B Y 1 - Koniunktura
Transkrypt
B Y 1 - Koniunktura
PRZYCZYNY CYKLI KONIUNKTURALNYCH - przegląd ogólny Materiały wykładowe © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 1 PRZYCZYNY CYKLI KONIUNKTURALNYCH ZAKŁÓCENIA POPYTOWE ZAKŁÓCENIA PODAŻOWE ZMIANY STRUMIENIA PIENIĄDZA ZMIANY PODAŻY KREDYTU BANKOWEGO FALE INNOWACJI PRZYPADKOWE SZOKI PIENIĘŻNE NIESTABILNE PRZEWIDYWANIA ZYSKÓW ZWIĄZKI FUNKCJONALNE © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 2 Teorie cykli koniunkturalnych 1. • • • • • • • • Teorie przyczyn zewnętrznych polityka gospodarcza, wojny, rewolucje, wydarzenia polityczne, odkrycia bogactw mineralnych, wynalazki naukowe i techniczne, cykl plam na słońcu, teoria rozwoju liczb Fibonacciego, teoria realnego cyklu koniunkturalnego E. Prescotta i F. Kydlanda (szoków zewnętrznych, innowacji). © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 3 Teoria realnego cyklu koniunkturalnego 1. 2. 3. 4. Siłą napędową cyklu koniunkturalnego są realne wstrząsy w dziedzinie stylów i technologii, a nie wstrząsy pieniężne; Szoki AS, innowacje, zakłócenia w alokacji zasobów, a nie szoki AD powodują fluktuacje gospodarcze; Zmiany łącznej podaży, realnego strumienia powodują zmiany strumienia wydatków; Większość fluktuacji cyklu to rezultat wahań poziomu naturalnej stopy produktu. Charles Plosser, Understanding Real business Cycles, „Journal of Economic Perspectives” 1989, s.51-77 © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 4 Teorie cykli koniunkturalnych 2. Teorie przyczyn wewnętrznych • Przyczyny tkwią wewnątrz systemu gospodarczego; • Każda ekspansja rodzi załamanie, a każdy kryzys rodzi ożywienie. Na rozwój gospodarczy ma równoczesny wpływ polityka i gospodarka. • Przyczyny strukturalne, • Przyczyny pieniężno-kredytowe, • Przyczyny psychologiczne. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 5 Przyczyny cykli koniunkturalnych dwa podejścia: cykle deterministyczne cykle stochastyczne © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 6 1. Cykle deterministyczne Cykle jako napędzające się wahania 2. Cykle stochastyczne impulsy System gospodarczy cykle © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 7 Cykle deterministyczne: mnożnik-akcelerator Czy jest możliwe, by cykle powtarzały się tak samo jak przypływy i odpływy morza? Czy system gospodarczy nieustannie wytwarza siły zdolne do przyspieszania go i spowolniania? ↔ opóźniona reakcja na zmiany warunków zewnętrznych © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 8 Opóźnione reakcje na zmiany warunków zewnętrznych 1. Opóźnienie Robertsona Funkcja konsumpcji ~ bieżący dochód + majątek Konsumenci reagują z opóźnieniem 2. Opóźnienie Lundberga Produkt nie zwiększa się automatycznie, ze wzrostem AD. Początkowo firmy zaspokajają dodatkowy popyt, zmniejszając zapasy. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 9 Model mnożnika-akceleratora • Skutki – mechanizm mnożnika • Przyczyny – mechanizm akceleratora © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 10 Mechanizm mnożnika Wzrost inwestycji prowadzi w krótkim okresie do jeszcze większego wzrostu dochodów i produkcji; Wydatki inwestycyjne zwiększają ogólny poziom popytu bezpośrednio oraz pośrednio poprzez zwiększenie dochodów pobudzają popyt konsumpcyjny. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 11 Mnożnik dochodu: efekt wtórnych wydatków konsumpcyjnych Z każdego ∆ wydatków inwestycyjnych (∆I), które tworzą popyt i podnoszą PKB (Y), wydana na konsumpcję zostaje część = c∆I, co dodatkowo zwiększa PKB. Gdzie: c – krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 12 Dlaczego zmiana planowanych wydatków inwestycyjnych prowadzi do jeszcze większej zmiany produktu zagregowanego → mi > 1? © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 13 Efekt mnożnikowy inwestycji Y = C + I = c•Y + I • Y - c•Y = I; Y - c•Y = Y(1 – c) • Y(1 – c) = I → Y = 1/1-c • I • ∆Y = 1/1-c • ∆I = mi • ∆I 1. ∆Ipl → ∆Y1 = ∆I (1 przyrost) 2. → ∆C = c•∆I → + ∆Y2 (2 przyrost) Nieskończony ciąg 3. → [(c•∆I)•c] → + ∆Y3 (3 przyrost) geometryczny 4. →{[(c•∆I)•c]}•c → + ∆Y4 ....... = ∆Y ∆Y = ∆I + ∆I•c + ∆I•c2 + ∆I•c3 + …. = ∆I•(1+c+c2+c3+…) ∆Y = ∆I/(1 – c) = ∆I/s ∆I /s 1/(1 – c) mi = ∆Y/ ∆I = = 1/s ∆PKB → m • ∆I ∆I i © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 14 Mnożnik inwestycyjny w gospodarce bez państwa i handlu zagranicznego ΔY = m i ΔI 1 1 mi = 1 - c = s ∆Y = mi •∆I © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 15 FORMUŁA MNOŻNIKA WYDATKÓW AUTONOMICZNYCH Y = C + I + G + (X-M) A=T+S+M maksymalne wzbudzenie A = 1-c(1-t)Y + mmY Y A 1 1 c(1- t) m m =m FUNKCJA DOCHODU Y= 1 1 c(1- t) m m •A Y=m •A Y=m• A © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 16 Mechanizm akceleratora - założenia (3) 1/2 Przedsiębiorstwa inwestują wtedy, gdy posiadane zasoby kapitału rzeczowego staja się mniejsze od pożądanego poziomu; Najważniejszą przyczyną zmian w wydatkach inwestycyjnych są zmiany oczekiwań, co do wysokości przyszłych zysków; Im wyższa oczekiwana produkcja, ceteris paribus, tym wyższe oczekiwane z niej zyski i większe korzyści z dodatkowych nakładów inwestycyjnych; © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 17 Zasada akceleracji 2/2 • Możliwości produkcji są w pełni wykorzystane • Jednocześnie dokonuje się dalszy wzrost popytu Konieczny jest przyrost potencjału wytwórczego (nowe maszyny), I = ∆ kapitału produkcyjnego I = ∆K © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 18 Związek między akceleratorem a mnożnikiem ∆I ∆G ∆NX ∆C0 ∆T+∆S+∆M ∆PKB = m•∆A ∆C mnożnik akcelerator © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka ∆I ∆PKB mnożnik 19 Zasada akceleratora (przyspieszenia) • Zwiększony popyt konsumpcyjny (efekt mnożnika) uruchamia mechanizm przyspieszenia - efekt indukowanych inwestycji • Efekt gromadzenia zapasów • Każdy wzrost konsumpcji © realizuje się drogą prowadzącą poprzez detalistę, hurtownika i producenta, przyspieszając popyt na zapasy i maszyny • Każdy wzrost wydatków I na zapasy i maszyny oddziałuje z powrotem poprzez mnożnik na dalszy wzrost popytu konsumpcyjnego • Gdy skończą się niedobory, skończy się „boom” • Pierwsi kryzys odczują producenci wyrobów przemysłowych. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 20 Proces recesji – mnożnik-akcelerator • Część robotników przemysłowych traci pracę • ↓konsumpcja, C • ↓ sprzedaż → detaliści nie potrzebują już tak dużych zapasów • Na krótko wstrzymują swoje zamówienia u producentów, a bieżący popyt pokrywają z wyprzedaży nadmiaru zapasów • Zbyt producentów kurczy się do zera • Producenci zamykają fabryki i zwalniają robotników na kilka tygodni • Wydatki bezrobotnych maleją jeszcze bardziej • Obroty detalistów spadają jeszcze bardziej, • Zmniejszają jeszcze bardziej zapasy • Kolejni producenci przemysłowi zamykają fabryki,… © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 21 Cykle deterministyczne: mnożnik-akcelerator Zasada akceleratora: Bieżąca wielkość PKB • ↓ PKB →↓ I → ↓ bieżącego PKB. malejąca funkcja wartości z poprzedniego okresu Stacjonarna wielkość PKB (Yt=Yt-1) - nie występują wahania • I ~ ∆PKB (Y) ←∆AD, • Jeśli PKB jest obecnie duży → w następnym okresie - będzie mniejszy, Rys.1 Bieżący PKB jako Brak stacjonarności → wahania koniunkturalne A • B • Y2 YY 45 Y1 Poprzednia wielkość PKB © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 22 Rys. 2. Cykle deterministyczne a) Cykle wygasające 45 Yt Yt 45 C Y1 C • Y2 b) Cykle eksplodujące B • • A B A YY YY Y1 c) Cykle trwałe Y0 Yt-1 Y1 Y0 45 Yt C Cykle powtarzają się w nieskończoność • Samonapędzające się cykle Yt-1 A B YY nachylenie -1 Y1 Y0 © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka Yt-1 23 Czy jest możliwe, by cykle, które obserwujemy, miały swój początek dawno temu i przetrwały dzięki samonapędzającej sile do dziś? 1. 2. • • • Zgodnie z deterministyczna teorią: Cykle byłyby niezwykle regularne W gospodarce powinny występować cykle wygasające, eksplodujące lub trwałe. Wygasające cykle zanikają, podczas gdy rzeczywiste cykle powtarzają się w nieskończoność. Nie obserwujemy również cykli eksplodujących Cykle trwałe wymagają spełnienia specyficznych założeń. Teoria deterministyczna w małym stopniu nadaje się do wyjaśnienia cykli koniunkturalnych. Bardziej przekonujące jest ujęcie stochastyczne cykli. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 24 Cykle stochastyczne Wahania mogą występować ↔ gospodarka zostanie wytrącona z punktu równowagi stacjonarnej (p.A, rys.1.). Co może być przyczyną tego wytrącenia? Losowe szoki popytowe Losowe szoki podażowe impulsy System gospodarczy cykle →↑PKB → p. A, p. B, p.C (rys. 2) © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 25 Stochastyczne teorie cyklu koniunkturalnego - paradygmat • Nie jest ważne, czy wahania są wygasające czy eksplodujące, czy prawdziwa jest teoria samonapędzających się cykli; • Kolejne szoki wywołują nowe oscylacje; • W gospodarce stale występują przypadkowe (losowe) lecz powtarzające się szoki, zakłócające popyt i podaż, które uniemożliwiają osiągnięcie stanu równowagi stacjonarnej; • Uśrednienie lub kumulacja losowych zakłóceń powoduje powstawanie cykli. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 26 Teorie zrównoważonego cyklu koniunkturalnego • Monetarystyczny model dochodu nominalnego • Teoria realnego cyklu koniunkturalnego © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 27 TEORIE ZRÓWNOWAŻONEGO CYKLU KONIUNKTURALNEGO • Tłumaczą wahania koniunkturalne na gruncie teorii neoklasycznej • Zakładają stabilność systemu gospodarczego, zakłócenia są wnoszone przez czynniki egzogeniczne • Szoki mogą mieć charakter pieniężny (teorie monetarne) lub realny (popytowe i podażowe) • Ożywienie jak i recesja traktowane są jako konsekwencja decyzji optymalizacyjnych podmiotów gospodarujących • Obie teorie zaliczane są do koncepcji cyklu koniunkturalnego równowagi, ponieważ w każdym momencie biegu cyklu gospodarka znajduje się w stanie równowagi. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 28 Teorie zrównoważonego cyklu koniunkturalnego •Wahania koniunkturalne są rezultatem działań optymalizacyjnych podmiotów gospodarujących; • Zależnie od uwarunkowań, działania te wywołują raz ożywienie, kiedy indziej spadek produkcji; • Każda faza cyklu może być stanem optymalnym i próby jego zmiany prowadzą jedynie do pogorszenia efektywności gospodarowania. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 29 Monetarystyczny model dochodu nominalnego wyjaśnia, w jaki sposób zmiany podaży pieniądza przekładają się na fluktuacje gospodarcze uzasadniając dlaczego polityka monetarna jest nieskuteczna w pobudzaniu wzrostu gospodarczego. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 30 Monetarystyczny model dochodu nominalnego M. Friedmana • Znaczące zmiany stopy wzrostu zasobu pieniądza są warunkiem koniecznym i dostatecznym istotnych zmian stopy wzrostu dochodów pieniężnych, co odnosi się do zmian długookresowych, jak i zmian odpowiadających w przybliżeniu czasowi trwania cyklu koniunkturalnego • Czynniki pieniężne odgrywają decydująca rolę kształtowaniu dynamiki dochodu narodowego formowaniu cyklu w oraz • Źródłem zakłóceń jest konfrontacja stabilnej funkcji popytu i niestabilnej funkcji podaży. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 31 Teoria realnego cyklu koniunkturalnego • Źródłem cyklu koniunkturalnego są zakłócenia o charakterze realnym. • Zwolennicy (np. Barrro, Kydland, Prescott, Lucas) negują występowanie nawet przejściowych odchyleń od stanu pełnej równowagi rynkowej. • Teoria opiera się na założeniu, że tempo postępu technicznego i związany z nim wzrost produktywności podlegają nieregularnym zmianom, co wpływa na podaż dóbr i w efekcie na decyzje konsumpcyjne. • Cykl koniunkturalny to zbiór trwałych wstrząsów technologicznych, które zmieniają ścieżkę wzrostu. • Równowaga występuje zawsze, stad ingerencja rządu jest zbędna. © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 32 Realne cykle koniunkturalne Zmiany produktywności jako impulsy pierwotne © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 33 Dwa mechanizmy przenoszenia impulsów: • akumulacja • międzyokresowa substytucja pracy © Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka 34