Zwolnienia od VAT statutowych usług organizacji członkowskich – w

Zwolnienia od VAT statutowych usług organizacji członkowskich – w nowym świetle
Wpisany przez Elżbieta Rogala
Co na temat tych zwolnień stanowi najnowsze orzecznictwo?
Usługi statutowe świadczone przez organizacje członkowskie są zwolnione od podatku
VAT. Jednakże zakres tego zwolnienia często bywa zbyt wąsko rozumiany. O czym
przekonuje najnowsze orzecznictwo sądowe.
Usługi statutowe świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej nie sklasyfikowane
(PKWiU poz. 91) podlegają zwolnieniu przedmiotowemu od podatku VAT. Tak wynika z art. 43
ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, a dokładnie z pozycji 10 załącznika nr 4 do tej ustawy. Oznacza to,
że wszystkie usługi zawarte w dziale PKWiU 91, jeśli oczywiście są to usługi wyłącznie
statutowe, czyli przewidziane przez statut organizacji członkowskich, za które są pobierane
składki członkowskie, podlegają zwolnieniu od podatku VAT.
Do działu PKWiU 91 zaliczone zostały:
- 1. usługi świadczone przez pozostałe organizacje członkowskie (91.3 PKWiU), w tym
- 2. usługi świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej nie sklasyfikowane
(91.33.1 PKWiU) oraz
- 3. usługi świadczone na rzecz indywidualnych grup społecznych (91.33.12 PKWiU).
1/5
Zwolnienia od VAT statutowych usług organizacji członkowskich – w nowym świetle
Wpisany przez Elżbieta Rogala
Jednym z rodzajów organizacji członkowskich są spółki wodne. Są to organizacje osób
fizycznych i prawnych, które nie działają w celu osiągnięcia zysku i jednocześnie jest to
działalność społecznie użyteczna. Tak wynika z art. 164 ust. 1 Prawa wodnego. Zdaniem J.
Szachułowicza. jednym z podstawowych celów spółek wodnych jest wykonanie, utrzymanie i
eksploatacja urządzeń wodnych zapewniających wodę dla ludności. Urządzenia zapewniające
ludności wodę kształtują istotne warunki i poziom życia ludności, gdyż zasoby wody występują
w ograniczonych ilościach.
Jest to działalność podstawowa spółek wodnych o charakterze zaspokojenia potrzeb
powszechnych jej członków. Ponadto spółki te nie mogą prowadzić działalności wynikającej z
ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków
(t.j. z 2006 r. Dz. U. Nr 123, poz. 858). Wskazana ustawa, zbiorowe zaopatrzenie w wodę i
zbiorowe odprowadzanie ścieków, określa bowiem jako zadanie własne gmin wykonywane za
pomocą komunalnych przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych. A zatem działalność ta nie może
stanowić statutowej działalności spółek wodnych (J. Szachułowicz, Prawo wodne. Komentarz,
Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2006, s. 346-348). W związku z tym spółka wodna nie jest
przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym (M. Krzyszczak, Nowa ustawa o zbiorowym
zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, M. Prawn. 2002/7/310).
Z przedstawionych wywodów wynika, że spółki wodne są społecznymi organizacjami
członkowskimi, które świadczą usługi gdzie indziej niesklasyfikowane na rzecz swoich
członków, tj. indywidualnych grup społecznych.
Zatem ze statutu danej spółki wodnej wynika, że nie prowadzi ona działalności w zakresie
uregulowanym ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i o zbiorowym odprowadzaniu
ścieków. A ponadto jej celem jest utrzymanie i eksploatacja urządzeń wodociągowych
służących do:
1. zapewnienia wody dla potrzeb członków,
2. ochrony wody przed zanieczyszczeniem,
3. ochrony przed powodzią,
2/5
Zwolnienia od VAT statutowych usług organizacji członkowskich – w nowym świetle
Wpisany przez Elżbieta Rogala
4. wykorzystywania wody do celów przeciwpożarowych,
5. utrzymywania wód.
Postanowienia statutu pokrywają się zaś z treścią art. 164 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.
Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 ze zm.) i nie ulega wątpliwości, że ww. usługi są
usługami wyłącznie statutowymi.
Oznacza to, że zaopatrywanie przez spółkę wodną, w ramach działalności statutowej, w wodę
swoich członków na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od
towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz.535 ze zm.) jako usługa wymieniona w załączniku nr 4 do
ustawy pod pozycją nr 10 korzysta ze zwolnienia przedmiotowego z podatku od towarów i usług
(tak np. w wyroku WSA w Krakowie z dnia 18 listopada 2008 roku o sygn. akt I SA/Kr
1274/08
).
