FULL TEXT - Implantoprotetyka

Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 3 (36)
Jolanta Pytko-Polończyk, Bartłomiej W. Loster
Lecznicze potrzeby stomatologiczne pacjentów
zgłaszających się do Uniwersyteckiej Kliniki
Stomatologicznej w Krakowie w roku 2008
Dental treatment needs for the patients of University Dental Clinic
in Kraków in year 2008
Streszczenie
Celem opracowania było przedstawienie potrzeb leczniczych pacjentów zgłaszających się do Uniwersyteckiej
Kliniki Stomatologicznej w Krakowie w ciągu jednego
roku kalendarzowego. Uwzględniono – rejon Polski, który zamieszkiwali, wiek, przyczynę zgłoszenia oraz zakres
świadczeń stomatologicznych, które zostały udzielone
w ramach pierwszej pomocy stomatologicznej. Praca analizuje dane 11 248 osób w wieku od 2 do 82 lat, które
rozpoczęły leczenie stomatologiczne. Największą liczbę
chorych (19%) stanowili pacjenci, u których wykonano
zabiegi chirurgiczne, 14% badanych zgłosiło się z powodu
istniejących dolegliwości bólowych, 9% – w celu leczenia
protetycznego. Przedstawiona analiza potwierdza wyniki
przeprowadzanych regularnie od 1987 roku badań epidemiologicznych stanu zdrowia jamy ustnej Polaków, które
podają, że próchnica i choroby przyzębia stanowią nadal
poważny problem zdrowotny naszego społeczeństwa.
W podsumowaniu pracy wyszczególniono kierunki określone przez Światową Organizację Zdrowia w celu poprawy zdrowia populacji. Jeżeli przedstawione założenia uda
się zrealizować, wówczas wyniki podobnego opracowania z lat następnych powinny ulegać zmianie w kierunku
zwiększającej się grupy pacjentów, którzy będą się zgłaszać
głównie na wizyty kontrolne, celem wykonania zabiegów
higienizacyjnych.
-
-
-
-
-
Abstract
The aim of the studies was to present the treatment needs
of patients entering the University Dental Clinic in Kraków
during one calendar year. There have been taken into consideration: Poland’s region that they come from, age as well
as the appearance cause and the scope of dental services
given during the first aid.
The work analysis data of 11 248 people, aged 2 – 82, who
started the dental treatment. The biggest number of patients (19%) constitutes of those, who have been undergone surgical intervention, 14% of examined applied because
of the existing pain discomforts, 9% - in order to have the
prosthetic treatment.
The presented analysis confirms the results coming from
the regularly (since 1987) provided epidemiological researches covering the problem of Poles’ oral cavity health state.
They stresses, that caries and periodontal diseases are still
the very serious health problem among our society.
48
In the work’s summing up there have been specified the directions defined by the World Health Organization (WHO)
made in order to improve the populations’ health. If presented assumptions are to be accomplished, then the results
coming from similar studies will change in the direction of
growing number of patients, who come mainly on the control visits in order to make the hygienic treatments.
Zakład Propedeutyki Stomatologicznej i Stomatologii
Zintegrowanej Instytutu Stomatologii UJ w Krakowie
Kierownik: dr hab. n. med. Bartłomiej W. Loster
Słowa kluczowe stan zdrowia jamy ustnej, epidemiologia, potrzeby lecznicze
Key words
oral health status,
epidemiology,
treatment needs
Stan zdrowia jamy ustnej Polaków w stosunku do mieszkańców innych krajów europejskich nie jest zadowalający. Wynika
to z braku wiedzy na temat zagrożeń związanych z nieprawidłową higieną jamy ustnej i niewystarczająco częstych wizyt
profilaktycznych (przeglądów dentystycznych). Polacy boją
się chodzić do dentysty, 57% robi to rzadziej niż raz w roku,
a ponad połowa zgłasza się do stomatologa dopiero wówczas,
gdy dolegliwości bólowe lub obrzęk zmuszają ich do szukania
profesjonalnej pomocy [1].
Uniwersytecka Klinika Stomatologiczna (UKS) w Krakowie
jest Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej.
