ptaki pawel 2 korekta

Ptaki (cz´Êç II)
Picus canus
A234
Gmel., 1788
Dzi´cio∏ zielonosiwy
Rzàd: dzi´cio∏owe, rodzina: dzi´cio∏owate
Status wyst´powania w Polsce
Bardzo nieliczny gatunek l´gowy.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Opis gatunku
Dzi´cio∏ Êredniej wielkoÊci, nieco wi´kszy od kosa. Wymiary:
d∏ugoÊç cia∏a 25–30 cm, rozpi´toÊç skrzyde∏ 38–40 cm, masa cia∏a 100–165 g. Nazwa gatunkowa jest adekwatna do
ubarwienia tego dzi´cio∏a. G∏owa, szyja i kark sà szare
z niebieskawym odcieniem, na g∏owie ma czarne paseczki:
krótki mi´dzy nasadà dzioba a okiem oraz d∏ugi, cienki paseczek od nasady dzioba schodzàcy na boki podbródka.
U samca na czole wyst´puje niewielka czerwona plama,
której nie ma u samicy. Wierzch skrzyde∏ i plecy zielone, kuper ˝ó∏tozielony. Na spodzie cia∏a szarozielona pierÊ
i brzuch oraz brudnobia∏e podogonie. M∏ode sà podobne
do doros∏ych, ale majà upierzenie mniej kontrastowe, z bràzowym odcieniem. Ptak generalnie skryty, na wiosn´ jego
wykrywanie jest ∏atwiejsze, gdy˝ cz´sto odzywa si´ melancholijnym, powtarzanym 6–9 razy gwizdem, którego wysokoÊç opada w koƒcowej cz´Êci frazy. Jesienià i zimà odzywa
si´ rzadko, generalnie rano i wieczorem w pobli˝u dziupli,
w której nocuje. B´bnienie sk∏ada si´ z serii werbli trwajàcej
1–2 sek., b´bni najcz´Êciej samiec, samica rzadziej i bardzo
cicho. M∏ode dzi´cio∏y zielonosiwe, przebywajàce jeszcze
w dziupli, mo˝na rozpoznaç po charakterystycznym ˝ebrzàcym g∏osie, przypominajàcym bzyczenie szerszeni.
Mo˝liwoÊç pomy∏ki z innymi
gatunkami
W Polsce wyst´puje podobny dzi´cio∏ zielony Picus viridis
(A235, nieopisany w tym poradniku), który we wszystkich
szatach ma ca∏y wierzch g∏owy czerwony (od nasady dzioba a˝ po potylic´) – u ptaka m∏odego czerwieƒ ta jest lekko upstrzona drobnymi bia∏awymi c´tkami. JednoczeÊnie
dzi´cio∏ zielonosiwy jest nieco mniejszy od dzi´cio∏a zielonego, z proporcjonalnie krótszym i delikatniejszym dziobem oraz zwartà sylwetkà w locie. G∏os dzi´cio∏a zielonego jest bardziej donoÊny ni˝ dzi´cio∏a zielonosiwego i nie
opada w koƒcowej cz´Êci frazy.
Biologia
Tryb ˝ycia
Gatunek dzienny. Zazwyczaj widywany pojedynczo,
w okresie l´gów obserwowany w parach.
258
dzi´cio∏ zielonosiwy
L´gi
W okresie l´gowym dzi´cio∏ zielonosiwy jest ptakiem terytorialnym i gniazduje pojedynczo, z regu∏y w znacznym oddaleniu od innych par. Rewir pary wynosi przeci´tnie
1–2 km2, choç znane sà rewiry bardzo ma∏e (0,1–0,2 km2).
