniform with the celestial regimen, since the lower world is regulated according to the higher world (first
bóok of Meteorology), because all nature depends on the latter (c. 1 X Firmiter, 1, 1 86 ; first of Meteorology and
first On the Sky) . As it is inherent in
the celestial regimen to come, in the
ge_nus of corporeal bodies, to the noblest
celestial sphere, according to the movement of which move all lower spheres;
even so in the genus of spiritualities it is
(inherent) to come to the noblest principle 87 on which all depends (as in
c. 1 86 just mentioned). But the noblest
of the corporeals is an instrument of the
noblest of the spiritualities, because both
spiritualities and corporeals proceed
from the latter; hence in the terrestrial
regimen one comes to the prince 87 of
temporalities, and this is the emperor;
(and) even so to the prince of spiritualities and this is ·the Pope. ~herefore
the emperor will be an instrument of
the Pope, as heaven is of Cod, as above.
Tak samo, że jedna powinna być
monarchia w świecie, ponieważ wśród
mających esencjalny porządek w świe­
cie, różniących się gatunkiem, niemoż­
liwe jest, aby były dwa równie dosko-
Likewise, that there must be one
principate m the umverse, because
among those having an essential order
in the universe, differing in species,
it is impossible tha1t there .should be two
43
r
Władza
cesarza
The power of the emperor
Saevientibus (1415)
A 212 r
rentibus specie inpossibile est esse duo
eque perfecta ergo hij non erunt equales sed imperator non est maior ergo
papa. Item unus est dominus tocius
monarchie ex mente Philosophi. Encia
nolunt małe disponi, multitudo principancium mala, unus ergo princeps.
Hec deduccio est Philosophi (XII Metaphisice) ubi demonstrat unum esse
Deum. Nam ideo multitudo mała quia
si essent duo repungnantes insurgeret
destruccio si dispares ergo superior si
pares unus superfluus; d\bet ergo esse
unus princeps.
Quo presupposito arguitur quod sic
papa iudex omnium ecclesiasticus est
bene capax iurisdicciones ( !) secularium sed non econverso (racio redditur
in capitulo Decernimus et capitulo
Qualiter: De iudici js) et non po test
dari aliquis a iudex secularis qui sit
unus princeps habens utrumque gladium
ergo est iudex spiritualis scilicet papa.
Item nemo negat papam habere potestatem spiritualium plenissimam sequitur
ergo necessario quod eciam habet temporalem quia quelibet perfeccio superior continet sub se inferiorem et non
econverso. Unde anima intellectiva in
homine continet perfeccionem sensitive
et negative ( !) b nec proprie est in homine nisi una anima. Ex quo I infertur
quod cum potes:tas spiritualium sit perfeccior potestate c temporalium quia
temporalia velut accessoria sunt ordinata in spiritualia sicut in finem suum
(I questione III: Si quis obiecerit) sed
non sunt de se quid perfectum nec
creata a Deo directe et principaliter sed
a sequ cass alic
cass Imperialium
b
corr vegetative
c
Lignano c. 6 X
1, 33 (De maioritate et obediencia: Solite). MS.
BJ 365
225 vb .. .Imperium non
pree~t sed ·subest sacerdocio
et mi obedire vel aliter secundum Abbart:em episcopus
non debet subesse principibus sed preesse ...
226 ra „.Item quod papa
preest spiritualibus et impera tor temporalibus. Item
nota papam vicarium Christi et habere plenitudinem
potestatis„.
226 rb „.imperatorem esse
instrumentum pape et m1nistrum quia unus est dominus tocius monarchie ex
mente Philosophi: „Encia
nolunt małe disponi multi<budo principanoium mala,
Uil1US ergo princeps"
(XII
Methaphysice) et ideo philosophi demonstrant dominum
unum et ideo multitudo mała quia si essent repungnantes insurgeret destruccio, si
dispares, ergo superioritas,
si pares, unus superflueret,
debet ergo unus esse papa
dominus animarum imperator corporum, anima a dominatur corpori ergo papa
imperatori„. Confirma: corpus est propter animam ergo
confirma: iste optinet principatum qui iuriter participat de natura creatoris
sequ
a tex animarum
nałe;
za tern ci nie będą równi; lecz cesarz nie jest większy; zatem (jest więk­
szy) papież.
Tak samo jeden jest pan całej monarchii wędle zdania Filozofa. Byty nie
chcą być źle rozłożone; mnogość panujących jest zła; zatem jeden panujący.
.Ten jest wniosek Filozofa w XII księ­
dze Metafizyki (gdzie wykazuje, że jeden jest bóg). Albowiem dlatego mnogość jest zła, ponieważ gdyby byli dwaj
w sprzeczności ze sobą nastąpiłoby zniszczenie, gdyby nierówni to (jeden) byłby
górą, gdyby byli równi, jeden byłby
zbędny; zatem powinien być jeden panujący 88 .
A ustaliwszy to wprzód, wnosi się, że
w ten sposób papież, kościelny sędzia
wszystkich, jest zupełnie zdolny do są­
downictwa w sprawach świeckich, ale
nie na odwrót (rację podano w c. 2
X Decernimus, 2, 1, i w c. 17 X Qualiter, 2, 1). A nie można uznać, że jest
jakiś sędzia Ś/w,iecki, którym byłby jeden
monarcha mający oba miecze, za·tem
jest (takim) sędzia duchowny, mianowicie papież.
Tak 89 samo nikt me przeczy, że papież ma najpełniejszą władzę w sprawach duchownych, z konieczności więc
wynika stąd, że ma :także doczesną, ponieważ każda doskonałość wyższa obejmuje sobą niższą, a nie na odwrót. Stąd
dusza poznająca w człowieku zawiera
doskonałość (duszy) zmysłowej i wegetatywnej 90, a jest w człowieku właściwie
(mówiąc) tylko jedna dusza 91. Z tego
wnosi się, że:
po1111ieważ władza
nad rzeczami duchownymi jest doskona1lsza od władzy
nad rzeczami doczesnymi, gdyż rzeczy
doczesne jako akcesoryjne są skierowane
equally perfect, therefore these shall not
be equal. But the emperor is not the
grea;ter, therefore the Pope is.
Likewise, there is one lord of a whole
monarchy according to the view of the
Philosopher: beings do not want to be
badly arranged: a multitude of those
ruling is evil. Therefore one ruler (this
is the reasoning of the Philosopher in
the 12 book of Metaphysics, where he
proves that there is one god). For a plurality is bad, because if there were two
opposed to each other, there would
come destruotion, ·if they were unequal
one would be superior, if they were
equal one (would be) superfluous: therefore there must be one ruler 88.
Having presupposed this, it is argued
,tJhat ,thus 1the Pope, ecclesia·st.ical judge
of all, is wen capabJe of jurisdiction
of seoular things, but not conversely
(the reason is given in c. 2 X Decernimus, 2, 1 and in c. 17 X Qualiter,
2, 1); and there can be no secular judge
who would be one ruler having both
swords, therefore such is the spiritual
judge, 1to wit, the Pope.
Likewise 89 nobody denies that the
Pope has the fullest power of spiritualities, therefore it necessarily follows that
he also has the tempora! (power), because every superior perfection contains in itself the inferior and not conversely, hence the intellective mind in
man contains the perfection of the sensitive and the vegetative 90 (mind), and
properly there is in man only one
mind 91 . From this it is inferred that:
·since 92 the power of spiritualities is
more perfect than the power of temporalities, because temporalities as accessories are directed to the spiritualities
44
44