Do głównych zadań kliniki należy: udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie stomatologii, w powiązaniu z realizacją
zadań dydaktycznych i badawczych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ponadto udzielane są świadczenia stomatologiczne,
niezwiązane z procesem dydaktycznym, bezpośrednio przez
lekarzy zatrudnionych w Centralnym Ambulatorium Stomatologicznym (CAS) oraz poradniach specjalistycznych. Do kliniki
uniwersyteckiej może zgłosić się każdy pacjent, zarówno ze
skierowaniem jak i bez niego. Ci pacjenci, którzy zgłaszają się
ze skierowaniem do leczenia specjalistycznego, po zbadaniu
i założeniu historii zdrowia i choroby, kierowani są na odpowiedni oddział specjalistyczny. Osoby, które nie posiadają
skierowania lub dysponują skierowaniem nieukierunkowanym
na oddział specjalistyczny, kierowani są do Gabinetu Lekarza
Dyżurnego [2], gdzie lekarz dyżurny po przeprowadzeniu
badania podmiotowego i przedmiotowego i ewentualnym
udzieleniu pomocy doraźnej kieruje pacjenta na oddział spe-
2009, tom X, nr 3 (36)
Implantoprotetyka
cjalistyczny lub do leczenia w zakresie stomatologii ogólnej
do CAS.
Cel pracy
Celem niniejszego opracowania była analiza potrzeb pacjentów zgłaszających się do Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej w Krakowie w ciągu jednego roku kalendarzowego.
W klinice udzielane są ambulatoryjne świadczenia stomatologiczne z zakresu wszystkich dziedzin stomatologicznych.
Nie istnieje rejonizacja w zakresie leczenia stomatologicznego, dlatego jednym z celów szczegółowych było ustalenie
miejsca zamieszkania zgłaszających się pacjentów. Celem było
również określenie głównej przyczyny zgłoszenia do kliniki
i w jakim zakresie była ona spójna z wdrożonym postępowaniem terapeutycznym.
Ryc. 1. Podział pacjentów ze względu na płeć.
Materiał i metody
Zrealizowanie postawionych zadań wymagało przygotowania
elektronicznej karty pacjenta, której interaktywne pola umożliwiały pobieranie danych do analiz. Ponadto zdefiniowano
pola danych do eksportu z formularza indywidualnej dokumentacji medycznej. Wybrane do analizy dane były eksportowane do arkusza Excell, gdzie przeprowadzono ich analizę.
Przyjęcie takiej metodyki postępowania umożliwiła kompleksowa komputeryzacja Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej, która została wdrożona kilka lat temu. W klinice zastosowano Zintegrowany System Informatyczny KS-SOMED
Przedsiębiorstwa Informatycznego KAMSOFT. Następstwem
tej informatyzacji był wymóg wprowadzania danych z wywiadu
i badania do formularzy elektronicznych. Obowiązkiem każdego lekarza, do którego zgłaszał się pacjent po raz pierwszy,
było zebranie zunifikowanego wywiadu oraz przeprowadzenie
podstawowego badania stomatologicznego. Uzyskane dane,
wprowadzone do ww. formularza elektronicznego, posłużyły
do opracowania niniejszego projektu. Przeanalizowano historie
choroby pacjentów, również tych, którzy po raz pierwszy zgłosili się do UKS w Krakowie.Uwzględniono dane osobowe pacjentów, rejon Polski, który zamieszkiwali oraz przyczynę zgłoszenia.
-
-
-
-
-
Wyniki
W roku 2008 do Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej
w Krakowie zgłosiło się 11 248 osób, w wieku od 2 do 82
lat, w tym 59% kobiet (6583 pacjentki) i 41% mężczyzn (4665
chorych) (Ryc. 1).
