Prezentacja ze szkolenia z dnia 4/5 grudnia 2012 r.

ZASADA RÓWNOŚCI SZANS PŁCI W PROJEKTACH POKL
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Czym jest zasada równości szans kobiet i mężczyzn?
Przestrzeganie horyzontalnej zasady równości szans kobiet i mężczyzn
w Europejskim Funduszu Społecznym wynika z zapisów:
•
Traktatu Amsterdamskiego
•
Rozporządzeń Rady Europejskiej regulujących wdrażanie EFS
we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej.
To obowiązek prawny,
zapisany w umowach wiążących wszystkie instytucje zaangażowane
w realizację PO KL w Polsce i korzystające ze środków EFS.
Zgodnie z Zasadami wyboru projektów w ramach PO KL,
KAŻDY projekt
współfinansowany ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego
musi spełniać zasadę równości płci.
ROZPORZĄDZENIE (WE) nr 1081/2006
PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
z dnia 5 lipca 2006 r.
w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego
Artykuł 6
Równość płci i równość szans
Państwa członkowskie zapewniają włączenie do programów
operacyjnych opisu sposobu, w jaki równość płci i równość
szans są wspierane w ramach przygotowywania, realizacji,
monitorowania i oceny programów operacyjnych.
Państwa członkowskie wspierają zrównoważony udział kobiet
i mężczyzn w zarządzaniu programami operacyjnymi i w ich
realizacji na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym,
stosownie do okoliczności.
Zgodnie z polityką UE, zasada równości szans kobiet i mężczyzn powinna
być realizowana poprzez jednoczesne stosowanie dwóch wspierających
się podejść określonych przez Komunikat Komisji Europejskiej:
1. Polityka równości szans płci (gender mainstreaming) – uwzględnianie
perspektywy płci w głównym nurcie wszystkich procesów politycznych,
priorytetów i działań, na wszystkich ich etapach, to jest na etapie
planowania, realizacji i ewaluacji.
Polityka równości szans płci to celowe, systematyczne i świadome
ocenianie danej polityki i działań z perspektywy wpływu na warunki życia
kobiet i mężczyzn, które ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji
i osiągnięcie równości płci.
W przypadku EFS,konkretne działania najczęściej będą realizowane poprzez:
projekty
zmieniające
między
relacje
kobietami
a
mężczyznami
(np. promocję godzenia życia zawodowego i prywatnego poprzez większe
zaangażowanie mężczyzn w wypełnianie obowiązków rodzinnych),
projekty promujące równość szans kobiet i mężczyzn w różnych
aspektach wdrażania POKL np. administracji, edukacji lub sądownictwie
(szkolenia
dla
urzędników
z
zakresu
równości
szans,
promocja
niestereotypowego przekazu w programach nauczania lub w mediach itp.)
Zgodnie z polityką UE, zasada równości szans kobiet i mężczyzn powinna być
realizowana poprzez jednoczesne stosowanie dwóch wspierających się
podejść określonych przez Komunikat Komisji Europejskiej:
2. Konkretne działania wspierające równość szans płci (specific actions) –
działania pozytywne,wyrównawcze, mające na celu przyspieszenie zmian na rzecz
równości poprzez udzielenie szczególnego wsparcia grupom znajdującym się
w gorszym położeniu. Celem konkretnych działań jest przyspieszenie rzeczywistej
zmiany społecznej.
•
projekty skierowane tylko do jednej płci (np. wsparcie dla długotrwale
bezrobotnych kobiet z terenów wiejskich, program profilaktyki chorób układu
krążenia skierowany tylko do mężczyzn)
Zasada równości szans płci NIE JEST :
· zasadą dotyczącą tylko kobiet, tworzoną przez kobiety
i dyskryminującą mężczyzn,
· zasadą mającą na celu doprowadzenie do tego, aby kobiety
i mężczyźni stali się tacy sami.
Zasada równości szans płci JEST :
· zasadą ograniczającą dyskryminację kobiet i mężczyzn istniejącą
w obszarach rynku pracy,
· zasadą przypisującą taką samą wartość społeczną, równe prawa
oraz równy dostęp do zasobów (środki finansowe, szanse rozwoju)
kobietom i mężczyznom,
· zasadą stwarzającą możliwość wyboru drogi życiowej bez ograniczeń
stereotypów płci,
· zasadą świadomą różnic między życiem kobiet i mężczyzn uznającą
zróżnicowane potrzeby, doświadczenia i priorytety płci.
