Cele konferencji: Ramowy program konferencji: KIERMASZ

12 lutego 2011 roku w budynku Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Toruńskiej odbyła się
ogólnopolska konferencja instruktorska pod hasłem: „Tam, gdzie nie jeżdżą tramwaje”, organizowana
przez Centralną Szkołę Instruktorską ZHP przy współudziale Wydziału ds. wspierania nauczycieli oraz
Zespołu Kadry Kształcącej Hufca Toruń. W spotkaniu poświęconym harcerstwu na wsi i w małych
miastach uczestniczyło 39 osób z 9 chorągwi. Komendantem konferencji była hm. Lucyna
Czechowska.
Cele konferencji:
a) wymiana doświadczeń i tzw. dobrych praktyk pomiędzy instruktorami pracującymi w środowiskach
wiejskich i małych miast,
b) zebranie materiału na temat specyfiki potrzeb kształceniowych takich środowisk harcerskich,
c) wypracowanie programu pozyskiwania kadry spośród osób dorosłych, w tym opracowanie standardów
kursów przewodnikowskich dla nauczycieli i kleryków.
Konferencja nie miała na celu bezpośredniego szkolenia osób dorosłych do funkcji drużynowych.
Ramowy program konferencji:
9.30-10.00
Rejestracja uczestników konferencji
10.00-10.05 Rozpoczęcie konferencji
10.05-10.45 Referaty wprowadzające do tematu:
- Harcerstwo na wsi i w małych miastach w liczbach (na podstawie danych statystycznych)
- Harcerstwo a szkoła. Partnerzy w wychowaniu
- Prawdziwe przypadki z życia wiejskiej drużyny harcerskiej
10.45-17.00
KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK
KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST
10.45-13.15 Instruktor/drużynowy w środowiskach
MODUŁ NAUCZYCIELE
MODUŁ KLERYCY
wiejskich i małomiasteczkowych
Dotychczasowe
Klerycy i księża jako
doświadczenia w
potencjalni drużynowi
kształceniu nauczycieli
w środowiskach wsi i
do funkcji drużynowych
małych miast
13.15-14.00 Obiad
14.00-17.00 Specyfika pracy w środowiskach
Wypracowanie
Wypracowanie
wiejskich i małomiasteczkowych
programu pozyskiwania programu pozyskiwania
kadry z grona
kadry związanej z
nauczycieli
Kościołem Katolickim
17.00-18.00 Wspólne podsumowanie konferencji
18.00-19.00 Msza święta
1
Koncepcja programowa modułów:
Konferencja została przeprowadzona w formie warsztatowej, zakładającej jak najaktywniejszy udział
uczestników. Program konferencji był podzielony na moduły, które odbywały się równolegle.
KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK skierowany był do wszystkich instruktorów pracujących na co dzień w
środowiskach wiejskich i małych miast lub z nimi (drużynowych, szczepowych, namiestników), w tym
nauczycieli już pełniących funkcje instruktorskie.
Moderator modułu KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK: phm. Kamila Kolaska
KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST skierowany był w pierwszej kolejności do
chorągwianych szkół instruktorskich, chorągwianych i hufcowych zespołów kadry kształcącej oraz
wszystkich innych instruktorów zaangażowanych w kształcenie zarówno dorosłych, jak i młodzieży ze
środowisk wiejskich i małych miast. Ponadto, uczestnikami modułu KLERYCY byli także harcerscy
kapelani oraz członkowie harcerskich kręgów kleryckich.
Moderatorzy modułu NAUCZYCIELE: hm. Jolanta Szadkowska, hm. Lucyna Szypulska-Kamyk
Moderatorzy modułu KLERYCY: hm. Lucyna Czechowska, ks. pwd. Marcin Staniszewski
Referaty wprowadzające:
Moduły warsztatowe poprzedziły trzy referaty wprowadzające do tematu.
HARCERSTWO NA WSI I W MAŁYCH MIASTACH W LICZBACH, opracowany na podstawie danych
statystycznych z systemu ewidencji ESHD, miał na celu przedstawienie porównania drużyn miejskich i
wiejskich pod względem ilości, stosunku jednostek koedukacyjnych do dysedukacyjnych oraz płci i wieku
drużynowych. Załącznik nr 1.
Prelegent: pwd. Anna Bielawiec-Osińska
HARCERSTWO A SZKOŁA. PARTNERZY W WYCHOWANIU skupiony wokół prawnych ram współpracy
ZHP i MEN, elementów Harcerskiego Systemu Wychowawczego zawartych w podstawie programowej
kolejnych etapów edukacyjnych oraz możliwości jakie stwarza przed nauczycielem podjęcie się funkcji
harcerskiego drużynowego. Załączniki nr 2 i 3.
Prelegent: hm. Lucyna Szypulska-Kamyk
PRAWDZIWE PRZYPADKI Z ŻYCIA WIEJSKIEJ DRUŻYNY HARCERSKIEJ był relacją drużynowej 51
DSH „Pomarańczarnia” (51 Szczep Harcerski "Pomarańczowy" ze Zdziechowy) z niezwykłego harcerskiego
wyzwania – wyprawy nad brzeg oceanu dla odnowienia Przyrzeczenia Harcerskiego, jakiego podjęło się
jedno ze środowisk wiejskich naszego kraju.
Prelegent: pwd. Katarzyna Zaremba
2
I Wnioski z modułu KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK:
Moduł KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK cieszył się największym zainteresowaniem uczestników konferencji
– wzięło w nim udział 16 osób. Moduł wypracował wiele wniosków, w tym zestawienie kwestii, z jakimi
na wsi jest harcerstwu łatwiej/trudniej niż w mieście, zbiór problemów, na jakie instruktorzy na wsi
mogą natrafić oraz przede wszystkim typowe problemy wraz z przykładowymi sposobami na radzenie
sobie z nimi.
PROBLEMY INSTRUKTORÓW NA WSI I W MAŁYCH MIASTACH:
Aby móc pomóc środowiskom harcerskim pracującym na wsi i w małych miastach trzeba położyć nacisk
na kadrę – zrozumieć, jakie problemy spotykają instruktorów i próbować im przeciwdziałać.
PROBLEMY TYPOWE DLA
WSZYSTKICH INSTRUKTORÓW
ZHP (TAKŻE TYCH
DZIAŁAJĄCYCH NA WSI):
PROBLEMY TYPOWE DLA
INSTRUKTORÓW PRACUJĄCYCH
NA WSI
- godzenie funkcji wychowawcy klasy
z funkcją drużynowego bywa
problematyczne;
- studiowanie w miastach oddalonych
od środowiska działania drużyny.
PROBLEMY ZWIĄZANE Z
RODZICAMI, SZKOŁĄ
DZIAŁANIA
- jeśli instruktor jest studentem
to w czasie ferii wypada mu
sesja;
- w klasach maturalnych brak
czasu (bo korepetycje);
- ciężkie wybory: rodzinadziecko czy drużyna?;
- brak wsparcia w najbliższym
środowisku: rodzice, partner,
znajomi, współpracownicy;
- za dużo obowiązków;
- praca/studia w weekendy, a
gdzie czas na biwaki?.
- uprzedzenia ze strony
środowiska;
- nieprzychylność dyrekcji szkoły.
PROBLEMY Z HARCERSKĄ
STRUKTURĄ
- biurokracja (dużo wypełniania
papierów, załatwiania).
PROBLEMY ZE
STOSOWANIEM METODY
HARCERSKIEJ W
PRAKTYCE
- zbyt mało środków finansowych
na działalność drużyny;
- brak chęci do pracy społecznej
w harcerstwie (wypalenie się)
wielu osób;
PROBLEMY ZWIĄZANE Z
GODZENIEM PRZEZ
INSTRUKTORA RÓŻNYCH
RÓL SPOŁECZNYCH
- szkoła nie jest przychyla
instruktorom pochodzącym spoza
niej;
- rodzice dzieci często nie mają
zaufania do młodych drużynowych, a
wszyscy starsi wyjeżdżają na studia
poza środowisko działania drużyny;
- hufiec bardziej współpracuje z
instruktorami z miasta niż ze wsi;
- brak wsparcia ze strony Komendy
Hufca, która z reguły jest daleko i
nie rozumie z jakimi problemami
borykają się instruktorzy środowisk
wiejskich;
- brak w Hufcu polityki wspierającej
integrację drużyn miejskich i
wiejskich;
- brak odpowiednich, dostosowanych
dla potrzeb instruktorów ze wsi
kursów drużynowych.
