wejście - Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Wyniki badań z wykonanego zadania na rzecz postępu biologicznego w
produkcji zwierzęcej.
Tytuł zadania: Analiza zmienności cech użytkowych i reprodukcyjnych oraz jakości jaj
wylęgowych hodowlanych populacji wybranych rodów gęsi na przykładzie maksymalnie
600 sztuk gęsi biłgorajskich
CEL
Uzyskanie danych o cechach użytkowych i reprodukcyjnych gęsi biłgorajskich
utrzymywanych w dwóch stadach, zlokalizowanych w odległych rejonach Polski
(województwo dolnośląskie i lubelskie), będących w czwartym roku użytkowania
reprodukcyjnego.
MATERIAŁ I METODY
Pierwszym etapem badań było przeprowadzenie wychowu samców i samic gęsi
biłgorajskich z czterech grup pochodzeniowych A; B; C; D, utrzymywanych w dwóch stadach
hodowlanych, we Wrocławiu (stado UPWr) oraz w Majątku Rutka (MR). W celu uzyskania
indywidualnych pomiarów ciała, jednodniowe pisklęta seksowano, a następnie znakowano
indywidualnie znaczkami skrzydłowymi. Przez cały okres wychowu ptaki żywiono ad libitum
mieszankami pełnoporcjowymi, zgodnie z wytycznymi opisanymi w normach żywienia gęsi
stad hodowlanych (Smulikowska i wsp. 2005). W 8. i 12. tygodniu wychowu przeprowadzono
przyżyciowe pomiary ciała wszystkich ptaków. Wykorzystując wagę hakową, taśmę
zoometryczną i zgłębnik igłowy, określano następujące cechy:

masa ciała (g);

długość grzebienia mostka (cm) – między przednią i tylną krawędzią grzebienia
mostka;

grubość mięśnia piersiowego (mm) – 4 cm od początku grzebienia mostka i 2,5
cm w bok, równolegle do jego krawędzi, wyłącznie w 12. tyg.
Wychów prowadzono do 28 tyg. życia gęsi.
Drugim etapem badań była analiza zmienności cech użytkowych i reprodukcyjnych gęsi
stada UPWr oraz MR oba badane stada były w czwartym sezonie użytkowania. Stosunek płci
w stadzie UPWr wynosił 1:4 (♂:♀), natomiast w stadzie MR 1:3. Obie populacje utrzymywano
na ściółce ze słomy, z dostępem do ograniczonych wybiegów. W okresie spoczynkowym oraz
reprodukcyjnym gęsi żywiono mieszankami pełnoporcjowymi, zgodnie z wytycznymi
opisanymi w normach żywienia gęsi stad hodowlanych (Smulikowska i wsp. 2005). W okresie
reprodukcyjnym gęsi analizowanych stad utrzymywano w 10. godzinnym dniu świetlnym.
Ocena zmienności cech reprodukcyjnych badanych stad gęsi biłgorajskich dotyczyła
analizy nieśności. Ocenianymi i porównywanymi parametrami były:
 liczba jaj zniesionych w przeliczeniu na najwyższy i średni stan niosek, w okresie od
1. do 20. tygodnia nieśności;
 masa jaj oceniana przez 2 tyg. w szczycie nieśności.
Inkubacje jaj celem określenia wskaźników zapłodnienia oraz wylęgowości piskląt
prowadzono: dla stada UPWr w aparatach lęgowych Zakładu Hodowli Drobiu UPWr oraz w
Zakładzie Wylęgu Drobiu (ZWD) w Namysłowie, natomiast dla stada utrzymywanego w
Majątku Rutka w ZWD w Lublinie.
Ocena wartości biologicznej jaj wylęgowych obejmowała:
 określenie procentowego wskaźnika zapłodnienia jaj (na podstawie świetlenia jaj w
10 dobie inkubacji);
 określenie procentowego wskaźnika wylęgu prawidłowo rozwiniętych piskląt
z jaj nałożonych;
 określenie procentowego wskaźnika wylęgu prawidłowo rozwiniętych piskląt
z jaj zapłodnionych.