Strategiczne cele na rzecz równości:
1. Równy stopień niezależności ekonomicznej kobiet i mężczyzn
2. Godzenie życia prywatnego i zawodowego
3. Równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji
4. Wykorzenianie wszelkich form przemocy ze względu na płeć
5. Eliminowanie stereotypów związanych z płcią
6. Propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych
oraz polityce rozwojowej
Bariery równości płci
1. Segregacja pozioma i pionowa rynku pracy
2. Różnice w płacach kobiet i mężczyzn
3. Mała dostępność elastycznych form czasu pracy
4. Niski udział mężczyzn w wypełnianiu obowiązków rodzinnych
5. Niski udział kobiet w procesach podejmowania decyzji
6. Przemoc ze względu na płeć
7. Niewidoczność kwestii płci w ochronie zdrowia
8. Niewystarczający system opieki przedszkolnej
9. Stereotypy płci we wszystkich obszarach
10. Dyskryminacja wielokrotna, szczególnie w odniesieniu do kobiet
starszych, imigrujących, niepełnosprawnych oraz należących
do mniejszości etnicznych
Dyskryminacja ze względu na płeć
oznacza wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie stosowane
ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie
albo uniemożliwienie jednej z płci przyznania bądź korzystania na równi
z drugą płcią z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach
życia
politycznego,
gospodarczego,
społecznego,
kulturalnego,
obywatelskiego i innych.
Dyskryminacją ze względu na płeć jest również molestowanie seksualne.
Kwoty – także: systemy kwotowe; w odniesieniu do kategorii oznaczają
określony procentowo udział reprezentantów i reprezentantek każdej z płci,
jaki ma jej przypaść w obsadzie stanowisk, urzędów lub dostępie do zasobów.
Kwota ma na celu skorygowanie istniejącej nierównowagi przede wszystkim
w gremiach decyzyjnych lub w dostępie do rynku pracy, szkoleń lub w sferze
zatrudnienia. Specyficznym rodzajem kwoty jest parytet – równy udział (50/50).
Lepka podłoga - pojęcie opisujące sytuację, w której kobiety dominują
w zawodach o niskim dochodzie i niskim prestiżu, w ramach których nie ma
możliwości awansu – kobiety są „przylepione” do swojego zawodu i pozycji
(np. sekretarki, sprzątaczki, krawcowe, kosmetyczki).
Segregacja pionowa i pozioma rynku pracy.
Segregacja pozioma to podział sektorów gospodarki i zawodów na „męskie”
i „kobiece”, podział będący konsekwencją stereotypów płci.
Segregacja pionowa: utrudniony dla kobiet dostęp do awansu, zajmowania
stanowisk kierowniczych i decyzyjnych, segregacja pionowa wiąże się
z pojęciami: szklany sufit, szklane ruchome schody, szklane ściany.
Szklane ruchome schody
– pojęcie opisujące sytuacje, w której mężczyźni wykonując
zawody stereotypowo postrzegane jako „kobiece”, awansują szybciej
i zarabiają więcej od kobiet pracujących na tych samych stanowiskach,
bądź wykonujących tę samą pracę.
Szklane ściany – pojęcie opisujące sytuację, w której kobiety często
pracują
na
stanowiskach
tzw.
peryferyjnych,
pomocniczych,
administracyjnych, wspierających. Z takich stanowisk o wiele trudniej jest
awansować na stanowiska kierownicze, centralne, które wiążą się
z większym zakresem władzy i decyzyjności, jak i wyższymi zarobkami,
a także większym prestiżem społecznym.
Szklany sufit – sytuacja, w której kobietom zbliżającym się do szczytu
hierarchii pracowniczych w zakładach pracy coraz trudniej jest awansować,
a najwyższe stanowiska decyzyjne w firmach są najczęściej nieosiągalne.
Przyczyną są bariery niewidoczne, tzn. niewynikające z przyczyn
formalnych, ale ze stereotypów lub kultury organizacyjnej firmy,
uniemożliwiające kobietom awans.
Tokenizm
– pojęcie opisujące sytuację, w której obecność nielicznych kobiet
w grupach lub na stanowiskach zdominowanych przez mężczyzn daje
błędne złudzenie istniejącej równości płci, a tym samym „zwalnia” grupę
z odpowiedzialności za rewizję swoich dyskryminujących postaw
i zachowań. Zjawisko tokenizm może dotyczyć każdej grupy
mniejszościowej.