- brak starszych, doświadczonych
instruktorów, którzy mogli by
wspierać młodych radą i
doświadczeniem;
- pełnienie funkcji bez
3
- nieumiejętność planowania
własnego czasu;
- niedojrzałość młodych
instruktorów.
odpowiedniego przygotowania do
niej;
- brak ciągu wychowawczego (często
w jednej drużynie są dzieci ze
wszystkich 4 grup wiekowych bo jest
tylko jedna drużyna w okolicy);
- ciężko znaleźć i wychować
następcę;
- kształcenie młodej kadry przez
młodzież (przydali by się
doświadczeni ludzie, a nie tylko
kształceniowcy-teoretycy);
- brak osób w wieku umożliwiającym
dołączenie do kadry (każda osoba
powyżej 16 lat ma już funkcję:
przybocznego, zastępowego);
- prowadzenie drużyny w innej
miejscowości (często z dużej
odległości);
- dojazdy do szkoły utrudniają
prowadzenie regularnych zbiórek;
- brak drużyn nieprzetartego szlaku.
KWESTIE Z JAKIMI HARCERSTWU NA WSI JEST ŁATWIEJ/TRUDNIEJ NIŻ W MIEŚCIE:
Kluczem do efektywnego działania i wspierania działania harcerstwa na wsi i małych miastach jest
zrozumienie, iż nie jest ono gorsze, a inne od harcerstwa w wielkich miastach. Można wymienić
zarówno sprawy, z którymi instruktorom ze takich środowisk łatwiej jest sobie poradzić, jak i te, które są
na wsiach dużo trudniejsze. Wypracowany podczas modułu zestaw takich „kwestii” zamieszczony jest
poniżej.
KWESTIE Z JAKIMI HARCERSTWU NA WSI
KWESTIE Z JAKIMI HARCERSTWU NA WSI JEST
JEST ŁATWIEJ NIŻ W MIEŚCIE
TRUDNIEJ NIŻ W MIEŚCIE
NASTAWIENIE DZIECI
+ dzieciaki są chętne do wstępowania
harcerstwa, na nabory przychodzi sporo osób
do - trudność z zaakceptowaniem harcerzy przez
rówieśników (zasada, że harcerz nie pije i nie pali
nie jest popularna wśród młodzieży, która żyjąc w
małej społeczności może wywierać i często
wywiera na harcerzy presję)
+ należeć do harcerstwa to „coś” (dzieci chętniej - młodzież nie chce wstępować, bo woli palić,
chodzą w mundurze itp.)
imprezować, nie chce wymagać od siebie
(harcerstwo jest za trudne, łatwiej być w kole
turystycznym itp.)
+ harcerstwo wzbudza ambicje, młodzi ludzie - dzieci zaczynają się sprzeciwiać rodzicom, bo
chcą dalej się uczyć, a nie zostawać na wsi i żyć poznają inne ideały niż te, w których dotąd się
tak jak ich rodzice, dziadkowie
wychowywały (np. rodzice chcą by dziecko zostało
na gospodarstwie, a ono chce się dalej uczyć by
być „kimś lepszym”)
+ młodzież na wsi podobno jest mniej zepsuta niż - młodzież jest bardziej podatna na wszelkie
w mieście (ale niestety i to się zmienia)
wpływy
+ harcerki są aktywne w drużynie, szkole i parafii - te same osoby maja sporo obowiązków, często
nie dają rady, muszą z czegoś zrezygnować
+ dzieci podchodzą bardziej poważnie do - nie ma problemu z zachęceniem do harcerstwa
harcerstwa
i
są
zdolne
do
poświęceń dzieci w wieku zuchowym i harcerskim, ale im
(przyjeżdżają/przychodzą na zbiórki nawet kilka dalej tym trudniej (szczególnie, iż szkoły
4
kilometrów)
kolejnych poziomów edukacji często są w różnych
miejscowościach)
+ będąc w kadrze jest się „kimś” (dzieciaki są
uległe na działanie autorytetu drużynowego)
+ młodzi ludzie są przyzwyczajeni do trudności,
poświęcenia, wysiłku, słowności
NASTAWIENIE RODZICÓW
- rodzice traktują harcerstwo jak zabawę i gdy
dzieci idą do liceum każą im „się wypisywać”, bo
szkoda czasu
rodzice
sprzeciwiają
się
zbytniemu
„edukowaniu” dzieci, wobec których mieli już
swoje plany
- rodzice za bardzo wyręczają dzieci, ma się
czasami wrażenie, że rodzicom bardziej zależy niż
dzieciom,
NASTAWIENIE SOJUSZNIKÓW (SZKÓŁ, PARAFII ITP.) I ŚRODOWISKA DZIAŁANIA
+ łatwiej jest uzyskać miejsce na harcówkę
- ludzie uważają, ze tylko to, co prowadzą
nauczyciele jest dobre, nie rozumieją jak młodzież
może
wychowywać
dzieci?
Przecież
to
„gówniarze”!
+ szkoły, parafie na ogół są bardzo przychylne i - teraz jest także na wsi spora konkurencja kół,
chcą by na ich terenie działały drużyny
klubów zainteresowania, w których tyle się nie
wymaga co w harcerstwie
+ gminy pomagają finansowo (np. załatwiając - dużo osób odchodzi, bo harcerstwo jest dla nich
darmowy transport na obóz)
za drogie (zakup munduru, koszt wyjazdów)
+ Koło Przyjaciół Harcerstwa – pomaga w - rzadko działa KPH
naprawach, przejazdach, interesuje się co się z
dziećmi dzieje
- na wsi każdy wszystko o Tobie wie, będąc
instruktorem stajesz się osobą publiczną
NASTAWIENIE WŁADZ HARCERSKICH
- małe zaangażowanie i pomoc władz odgórnych:
Chorągwi, Związku (brakuje instruktorów, którzy
by przyjeżdżali i pomagali)
- nie ma lokalnych instruktorów, brak kadr pod
Hufce
INNE CZYNNIKI
+ tworzenie tradycji harcerskich
+ otwartość i szczerość mieszkańców wsi, która
wpływa na lepsze wyniki harcerskiej pracy
wychowawczej
+ większość zbiórek jest w lesie, w terenie
+ „Na wsi kultura chrześcijańska jest bardziej
żywa i aktywniej kultywowana i to ułatwia
przekazanie im pewnych wartości, które są
zawarte w idei harcerskiej”
+ jest trudno, ale wyniki pracy instruktorskiej są
bardzo widoczne
- drużyny działają krótko, nie ma ciągłości
- brak środków finansowych na działalność na wsi
(wyjazdy są drogie i wiele osób nie jest na nie w
stanie pojechać, trudno zrobić obóz)
- rzadko zbiórki odbywają się w miastach
- ciężko jest zorganizować obóz, bo w czasie
wakacji dzieci z gospodarstw pomagają swoim
rodzicom podczas żniw i wykopek
- brakuje kadry, co ktoś nadaje się do kadry to
wyjeżdża ze wsi do dużego miasta na studia lub
idzie do pracy i nie ma czasu
+ młodzi ludzie mają szanse być wodzami, - wiele harcerek ze wsi nie posiada munduru, co
zarządzać, zyskują dobrą praktykę
może powodować, że mogą czuć się biedniejsze,
gorsze
+ dla polskiej młodzieży wiejskiej harcerstwo - trudności w pozyskaniu sprzętu na biwak, obóz
często bywa jedyną szansą na wyjście poza rutynę
codziennych obowiązków w gospodarstwach
5
domowych, poznanie ludzi, świata
+ harcerstwo to często jedna z nielicznych
możliwości rozrywki, częstszego, pozaszkolnego
kontaktu z rówieśnikami
+ dla młodych jest to etap w życiu, dzięki
harcerstwu odnajdują się w społeczności lokalnej
TYPOWE PROBLEMY ŚRODOWISK WIEJSKICH ORAZ SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z NIMI:
TYPOWE PROBLEMY
ŚRODOWISK WIEJSKICH
1. Drużynowi wyjeżdżają na studia lub są
pochłonięci przygotowaniem do matury
2. Brak wsparcia „we własnym środowisku”
(rodzina, znajomi, gmina)
3. Biurokracja
4. Dojazdy do szkoły (miejsca zbiórek)
5. Harcerstwo a praca zawodowa
instruktora?