Przyjęci pacjenci w większości (52%) pochodzili z dużych
miast (liczba mieszkańców wynosiła powyżej 500 tys.). Na wsi
mieszkało 22% badanych, z małych miast – do 30 tys. mieszkańców wywodziło się 18% osób. W większych miastach
– od 50 do 100 tys. mieszkańców i od 100 do 500 tys.
zamieszkiwało około 4% pacjentów (Ryc. 2). Do Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej zgłosili się pacjenci zamieszkujący
wszystkie województwa Polski. Najwięcej chorych wywodziło
się z województwa małopolskiego (89,67%), znacznie mniejszy procent dotyczył badanych z województw sąsiadujących
z Małopolską tj. z Podkarpacia (3,06%), ze Śląska (2,46%) oraz
z województwa świętokrzyskiego (1, 98%). Z pozostałych województw pochodziło 2,83% pacjentów (Ryc. 3). Ilość osób
(w procentach) leczonych w Klinice Uniwersyteckiej, pochow w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u
Ryc. 2. Podział pacjentów ze względu na miejsce zamieszkania.
dzących z poszczególnych województw Polski przedstawia
Rycina 4. Stomatologicznej pomocy doraźnej udzielono również osobom (0,11%) zamieszkałym za granicą.
Liczbę pacjentów, którzy w 2008 roku zgłosili się do Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej w Krakowie oraz powód
ich zgłoszenia przedstawiono na Rycinie 5. Najliczniejszą grupą
chorych byli pacjenci, u których zastosowano leczenie chirurgiczne. Było to 2250 (19%) badanych, wśród których znalazły
się osoby ze skierowaniami oraz ci pacjenci, którzy zostali zakwalifikowani do leczenia chirurgicznego po przeprowadzeniu
badania przedmiotowego. Grupę 1788 chorych (16% przyjętych pacjentów) stanowiły osoby dorosłe, młodzież i dzieci,
którzy zgłosili się celem badania kontrolnego jamy ustnej,
a także przeprowadzenia higienizacji. W grupie tej znalazły się
osoby, które są pacjentami Kliniki od wielu lat i zgłaszają się
raz na pół roku celem usunięcia złogów nazębnych i kontroli
stanu zdrowia jamy ustnej. 15% (1684 osoby) pacjentów – to
badani, którzy zostali przyjęci w celu konsultacji specjalistycznej w zakresie stomatologii zachowawczej, chirurgii stomatologicznej, protetyki, ortodoncji, a także periodontopatii
49
Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 3 (36)
Ryc. 4. Ilość pacjentów (w procentach) zamieszkujących poszczególne województwa, leczonych w Uniwersyteckiej Klinice Stomatologicznej w 2008 roku.
-
-
-
-
-
Ryc. 3. Procentowy rozkład pacjentów zamieszkałych w poszczególnych województwach.
i stanów patologicznych w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Najczęściej były to osoby, które zgłaszały się ze skierowaniem od lekarzy stomatologów spoza Uniwersyteckiej
Kliniki Stomatologicznej, względnie byli to pacjenci, którzy
zostali skierowani przez lekarzy innych specjalności medycznych, prowadzący tych chorych z powodu współistniejących
schorzeń systemowych. 122 osoby (1,1%) zgłosiły się w celu
wykrycia ognisk zębopochodnych. Większość przypadków
stanowiły osoby hospitalizowane w klinikach Szpitala Uniwersyteckiego, u których istotne było znalezienie potencjalnie czynnych ognisk zakażenia w obrębie jamy ustnej. Kolejną – dużą liczbę przyjętych tworzyły osoby, które zgłosiły się
z dolegliwościami bólowymi. Grupę 1547 osób (14%) stanowili pacjenci, zgłaszający się nie tylko z bólem zębów, ale byli
to również chorzy, którzy cierpieli na dolegliwości bólowe
z powodu zmian patologicznych na błonie śluzowej jamy ustnej, lub z powodu choroby przyzębia. W tej grupie pacjentów
znaleźli się także chorzy skarżący się na dolegliwości bólowe
w zakresie stawów skroniowo-żuchwowych, nie zdiagnozowane bóle głowy oraz dolegliwości w zakresie szczęki i żuchwy.