Nie można przy tym zgodzić się z poglądem, że zaopatrzenie przez spółkę wodną na rzecz jej
członków w wodę powinno być zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy o VAT opodatkowane stawką 7%
jako usługa wymieniona w załączniku nr 3 do ustawy pod pozycją 138, tj. usługi w zakresie
rozprowadzania wody. Taka klasyfikacja miałaby miejsce, gdyby spółka wodna świadczyła ww.
usługi nie na rzecz swoich członków lub gdy usługę taką świadczyłoby komunalne
przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne działające w ramach ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o
zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (t.j. z 2006 r. Dz. U. Nr 123, poz.
858). W innym przypadku przepis art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT mógłby okazać się pusty w
stosunku do spółek wodnych lub innych organizacji społecznych, bowiem zawsze znajdzie się
w klasyfikacji statystycznej określenie usługi świadczonej na rzecz swoich członków przez te
organizacje, bowiem w zasadzie wszystkie usługi zostały sklasyfikowane w PKWiU (tak np. w
wyroku NSA z dnia 27 czerwca 2008 roku o sygn. akt I FSK 968/07
).
3/5
Zwolnienia od VAT statutowych usług organizacji członkowskich – w nowym świetle
Wpisany przez Elżbieta Rogala
Należy ponadto podkreślić, że zarówno w niektórych poglądach judykatury, jak i organów
podatkowych eksponowany jest pogląd, że działalność statutowa wykonywana przez spółkę
wodną lub związek spółek wodnych na rzecz jej członków nie podlega opodatkowaniu
podatkiem od towarów i usług, ponieważ nie zostaje spełniona przesłanka odpłatności
świadczonych usług. O odpłatności możemy mówić bowiem tylko wówczas, gdy istnieje
bezpośredni związek między świadczoną usługą a otrzymanym z tego tytułu wynagrodzeniem.
Wynagrodzenie powinno mieć charakter wzajemny i ekwiwalentny, tzn. powinna istnieć
bezpośrednio i jasno zindywidualizowana korzyść na rzecz świadczącego usługę. Składki
wpłacane przez członków nie są bezpośrednio związane ze świadczeniem konkretnych usług
na ich rzecz i jako takie nie mogą być uznane za zaliczki za świadczone usługi. Przychody
pochodzące ze składek członkowskich nie rodzą zobowiązania podatkowego w podatku od
towarów i usług, bowiem nie mieszczą się w katalogu czynności opodatkowanych
wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT.
Nadto w wyroku z dnia 18 września 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 1976/06 (opubl. w: M.
Podat. 2007/5/36) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że składki
członkowskie są opłacane przez członków stowarzyszenia z racji przynależności do
stowarzyszenia i tworzą majątek, który służy realizacji celów statutowych. Nie ma żadnych
podstaw prawnych, by twierdzić, że składki stanowią wynagrodzenie za realizację celów
statutowych. O odpłatności usługi można by mówić wówczas, gdyby stowarzyszenie w zamian
za korzyści finansowe świadczyło usługi realizowane w ramach celów statutowych na rzecz
innych osób niż członkowie stowarzyszenia.
W uzasadnieniu cyt. wyroku podkreślono, że stanowisko organów podatkowych w powyższym
zakresie jest błędne. Poddając je ocenie przede wszystkim należy mieć - zdaniem sądu - na
względzie regulację zawartą w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, zgodnie z którą opodatkowaniu
podatkiem od towarów i usług podlega odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Natomiast stosownie do postanowień art. 8 ust. 1 tej ustawy przez świadczenie usług, o którym
mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby
prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy
towarów w rozumieniu art. 7. Zatem koniecznym warunkiem opodatkowania usługi jest to, aby
była ona świadczona odpłatnie.
4/5
Zwolnienia od VAT statutowych usług organizacji członkowskich – w nowym świetle
Wpisany przez Elżbieta Rogala
W świetle przestawionych poglądów brak jest podstaw, aby uznać, że składki członkowskie
pobierane od członków spółek wodnych świadczą o odpłatności usługi; konsekwencji prowadzi
to do opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
W rezultacie należało dojść do wniosku, że zaopatrywanie przez spółkę wodną, w ramach
prowadzonej przez nią działalności statutowej w wodę swoich członków, na podstawie art. 43
ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, jako usługa wymieniona w załączniku nr 4 do
ustawy pod pozycją nr 10 korzysta ze zwolnienia z podatku od towarów i usług.
5/5