6. Problemy z rodzicami
7. Brak funduszy, trudności z uzyskaniem
dofinansowań (prawie wszystkie działania
zależą od naszych nakładów finansowych)
8. Hufiec współpracuje z instruktorami z
miasta
9. Nieprzychylność dyrektorów szkół
SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z NIMI
a) racjonalne planowanie rozwoju kadry
(wychowanie następcy)
b) hufiec powinien stwarzać możliwości do dalszego
rozwoju byłych drużynowych
a) nie zamykanie świata harcerskiego na bliskie nam
osoby
b) warto rozmawiać i szukać kompromisu
c) „nie wstydźmy się i róbmy to co kochamy”
d) warto przełamywać stereotypy dotyczące harcerstwa
a) biurokracje trzeba zaakceptować (trzeba znać
konsekwencje nie przestrzegania lub „obchodzenia”
przepisów)
b) warto wyznaczyć osoby, które są ekspertami w tej
dziedzinie
a) dofinansowanie transportu przez gminę, dyrektora
szkoły
b) dyżury rodziców
a) opiekun jest zwolniony z opłaty lub płaci mniej
a) podstawa to bezpośredni kontakt z rodzicem, aby
rodzic znał drużynowego:
- dzień otwarty dla rodziców na obozie (np. udział
rodziców w zajęciach)
- organizacja rajdu/biwaku dla rodziców
- pokazanie planu pracy drużyny
a) szukanie sojuszników:
- wsparcie rodziców
- współpraca: z parafią, wójtem, leśniczym, fundacjami
b) akcje zarobkowe (pakowanie zakupów
hipermarkecie, akcja 1%, pomoc przy organizacji
festynów np. sprzedaż ciast, akcja znicz, sprzedaż
kartek bożonarodzeniowych i wielkanocnych)
c) pisanie projektów (młodzież w działaniu,
wyrównywanie szans)
d) poszukiwanie sponsorów (np. współpraca z PKPdarmowe przejazdy za noszenie koszulek podczas
wyjazdu,
e) korzystanie z pomocy np. Caritas (darmowe obiady
podczas biwaku, rajdu), MOPS
f) udział w kampaniach np. profilaktyka antyalkoholowa
tzw. „kapslowe”
a) zbiórka instruktorów raz w miesiącu
b) nie można zapomnieć o samorozwoju (konferencje,
zloty, kursu doszkalające)
a) wysyłanie kartek do dyrekcji ze wszelkich wyjazdów
b) pomoc przy organizacji np. apelu, festynu
6
10. Problemy z kształceniem harcerzy, brak
doświadczonych instruktorów, zbyt mało
praktyki na kursach
c) promowanie szkoły na zewnątrz (pomoc przy
organizacji drzwi otwartych)
d) utrzymywanie stałych kontaktów z dyrektorem
(dostarczanie planu pracy drużyny)
e) musimy pamiętać: „Każde działanie to dwustronna
współpraca”
a) szkolenia, kursy
b) nawiązanie kontaktu z instruktorami z innej chorągwi
c) reforma kształcenia w ZHP
7
I Wnioski z modułu KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST – NAUCZYCIELE
Moduł NAUCZYCIELE pomimo, iż był najmniej liczny (7 osób) zdołał wypracować wskazania do standardu
kursu przewodnikowskiego dla nauczycieli oraz generalne wnioski w kontekście sposobów pozyskiwania
nauczycieli do pracy w ZHP.
WNIOSKI ODNOŚNIE SPOSOBÓW POZYSKIWANIA NAUCZYCIELI DO PRACY W ZHP:
1. W małych miejscowościach do 5 tys. mieszkańców oraz na wsiach konieczne jest pozyskiwanie
nauczycieli do funkcji drużynowych lub ewentualnie opiekunów gromad i drużyn.
2. Należy opracować w hufcach system pozyskiwania nauczycieli, przygotowania ich do pełnienia
funkcji oraz dalszego wspierania w działaniu. Konieczna jest przy tym współpraca komendanta hufca z
dyrektorami szkół oraz stworzenie pozytywnego klimatu, wsparcia, zachęty z poziomu kuratoriów i
MEN. Wskazane jest również docieranie w społecznościach lokalnych do ludzi aktywnych,
społeczników zainteresowanych pracą z dziećmi i młodzieżą.
3.
Hufce
powinny
otrzymać
wsparcie
poprzez
specjalnie
opracowany
standard
kursu
przewodnikowskiego dla nauczycieli, uregulowania GK ZHP z MEN, ale same powinny je wdrażać oraz
projektować własne działania na swoim terenie w zależności od zdiagnozowanych potrzeb. Szczególnie
ważna jest tu współpraca z samorządami lokalnymi jako organami prowadzącymi szkół i przedszkoli.
4. Hufce powinny promować działalność wolontariacką drużynowych, instruktorów, a w tym
nauczycieli poprzez m.in. prasę i telewizję lokalną, nagrody w porozumieniu z dyrektorami szkół,
zaliczenie działań w ramach godzin „karcianych” nauczycieli, włączanie do planów rozwoju zawodowego.
5. W celu uniknięcia porzucania drużyn po ukończeniu stażu oraz mając na uwadze właściwą jakość
pracy metodą harcerską, konieczne jest podpisywanie z nauczycielami umów wolontariackich i
opisów funkcji (np. w konsultacji i za zgodą czy po porozumieniu z dyrektorem szkoły).
6. Konieczne jest
wprowadzenie na wyższe uczelnie pedagogiczne zajęć z zakresu metody i
metodyk harcerskich. Wsparciem mogą być również warsztaty organizowane przez centra
doskonalenia nauczycieli oraz HZKK czy CHZKK. Konieczne jest wydawanie podwójnych dyplomów i
zaświadczeń: harcerskich i państwowych. Stąd konieczność współpracy z lokalnymi ośrodkami
doskonalenia nauczycieli i podpisanie stosownych umów.
7. Należy wesprzeć dyrektorów szkół w pozyskaniu wiedzy na temat harcerstwa poprzez dotarcie
przez organy i portale dla dyrektorów np. „Dyrektor szkoły”. Należy opracować poradnik dla dyrektorów
szkół (harcerstwo w pigułce).
8. Należy zachęcać rodziców do wsparcia działań harcerskich i zaangażowania się w działalność
gromad i drużyn. Proponuje się przygotowywanie warsztatów i krótkich form dla rodziców w
środowiskach.
9. Należy przełożyć język harcerski na język pedagogiki ogólnej lub ogólnie zrozumiały dla osób
niezrzeszonych.
10. System pozyskiwania nauczycieli powinien układać się w ciąg: pozyskiwanie, przeszkolenie, próba
instruktorska, wsparcie i kształcenie ustawiczne, satysfakcjonowanie.
11. Przy okazji wdrażania nowej propozycji programowej (robocza nazwa „regiony”), należy wzmocnić
8
lub odtworzyć struktury wsparcia drużynowych, w tym nauczycieli poprzez właściwe namiestnictwa i
kręgi instruktorskie.
12. Proponuje się przygotowywanie nauczycieli do pełnienia funkcji drużynowego lub opiekuna
drużyny, co wymaga innego sposobu ich przygotowania merytorycznego.
WSKAZANIA DO STANDARDU KURSU PRZEWODNIKOWSKIEGO DLA NAUCZYCIELI:
Kolorem czerwonym zaznaczono modyfikacje i uzupełnienia, zaś kolorem zielonym i przekreśleniem –
treści zbędne.
KURS PRZEWODNIKOWSKI DLA NAUCZYCIELI
I. CEL KURSU
Celem kursu jest przygotowanie członka ZHP do bycia instruktorem ZHP.
II. WYMAGANE TREŚCI ORAZ ZAMIERZENIA
TREŚCI
Podstawy
wychowawcze
(Informacyjnie +
materiały)
Wiedza o ZHP
Metoda harcerska
 „Podstawy wychowawcze ZHP”
 Cele, rola, misja ZHP, znaczenie
harcerstwa w społeczeństwie (dla
rodziny, szkoły, najbliższego
środowiska, miasta...),
 Kultywowanie tradycji i historii w
systemie wychowawczym ZHP
 Statut ZHP – co to za dokument i jak
jest zbudowany, struktura organizacji i
miejsce w niej drużynowego i drużyny
oraz prawa i obowiązki instruktora.
(Informacja odnośnie Statutu w
materiałach, szczegółowe
omówienie Struktury organizacyjnej)
 Podstawowe regulaminy – dotyczące
mundurów, odznak i oznak, musztry i
ceremoniału harcerskiego.
(Szczegółowe zajęcia)
 Ruch skautowy na świecie,
podstawowe informacje o WOSM i
WAGGGS.
 Przynależność do skautingu.