W ciągu całego okresu reprodukcyjnego, dla każdego stada i płci określano procent padnięć i
brakowań.
FORMA OPRACOWANIA WYNIKÓW
Na podstawie uzyskanych wyników, dla każdej z w/w cech zostały obliczone: wartości
średnie;
współczynniki
zmienności
oraz
odchylenia
standardowe,
które
zostały
stabelaryzowane i przedstawione na wykresach. Ponadto dane opracowano statystycznie przy
użyciu analizy wariancji, a istotności różnic między średnimi cech określano przy pomocy testu
Duncana. Do analiz statystycznych wykorzystano arkusz kalkulacyjny Excel oraz program
statystyczny Statistica, wersja 10.0.
WYNIKI
Podczas wychowu gęsi (do 28 tygodnia życia) w stadzie UPWr padnięcia i brakowania
zdrowotne samców wynosiły 1,9%, a samic 3,4%, natomiast w stadzie MR odpowiednio 5,0 i
2,6%.
Średnia masa ciała 8. tygodniowych samców i samic z analizowanych grup
pochodzeniowych w stadach UPWr oraz MR nie różniła się statystycznie wynosząc średnio
3714,8 i 4049,5g. Samice w grupie B stada UPWr osiągnęły niższą (P < 0,05) masę ciała
(3206,0g) w porównaniu do pozostałych badanych trzech grup, natomiast masa ciała samic ze
stada MR w obrębie badanych grup nie różniła się statystycznie.
Analiza porównawcza średniej długości grzebienia mostka nie wykazała statystycznych
różnic między badanymi stadami w obrębie płci. Stwierdzono natomiast występowanie
statystycznych różnic między badanymi grupami samic w obrębie analizowanych stad. W
stadzie UPWr istotnie (P < 0,05) dłuższy grzebień mostka stwierdzono u samic z grupy A (14,0
cm) w porównaniu do samic z grup B (13,5 cm) i C (13,4 cm), w stadzie MR dłuższy (P < 0,05)
grzebień mostka wykazano w grupach A i D (14,1 cm) w stosunku do samic z grupy B (13,7
cm) (Tabela 1).
Tabela 1. Masa ciała i długość grzebienia mostka gęsi biłgorajskich z czterech grup
pochodzeniowych, określana w 8. tygodniu wychowu dla stada utrzymywanego w
Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu (UPWr) oraz Majątku Rutka (MR) (średnia ±
odchylenie standardowe; v- współczynnik zmienności)
Grupa
Płeć
♂
A
♀
♂
B
♀
♂
C
♀
♂
D
♀
♂
Średnia
♀
Masa ciała (g)
Długość grzebienia mostka (cm)
UPWr
MR
UPWr
MR
3682,0 * ±339,0
4029,6 # ±195,7
14,3 ±1,3
14,9 ±1,4
v=9,2
v=4,9
v=9,1
v=9,5
3427,0 a ±418,0
3473,3 ±240,6
13,9 ab ±1,1
14,1 a ±0,9
v=12,2
v=6,9
v=7,8
v=6,6
3650,0 * ±336,0
4062,7 # ±243,1
14,5±1,4
15,0 ±1,6
v=10,0
v=6,0
v=9,8
v=10,7
3206,0 b ±296,0
3434,2 ±294,7
13,5 b ±1,0
13,7 b ±0,9
v=9,24
v=8,6
v=7,6
v=7,0
3718,0 * ±331,0
4066,5 # ±252,6
14,4 ±1,3
14,8 ±1,6
v=8,91
v=6,2
v=8,8
v=11,1
3329,0 ab ±399,0
3603,1 ±258,3
13,4 b ±1,4
14,0 ab ±1,2
v=11,9
v=7,2
v=10,7
v=8,5
3812,0 ±335,0
4041,4 ±185,8
14,6 ±1,1
14,7 ±1,1
v=8,78
v=4,6
v=7,4
v=7,2
3405,0 a;* ±324,0
3568,5 # ±246,4
14,0 a ±1,4
14,1 a ±1,6
v=9,5
v=6,9
v=10,0
v=11,4
3714,8 ±344,8
4049,5 ±221,6
14,3 ±1,3
14,9±1,4
v=9,3
v=5,5
v=9,1
v=9,3
3345,0 ±366,7
3562,4 ±259,5
13,7 ±1,3
13,8 ±1,2
v=11,0
v=7,3
v=9,5
v=8,7
– wartości średnie dla cechy w kolumnach w obrębie badanego stada oraz płci z różnymi
literami różnią się istotnie (P<0.05),
a,b
- wartości średnie dla cechy między badanymi stadami w obrębie płci z różnymi znakami
różnią się istotnie (P<0.05).