Jest monogamiczny; dojrza∏oÊç p∏ciowà uzyskuje w 2. roku ˝ycia. Intensywnie odzywajàce si´ ptaki tego gatunku
notowano od marca do koƒca maja. Toki zaczynajà si´ ju˝
na poczàtku marca – w ciep∏e i bezwietrzne dni ptaki cz´sto odzywajà si´, ale w odró˝nieniu od wi´kszoÊci pozosta∏ych krajowych gatunków dzi´cio∏ów rzadko b´bnià. B´bnienie jest najintensywniejsze w czasie formowania par
i wyboru miejsca gniazdowego. Ponadto samce mogà wykonywaç d∏ugie loty, poprzez które manifestujà zaj´cie terytorium. Okres l´gowy trwa od kwietnia do prze∏omu
czerwca i lipca. Gnieêdzi si´ w dziupli, którà wykuwajà oba
ptaki z pary, najch´tniej w martwym lub usychajàcym drzewie liÊciastym, np. topoli, buku, d´bie, olszy i lipie, rzadziej
wierzbie i soÊnie. Wykuwanie dziupli trwa 9–21 dni. Zdarza si´, ˝e przy deficycie miejsc l´gowych dzi´cio∏ ten
gniazduje w dziuplach z poprzedniego roku. W wi´kszoÊci
przypadków dziupla jest umieszczona na wysokoÊci 4–7 m,
Picus canus (Dzi´cio∏ zielonosiwy)
bywajà jednak dziuple wykuwane na wysokoÊci 0,2 m, jak
i 24 m nad ziemià. Otwór dziupli jest owalny, o wymiarach
60x55 mm. Samica znosi przeci´tnie 7–9 bia∏ych jaj; wyst´puje jeden l´g w roku. Wysiadywanie trwa 14–16 dni.
M∏ode opuszczajà dziupl´ po 24–28 dniach. Podczas pobytu w dziupli m∏ode sà stosunkowo ciche i odzywajà si´
wy∏àcznie w trakcie karmienia przez rodziców.
Na du˝ych powierzchniach w górach w Europie Ârodkowej
gatunek osiàga zag´szczenie 10–25 p./100 km2. W Puszczy Bia∏owieskiej zag´szczenie wynosi ok. 5 p./100 km2
powierzchni zalesionej, a na Wysoczyênie Elblàskiej co najmniej 6 p./100 km2 krajobrazu.
Zimowanie
Zimuje w obr´bie area∏u l´gowego, sporadycznie notowany poza jego granicami. Cz´Êç osobników sp´dza zim´
w osiedlach ludzkich. W zwiàzku z ograniczeniem dost´pnoÊci pokarmu w tym okresie obszar wyst´powania pojedynczego ptaka mo˝e dochodziç do ok. 50 km2.
Pokarm
Zjada owady, zw∏aszcza ró˝ne gatunki mrówek z rodzaju
Lasius i Formica (postaci doros∏e, poczwarki i jaja), korzystajàc czasami zimà z miejsc ˝erowania dzi´cio∏a czarnego,
gdy˝ sam nie potrafi dotrzeç do mrowisk, gdy wyst´puje pokrywa Ênie˝na. Od˝ywia si´ tak˝e pokarmem roÊlinnym,
zjadajàc orzechy laskowe, owoce jarz´biny i bzu czarnego,
a nawet sokiem sàczàcym si´ z drzew. Zimà czasami ˝eruje
w osiedlach, penetrujàc Êciany murowanych budynków oraz
ch´tnie odwiedza karmniki. Najcz´Êciej ˝eruje na ziemi, ale
tak˝e na drzewach. Podczas ˝erowania na ziemi sonduje
pod∏o˝e dziobem i rozgrzebuje miejsca wyst´powania mrówek, wyciàga je za pomocà d∏ugiego, lepkiego j´zyka. Poszukuje pokarmu na martwych lub zamierajàcych drzewach
oraz penetruje za∏amania kory. M∏ode przebywajàce
w dziupli karmione sà mrówkami w ró˝nych postaciach,
które ptaki doros∏e zwracajà z ˝o∏àdka (regurgitacja).
Wyst´powanie
Siedlisko
Dzi´cio∏ zielonosiwy gniazduje w dojrza∏ych lasach liÊciastych i mieszanych o niewielkim zwarciu, w których spotyka
si´ choçby pojedyncze martwe lub zamierajàce drzewa.