(Informacja w materiałach)
 ZHP a szkoła
Zamierzenia
Po kursie uczestnik będzie:
- znał dokument „Podstawy wychowawcze ZHP”
- znał misję i cele działania ZHP, umiał przekładać je na działanie
gromady/drużyny,
- miał świadomość kształtowania swoją postawą wizerunku ZHP,
- potrafił wykorzystać historię i tradycję harcerską do działań
wychowawczych w ZHP, rozumie związane z tym szanse i zagrożenia,
- potrafił korzystać ze Statutu ZHP,
- zna strukturę ZHP,
- wiedział, jaka jest rola instruktora w organizacji, jego prawa i obowiązki,
- znał zasady obowiązujące członków ZHP wynikające z regulaminu
mundurowego,
- potrafi stosować zasady musztry i ceremoniału harcerskiego w pracy
drużyny,
- miał świadomość przynależności harcerstwa do ruchu skautowego,
- miał podstawową wiedzę na temat organizacji skautowych, do których
należy ZHP,
 Elementy i cechy metody
- wiedział jak zorganizować współpracę gromady/drużyny ze szkołą,
- znał różnice pomiędzy prowadzeniem zajęć dodatkowych, a
prowadzeniem drużyny,
- znał rolę instruktora – nauczyciela w szkole,
- znał najważniejsze dokumenty regulujące współpracę pomiędzy
ZHP a MEN,
- znał elementy i cechy metody harcerskiej,
 Rozwój psychofizyczny dzieci i
młodzieży
- znał rozwój psychofizyczny, potrafił przełożyć go na pracę metodą
harcerską na poszczególnych etapach tego rozwoju,
 Metodyki grup wiekowych
- znał główne założenia poszczególnych metodyk,
- potrafił określić zastosowanie poszczególnych instrumentów
metodycznych,
- rozumiał znaczenie ciągu wychowawczego w procesie wychowania w
ZHP;
 Ciąg wychowawczy - szczepy
9
 System zastępowych, praca z
funkcyjnymi
 Instruktor jako wychowawca i opiekun
Instruktor wychowawca
Bezpieczeństwo
Podstawy
planowania pracy
Umiejętności
interpersonalne
zbędne
Hufiec jako
wspólnota
(omawiane
razem ze
strukturą)
Sojusznicy
gromady
/drużyny
- wiedział jak praca w szczepach wspiera funkcjonowanie ciągu
wychowawczego;
- znał rolę oraz zadania zastępowego i przybocznego,
- znał sposób funkcjonowania małej grupy w drużynie,
- umiał zaplanować kształcenie w drużynie,
- rozumiał treść Zobowiązania Instruktorskiego,
- poznał system stopni harcerskich
- umiał ułożyć próbę harcerską dla podopiecznych
- umiał zaplanować i przygotować Przyrzeczenie Harcerskie zgodnie
z obrzędowością środowiska
 Stopnie instruktorskie i praca w ZHP - wiedział, jakie uprawnienia państwowe wiążą się z rolą
drużynowego,
- rozumiał, jak może połączyć awans zawodowy z rolą drużynowego,
- potrafił zaplanować swój rozwój w oparciu o stopnie
instruktorskie,
- rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się
 Planowanie własnego rozwoju
- potrafił wyznaczyć sobie cele życiowe
 Stopnie instruktorskie, stopnie
- umiał zaplanować swój rozwój w oparciu o stopnie instruktorskie,
harc., uprawnienia i odznaki
stopnie harcerskie, uprawnienia i odznaki
 Godzenie różnych ról społecznych
- rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się
 Warsztat pracy instruktora
- wiedział, gdzie szukać informacji o ważnych sprawach Związku,
 Literatura i media
- umiał wzbogacić swój warsztat pracy korzystając z dostępnych
 Formy doskonalące
środków,
 Odpowiedzialność instruktora
- znał konsekwencje odpowiedzialności prawnej za podopiecznych
(drużynowego)
- znał podstawy prawne działalności gromady/drużyny i
 Podstawy prawne działalności
drużynowego, umiał znaleźć potrzebne mu w tym zakresie
instruktora
informacje
(w zakresie prawa państwowego i
- umiał znaleźć przepisy dotyczące organizacji imprez, biwaków,
Związkowego),
obozu
 Zasady bezpieczeństwa podczas
- umiał zorganizować bezpieczne zajęcia dla swoich podopiecznych,
imprez i biwaków,
przewidzieć potencjalne sytuacje niebezpieczne dla zdrowia oraz
 Zasady higieny pracy.
życia,
- umiał zachować się podczas wypadku
- znał zasady higieny pracy z dziećmi i młodzieżą.
 Planowanie krótko- i długoterminowe
- rozumiał potrzebę planowania, a szczególnie planowania pracy drużyny
(tylko pokazać różnice między
- znał zasady planowania (analiza sytuacji z uwzględnieniem potrzeb,
planowaniem w szkole i harcerstwie
definiowanie celów, budowanie zadań, zasady organizacji czasu,
oraz zapoznać z nomenklaturą
ocena)
harcerską)
- potrafił wyznaczyć cele i zamierzenia oraz na ich podstawie zaplanować
pracę.
 Komunikacja
- znał czynniki wpływające na proces komunikowania się
- umiał zachować się asertywnie,
- umiał udzielić informacji zwrotnej i przyjąć krytykę
 Funkcjonowanie w grupie
- umiał zdefiniować rolę instruktora – jako lidera
 Bycie liderem
- wiedział, jakie cechy i umiejętności wyróżniają lidera
 Umiejętność budowania grupy
- wiedział jakie procesy zachodzą w grupie
 Rozwiązywanie konfliktów
- wiedział, jakie jest znaczenie konfliktu w grupie
- umiał radzić sobie z podstawowymi sytuacjami konfliktowymi
 Motywowanie
- rozumiał potrzebę motywowania,
- potrafił przeprowadzić rozmowę motywującą,
- wiedział, z jakich instrumentów metodycznych może skorzystać
jako drużynowy w motywowaniu swoich podopiecznych,
 Współtworzenie wspólnoty hufcowej
- wiedział, na czym polega rola drużyn oraz kadry w budowie wspólnoty
przez jednostki organizacyjne i kadrę
hufcowej,
 Funkcjonowanie w zespole
- potrafił współdziałać w grupie instruktorów przy realizacji zadań,
instruktorskim lub wędrowniczym
- wiedział, jakie zespoły instruktorskie mogą mu udzielić wsparcia,
 Namiestnictwo
- znał rolę namiestnictwa,
 Kontakt z rodzicami i dyrekcjami
- wiedział, gdzie szukać sojuszników w pracy wychowawczej,
szkół – pozyskiwanie sojuszników; - był świadomy roli rodziców jako najważniejszych partnerów w
Ruch Przyjaciół Harcerstwa;
wychowaniu ich dzieci,
promocja drużyny i harcerstwa w
- potrafił przeprowadzić spotkanie z rodzicami,
środowisku
- wiedział, jak pozyskać sojuszników w szkole, na osiedlu, w
10
Dokumentacja
Finanse i
gospodarka
drużyny
 Znaczenie dobrej promocji dla
działalności drużyny
 Formy promowania drużyny
 Instrukcja gromady i drużyny
 Książka pracy drużyny w tym ESHD
 Zasady prowadzenia korespondencji
 Dokumentacja finansowo-gospodarcza
 (Drużyna – gdzie ją zarejestrować)
 Przepisy finansowe dotyczące drużyny
– regulamin wydany przez GK,
stosowanie przepisów w konkretnym
hufcu,
 Akcje zarobkowe – aspekty prawne,
pomysły na akcje zarobkowe dla
różnych grup wiekowych,
 Składka członkowska – znaczenie
wychowawcze,
 Wychowanie gospodarcze,
 Harcerskie formy pracy
 Wyjazdowe formy pracy podczas
roku szkolnego oraz HAL i HAZ
 Propozycje programowe ZHP
Program
 Techniki harcerskie
-
-
środowisku działania,
rozumiał rolę i znał formy promocji harcerstwa w środowisku lokalnym,
znał drogę służbową w kontaktach z sojusznikami,
rozumiał zasadność prowadzenia dokumentacji w drużynie,
wiedział jak może korzystać z Elektronicznego Systemu Harcerskich
Danych
znał zasady i organizację działania gromady i drużyny,
potrafił dopełnić formalności związanych z założeniem drużyny,
potrafił prowadzić dokumentację drużyny (książkę pracy,
korespondencję),
potrafił prowadzić dokumentację finansowo-gospodarczą drużyny,
znał zasady ochrony danych osobowych,
rozumiał przepisy znajdujące się w obowiązujących regulaminach
dotyczących działalności finansowej drużyny,
potrafił prowadzić finanse drużyny w sposób wymagany w danym hufcu,
potrafił znaleźć dla swojej środowiska harcerskiego odpowiedni sposób
prowadzenia akcji zarobkowej,
potrafił pracować ze składką członkowską: znał cel jej zbierania, potrafił
używać jej jako instrumentu do wychowania gospodarczego w
drużynach, zna sposoby zbierania składki,
potrafił prowadzić w drużynie wychowanie gospodarcze,
- znał harcerskie formy pracy oraz umiał dobrać je do
poszczególnych grup wiekowych,
- umiał zaplanować i przygotować grę terenową,
- znał regulaminy i przepisy BHP obowiązujące na koloniach/obozach,
- znał podstawowe zasady organizacji wypoczynku dzieci i
młodzieży podczas roku szkolnego oraz HAL i HAZ.
- znał aktualne propozycje programowe Głównej Kwatery oraz
swojej chorągwi/hufca,
- umiał dobrać propozycje programowe do potrzeb własnej drużyny,
- znał i potrafił zastosować podstawowe techniki harcerskie,
 Zasady dobrej zbiórki
- znał zasady dobrej zbiórki,
 Obrzędowość, harcerski styl,
piosenki i pląsy
- umiał zbudować obrzędowość drużyny,
- znał najpopularniejsze piosenki harcerskie i pląsy,
- rozumiał co oznacza „harcerski styl”.