*, #
W 12. tygodniu wychowu średnia masa ciała samców i samic w stadzie MR była istotnie
(P < 0,05) wyższa o odpowiednio 376,4g i 369,2g w porównaniu do ptaków ze stada UPWr. W
obrębie badanych grup pochodzeniowych jedynie w stadzie UPWr w 12. tygodniu życia gęsi
stwierdzono statystyczne różnice w masie ciała między analizowanymi grupami samców.
Gąsiory grupy D cechowała istotnie (P < 0,05) wyższa masa ciała w odniesieniu do pozostałych
trzech grup. Analiza porównawcza długości grzebienia mostka między badanymi stadami
wykazała istotnie (P < 0,05) dłuższy grzebień (o 0,7 cm) u samic stada UPWr. Podobnie jak w
8. tygodniu życia gęsi ze stada UPWr, w 12. tygodniu długość grzebienia mostka różniła się
statystycznie jedynie w grupach samic i była istotnie (P < 0,05) wyższa w grupie A (16,1 cm) i
D (16,4 cm) w porównaniu do samic z grupy C (15,9 cm). W stadzie MR wystąpiły statystyczne
różnice w długości grzebienia mostka u obu płci, gdzie w grupach C; D (16,9 cm) samców była
istotnie (P < 0,05) większa w porównaniu do grup B (16,6 cm) i A (16,7 cm), a samic w grupach
B, C (15,5 cm) w odniesieniu do A i D (15,3 cm). Średnia grubość mięśnia piersiowego samic
stada UPWr była o 0,5 cm (P < 0,05) wyższa w porównaniu do samic stada MR. W obrębie
grup pochodzeniowych samców stada UPWr pomiar grubości mięśnia piersiowego wykazał
istotnie wyższą (P < 0,05) wartość w grupie D (2,4 cm), w porównaniu do grupy C (2,2 cm)
(Tabela 2). Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że badane populacje gęsi
biłgorajskiej różnią się pod względem badanych cech. Różnice mogły być spowodowane
odmiennymi warunkami środowiskowymi, w których prowadzono wychów ocenianych
populacji.
Tabela 2 Masa i wymiary ciała gęsiorów biłgorajskich z czterech grup pochodzeniowych, określana w
12. tygodniu wychowu dla stada utrzymywanego w Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu
(UPWr) oraz Majątku Rutka (MR) (średnia ± odchylenie standardowe; v- współczynnik zmienności)
Długość grzebienia
Grubość mięśni
mostka (cm)
piersiowych (cm)
Grupa Płeć
UPWr
MR
UPWr
MR
UPWr
MR
4670,0 b;* 5029,9 ab; #
17,8 *
16,7 b; #
2,3 ab
2,1
♂
±373,0
±231,3
±0,9
±0,3
±0,4
±0,1
v=7,9
v=4,6
v=8,7
v=2,0
v=8,7
v=7,2
A
3931,0
4193,4
16,1 a;*
15,3 b; #
2,3 *
1,8 #
♀
±354,0
±267,1
±0,9
±0,5
±0,2
±0,1
v=9,0
v=6,4
v=5,4
v=2,93
v=10,7
v=6,9
4500,0 b; *
4994,1 #
16,7
16,6 b
2,3 ab; *
2,0 #
♂
±261,0
±335,6
±0,9
±0,3
±0,2
±0,2
v=9,0
v=6,7
v=5,7
v=1,9
v=9,2
v=8,6
B
3850,0 *
4103,4 #
16,0 ab; *
15,5 a; #
2,3 *