Preferuje skraje lasów, sàsiadujàce z otwartymi przestrzeniami ∏àk, zr´bów, powierzchni wiatro∏omowych i nieu˝yt-
Siedliska z za∏àcznika I Dyrektywy
Siedliskowej, które mogà byç istotne
dla gatunku
9110 KwaÊne buczyny (Luzulo-Fagenion)
9130 ˚yzne buczyny (Dentario glandulose-Fagenion, Galio
odorati-Fagenion)
9150 Ciep∏olubne buczyny storczykowe (Cephalanthero-Fagenion)
9160 Gràd subatlantycki (Stellario-Carpinetum)
9170 Gràd Êrodkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
91E0 ¸´gi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae), olsy êródliskowe
91F0 ¸´gowe lasy d´bowo-wiàzowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Rozmieszczenie geograficzne
W Europie area∏ dzi´cio∏a zielonosiwego obejmuje wi´kszà
cz´Êç kontynentu, rozciàgajàc si´ od Uralu po atlantyckie
obszary Francji i Norwegii. Po∏udniowa granica zasi´gu
przebiega od rejonu Masywu Centralnego (po∏udniowa
Francja), przez pó∏nocno-wschodnie W∏ochy i dalej przez
Ba∏kany wzd∏u˝ wybrze˝a Adriatyku do Grecji, a nast´pnie
wybrze˝em Morza Czarnego do ujÊcia Donu i dalej na
wschód do przedgórza po∏udniowego Uralu. Poza Europà
zamieszkuje znaczne obszary Azji – po∏udniowà cz´Êç Syberii, Hokkaido (Japonia), Pó∏wysep Koreaƒski, wschodnie
i po∏udniowo-wschodnie Chiny, po∏udniowe podnó˝e Himalajów, Birm´ i Indochiny. Izolowane populacje stwierdzono w Turcji, Malezji i Indonezji. Wyró˝niono 11 podgatunków, w Europie gniazduje P. c. canus, pozosta∏e podgatunki wyst´pujà w Azji.
Rozmieszczenie w Polsce
Zasadnicze l´gowiska dzi´cio∏a zielonosiwego obejmujà
po∏udniowà i pó∏nocno-wschodnià cz´Êç kraju. Niewykluczone, ˝e we wschodniej cz´Êci Polski luka pomi´dzy tymi
l´gowiskami jest pozorna, gdy˝ na terenach przygranicznych Ukrainy i Bia∏orusi zasi´g jest ciàg∏y. Na po∏udniu wyst´puje na Âlàsku i w Ma∏opolsce, si´gajàc w górach do
pi´tra regla dolnego. Na Lubelszczyênie i Kielecczyênie
i w po∏udniowej cz´Êci Mazowsza jest nieliczny i rozproszony. Natomiast na pó∏nocy kraju wyst´puje od Podlasia,
przez Suwalszczyzn´ i pó∏nocnà cz´Êç regionu warmiƒsko-mazurskiego, docierajàc do Pojezierza I∏awskiego i Wysoczyzny Elblàskiej na Pobrze˝u Gdaƒskim. W ostatniej dekadzie wykryto szereg nowych stanowisk w Wielkopolsce,
a pojedyncze ptaki w sezonie l´gowym nawet na Pomorzu
Zachodnim i Gdaƒskim.
A234
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
W´drówki
Gatunek osiad∏y, w górach dokonuje niewielkich przemieszczeƒ pionowych z regla dolnego do pi´tra pogórza,
a na ni˝u – z lasów do zadrzewieƒ parkowych i sadów przy
osiedlach ludzkich. Przemieszczenia te sà przede wszystkim
zwiàzane z poszukiwaniem dost´pnych êróde∏ pokarmu
w okresie zimowym; nie przekraczajà dystansu 150 km od
terenów l´gowych.
ków. Najcz´Êciej wyst´puje w buczynach, gràdach i ∏´gach,
a sporadycznie w borach. Poza lasami wyst´puje tak˝e
w wi´kszych zadrzewieniach Êródpolnych, parkach (zw∏aszcza na peryferiach miast), w szpalerach drzew na stawach.