Realizując strategię gender mainstreaming
i zasadę równych szans kobiet i mężczyzn warto odnosić się do:
Agenda działań na rzecz równości szans kobiet i mężczyzn
w POKL 2007-2013
oraz
PORADNIK „ZASADA RÓWNOŚCI SZANS KOBIET I MĘŻCZYZN
W PROJEKTACH PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI”
EDUKACJA - problemy z punktu widzenia równości płci (wg POKL):
•
Stereotypowy przekaz dotyczący dziewczynek /chłopców w programach nauczania
(wzmacnianie tradycyjnych ról płci, wzmacnianie mitów na temat zdolności, możiwości,
zainteresowań, predyspozycji dziewczynek /chłopców )
• Obecność stereotypów płci w doradztwie zawodowym skierowanym do dziewczynek
i chłopców
• Niski odsetek dziewcząt i kobiet w kształceniu z zakresu technologii
informacyjnokomunikacyjnych,na kierunkach ścisłych, związanych z naukami
przyrodniczymi i matematycznymi
• Brak rozwiązań edukacyjnych skierowanych do chłopców i dziewcząt związanych
z zapobieganiem przemocy i obroną przed przemocą
• Znikoma obecność w programach nauczania tematów związanych z równością,
emancypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet, przeciwdziałaniem
dyskryminacji
• Brak odzwierciedlania w programach nauczania rzeczywistego zróżnicowania
społecznego (ze względu na niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, wyznanie,
orientacje seksualną, model rodziny itp.)
• Brak danych dotyczących uczestnictwa chłopców i dziewcząt w zajęciach
wyrównawczych i zajęciach dodatkowych
Projekt edukacyjny powinien zawierać działania, które przyczyniają się
do osłabienia barier równości płci poprzez m.in. :
• przekazywanie dzieciom niestereotypowej wiedzy oraz pokazanie szerokiego,
niezależnego od płci, spektrum możliwych wyborów życiowych.
• zapewnienie, że zarówno uczennice, jak i uczniowie otrzymają wiedzę i umiejętności
o tej samej jakości i w równym stopniu i niezależnie od stereotypów płci są
wspierani/wspierane w dokonywaniu niezależnych decyzji.
• kwestia kształtowania partnerskich relacji między płciami, opierających się na
zasadzie wzajemnego szacunku, równych praw i obowiązków, wolności
od przemocy
Programy zajęć dodatkowych powinny uwzględniać
problematykę i kontekst płci.
Zajęcia realizowane w ramach programu
powinny uwzględniać:
• tematykę związaną z szacunkiem i otwartością na inność wśród dzieci,
czy postrzeganiem ról kobiecych i męskich w różnych sytuacjach
życiowych.
• budować wśród uczennic/uczniów świadomość możliwości dokonywania
wyborów bez względu na społeczne oczekiwania wobec danej płci.
Zakupione materiały dydaktyczne i sprzęt również powinien służyć
kształtowaniu w uczniach i uczennicach poczucia równości i być
wykorzystywany w nauczaniu niestereotypowego postrzegania ról
kobiecych i męskich w społeczeństwie.
Nauczyciele/nauczycielki
powinni
być
świadomi
wpływu
stereotypów zarówno na sposób prowadzenia zajęć, jak i na dobór
materiałów edukacyjnych.
Powinni promować postawy szacunku dla odmienności i różnic,
uznania równych praw i obowiązków bez względu na płeć
i w aktywny sposób zachęcać dzieci do przełamywania
stereotypów płci.
:
W projektach przedszkolnych i szkolnych w mniejszym stopniu zajmujemy
się liczbami dziewczynek i chłopców,
lecz przede wszystkim skupiamy się w projekcie
na zmniejszaniu barier równości, przez osłabianie stereotypów płci
i podejmowanie dodatkowych „równościowych” działań.
Przykłady działań równościowych w projektach edukacyjnych
• włączenie w równym stopniu dziewczynek i chłopców do każdego rodzaju zajęć
(komputery, matematyka, języki obce, zajęcia sportowe, prace techniczne, podstawy
gotowania, przedmioty humanistyczne).