1,7 #
♀
±334,0
±300,0
±779,0
±0,3
±0,2
±0,1
v=8,6
v=7,3
v=4,9
v=2,2
v=8,3
v=8,0
4510,0 b;*
5054,3 #
17,0
16,9 a
2,2 b
2,0
♂
±446,0
±304,2
±1,1
±0,2
±0,2
±0,2
v=9,9
v=6,0
v=6,8
v=1,2
v=10,6
v=7,8
C
3870,0 *
4270,7 #
15,9 b; *
15,5 a; *
2,2 *
1,7 #
♀
±437,0
±261,3
±0,9
±0,3
±0,3
±0,1
v=11,2
v=6,1
v=5,4
v=1,9
v=11,4
v=6,7
4980,1 a;*
5116,0 #
17,0
16,9 a
2,4 a; *
2,0 #
♂
±354,4
±202,7
±1,0
±0,2
±0,1
±0,1
v=7,1
v=4,0
v=5,8
v=1,0
v=3,8
v=6,5
D
3920,0 *
4271,9 #
16,4 a; *
15,3 b; #
2,2 *
1,6 #
♀
±399,0
±298,6
±0,9
±0,4
±0,2
±0,1
v=10,1
v=6,9
v=5,5
v=2,6
v=10,1
v=8,4
4665,0 *
5041,4 #
17,0
16,7
2,2
2,0
♂
±378,9
±278,1
±1,0
±0,2
±0,2
±0,2
v=8,1
v=5,5
v=5,9
v=1,2
v=9,1
v=10
Średnia
*
*
*
#
#
3892,5
4261,7 ±
16,1
15,4
2,2
1,7 #
♀
±394,0
268,1
±0,9
±0,4
±0,2
±0,1
v=10,1
v=6,2
v=5,6
v=2,6
v=9,1
v=5,9
a,b
- wartości średnie dla cechy w kolumnach w obrębie badanego stada oraz płci z różnymi literami
różnią się istotnie (P<0.05),
Masa ciała (g)
- wartości średnie dla cechy między badanymi stadami w obrębie płci z różnymi znakami różnią się
istotnie (P<0.05).
*, #
W populacji gęsi biłgorajskich utrzymywanych przez Uniwersytet Przyrodniczy we
Wrocławiu nie stwierdzono padnięć samców, a samic wynosiły 8,0%, natomiast w stadzie
utrzymywanym w Majątku Rutka odpowiednio 8,0 i 6,0%.
Przeprowadzona zgodnie z założeniami projektu analiza parametrów nieśności oraz
wartości biologicznej jaj wykazała różnice w analizowanych parametrach. W stadzie MR
początek nieśności (10%) uzyskano w trzecim tygodniu stycznia, a w stadzie UPWr w trzecim
tygodniu lutego. Okres użytkowania nieśnego wynosił 20 i 21 tygodni, odpowiednio w stadzie
UPWr i MR. W stadzie UPWr wykazano szybsze tempo i bardziej intensywną nieśność - 40,0
szt. jaj/nioskę, natomiast szczyt nieśności - 38,0%, i wytrwałość nieśności - 20 tygodni, były
porównywalne (Wykres 1, Tabela 3). Podobnie jak w przypadku wskaźników wychowu,
wykazane różnice w parametrach nieśności mogły być również spowodowane czynnikami
środowiskowymi, w tym żywieniem.
Wykres 1. Krzywa nieśności gęsi biłgorajskich utrzymywanych przez Uniwersytet
Przyrodniczy we Wrocławiu (UPWr) oraz Majątek Rutka (MR)
40
35
30
[%]
25
20
15
10
5
0
I
II
III
nieśność (%) gęsi UPWr
IV
V
VI
nieśność (%) gęsi MR
Analiza masy jaj w szczycie nieśności wykazała istotnie (P < 0,05) wyższy parametr w
stadzie MR (175,7g) w porównaniu do stada UPWr (163,0g), jednocześnie przy mniejszej
zmienności masy jaj w stadzie MR (12,5%) w porównaniu do stada UPWr (16,3%) (Tabela 3).
