Biblioteki szkolne i publiczne jako źródło książek czytanych

dr Zofia Zasacka,
Instytut Badań Edukacyjnych, Pracownia
Języka Polskiego
Biblioteki szkolne i publiczne jako
źródło książek czytanych przez
uczniów - zapowiedź wyników badania:
„Czytelnictwo dzieci i młodzieży"
Badanie czytelnictwa dzieci i młodzieży zostało zrealizowane w
ramach projektu pt. „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz
instytucjonalizacja zaplecza badawczego”. Projekt zrealizowany
został we współpracy z Biblioteką Narodową.
Celem badania czytelnictwa dzieci i młodzieży było określenie, ile
dzieci czyta, jak czyta, co czyta i jakie są uwarunkowania
społeczno-demograficzne postaw czytelniczych polskich
uczniów. Badanie objęło uczniów kończących szkołę
podstawową i gimnazjum.
Badanie składało się z dwóch etapów: jakościowego i ilościowego.
Zapowiedź wyników badania „Czytelnictwa dzieci i młodzieży”
Najważniejsze pytania badawcze:
 Jacy uczniowie czytają, a jacy nie czytają książek? Jaka jest
aktywność czytelnicza dwunastolatków i piętnastolatków i jakie są jej
uwarunkowania społeczno-demograficzne?
 Jakie są podobieństwa i różnice w preferencjach lekturowych
polskich uczniów? Jakie są ich wspólne lektury czytane w ramach
obowiązku szkolnego, a jakie czytane z własnego wyboru?
 Jakie są motywacje i kryteria doboru czytanych książek? Jak one
ulegają zmianom wraz z wiekiem uczniów?
Pytania badawcze cd.
 Jaki jest stosunek uczniów do lektur szkolnych? Jakie są
podobieństwa i różnice między lekturą wynikającą z obowiązku
szkolnego a wybieraną poza nim? Na ile czytanie książek w obu
sytuacjach odpowiada zainteresowaniom i oczekiwaniom
młodzieży? Jakim zmianom ulega wraz z wiekiem ucznia?
 Jak przebiega uczestnictwo polskich uczniów w społecznym
obiegu książki: to znaczy z kim rozmawiają o książkach, skąd
czerpią informacje o czytanych lekturach, jak zaopatrują się w
książki?
Etap jakościowy
Celem badania jakościowego była obserwacja biografii czytelniczych oraz
postaw czytelniczych nastoletnich czytelników, kończących dwa etapy
edukacji: szkołę podstawową i gimnazjum. Pozwoliło zaobserwować:

jak czytają dzieci z różnych środowisk społecznych (inicjacje
czytelnicze, pierwsze samodzielne lektury, wzory czytelnicze wyniesione
z domów rodzinnych i środowiska rówieśniczego);

oczekiwania i potrzeby nastoletnich czytelników związanych z lekturą
książki, różnice w sposobach czytania spontanicznego i szkolnego,
oczekiwania wobec obecności literatury pięknej na lekcjach języka
polskiego
W badaniu jakościowym przeprowadzono 48 indywidualnych wywiadów
pogłębionych (IDI) z uczniami VI klasy szkoły podstawowej oraz III klasy
gimnazjum z województwa mazowieckiego. Wywiady zrealizowano w dniach
21.12.2012-25.01.2013 roku.
Etap ilościowy
Celem etapu ilościowego była obserwacja postaw czytelniczych
uczniów kończących szkołą podstawową i gimnazjum, pozwoliło
odpowiedzieć na pytania:
 Ile i jacy uczniowie czytają i nie czytają książek w ramach obowiązku
szkolnego i poza nim; jakie jest miejsce lektury książkowej w ich
codzienności?
 Jakie są motywacje czytelnicze dwunastolatków i piętnastolatków i
jakie są ich społeczno-demograficzne uwarunkowania?
 Jakie są spontaniczne wybory lekturowe polskich uczniów?
 Jakie są wspólne lektury szkolne uczniów szkoły podstawowej i
gimnazjalistów?
 Jakie są oczekiwania uczniów wobec lektur szkolnych?
Etap ilościowy cd
 Jaki jest społeczny obieg książki w środowisku społecznym
nastoletniego czytelnika? Skąd nastoletni czytelnicy czerpią
informacje na temat konkretnych tytułów? Z kim rozmawiają o
książkach?