III. WSKAŹNIKI ORGANIZACYJNE
1. Wymagania wobec uczestników:
 minimalny wiek – co najmniej 16 lat (rocznikowo)
 minimalna liczba uczestników – 10
 zalecana wielkość maksymalna drużyny kursowej – 20
2. Wymagania wobec kadry:
 komendant kursu – posiada odznakę kadry kształcącej,
 komenda kursu (przygotowująca kurs i obecna podczas trwania kursu) – co najmniej w stopniu przewodnika,
 liczba kadry (komendant i inni członkowie komendy) – minimum 1 osoba na 5 uczestników.
3. Inne sprawy organizacyjne
 Wskazówki dotyczące sposobu organizacji kursu: w sposób ciągły (jeżeli brak takich możliwości – to weekendowo); wskazane jest
wykorzystanie wielu form pozwalających kursantom na prawdziwe „przeżycie” kursu. Podsumowanie kursu winno uwzględniać
przeprowadzenie indywidualnych rozmów instruktorskich.
 Czas trwania kursu: minimum 5 dni (ewentualnie minimum trzy weekendy); ogółem minimum 45 h.
 Wskazówki w sprawie e-learningu: zajęcia w e-learningu nie powinny obejmować więcej niż 10% ogólnych treści kursu.
 Dyplomy:
- Kursanci, którzy spełnili warunki niezbędne do ukończenia kursu, otrzymują dyplom ukończenia kursu. Pozostali uczestnicy otrzymują
dyplom uczestnictwa w kursie (nie oznacza pozytywnego ukończenia kursu).
- Wystawiane są dwa dyplomy ukończenia: wewnętrzny (z nazewnictwem ZHP) i zewnętrzny (z nazewnictwem zrozumiałym poza
organizacją).
11
- Na dyplomach należy umieścić następujące dane: imię, nazwisko oraz numer PESEL kursanta, numer dyplomu, imię i nazwisko
komendanta kursu, numer jego OKK, nazwę zespołu organizującego kurs, treści i liczbę godzin trwania kursu z określeniem
procentowym liczby godzin zajęć zrealizowanych w e-learningu.
- Treści na dyplomie z sugerowaną liczbą godzin w blokach:
Dyplom wewnętrzny
Dyplom zewnętrzny
KURS PRZEWODNIKOWSKI
KURS WYCHOWAWCÓW HARCERSKICH
Podstawy wychowawcze – 1 h
Wiedza o ZHP – 8 h
Metoda harcerska – 7 h
Instruktor – wychowawca – 8 h
Bezpieczeństwo – 3 h
Podstawy planowania pracy – 1 h
Umiejętności interpersonalne – 10 h
Hufiec jako wspólnota – 1 h
Sojusznicy gromady/drużyny – 2 h
Dokumentacja – 3 h
Finanse i gospodarka drużyny – 3 h
Program – 11 h
Podstawy wychowawcze ZHP
Wiedza o ZHP
Metoda wychowawcza ZHP
Lider-wychowawca
Zasady bezpieczeństwa w pracy z młodzieżą
Podstawy planowania pracy
Umiejętności interpersonalne
Działanie struktur powiatowych ZHP
Współpraca z podmiotami wspierającymi prace NGO w
środowisku działania
Dokumentacja podstawowych jednostek ZHP
Finanse i gospodarka podstawowych jednostek ZHP
Letni i zimowy wypoczynek dzieci i młodzieży
Program podstawowych jednostek ZHP
Razem – 45h
 Sprawy formalne związane z organizacja kursu: kursy organizuje zespół na poziomie hufca, kadrę mianuje komendant hufca,
komendant kursu wydaje dyplomy (w tym zewnętrzne), komendant hufca publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs. Jeżeli
jest to kurs prowadzony przez zespół międzyhufcowy, to kadrę mianuje komendant chorągwi, komendant kursu wydaje dyplomy (w tym
zewnętrzne), komendant chorągwi publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs.
 Dokumentacja: program kursu jest przed kursem zatwierdzany przez szefa HZKK lub MHZKK oraz przesyłany do wiadomości ChZKK;
po kursie trafia do archiwum hufca dokumentacja: program, ocena i podsumowanie kadry, ocena uczestników, konspekty zajęć, lista
uczestników z numerami dyplomów, zestawienie wpływów i wydatków.
4. Warunki ukończenia kursu:
 aktywny udział uczestników we wszystkich zajęciach;
 wykonanie dodatkowego zadania lub zadań zleconych przez komendę kursu.
5. Ewaluacja:
 prowadzona przez uczestników: ocena całego kursu (opcjonalnie ocena każdych zajęć lub całego dnia);
 prowadzona przez kadrę: podsumowanie całego kursu (łącznie z podsumowaniem ocen uczestników) w formie pisemnej jako ostatni
dokument kursowy;
 wskazane jest przeprowadzenie dalszej ewaluacji po pół roku i po roku od daty przeprowadzenia kursu – badanie, jak wiedza zdobyta
na kursie jest wykorzystywana przez kursantów.
12
III Wnioski z modułu KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST – KLERYCY
Moduł KLERYCY zgromadził 11 osób. Owocem spotkania był katalog argumentów „za” i „przeciw”
pełnieniu przez młodych księży funkcji drużynowego, oraz zbiór pomysłów na niwelowanie argumentów
„przeciw”.
Udało
się
także
prześledzić
pod
kątem
specyfiki
kleryków
standardy
kursu
przewodnikowskiego i kursów drużynowych poszczególnych metodyk oraz ułożyć kompleksowy program
kształcenia kleryków skupionych w HKK do podjęcia się funkcji drużynowych w ZHP.
ARGUMENTY „ZA” I „PRZECIW” PEŁNIENIA FUNKCJI DRUŻYNOWEGO PRZEZ MŁODYCH KSIĘŻY
Zanim rozpocznie się rekrutowanie kadry spośród wyjątkowej grupy społecznej, jaką tworzą klerycy i
księża należy pochylić się nad ewentualnymi „za” i „przeciw” takiego rozwiązania. Poniższa tabelka
zawiera zbiór takich argumentów, wzbogaconych o pomysły na to, jak radzić sobie z potencjalnymi
minusami pracy harcerskiej księży.
ARGUMENTY „ZA” PEŁNIENIEM FUNKCJI DRUŻYNOWEGO PRZEZ MŁODYCH KSIĘŻY
PLUSY DLA JEDNOSTKI WYNIKAJĄCE Z
PLUSY DLA ORGANIZACJI WYNIKAJĄCE Z
PRZYNALEŻNOŚCI DO ORGANIZACJI
PRZYNALEŻNOŚCI MŁODYCH KSIĘŻY
+ rozwój osobowości, otwartości na innych
+ wiedza i umiejętności:
przygotowanie pedagogiczne
zdobyte i potwierdzone uprawnienia
hobby
dostęp do specjalistów i instytucji
+ kształcenie samodyscypliny
+ duszpasterstwo – opieka i wychowanie duchowe i
przygotowanie kadry do takich funkcji
+ nawiązywanie nowych znajomości, które mogą + znajomość środowiska działania i jego potrzeb
się później przydać także w pracy duszpasterskiej
pozwala na lepsze działanie istniejących
i
zakładanie nowych jednostek
+ możliwości dotarcia do młodzieży
+
wykorzystanie
sprawdzonych
metod
duszpasterskich i przełożenie ich do organizacji (w
ramach metody harcerskiej) i na odwrót
+ lepsza znajomość problemów młodzieży
+ środki trwałe, np. salki, pomieszczenia
+
+
+
+
+
pogłębienie tożsamości narodowej
kształcenie warsztatu pracy z młodzieżą
ciekawa forma spędzania czasu
okazja do poznawania świata
okazja do wymiany doświadczeń
ZAGROŻENIA DLA JEDNOSTEK WYNIKAJĄCE Z PRZYNALEŻNOŚCI DO ORGANIZACJI
ORAZ KONTRARGUMENTY
1. Zaniedbanie pracy
działającymi przy parafii
z
innymi
grupami a) grafik
b) działanie systemem zastępowym – ksiądz nie
musi być zawsze obecny
2. Ciągłe wyjazdy, nieobecność w duszpasterstwie a) dobra kadra w drużynie, praca z przybocznymi
3. Ksiądz powinien być dla wszystkich – dlaczego a) wszystko zależy od postawy księdza
ma wyróżnić jedną grupę (organizację)
4. Przeciągające się zbiórki, zabierające księdzu a) przestrzeganie rygoru czasowego
czas potrzebny do przygotowania się do porannej b) ćwiczenie samodyscypliny
mszy
5. Zmiany parafii – kto przejmie drużynę po a) kształcenie następcy od początku istnienia
wyjeździe księdza?