259
Ptaki (cz´Êç II)
Status ochronny
A234
Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek obj´ty ochronà Êcis∏à, wymagajàcy ochrony czynnej (Dz U z 2004 r. Nr 220,
poz. 2237)
Status zagro˝enia w Europie: D gatunek zagro˝ony z racji
zmniejszania si´ liczebnoÊci populacji
BirdLife International: SPEC 3
Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, za∏àcznik I
Konwencja Berneƒska: za∏àcznik II
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Wyst´powanie gatunku na
obszarach chronionych
260
Znaczna cz´Êç populacji krajowej tego dzi´cio∏a wyst´puje
na obszarach chronionych, zw∏aszcza licznie zasiedla parki narodowe: Biebrzaƒski PN, Bia∏owieski PN, Bieszczadzki
PN, Magurski PN, Karkonoski PN i PN Gór Sto∏owych oraz
w PK Wysoczyzny Elblàskiej.
Rozwój i stan populacji
WielkoÊç europejskiej populacji dzi´cio∏a zielonosiwego
szacowana jest na 72 000–240 000 p. Najliczniej gatunek
ten gniazduje w Rumunii (20 000–60 000 p.), w Niemczech (12 000–23 000 p.) i w Rosji (10 000–100 000 p.),
doÊç liczna populacja zamieszkuje te˝ obszar Bia∏orusi
(8000–12 000 p.). W latach 1970–1990 liczebnoÊç tego
gatunku w Europie wykazywa∏a nieznacznà tendencj´
spadkowà. W tym okresie, sugerowano spadek liczebnoÊci
kluczowych populacji w Europie, np. w Niemczech oraz
Rumunii, choç jednoczeÊnie podkreÊlano trudnoÊci w prowadzeniu monitoringu tego gatunku. W ostatnich kilkunastu latach obserwowano rozszerzanie area∏u we Francji
i W∏oszech. Najwa˝niejszym czynnikiem naturalnym regulujàcym liczebnoÊç populacji jest wyst´powanie mroênych
i Ênie˝nych zim w szczególnoÊci dotyczy to populacji w pó∏nocnych rejonach zasi´gu.
W XIX w. rozmieszczenie dzi´cio∏a zielonosiwego w obecnych granicach Polski by∏o prawdopodobnie zbli˝one do
obecnego. Jego liczebnoÊç przypuszczalnie lokalnie mala∏a
w zwiàzku z wyr´bem drzewostanów liÊciastych oraz ich zanikiem w dolinach rzecznych i na terenach zabagnionych
na skutek osuszania. W pierwszej po∏owie XX w. by∏ ju˝
mniej liczny ni˝ w XIX w. JednoczeÊnie w niektórych okolicach – z racji doÊç skrytego trybu ˝ycia i stosunkowo krótkiego okresu aktywnoÊci g∏osowej – by∏ prawdopodobnie
pomijany w trakcie typowych eksploracji terenu. Od lat 80.
trwa ekspansja na Âlàsku, szczególnie zaznaczona na pó∏nocy regionu, a od lat 90. nasili∏o si´ rozprzestrzenianie
w Wielkopolsce, pojedyncze ptaki w okresie l´gowych notowano nawet na Pomorzu Zachodnim. Ostatnio sygnalizowano tak˝e wzrost liczebnoÊci w Puszczy Bia∏owieskiej i poszerzanie zasi´gu w kierunku zachodnim na Warmii
i wschodnich rubie˝ach Pobrze˝a Gdaƒskiego. Znaczàca
populacja dzi´cio∏a zielonosiwego zasiedla tu obecnie Wysoczyzn´ Elblàskà, choç jeszcze w latach 1989–1991, pomimo intensywnej penetracji terenu, nie by∏ tu spotykany –
pierwsze l´gi 1–2 p. wykryto w latach 1998–1999.