Osobną grupę tworzyli pacjenci (126 osób, co stanowi 1,1%),
którzy zostali skierowani bezpośrednio do gabinetu zaburzeń
czynnościowych. 20% pacjentów zgłosiło się celem leczenia
zachowawczego (997 osób), protetycznego (973 osoby) i or-
50
todontycznego (227 osób). Byli to pacjenci rejestrujący się
w Klinice po raz pierwszy, ale również tacy, którzy kontynuowali rozpoczęte wcześniej leczenie. 494 osoby (4%) zgłosiły
się celem sanacji jamy ustnej. Byli to w większości pacjenci
pierwszorazowi, których lekarz dyżurny kierował do leczenia
wielospecjalistycznego, rozpoczynającego się najczęściej ekstrakcją zębów i korzeni, które nie kwalifikowały się do leczenia zachowawczego i protetycznego. 572 osoby (5%) przyjęto
z powodu dolegliwości i zmian patologicznych na błonie śluzowej jamy ustnej (300 osób) oraz periodontopatii (272 osoby).
Odrębną grupę stanowiło 181 pacjentów (1,6%) zgłaszających
się do Kliniki z powodu urazu zębów. W większości grupa ta
składała się z dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.
W Uniwersyteckiej Klinice Stomatologicznej realizowane są
również projekty badawcze w kooperacji z innymi ośrodkami
naukowymi. W ramach tych projektów przyjmowani są pacjenci objęci leczeniem specjalistycznym. W 2008 roku grupa
chorych włączonych do badań liczyła 284 osoby (2,5%).
Omówienie wyników
W grudniu 2004 roku, pod patronatem Fundacji Promocji Zdrowia Jamy Ustnej, odbyło się w Warszawie spotkanie ekspertów,
którzy przedstawili aktualne informacje dotyczące stanu zdrowia ludności kraju, założeń i koncepcji promocji zdrowia oraz
zapobiegania schorzeniom i nieprawidłowościom jamy ustnej
w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku. Ogólnopolskie badania
epidemiologiczne stanu zdrowia jamy ustnej ludności, prowadzone regularnie od 1987 roku wskazują na to, że próchnica zębów
i choroby przyzębia stanowią nadal poważny problem zdrowotny
naszego społeczeństwa. Próchnicę zębów stwierdza się u niemal
połowy dzieci w wieku 3 lat (43,8%) oraz u ponad 85% dzieci
w wieku 6 i 12 lat. Dotyczy to również prawie wszystkich osób
dorosłych. Nasilenie tej choroby, podobnie jak jej częstość rośnie
z wiekiem [4]. Próchnica zębów jest też, jak się obecnie przyjmuje, główną przyczyną utraty uzębienia [4]. Podobne wnioski można wysunąć, analizując dane pacjentów i przyczynę ich zgłaszania
się do Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej w Krakowie.
Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 3 (36)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
2250
1684
1547
997
973
494
284
1788
272
227
181
122
126
300
leczenie chirurgiczne
konsultacja specjalistyczna
dolegliwości bólowe
leczenie zachowawcze
leczenie protetyczne
leczenie wielospecjalistyczne (sanacja)
badanie w ramach projektu naukowego
badanie kontrolne, higienizacja
leczenie periodontologiczne
leczenie ortodontyczne
uraz zęba(ów)
badanie w kierunku ognisk zapalnych (T-ETO)
leczenie zaburzeń czynnościowych URNŻ
leczenie chorób błony śl. jamy ustnej
-
-
-
-
-
Ryc. 5. Liczba pacjentów i cel zgłoszenia do Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej
w 2008 roku.
Najbardziej niepokojącym jest fakt, że u – prawie 20% pacjentów przeprowadzono leczenie chirurgiczne, które w większości przypadków sprowadzało się do ekstrakcji zębów. Zjawisko to może być związane z obowiązującym w kraju systemem
refundacji przez NFZ kosztów leczenia osób dorosłych, który
nie przewiduje zwrotu kosztów leczenia endodontycznego
zębów bocznych oraz leczenia protetycznego uzupełnieniami
stałymi [4]. Należy również zwrócić uwagę, że 14% badanych
to osoby rozpoczynające leczenie dopiero wówczas, gdy wystąpiły u nich dolegliwości bólowe. Dolegliwości te mogą mieć
różną przyczynę. Można je rozpatrywać z punktu widzenia
stomatologii zachowawczej (ból spowodowany stanem zapalnym miazgi, miazgą w rozpadzie zgorzelinowym czy urazem
zębów), ale także może być to ból spowodowany nadwrażliwością zębiny, utrudnionym wyrzynaniem zębów trzonowych,
ból aerodontalgiczny o różnej etiologii, bóle neuralgiczne, uraz
zgryzowy, stany zapalne w kieszeni przyzębnej, czy zespół
zmian endodontyczno-periodontalnych [3]. Liczba pacjentów
zgłaszających się do leczenia zachowawczego i protetycznego
w w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u
(18%) potwierdza wyniki uzyskane przez w/w Zespół Ekspertów i wysunięte przez ten Zespół wnioski.