drużyny
b) współpraca ze szkołą, jakimś nauczycielem,
który w razie czego pomoże zachować ciągłość w
13
jednostce
6. Brak miejsca do przeprowadzania zbiórek (w a) salka
małych parafiach)
b) szkoła
c) remiza
d) GOK
e) MDK
ZAGROŻENIA DLA ORGANIZACJI WYNIKAJĄCE Z PRZYNALEŻNOŚCI KSIĘŻY
ORAZ KONTRARGUMENTY
1. Wyznaniowy charakter
organizacji nie wyznaniowej
drużynowego
w a) wychowanie duchowe jest ponad wyznaniami
b) dobrowolna przynależność do organizacji oraz
konkretnej jednostki
2. Małe doświadczenie praktyczne księdza – a) zdobycie umiejętności praktycznych podczas
drużynowego
kursów
b) zdobycie umiejętności praktycznych poprzez
współpracę KKH z drużynami świeckimi
3. Zmiany parafii – kto przejmie drużynę po a) wychowywanie następcy od początku działania
wyjeździe księdza?
drużyny
b) bieżące kształcenie kadry
4. Brak czasu w weekendy
a) prowadzenie zbiorek w tygodniu
b) organizowanie dwudniowych biwaków (piątek sobota)
c) organizowanie biwaków z innymi jednostkami,
których opiekunowie będą mogli przejąć obowiązki
drużynowego – księdza w niedzielę
5. Dystans młodzieży do księdza
a) ksiądz podczas zbiórek powinien mieć na sobie
mundur, a nie sutannę
b) otwartość względem młodych ludzi
c) przełamywanie stereotypów i schematów
związanych z księżmi
6. Problem godzenia różnych ruchów
a) stworzenie grafiku działania różnych organizacji
b) podział czasu pomiędzy organizacje
c) nawiązanie współpracy między organizacjami
d) stworzenie drużyny przy szkole, a nie przy
parafii przez księdza
PROGRAM PRZYGOTOWANIA KLERYKÓW DO PEŁNIENIA FUNKCJI DRUŻYNOWYCH:
Celem programu jest przygotowanie kleryków skupionych w harcerskich kręgach kleryckich do pełnienia
funkcji drużynowego każdego pionu wiekowego (poza zuchowym) funkcjonującego w ZHP.
POTRZEBA SPOŁECZNA I KORZYŚCI WYPŁYWAJĄCE Z PROPONOWANEGO ROZWIĄZANIA:
Ponieważ gro młodych księży na pierwszą parafię trafia na wieś, gdzie dostaje za zadanie pracować z
ministrantami/scholą/KSM, a harcerstwo na wsiach i w małych miastach jest wysoce sfeminizowane
CSI pragnie zaproponować program, który przyniesie wymierne korzyści przyszłej posłudze kleryków harcerzy oraz Organizacji.
W wyniku wdrożenia programu wszyscy mogą zyskać:
kręgi - wsparcie metodyczne poprzez kursy organizowane specjalnie dla ich członków,
klerycy - umiejętności pracy metodą harcerską z młodzieżą,
ZHP – odpowiedzialną i przeszkoloną kadrę wychowawczą.
14
ZAŁOŻENIA PROGRAMU:
Program podzielony jest na część stacjonarną, odbywająca się w ramach zbiórek kręgu w ciągu każdego
roku harcerskiego i część wyjazdową, realizowaną podczas HAL na corocznych obozach kleryków i
kapelanów lub Letniej Akcji Szkoleniowej ZHP.
1. W ramach części stacjonarnej realizowane są modułowo wymagania kursów drużynowych:
harcerskich, starszoharcerskich i wędrowniczych (z naciskiem na SH i W).
2. Moduły odbywają się podczas zbiórek kręgów i prowadzone są przez kształceniowców (z kręgu, jeśli
takowy ich posiada lub z najbliższego ZKK).
3. Moduły kursów drużynowych nie powinny przekraczać 50% wszystkich organizowanych w seminarium
zbiórek harcerskich. Najlepiej, aby odbywały się w terminach lżejszych od nauki i nie obłożonych
nadzwyczajnymi obowiązkami w ramach posługi kleryckiej.
4. Poza dostosowaniem miejsca i czasu do specyfiki uczestników zajęcia nie powinny stracić swojego
kursowego charakteru (wraz z zadaniami kursowymi, weryfikacją wiedzy, elementami praktycznymi).
5. Moduły dotyczyć mogą albo kolejno każdej z metodyk albo poszczególnych elementów metody
harcerskiej w odniesieniu do wszystkich grup wiekowych. Cykl trzech metodyk powinien się zamknąć w
2 latach (akademickich).
6. Część wyjazdowa obejmuje wymagania kursu przewodnikowskiego i realizowana jest podczas HAL
na corocznych obozach kleryków i kapelanów lub Letniej Akcji Szkoleniowej ZHP.
7. Wskazane jest, żeby klerycy zdobywali zarówno stopnie harcerskie, jak i instruktorskie od momentu
wejścia do kręgu, tak, aby po wyjściu z seminarium każdy z nich był przynajmniej przewodnikiem.
8. W przypadku kleryków, którzy nie należą do kręgu kleryckiego, a chcą się przygotować do pełnienia
funkcji instruktorskich w ZHP powyższy program poprzedzony jest krótką formą wyjazdową (biwakową)
na której będzie możliwość zapoznania się z HSW oraz praktyką harcerskiego stylu życia (namioty,
ogniska itp.).
PROMOCJA PROGRAMU:
1. Kapelan ZHP na zlocie rektorów – promocja
2. Spotkania z klerykami, w których seminariach nie działają kręgi
3. Zaproszenia kierowane do wszystkich seminariów
4. Krótka forma promująca ZHP dla kleryków niezrzeszonych
5. Promocja kontynuacji działalności harcerskiej harcerzy i instruktorów po wejściu do seminariów
6. Zakładanie kręgów, a nie działanie, jako pojedyncze osoby
7. Współpraca kapelanów z duszpasterzami
WSPÓŁPRACA KRĘGÓW KLERYCKICH Z HUFCAMI I CHORĄGWIAMI:
1. Założeniem była współpraca kręgów kleryckich z chorągwiami i tak powinno od formalnej strony
zostać
15
2. Współpraca z hufcami od strony harcerskiej tam, gdzie seminarium działa w mieście siedziby hufca lub
w pobliżu (a do siedziby chorągwi jest dużo dalej)
3. W chorągwiach łatwiej jest zorganizować kształcenie kręgów
4. Problemem jest zdobywanie BOKK przez księży i kleryków, bo kursy są w weekendy
WSKAZANIA DLA STANDARDU KURSU PRZEWODNIKOWSIEGO DLA KLERYKÓW:
Kolorem czerwonym zaznaczono modyfikacje i uzupełnienia, zaś kolorem zielonym i przekreśleniem –
treści zbędne.
KURS PRZEWODNIKOWSKI DLA KLERYKÓW
I.
CEL KURSU
Celem kursu jest przygotowanie kleryków skupionych w harcerskich kręgach kleryckich do bycia instruktorem ZHP oraz pełnienia funkcji
drużynowego po skończeniu studiów.
II.
WYMAGANE TREŚCI ORAZ ZAMIERZENIA
Podstawy
wychowawcze
Wiedza o ZHP
TREŚCI
 „Podstawy wychowawcze ZHP”
Zamierzenia Po kursie uczestnik będzie:
- znał dokument „Podstawy wychowawcze ZHP”,
 Cele, rola, misja ZHP, znaczenie
harcerstwa w społeczeństwie (dla
rodziny, szkoły, najbliższego
środowiska, miasta...)