Populacja krajowa dzi´cio∏a zielonosiwego szacowana jest
na 2000–3000 p. Regionem najliczniejszego wyst´powania
jest Ma∏opolska, gdzie gatunek liczniej gniazduje np. w ostoi
ptaków Pogórze Przemyskie (50–60 p.), czy w Bieszczadach
(powy˝ej 20 p.). DoÊç licznie wyst´puje te˝ na Âlàsku (400–
–500 p.) oraz na Podlasiu i Warmii z Mazurami. W obr´bie
l´gowisk na po∏udniu kraju najliczniej gniazduje w Êlàskich
lasach nadodrzaƒskch odcinka Odry, w Sudetach oraz Karpatach i na Pogórzu Karpackim. Wi´ksze lokalne populacje
na Âlàsku wyst´pujà na terenie ¸´gów Odrzaƒskich i Gràdów
Odrzaƒskich (po 20–25 p.), w Karkonoszach (12–15 p.)
i w Górach Sto∏owych (30 stanowisk). Na Kielecczyênie, Mazowszu i Lubelszczyênie dzi´cio∏ zielonosiwy jest generalnie
rzadki, ale na Roztoczu liczniejszy (ok. 20 p.). Na pó∏nocnym wschodzie Polski najliczniej wyst´puje na Podlasiu, np.
w Puszczy Augustowskiej (25–30 p.), Puszczy Bia∏owieskiej
(30–35 p.) oraz w lasach nad Biebrzà (45–55 p.). Na Mazurach kluczowe l´gowiska obejmujà Puszcz´ Boreckà (15–20
p.) i Puszcz´ Rominckà (11–14 p.). Zaskakujàco licznie wyst´puje na Wysoczyênie Elblàskiej – skraj zasi´gu, gdzie liczebnoÊç oceniono na 25–35 p. w 2004.
Zagro˝enia
Gatunkowi zagra˝a w Polsce:
• utrata siedlisk w wyniku nadmiernej eksploatacji starych
drzewostanów, przede wszystkim liÊciastych i ograniczania powierzchni starodrzewu;
• utrata siedlisk wynikajàca z eliminacji z lasu martwych
i obumierajàcych drzew;
• utrata siedlisk ˝erowania w wyniku intensyfikacji gospodarki rolnej na obszarach otwartych, sàsiadujàcych z lasem
• utrata siedlisk ˝erowania i gniazdowania w wyniku eliminacji zadrzewieƒ w dolinach rzecznych i przy zbiornikach wodnych, tworzonych przede wszystkim przez gatunki drzew o mi´kkim drewnie, na których dzi´cio∏ zielonosiwy ˝eruje i cz´sto wykuwa dziuple.
Propozycje odnoÊnie do zarzàdzania
Nale˝y:
• w starodrzewach liÊciastych zaniechaç usuwania martwych i zamierajàcych drzew, pozostawiaç równie˝ wywroty i wiatro∏omy;
• w drzewostanach liÊciastych i mieszanych w czasie zabiegów piel´gnacyjnych pozostawiaç ˝ywe drzewa z gatunków krótko ˝yjàcych, o mi´kkim drewnie (brzoza, osika);
• zachowaç stare drzewostany w parkach, dolinach rzecznych i zadrzewieniach Êródpolnych oraz pozostawiaç
w nich martwe i zamierajàce drzewa;
Picus canus (Dzi´cio∏ zielonosiwy)
• zachowaç mozaik´ obszarów zalesionych i krajobrazu
rolniczego przez obj´cie takich terenów programami
rolnoÊrodowiskowymi, promujàcymi ekstensywne rolnictwo, z niskà chemizacjà praktyk rolniczych, zachowujàce
zró˝nicowany krajobraz rolniczy – z miedzami, starymi
sadami, zakrzaczeniami i ∏àkami obj´tymi ekstensywnym wypasem.