Bardzo istotna wydaje się być współpraca z klinikami Szpitala Uniwersyteckiego. Mimo różnych poglądów na rolę ogniska zębopochodnego i jego znaczenia, a także pochodzenia,
ogniska te istnieją i stanowią problem kliniczny, diagnostyczny
i terapeutyczny. Ze względu na to, iż lokalizacja ognisk zakażenia w 80% występuje w obrębie głowy, z czego ponad 90%
lokalizuje się w jamie ustnej, niezwykle istotne jest postępowanie stomatologiczne w leczeniu choroby ogniskowej. Polega
ono na wykryciu ognisk pierwotnych w jamie ustnej, określeniu stopnia ich reaktywności oraz ich usunięciu. Leczenie
choroby ogniskowej jest wielospecjalistyczne, a rola lekarza
stomatologa w procesie diagnostycznym niezwykle ważna.
W roku 2008 na badanie w kierunku ognisk zębopochodnych skierowano 122 osoby (1,1%). W ten sposób realizuje
się jedno z założeń na pierwsze ćwierćwiecze XXI wieku –
minimalizacja wpływu chorób systemowych przebiegających
z objawami w jamie ustnej na jednostkę oraz na społeczeństwo poprzez rozwój wczesnej diagnostyki, zapobiegania
i skutecznego leczenia chorób układowych.
Podsumowanie
Określone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) kierunki poprawy zdrowia populacji [5] to: 1) obniżenie próchnicy oraz innych chorób i nieprawidłowości w grupach populacji
najsłabszych społecznie i ekonomicznie; 2)promocja zdrowego
stylu życia i obniżenie czynników ryzyka chorób jamy ustnej
związanych z warunkami bytowymi, środowiskiem społecznym itp.; 3) rozwój, służących poprawie zdrowia jamy ustnej,
systemów opieki przejrzystych finansowo i odpowiadających
oczekiwaniom społeczeństwa; 4) polityka zdrowotna oparta
na integracji problematyki zdrowia jamy ustnej i zdrowia ogólnego w różnych programach i na różnych poziomach.
Jeżeli przedstawione powyżej założenia uda się zrealizować,
wówczas wyniki podobnego opracowania z lat następnych powinny ulegać zmianie w kierunku zwiększającej się grupy pacjentów, którzy będą się zgłaszać głównie na wizyty kontrolne,
celem wykonania zabiegów higienizacyjnych oraz na konsultacje specjalistyczne. Dlatego też planuje się prowadzić ciągły
monitoring tego procesu i okresową publikację wyników.
Piśmiennictwo
1. Lella A.: Stomatologia polska potrzebuje pomocy. Gazeta
Lekarska, 2008, 9, 10-12.
2. Loster B.W.: Informatyzacja jako narzędzie podnoszenia jakości organizacji stomatologicznego zakładu opieki zdrowotnej.
Implantoprotetyka, 2009, 2, 33-40.
3. Politowska J., Jodkowska E.: Rozwiązywanie problemów
klinicznych pacjentów zgłaszających się z bólem zębów. Magazyn Stomat., 2006, 4, 10-12.
4. Ziętek M.: Zdrowie jamy ustnej Polaków. Czas. Stomat. 2005, 6.
5. Adamowicz-Klepalska B., Strużycka I.: Oczekiwane priorytety
polityki zdrowotnej na lata 2006-2025. Czas. Stomat. 2005, 6.
Adres do korespondencji:
Zakład Stomatologii Zintegrowanej Instytutu Stomatologii UJ
31-155 Kraków, ul. Montelupich 4
51