„Zielnik” Szymona Syreniusza

„Zielnik” Szymona Syreniusza
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Autor Szymon Syreniusz Czas powstania 1613 Miejsce powstania Drukarnia Bazylego Skalskiego, Kraków Wymiary wysokość: 34 cm, szerokość: 24 cm Format: folio 2, 1584 s. Numer inwentarzowy 5384 Muzeum Muzeum Farmacji Collegium Medicum UJ w Krakowie Tematy życie codzienne, zdrowie, natura, napisane Technika druk Materiał papier Prawa do obiektu Muzeum Farmacji Collegium Medicum UJ w Krakowie Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi medycyna, jedzenie, leki, rośliny, zioła, 3D, druk, natura, księga Autorem Zielnika... jest Szymon Syreniusz (ok. 1540–1611), lekarz i botanik, profesor Akademii Krakowskiej. Dzieło zawiera opisy 765 roślin leczniczych wraz z ich leczniczym zastosowaniem. Monografia zawiera drzeworytnicze wizerunki roślin. Jak wynika z tytułu, był on przeznaczony lekarzom, Aptekarzom, Cyrulikom, Barbirzom, Roztrucharzom, końskiem lekarzom, Mastalerzom Ogrodnikom Kuchmistrzom, kucharzom, Synkarzom, Gospodarzom, Mamkom, Paniom Pannom y tym wszytkim ktorzy sie kochaia y obieruia w lekarstwach. Oprócz przepisów na leki można w nim znaleźć również przepisy potraw, sposoby zwalczania szkodników, leczenia bydła domowego itd., a także dawne ludowe zwyczaje i obrzędy związane z roślinami. Druk Zielnika..., rozpoczęty w krakowskiej oficynie Mikołaja Loba, ukończono w roku 1613 w drukarni Bazylego Skalskiego, dzięki wsparciu finansowemu Anny Wazówny, siostry króla Zygmunta III Wazy. Dzieło, nad którym autor pracował ponad 30 lat, nosi tytuł: Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią. To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł wszelakich Drzew, Krzewin y korzenia ich, Kwiátu, Owocow, Sokow Miasg, Zywic y korzenia do potraw zaprawowania. Tak Trunkow, Syropow, Wodek, Likworzow, Konfitor, Win rozmaitych, Prochow, Soli z zioł czynioney; Maści, Plastrow. Przytym o Ziomach y Glinkach rożnych: o Kruscach Perłach y drogich Kamieniach (…).
Opracowanie: Muzeum Farmacji Collegium Medicum UJ w Krakowie, © wszystkie prawa zastrzeżone
Zobacz także: „Zielnik mchów tatrzańskich” Tytusa Chałubińskiego
Tojad z witraża i „Zielnika” Szymona Syreniusza
Wśród roślin leczniczych utrwalonych na witrażu, który można oglądać w Muzeum Farmacji UJ w Krakowie, znajduje się tojad o niebieskim kwiatostanie, który według mitologii greckiej powstał ze śliny Cerbera pilnującego bram Hadesu.
Co mówi o nim inny znajdujący się w zbiorach WMM eksponat — Zielnik Szymona Syreniusza?
Jak każda roślina lecznicza (w tym wypadku o właściwościach przeciwbólowych), może on też stanowić niebezpieczną truciznę znaną w starożytności i chętnie wykorzystywaną w średniowieczu (stąd nazwy: wilczy jad, mordownik). Niektóre jego odmiany są niezwykle szkodliwe, inne w małych ilościach mają zbawienny wpływ i mogą być antidotum.
Jak chronić się przed działaniem rośliny, jeśli już ktoś odczuje jej negatywne działanie i rozpozna w sobie następujące objawy?
„Zaczem zaraz zawroty głowy (…), ściąganie żuchwy, gryzienie w żołądkowych uściech, oczu zaćmienie, czerwoność i zapalenie ich. Aż czasem małym drżenie członków i wszystkiego ciała, za tym idzie ciężkość w piersiach i pod żebry (...). Zaraz, ktoby takie znaki w ciele pobaczył, womity czynić. Klastery [kleiki] dawać z ruty, lebiodki, piołynu i innych ziół do tego (rodzaju) należących. Ług z rumem, w których kokosz [kura] była warzona, to pijąc. Rogi wołowe w winie warzone, trunkiem tej polewki używając”[1].
Mamy nadzieję, że powyższa instrukcja nie będzie przez nikogo stosowana w praktyce, a samego działania tojadu będzie można doświadczyć, tylko obcując z eksponatami WMM, filmami kostiumowymi i literaturą.
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
Zobacz: „Zielnik”
Szymona Syreniusza [1] S. Syreński (Syreniusz),
Zielnik , Cracoviae 1613, Księga V, s. 1383
.
Tagi: zioła, choroba, Muzeum Farmacji Collegium Medicum UJ w Krakowie, rośliny, mitologia