Udział obywateli w wyborach i referendach oprac. Tomasz A

Udział obywateli w wyborach i referendach – oprac. Tomasz A. Winiarczyk
zagadnienia:
1) uczestnictwo polityczne
2) formy uczestnictwa politycznego
3) demokracja
4) demokracja bezpośrednia i pośrednia
5) wybory
6) prawo wyborcze
7) zasady prawa wyborczego
8) referendum
kultura polityczna – dwie definicje:
1) ogół postaw, wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków władzy i obywateli
2) ogół postaw wartości i wzorów zachowań, do których zaliczamy:
a) wiedzę o polityce, znajomość faktów
b) ocenę zjawisk politycznych, sądy wartościujące dotyczące tego jak powinna być sprawowana władza
c) emocjonalną stronę postaw politycznych
d) uznane w danym społeczeństwie wzory zachowań politycznych, które określają jak można i jak należy postępować w
polityce
typy kultury politycznej
1) zaściankowa – charakteryzuje ją małe zainteresowanie zagadnieniami politycznymi;
2) poddańcza – jej uczestnicy mają wprawdzie wiedzę o istnieniu władzy centralnej, ale z różnych względów (np. wiedza, osobowość)
nie angażują się w działalność polityczną;
3) uczestnicząca – obywatele dążą do uzyskania pełnej wiedzy o życiu politycznym i pragną w nim aktywnie uczestniczyć.
uczestnictwo polityczne to dobrowolna aktywność obywatelska wpływająca na rządy w państwie
formy uczestnictwa politycznego:
1) partycypacja konwencjonalna – aktywność rutynowa zgodna z porządkiem konstytucyjnym, np.
uczestnictwo w wyborach samorządowych, parlamentarnych, prezydenckich oraz w referendach;
2) partycypacja niekonwencjonalna – bezpośredni kontakt jednostki ze środowiskiem polityki, czy też
bezpośrednie uczestnictwo w polityce; występuje na dwóch poziomach:
a) legalnym – wszelkie formy działań są zgodne z obowiązującym prawem (petycje, listy, udział w
bojkocie)
b) nielegalnym – "dzikie" strajki, okupacje budynków użytku publicznego czy blokowanie ruchu
ulicznego w celu zwrócenia uwagi rządzących lub wymuszania konkretnych działań.
3) partycypacja symboliczna (rytualna) – jednostka uczestniczy w różnego rodzaju wydarzeniach,
uroczystościach państwowych bez poczucia realnego wpływu politycznego (pochody, udział w świętach
państwowych)
art. 4 Konstytucji (zasada suwerenności narodu)
1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Demokracja – ustrój, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli; obywatele sprawują rządy
bezpośrednio (demokracja bezpośrednia) lub za pośrednictwem przedstawicieli (demokracja pośrednia)
Należy jednak pamiętać, że ustrój prawdziwie demokratyczny pociąga za sobą pluralizm poglądów
politycznych, a pluralizm polityczny wyklucza pełne porozumienie (konsensus); oznacza to, że
demokracja to nie są tak naprawdę rządy ludu, ale jego większości
odmiany demokracji
BEZPOŚREDNIA
referendum powszechne – głosowanie nad pewną konkretną sprawą w celu
zebrania i wyrażenia opinii lub woli społeczeństwa
plebiscyt – powszechne głosowanie mieszkańców określonego terytorium w
sprawie przynależności tego obszaru do danego państwa
zgromadzenia – zwoływane do podjęcia wymaganych uchwał
inicjatywa ludowa – inicjowanie przez obywateli tworzenia aktów prawnych
weto ludowe – wyrażenie sprzeciwu wobec rozwiązań istniejących w
obowiązującym systemie prawa
recall – prawo obywateli do odwoływania urzędników pochodzących z wyborów
powszechnych
POŚREDNIA
obywatele sprawują swoją
władzę zwierzchnią za
pośrednictwem swoich
reprezentantów, którzy
wybierani są zarówno do ciał
przedstawicielskich na szczeblu
centralnym (parlament), jak i
lokalnym (samorząd)
wybory
niektórzy uważają, że jest to forma demokracji bezpośredniej
niektórzy wyróżniają je jako odmienny rodzaj demokracji
prawo wyborcze
− w znaczeniu przedmiotowym – ogół przepisów dot. przeprowadzania wyborów
obejmuje tryb zgłaszania kandydatów, tryb przeprowadzania wyborów, warunki ważności
wyborów, zasady prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej (w Polsce ustawa KODEKS
WYBORCZY)
− w znaczeniu podmiotowym (ogół uprawnień obywateli związanych z udziałem w wyborach):
czynne prawo wyborcze (prawo do głosowania)
bierne prawo wyborcze (prawo do bycia wybieranym)
ograniczenie praw wyborczych
− cenzus majątkowy
− cenzus płci
− cenzus wykształcenia
− cenzus rasowy
− cenzus wieku (Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta
Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli
najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.)
zasady prawa wyborczego:
1) POWSZECHNOŚĆ
każdy obywatel, który:
posiada obywatelstwa polskiego
ukończył osiemnastego roku życia najpóźniej w dniu głosowania
posiada pełnię praw publicznych (nie został pozbawiony jej wyrokiem sądu)
posiada pełną zdolność do czynności prawnych
2) PROPORCJONALNOŚĆ albo WIĘKSZOŚCIOWOŚĆ
PROPORCJONALNOŚĆ
mandaty rozdziela się między zarejestrowane listy proporcjonalnie do liczby uzyskanych przez
nie głosów
konieczne jest istnienie wielomandatowych okręgów wyborczych
WIĘKSZOŚCIOWOŚĆ
mandat zdobywa ten, kto zdobył największą liczbę głosów (w okręgu jednomandatowym)
może to być kilka osób, które zdobyły największe liczby głosów (w okręgu wielomandatowym)
3) RÓWNOŚĆ
wyborca dysponuje tylko jednym głosem o takiej samej wartości co pozostałe
4) TAJNE GŁOSOWANIE
treść decyzji wyborczej nie będzie mogła być w żaden sposób ustalona i ujawniona
5) BEZPOŚREDNIOŚĆ
wyborca oddając swój głos osobiście, bezpośrednio decyduje o składzie organów przedstawicielskich,
jakimi są Sejm i Senat
wyjątkowo za pośrednictwem pełnomocników mogą głosować osoby niepełnosprawne oraz powyżej
75 roku życia
referendum
− forma głosowania o charakterze powszechnym, w której udział mogą brać wszyscy obywatele
uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze)
− w czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii
poddawanej głosowaniu
− jest to głosowanie najbliższe ideałowi demokracji bezpośredniej
rodzaje referendum
OGÓLNOKRAJOWE
polega na udzieleniu, na urzędowej karcie do głosowania, odpowiedzi pozytywnej "Tak" albo
negatywnej "Nie" na postawione pytania albo na wyborze między zaproponowanymi wariantami
rozwiązań
LOKALNE
może zostać przeprowadzone na obszarze gminy, powiatu bądź województwa:
− w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców bądź wcześniejszego odwołania organu
stanowiącego (przykład zastosowania recall)
REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWE
w Polsce trzy rodzaje:
− referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa,
− referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikacje umowy międzynarodowej
− referendum w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP
wiążące przy frekwencji powyżej 50%