 Kultywowanie tradycji i historii w
systemie wychowawczym ZHP
 Statut ZHP – co to za dokument i jak
jest zbudowany, struktura organizacji i
miejsce w niej drużynowego i drużyny
oraz prawa i obowiązki instruktora
 Podstawowe regulaminy – dotyczące
mundurów, odznak i oznak, musztry i
ceremoniału harcerskiego
- znał misję i cele działania ZHP, umiał przekładać je na działanie
gromady/drużyny,
- miał świadomość kształtowania swoją postawą wizerunku ZHP,
- potrafił wykorzystać historię i tradycję harcerską do działań
wychowawczych w ZHP, rozumie związane z tym szanse i zagrożenia,




Metoda harcerska


- potrafił korzystać ze Statutu ZHP,
- zna strukturę ZHP, (to wymaganie powinno być zrealizowane
bardzo szczegółowo)
- wiedział, jaka jest rola instruktora w organizacji, jego prawa i obowiązki,
- znał zasady obowiązujące członków ZHP wynikające z regulaminu
mundurowego,
- potrafi stosować zasady musztry i ceremoniału harcerskiego w pracy
drużyny, (bardzo ważne, aby zrobić to w praktyce i przećwiczyć np.
przeprowadzanie apelu)
Ruch skautowy na świecie,
- miał świadomość przynależności harcerstwa do ruchu skautowego,
podstawowe informacje o WOSM i
- miał podstawową wiedzę na temat światowych organizacji skautowych,
WAGGGS
których członkiem jest ZHP, (może być w formie pokazu
Przynależność do skautingu
multimedialnego)
Elementy i cechy metody
- znał elementy i cechy metody harcerskiej, (duży nacisk na tematy
związane z metodą)
Rozwój psychofizyczny dzieci i
- znał rozwój psychofizyczny, potrafił przełożyć go na pracę metodą
młodzieży
harcerską na poszczególnych etapach tego rozwoju, (skrócone na
zasadzie przypomnienia wiedzy ze studiów lub w ogóle pominięte)
Metodyki grup wiekowych
- znał główne założenia poszczególnych metodyk,
- potrafił określić zastosowanie poszczególnych instrumentów
metodycznych,
Ciąg wychowawczy – szczepy, związki - rozumiał znaczenie ciągu wychowawczego w procesie wychowania w
drużyn
ZHP;
- wiedział jak praca w szczepach i związkach drużyn wspiera
funkcjonowanie ciągu wychowawczego;
16
 Instruktor jako wychowawca i opiekun
 Rola osobistego przykładu instruktora
Instruktor wychowawca
 Planowanie własnego rozwoju
 Stopnie instruktorskie, stopnie harc.,
uprawnienia i odznaki
 Godzenie różnych ról społecznych




Bezpieczeństwo
(w formie elearningu przed
kursem, a na
kursie tylko 1h
podsumowania)




Warsztat pracy instruktora
Literatura i media
Formy doskonalące
Odpowiedzialność instruktora
(drużynowego)
Podstawy prawne działalności
instruktora
(w zakresie prawa państwowego i
Związkowego)
Zasady bezpieczeństwa podczas
imprez i biwaków
Zasady higieny pracy
Planowanie krótko- i długoterminowe
Podstawy
planowania pracy
 Komunikacja (raczej skrótowo)
Umiejętności
interpersonalne
Hufiec jako
wspólnota
Sojusznicy
gromady
/drużyny
Funkcjonowanie w grupie
Bycie liderem
Umiejętność budowania grupy
Rozwiązywanie konfliktów (nacisk na
tę część umiejętności
interpersonalnych)
 Motywowanie (nacisk na tę część
umiejętności interpersonalnych)




 Współtworzenie wspólnoty hufcowej
przez podstawowe jednostki
organizacyjne i kadrę
 Funkcjonowanie w zespole
instruktorskim lub wędrowniczym
 Namiestnictwo
 Kontakt z rodzicami i dyrekcjami szkół
– pozyskiwanie sojuszników; Ruch
Przyjaciół Harcerstwa; promocja
drużyny i harcerstwa w środowisku
 Znaczenie dobrej promocji dla
działalności drużyny
 Formy promowania drużyny
 Współpraca ZHP z Kościołem
- rozumiał treść Zobowiązania Instruktorskiego,
- potrafił określić, na czym polega rola i postawa instruktora: jako
opiekuna oraz jako wychowawcy (posługującego się metodą
harcerską),
- umiał określić wzór osobowy instruktora ZHP,
- wiedział, na czym polega osobisty przykład instruktora w skutecznym
stosowaniu metody,
- potrafił określić słabe i mocne strony własnego charakteru w kontekście
„bycia instruktorem” i potrafił wyznaczyć zadania do pracy nad sobą,
- potrafił wyznaczyć sobie cele życiowe
- umiał zaplanować swój rozwój w oparciu o stopnie instruktorskie,
stopnie harcerskie, uprawnienia i odznaki (duży nacisk na ten temat)
- rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się
- wiedział, jakie szanse i zagrożenia wynikają z łączenia roli
drużynowego i księdza, znał praktyczne przykłady z działalności
księży-drużynowych
- wiedział, gdzie szukać informacji o ważnych sprawach Związku,
- umiał wzbogacić swój warsztat pracy korzystając z dostępnych
środków,
- znał konsekwencje odpowiedzialności prawnej za podopiecznych,
- znał podstawy prawne działalności gromady/drużyny i drużynowego,
umiał znaleźć potrzebne mu w tym zakresie informacje,
- umiał znaleźć przepisy dotyczące organizacji imprez, biwaków, obozu,
- umiał zorganizować bezpieczne zajęcia dla swoich podopiecznych,
przewidzieć potencjalne sytuacje niebezpieczne dla zdrowia oraz życia,
- umiał zachować się podczas wypadku,
- znał zasady higieny pracy z dziećmi i młodzieżą,
- rozumiał potrzebę planowania, a szczególnie planowania pracy drużyny
- znał zasady planowania (analiza sytuacji z uwzględnieniem potrzeb,
definiowanie celów, budowanie zadań, zasady organizacji czasu,
ocena), (na podstawie planu pracy drużyny, nie abstrakcyjnie)
- potrafił wyznaczyć cele i zamierzenia oraz na ich podstawie zaplanować
pracę,
- znał czynniki wpływające na proces komunikowania się,
- umiał zachować się asertywnie,
- umiał udzielić informacji zwrotnej i przyjąć krytykę,
- umiał zdefiniować rolę instruktora jako lidera,
- wiedział, jakie cechy i umiejętności wyróżniają lidera,
- wiedział, jakie procesy zachodzą w grupie,
- wiedział, jakie jest znaczenie konfliktu w grupie,
- umiał radzić sobie z podstawowymi sytuacjami konfliktowymi,
- rozumiał potrzebę motywowania,
- potrafił przeprowadzić rozmowę motywującą,
- wiedział, z jakich instrumentów metodycznych może skorzystać jako
drużynowy w motywowaniu swoich podopiecznych,
- wiedział, na czym polega rola drużyn oraz kadry w budowie wspólnoty
hufcowej,
- potrafił współdziałać w grupie instruktorów przy realizacji zadań,
- wiedział, jakie zespoły instruktorskie mogą mu udzielić wsparcia,
- znał rolę namiestnictwa,
- wiedział, gdzie szukać sojuszników w pracy wychowawczej,
- był świadomy roli rodziców jako najważniejszych partnerów w
wychowaniu ich dzieci,
- potrafił przeprowadzić spotkanie z rodzicami i utrzymywać z nimi stały
kontakt,
- wiedział, jak pozyskać sojuszników w szkole, na osiedlu, w środowisku
działania,
- rozumiał rolę i znał formy promocji harcerstwa w środowisku lokalnym,
- znał drogę służbową w kontaktach z sojusznikami,
- wiedział na podstawie jakich zasad i porozumień współpracuje
ZHP z Kościołem Katolickim i umiał je stosować w pracy drużyny
17




Dokumentacja

Finanse i
gospodarka
drużyny






HALi HAZ
Techniki
harcerskie



Instrukcja gromady i drużyny
- rozumiał zasadność prowadzenia dokumentacji w drużynie,
Książka pracy drużyny w tym ESHD
- wiedział, jak może korzystać z Elektronicznego Systemu Harcerskich
Zasady prowadzenia korespondencji
Danych,
Dokumentacja finansowo-gospodarcza - znał zasady i organizację działania gromady i drużyny,
- potrafił dopełnić formalności związanych z założeniem drużyny,
- potrafił prowadzić dokumentację drużyny (książkę pracy,
korespondencję), (nacisk na pisanie rozkazów)
- potrafił prowadzić dokumentację finansowo-gospodarczą drużyny,
- znał zasady ochrony danych osobowych,
Przepisy finansowe dotyczące drużyny - rozumiał przepisy znajdujące się w obowiązujących regulaminach
– regulamin wydany przez GK,
dotyczących działalności finansowej drużyny,
stosowanie przepisów w
- potrafił prowadzić finanse drużyny w sposób wymagany w danym
konkretnym hufcu,
hufcu w ZHP
Organizacja biwaku
- potrafił zorganizować biwak pod kątem finansowo-organizacyjnym
Akcje zarobkowe – prawne aspekty,
- potrafił znaleźć dla swojej środowiska harcerskiego odpowiedni sposób
pomysły na akcje zarobkowe dla
prowadzenia akcji zarobkowej,
różnych grup wiekowych,
- potrafił pracować ze składką członkowską: znał cel jej zbierania, potrafił
Składka członkowska – znaczenie
używać jej jako instrumentu do wychowania gospodarczego w
wychowawcze,
drużynach, znał sposoby zbierania składki,
Wychowanie gospodarcze,
- potrafił prowadzić w drużynie wychowanie gospodarcze,
Rola obozu w życiu drużyny
- wiedział, jaką rolę pełni obóz w życiu drużyny,
Podstawowe zasady organizacji kolonii - znał regulaminy i przepisy BHP, obowiązujące na koloniach/obozach,
zuchowej / obozu harcerskiego
- znał podstawowe zasady organizacji wypoczynku dzieci i
młodzieży.