Propozycje badaƒ
Monitoring
• coroczna ocena liczebnoÊci populacji l´gowej, na powierzchniach losowych rz´du 100 km2, prowadzona
metodà dwukrotnego kartowania ptaków terytorialnych w okresie przedl´gowym (pomi´dzy 20 marca
i koƒcem kwietnia – terminy obserwacji powinny byç
zró˝nicowane regionalnie), z u˝yciem stymulacji magnetofonowej.
Najwi´ksza aktywnoÊç g∏osowa tego dzi´cio∏a przypada
na godziny poranne i na 2–3 godziny przed zachodem
s∏oƒca. W trakcie poszukiwania gatunku nale˝y dà˝yç do
wykrywania par ptaków, zaÊ przy wi´kszym zag´szczeniu
populacji wa˝ne sà stwierdzenia równoczesne ptaków z sàsiadujàcych rewirów.
Bibliografia
BEB¸OT M. – dane niepublikowane.
BEDNORZ J. 2000. Picus canus (Gmel, 1788) – dzi´cio∏ zielonosiwy. W: Bednorz J., Kupczyk M., Kuêniak S., Winiecki A.
(red.) Ptaki Wielkopolski. Monografia faunistyczna. Poznaƒ,
s. 336.
BAZA DANYCH OSO – NATURA 2000. Zak∏ad Ornitologii PAN.
BAZA DANYCH POLSKIEGO ATLASU ORNITOLOGICZNEGO.
Zak∏ad Ornitologii PAN.
BIRDLIFE INTERNATIONAL/EUROPEAN BIRD CENSUS COUNCIL. 2000. European bird populations: estimates and trends.
Cambridge, 160 s.
BOBROWICZ G. 1996. Projektowane parki krajobrazowe w dolinie Odry na Dolnym Âlàsku. Przeg. Przyr. 7, 1: 3–24.
CENIAN Z., SIKORA A. 2003. Awifauna doliny rzeki Pas∏´ki. Not.
Orn., 44: 161–177.
CIERLIK G. 1992. Dzi´cio∏ zielonosiwy Picus canus. W: Walasz K.,
Mielczarek P. (red.) Atlas ptaków l´gowych Ma∏opolski.
1985–1991. Wroc∏aw, s. 260–161.
A234
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Nale˝y zbadaç:
• rozmieszczenie stanowisk i liczebnoÊç krajowej populacji
l´gowej;
• ekspansj´ gatunku na obszarze kraju
• preferencje siedliskowe;
• sukces l´gowy;
• prze˝ywalnoÊç;
• dyspersj´ w obr´bie krajowej populacji l´gowej.
CISAKOWSKI R. 1992. Metody umo˝liwiajàce okreÊlenie stopnia
rozwoju l´gów dzi´cio∏ów (Picinae). Not. Orn., 33: 303–311.
CRAMP S. (red.) 1985. Handbook of the Birds of Europe, the
Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic. Vol. 4. Terns to Woodpeckers. Oxford, 960 s.
DYRCZ A. 1991. Dzi´cio∏ zielonosiwy – Picus canus Gmel., 1788.
W: Dyrcz A., Grabiƒski W., Stawarczyk T., Witkowski J. (red.)
Ptaki Âlàska. Monografia faunistyczna. Wroc∏aw, s. 294–296.
GOTZMAN J., JAB¸O¡SKI B. 1972. Gniazda naszych ptaków.
Warszawa, 284 s.
GÓRECKI G. 2000. Porównanie awifauny Puszczy Rominckiej na
tle zmian Êrodowiska na przestrzeni ostatnich 60–ciu lat. Praca magisterska. Zak∏ad Ekologii UW, Warszawa, Mscr.
GRAMSZ B., FLOUSEK J. 1998. Rozmieszczenie i liczebnoÊç ptaków l´gowych w Karkonoszach – Atlas Ptaków Karkonoszy
1991–1994. W: Geoekologiczne problemy Karkonoszy. Materia∏y z sesji naukowej w Przesiece 13–15 X 1997. 2: 21–32.