Jakie są źródła czytanych książek? Jakie jest miejsce bibliotek
szkolnych i publicznych wśród innych sposobów zaopatrywania
si w książki? Jakie książki: lektury szkolne i jakie typy książek
czytanych w czasie wolnym są wypożyczane z bibliotek
szkolnych a jakie z publicznych?

W badaniu ilościowym badano uczniów klas szóstych szkół
podstawowych oraz klas trzecich gimnazjów. Przebadano 1713
uczniów szkoły podstawowej oraz 1813 gimnazjalistów. Badanie
zrealizowano od 4 do 29 listopada 2013 r.
 Ogólnopolskie badanie czytelnictwa gimnazjalistów
zrealizowane przez Instytut Książki i Czytelnictwa w
Bibliotece Narodowej (2010 r.) – wybrane wyniki
dotyczące sposobów zaopatrywania się w książki
Opis badania
Kto?
•Gimnazjaliści z trzecich klas, w wieku 15-16 lat
Kiedy?
• maj 2010 r.
Gdzie?
•70 szkół gimnazjalnych z całej Polski
Jak?
•Ankieta audytoryjna zrealizowana
na jednej godzinie lekcyjnej
Najważniejsze sposoby zaopatrywania się w książki
(w %) N=100%=1472
80
70
70
60
50
40
63
59
57
48
51
60
54 53 55
54
46
39
43
42
36
31
30
35
29
24
27
24 25 24
28
23
18
20
10
0
Ogółem
Chłopcy
Dziewczyny
Biblioteki szkolne jako źródło czytanych książek
87% badanych uczniów (w okresie od września do maja w
trzeciej klasie gimnazjum) korzystało z jakiejś biblioteki
62% badanych gimnazjalistów wypożyczało lektury szkolne z
bibliotek szkolnych
19% badanych gimnazjalistów wypożyczało z bibliotek
szkolnych książki czytane poza szkolnym obowiązkiem
Płeć czytelników a typy książek czytanych poza szkolnym obowiązkiem i
najczęściej wypożyczanych z bibliotek szkolnych (w %)(N=100%=273)
literatura popularnonaukowa
5
literatura przygodowa, dla dzieci
8
6
3
fantastyka
13
7
17
7
10
14
fantastyka dla młodzieży
16
15
literatura piękna wysoartystyczna dla
dorosłych
11
19
7
literatura obyczajowa dla młodzieży
40
28
0
Chłopcy
24
5
Dziewczęta
10
15
Ogółem
20
25
30
35
40
45
Biblioteki publiczne jako źródło czytanych lektur
22% badanych gimnazjalistów wypożyczało gimnazjum lektury
szkolne
31% badanych gimnazjalistów wypożyczało książki czytane z
własnego wyboru
Płeć czytelników a typy książek czytanych poza szkolnym
obowiązkiem i najczęściej wypożyczanych z bibliotek
publicznych (w %) N=100%=460
3
4
3
Encyklopedie, słowniki
1
Literatura przygodowa, dla dzieci
9
3
Literatura faktu, dzienniki
3
4
4
6
7
6
6
7
Literatura popularnonukowa
Literatura sensacyjna, kryminalna
Romanse, literatura popularna obyczajowa
10
10
1
7
8
Fantastyka
Literatura piękna wysoartystyczna dl dorosłych
16
15
11
Fantastyka dla młodzieży
17
Literatura obyczajowa dla młodzieży
20
19
37
4
0
Dziewczęta
27
13
5
Chłopcy
28
10
15
Ogółem
20
25
30
35
40
Źródła informacji o książkach czytanych w czasie wolnym (w %),
N=100=1472%
90
83
80
70
59
60
50
48
43 45
44
39
40
30
41
36
40
39
39
33
28
22
20
10
0
Ogółem
Chłopcy
Dziewczęta
18
14 15
15
10
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