• niestereotypowy przekaz kierowany do dziewczynek i chłopców lub dodatkowe
zajęcia równościowe skierowane do dzieci obu płci uczące postawy szacunku wobec
siebie i budujące świadomość o możliwości dokonywania wyborów bez względu
na społeczne oczekiwania wobec swojej płci, np. dodatkowa lekcja czy warsztat
na temat stereotypów mogła by pokazać dzieciom/uczniom, że dziewczynki mogą zostać
uczonymi i być bardzo dobre w matematyce, chłopcy zaś mogą być dobrymi opiekunami
czy nauczycielami.
·
• zapewnienie, że dziewczynki i chłopcy mogą uczestniczyć w równym stopniu
w oferowanych zajęciach, przy czym ważne jest, aby zachęcać i ośmielać
dzieci/uczniów do przełamywania stereotypów.
• wprowadzenie dodatkowych zajęć poświęconych kwestiom równości płci
i rozwiązywaniu problemów bez użycia przemocy, które przekażą dzieciom/uczniom
umiejętności radzenia sobie z trudnymi uczuciami, dyskryminacją, wykluczeniem,
uprzedzeniami, szykanowaniem w relacjach z rówieśnikami/rówieśniczkami.
Jak realizować równość szans kobiet i mężczyzn w projektach edukacyjnych?
• Różnorodne
formy edukacyjne pokazujące czym są stereotypy i w jak krzywdzący sposób
mogą działać na kobiety i mężczyzn w życiu prywatnym i społecznym, np. lekcja i rozmowa
z uczniami/uczennicami na temat postaci męskich i kobiecych występujących
w najpopularniejszych bajkach (jakie cechy charakteru posiadają postacie, jakie podejmują
działania, przed jakimi wyborami stają, jakie relacje są pokazywane między dziewczynkami
i chłopcem, jakie lekcje płyną z przygód bohaterów męskich i kobiecych itp.).
Forma i dokładny temat zajęć powinny być oczywiście zawsze dostosowane do wieku
dzieci.
• Różnorodne formy edukacyjne (lekcje, konkursy, prezentacje, zabawy) pokazujące
ważne,lecz cały czas mało znane kobiety zaangażowane w życie społeczne, polityczne
i gospodarcze na poziomie kraju, regionu lub społeczności lokalnej. Pokazy filmów na
tematy związane z równością płci, różnorodnością, stereotypami itp. organizowane dla
dzieci adekwatnie do ich wieku z towarzyszącą dyskusją i refleksją. Rozmowa z dziećmi
o języku, którego używamy, przysłowiach odnoszących się do kobiet i mężczyzn, nazwach
zawodów itp
• Rozmawianie z dziećmi o trudnych emocjach, konfliktach i przemocy
(np. jak postępować w przypadku dręczenia, zwanego potocznie „końskimi zalotami”).
• Włączanie tematu równości płci do lekcji i zabaw z dziećmi, zarówno poprzez
poruszanie konkretnych tematów, jak i sposób prowadzenia zajęć np. pilnowanie,
aby chłopcy i dziewczynki mogli wypowiadać do końca swoje zdanie, a normą grupy jest
nie przerywanie sobie nawzajem, zachęcanie dziewczynek i chłopców do podejmowania
się różnych obowiązków i zadań (w stosunku do dziewczynek również tych
wymagających siły fizycznej i odwagi, w stosunku do chłopców także tych
wymagających odpowiedzialności za innych i empatii), wyeliminowanie pouczeń
skierowanych do dzieci akcentujących ich płeć i zróżnicowanych według płci („chłopcy
nie powinni płakać”, „dziewczynki nie powinni się kłócić i bić”) itp.
Zwróć uwagę na to, że: w wielu popularnych powiedzeniach kobieta porownywana jest
do mężczyzny, co ma sprawiać wrażenie dowartościowywania, bowiem standard,
prestiż w danej dziedzinie życia wyznacza bycie mężczyzną: podjęła męską decyzję, równy
z niej chłop,baba z jajami. Porownanie mężczyzny do kobiety bywa natomiast często
negatywne, obniżające status: plotkuje/ jeździ/mizdrzy się jak baba, maminsynek, laluś.
Dostrzegaj i doceniaj obecność grup marginalizowanych poprzez:
• stosowanie męskich i żeńskich końcowek, np. uczestniczki i uczestnicy,
• formułowanie poleceń w formie neutralnej, np. zamiast: czy chciałybyście i chcielibyście
możesz powiedzieć czy chcecie.
Odrzuć infantylizujące zdrobnienia: dziewczynki, złotka, kochaniutkie.
Alicja Pietrzyk
[email protected]