GROMADZKI M., DYRCZ A., G¸OWACI¡SKI Z., WIELOCH M.
1994. Ostoje ptaków w Polsce. Gdaƒsk, 403 s.
KEMPA M., KOSI¡SKI Z. 2003. Ekspansja i pierwsze przypadki
gniazdowania dzi´cio∏a zielonosiwego Picus canus w Wielkopolsce. Not. Orn., 44: 131–135.
KUNYSZ P. 1994. Awifauna l´gowa Parków Krajobrazowych: Pogórza Przemyskiego, Po∏udnioworoztoczaƒskiego i Puszczy
Solskiej. Badania Ornitologiczne Ziemi Przemyskiej., 2:
21–41.
MARTYKA R., SKÓRKA P., WÓJCIK J. D., MAJKA K. 2002. Ptaki
Ziemi Tarnowskiej. Not. Orn., 43: 29–48.
MIKUSEK R., DYRCZ A. 2003. Ptaki Gór Sto∏owych. Not. Orn.,
44: 89–119.
MIKUSI¡SKI G., ANGELSTAM P. 1997. European woodpeckers
and anthropogenic habitat change: a review. Vogelvelt, 118:
277–283.
PISULA M. – dane niepublikowane.
PUGACEWICZ E. 1997. Ptaki Puszczy Bia∏owieskiej. Bia∏owie˝a,
290 s.
ROLSTAD J., ROLSTAD E. 1995. Seasonal patterns in home range and habitat use of the Grey-headed Woodpecker Picus
canus as influenced by the availability of food. Ornis Fenn.,
72: 1–13.
SAARI L., SÜDBECK P. 1997. Grey-headed Woodpecker Picus canus. W: Hagemeijer W. J. M., Blair M. J. (red.) The EBCC
Atlas of European Breeding Birds: Their distribution and
Abundance. London, s. 442–443.
SIKORA A. – dane niepublikowane.
SNOW D. W., PERRINS C. M. 1998. The Birds of the Western
Palearctic: Concise edition. Vol. 1. Non-Passerines Oxford,
1008 s.
STAJSZCZYK M. 2003. Awifauna Ziemi Brzeskiej. Brzeg, Mscr.
STASZEWSKI A., CZERASZKIEWICZ R., JACKOWSKA A., OLEKSIAK A. 2003. Przeglàd wa˝niejszych obserwacji ornitologicznych na Pomorzu Zachodnim. W: Czeraszkiewicz R.,
Oleksiak A. (red.) Ptaki wodno-b∏otne na Pomorzu Zachodnim. Wyniki liczeƒ w sezonie 2002/2003, ekologia i ochrona. Szczecin, s. 31–38.
261
Ptaki (cz´Êç II)
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
A234
262
TOMIA¸OJå L. 1990. Ptaki Polski; rozmieszczenie i liczebnoÊç.
Warszawa, 462 s.
TOMIA¸OJå L., STAWARCZYK 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebnoÊç i zmiany. Wroc∏aw, 870 s.
TUCKER G. M., HEATH M. F. (red.) 1994. Birds in Europe: Their
Conservation Status. Cambridge, 600 s.
WESO¸OWSKI T., CZESZCZEWIK D., MITRUS C., ROWI¡SKI P.
2003. Ptaki Bia∏owieskiego Parku Narodowego. Not. Orn.,
44: 1–31.
WINKLER H., CHRISTIE D. A., NURNEY D. 1995. Woodpeckers.
A guide to the Woodpeckers, Piculets and Wrynecks of the
World. Bodmin, 416 s.
WITKOWSKI J., OR¸OWSKA B., RANOSZEK E., STAWARCZYK T.
1995. Awifauna doliny Baryczy. Not. Orn., 36: 5–74.
ZIELI¡SKA M. – dane niepublikowane.
ZIELI¡SKI P. – dane niepublikowane.
Marek Stajszczyk, Arkadiusz Sikora