Poziom zapłodnienia jaj nie różnił się statystycznie między badanymi stadami (Tabela 3). Brak
różnic w procencie zapłodnienia jaj wskazuje na możliwość zwiększenia stosunku płci ♂:♀ z
1:3 do 1:4, jednak poziom zapłodnienia oscylujący na poziomie 72-74% należy uznać za mało
satysfakcjonujący ekonomicznie. Dlatego należy szukać kryteriów selekcyjnych, na podstawie
których, będzie wykonywany wybór samców reproduktorów np. budowa organu
kopulacyjnego gęsiorów biłgorajskich. Uzyskany wyższy (P ˃ 0,05) procent wylęgu piskląt z
jaj nałożonych oraz istotnie (P < 0,05) wyższy procent wylęgu piskląt z jaj zapłodnionych w
stadzie UPWr (odpowiednio 60,2 i 82,5) w odniesieniu do MR (odpowiednio 51,8 i 74,2),
mogły być związane z wyższą wartością biologiczną jaj, czynnikami oddziaływującymi na jaja
podczas magazynowania i transportu do Zakładu Wylęgu Drobiu, a także techniką inkubacji
(Tabela 3).
Tabela 3. Wskaźniki reprodukcyjne dwóch populacji gęsi biłgorajskich utrzymywanych w
Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu (UPWr) oraz w Majątku Rutka (MR) (średnia ±
odchylenie standardowe)
Stado hodowlane
UPWr
(MR)
najwyższego
35,9
36,0
średniego
40,0
37,0
941
771
163,0 a±16,3
175,7 b±12,5
6786
8695
Wskaźnik zapłodnienia jaj (%)
72,5±14,6
74,2±18,0
Wyląg piskląt z jaj (%):
nałożonych
60,2±16,0
51,8±18,5
zapłodnionych
82,5 a±12,7
67,4 b±11,0
24,1
20,9
Liczba jaj w przeliczeniu
na nioskę stanu (szt.):
Liczba jaj podlegających ocenie masy (szt.)
Masa jaj (g)
Liczba jaj nałożonych (szt.)
Liczba piskląt od nioski (szt.)
Wartości średnie w wierszach oznaczone różnymi literami wskazują istotne różnice między badanymi
grupami (P < 0,05).
a,b
U gęsi biłgorajskich utrzymywanych w dwóch czteroletnich stadach reprodukcyjnych,
średni wskaźnik zapłodnienia jaj wynosił 73,1%, a wyląg z jaj nałożonych i zapłodnionych
odpowiednio 57,5 i 77,9% (Wykres 2).
Wykres 2. Uśredniony wskaźnik zapłodnienia jaj (%) oraz wylęgowości piskląt (%) w
badanych stadach gęsi biłgorajskich (średnie; odchylenie standardowe)
90
77,9
73,1
80
57,5
70
60
[%]
50
40
30
20
10
0
zapłonienie jaj
wyląg piskląt z jaj nałożonych
wyląg piskląt z jaj
zapłodnionych
Podsumowując wyniki prezentowanych badań, można stwierdzić, że analizowane stada
gęsi charakteryzuje podobna nieśność oraz procent zapłodnienia jaj, natomiast różne wskaźniki
wylęgowości piskląt, co przełożyło się na niższą liczbę piskląt uzyskiwanych od nioski w
stadzie MR, a tym samym niższą ekonomikę produkcji (Tabela 3).
Uzyskane wyniki analiz dwóch stad gęsi biłgorajskich wykazały między nimi różnice w
niektórych ocenianych parametrach reprodukcyjnych. W związku z tym wydaje się zasadne
kontynuowanie obserwacji obu stad, celem oceny wpływu warunków środowiskowych oraz
oddziaływania różnego stosunku płci na wskaźniki zapłodnienia i wylęgowość piskląt w
pierwszym roku użytkowania reprodukcyjnego.