- umiał tworzyć program i fabułę drużyny na obozie.
Terenoznawstwo
- potrafił posługiwać się różnymi rodzajami map, wyznaczać
Pionierka i zdobnictwo
kierunki w terenie, posługiwać się kompasem/busolą,
Przyrodoznawstwo
- potrafił zbudować podstawowe urządzenia obozowe, wykonać
totem i inne podstawowe elementy zdobnictwa obozowego,
- znał najpopularniejsze zioła oraz potrafił je odpowiednio
wykorzystać
III. WSKAŹNIKI ORGANIZACYJNE
1. Wymagania wobec uczestników:
 minimalny wiek - co najmniej 16 lat (rocznikowo)
 minimalna liczba uczestników – 10
 zalecana wielkość maksymalna drużyny kursowej – 20.
2. Wymagania wobec kadry:
 komendant kursu – posiada odznakę kadry kształcącej;
 kadra stała (przygotowująca kurs i obecna przez cały czas trwania kursu) – co najmniej przewodnicy;
 liczba kadry stałej – minimum 2 osoby (minimum 1 osoba na 5 uczestników).
3. Inne sprawy organizacyjne
 Wskazówki dotyczące sposobu organizacji kursu: w sposób ciągły podczas HAL na corocznych obozach kleryków i
kapelanów lub Letniej Akcji Szkoleniowej ZHP (jeżeli nie ma możliwości takiego zorganizowania - to weekendowo); wskazane jest
wykorzystanie możliwie wielu form dających kursantom możliwość prawdziwego „przeżycia” kursu. Konieczna jest organizacja
podsumowania formy z indywidualnymi rozmowami instruktorskimi.
 Czas trwania kursu: minimum 6 7 dni (ewentualnie minimum trzy weekendy); minimum 59 h 62 h
 Wskazówki do e-learningu: zajęcia w e-learningu nie powinny obejmować więcej niż 10% ogólnych treści kursu.
 Dyplomy:
- Kursanci, którzy spełnili warunki ukończenia kursu otrzymują dyplom ukończenia kursu. Pozostali uczestnicy otrzymują dyplom
uczestnictwa w kursie (nie oznacza pozytywnego ukończenia kursu).
- Wystawiane są dwa dyplomy ukończenia: wewnętrzny (z nazewnictwem ZHP) i zewnętrzny (z nazewnictwem zrozumiałym poza
organizacją).
- Na dyplomach należy umieścić: imię, nazwisko oraz numer PESEL kursanta, numer dyplomu, imię i nazwisko komendanta kursu, jego
numer OKK, nazwę zespołu organizującego kurs, treści i liczbę godzin trwania kursu z określeniem procentowym liczby godzin zajęć
zrealizowanych w e-learningu.
- Treści na dyplomie z sugerowaną liczbą godzin w blokach:
18
Dyplom wewnętrzny
Dyplom zewnętrzny
KURS PRZEWODNIKOWSKI
KURS WYCHOWAWCÓW HARCERSKICH
Podstawy wychowawcze - 2 h
Wiedza o ZHP - 3 h 5 h
Metoda harcerska - 10 h
Instruktor – wychowawca - 8 h 5 h
Bezpieczeństwo - 3 h 1 h
Podstawy planowania pracy - 6 h
Umiejętności interpersonalne - 10 h
Hufiec jako wspólnota - 4 h
Sojusznicy gromady/drużyny - 2 h 4 h
Dokumentacja - 2 h 3 h
Finanse i gospodarka drużyny - 2 h 4 h
HAL i HAZ - 2 h
Techniki harcerskie 6 h
Podstawy wychowawcze ZHP
Wiedza o ZHP
Metoda wychowawcza ZHP
Lider-wychowawca
Zasady bezpieczeństwa w pracy z młodzieżą
Podstawy planowania pracy
Umiejętności interpersonalne
Działanie struktur powiatowych ZHP
Współpraca z podmiotami wspierającymi prace NGO w
środowisku działania
Dokumentacja podstawowych jednostek ZHP
Finanse i gospodarka podstawowych jednostek ZHP
Letni i zimowy wypoczynek dzieci i młodzieży
Praktyczne umiejętności obozowania w lesie
Razem – 54 h 62 h
 Sprawy formalne związane z organizacja kursu: kursy organizuje zespół na poziomie hufca, kadrę mianuje komendant hufca,
komendant kursu wydaje dyplomy (w tym zewnętrzne), komendanta hufca publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs. Jeżeli
jest to kurs prowadzony przez zespół międzyhufcowy to kadrę mianuje komendant chorągwi, komendant kursu wydaje dyplomy (w tym
zewnętrzne), komendanta chorągwi publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs.
 Dokumentacja: program kursu jest przed kursem zatwierdzany u szefa HZKK lub MHZKK oraz przesyłany do wiadomości ChZKK;
dokumentacja po kursie trafia do archiwum hufca: program, ocena i podsumowanie kadry, ocena uczestników, konspekty zajęć, lista
uczestników z numerami dyplomów, zestawienie wpływów i wydatków.
4. Warunki ukończenia kursu:
 aktywny udział we wszystkich zajęciach;
 wykonanie dodatkowego zadania zadań zleconych przez komendę kursu.
5. Ewaluacja:
 prowadzona przez uczestników: ocena całego kursu (opcjonalne ocena każdych zajęć lub całego dnia);
 prowadzona przez kadrę: podsumowanie całego kursu (łącznie z podsumowaniem ocen uczestników) w formie pisemnej jako ostatni
dokument kursowy;
 wskazane jest przeprowadzenie dalszej ewaluacji po pół roku i po roku – badanie jak wiedza zdobyta na kursie jest wykorzystywana
przez kursantów.
19
IV REKOMENDACJE KOMENDANTA KONFERENCJI ODNOŚNIE WSPIERANIA HARCERSTWA NA
WSIACH I W MAŁYCH MIASTACH
1.
Organizowanie
na
poziomie
chorągwi
specjalnych
kursów
przewodnikowskich
i
kursów
drużynowych dla młodzieży z terenów wiejskich oraz/lub szkoleń, stanowiących „nakładkę” na
standardowe kursy przewodnikowskie i kursy drużynowych uwzględniających specyfikę harcerstwa na
wsi i w małych miastach.
2. Pozyskiwanie osób dorosłych (nauczycieli i księży) do pełnienia funkcji drużynowych na wsiach i w
małych miastach. Organizowanie dla nich osobnych kursów przewodnikowskich oraz w miarę możliwości
kursów drużynowych poszczególnych metodyk.
3. Angażowanie w kursy i szkolenia dla tej grupy kadry jak największej ilości instruktorów znających
specyfikę harcerstwa na wsi i w małych miastach z praktyki.
4. Organizowanie na poziomie hufców i chorągwi objazdowych szkoleń dla tej grupy kadry (łatwiej jest
przyjechać na wieś 2-3 kształceniowcom niż do miasta 10-15 uczestnikom ze wsi).
5. Organizowanie szkoleń i konferencji przygotowanych specjalnie dla tej grupy kadry od początku do
końca w systemie on-line oraz e-learningu. Organizowanie centralnych szkoleń z zakresu techniki
kształcenia on-line.
6. Stworzenie przy Głównej Kwaterze ZHP odpowiednich zespołów wspierających programowometodycznie instruktorów-księży oraz ogólnie instruktorów z terenów wiejskich i małych miast.
7. Funkcjonowanie powyższych zespołów (oraz Zespołu ds. wspierania nauczycieli) kompleksowo,
zarówno w sferze programu, pracy z kadrą i kształcenia, jak i finansów oraz wizerunku.
8. Prowadzenie przez powyższe zespoły stron internetowych z myślą o potrzebach tych grup kadry, na
których publikowane byłyby: standardy kursów i przykłady autentycznie przeprowadzonych kursów,
szkoleń i konferencji; propozycje programowe przygotowane z myślą o harcerstwie wiejskim;
wskazówki odnośnie możliwości pozyskiwania środków na działalność harcerką na wsi ze specjalnych
funduszy państwowych i unijnych itp.
9. Utworzenie wokół tych stron internetowych społeczności, poprzez łatwo dostępną listę dyskusyjną
lub/i forum, newslettery itp. Stworzenie możliwości wymiany doświadczeń oraz wzajemnej pomocy.
10. Promocja wypracowanych wniosków oraz proponowanych rozwiązań w mediach harcerskich,
wypromowanie działalności nowych zespołów wewnątrz ZHP (tak, aby zainteresowani wiedzieli gdzie
mogą szukać pomocy).
20