Co rodzice powinni wiedzieć o rozwoju mowy dziecka

Co rodzice powinni wiedzieć o rozwoju mowy dziecka…
Mowa jest sprawnością, która wymaga doskonalenia. Jej nabywanie
i doskonalenie odbywa się poprzez kontakt ze środowiskiem i przejmowanie
od niego prawidłowych wzorców mowy, poprzez osłuchanie się z nią
w najbliższym otoczeniu.
Większość rodziców intuicyjnie inicjuje i wzmacnia reakcje werbalne
swojej pociechy już od pierwszych chwil życia, bowiem to jak dużo i w jaki
sposób mówimy do dziecka ma znaczenie dla rozwoju jego mowy.
Warto więc jak najwięcej mówić do dziecka, podczas zabiegów
pielęgnacyjnych, zabaw, codziennych czynności i spacerów. Każda sytuacja jest
dobra, aby rozwijać jego słownictwo, uczyć sposobu wypowiadania się i
intonowania wypowiedzi. Należy przy tym mówić powoli i wyraźnie, a zdania
nie powinny być zbyt długie. Starajmy się również nawiązywać z dzieckiem
kontakt wzrokowy, skupiać jego uwagę na swojej twarzy oraz tym o czym
rozmawiamy.
Rodzice powinni dostarczać dziecku prawidłowych wzorców
wypowiedzi. Powinni mówić poprawnie, nie mogą pozwolić sobie na
niepotrzebne zdrabnianie i powtarzanie wytworów językowych dziecka, gdyż
taki sposób rozmowy z dzieckiem może wprowadzić w jego głowie
niepotrzebny zamęt i opóźnić rozwój prawidłowego sposobu komunikacji.
W dzieciach drzemie naturalna skłonność do mówienia, uważajmy na to,
aby jej nie tłumić swoim nadmiernym gadulstwem lub wyręczaniem dziecka w
mówieniu. Cierpliwie słuchajmy, starajmy się zrozumieć i odpowiedzieć na
wszystkie zadawane pytania.
Dostarczajmy bodźców dźwiękowych, śpiewajmy, nućmy piosenki,
pozwólmy na słuchanie bajek dźwiękowych i uspokajającej lub ożywiającej
(zależnie od potrzeb) muzyki. Warto przypomnieć sobie wyliczanki, zabawy
paluszkowe, których uczyły nas nasze mamusie. Poświęcajmy regularnie czas
dziecku we wspólnej zabawie, podczas oglądania i czytania książeczek.
Rodzice powinni mieć również świadomość, że czas poświęcony na oglądanie
telewizji i gry komputerowe powinien być dostosowany do wieku dziecka.
Niepotrzebnie i zbyt głośno włączony w domu telewizor lub nieograniczony
dostęp do komputera „bombardują” niedojrzały układ nerwowy dziecka zbyt
dużą ilością bodźców i niekorzystnie wpływają na jego rozwój.
1
Od pierwszych chwil życia należy obserwować dziecko czy i jak reaguje
na dźwięki otoczenia. Ponieważ dobry słuch jest warunkiem rozwoju mowy,
należy bacznie zwracać uwagę czy dziecko odwraca głowę w kierunku źródła
dźwięku, reaguje na odgłos dzwonka lub telefonu. Najprostszy test polega na
potrząsaniu grzechotką za plecami dziecka z prawej i lewej strony i
obserwowaniu jego reakcji. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy
zgłosić się do pediatry i poprosić o skierowanie na badanie słuchu.
Prawidłowemu rozwojowi mowy sprzyja karmienie piersią, ponieważ
ssanie dziecka to najlepsze w tym okresie ćwiczenie języka i warg. Podczas
zaspakajania potrzeb pokarmowych niemowlę uaktywnia cały narząd
artykulacyjny. Zaburzenia ssania, połykania i żucia zwykle poprzedzają
zaburzenia mowy.
Trzeba wiedzieć, że w procesie rozwoju mowy występują okresy nasilenia
i względnego zastoju. Zastój przypada zwykle na czas nauki chodzenia, kiedy to
dziecko fascynuje się nową umiejętnością i zwiększonymi możliwościami
poznawania świata. Jednocześnie opóźniony rozwój sfery ruchowej lub jej
zaburzenia, spowolniają rozwój mowy. Jeśli więc dziecko zaczęło chodzić
później niż jego rówieśnicy, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że
również zacznie mówić nieco później. Dlatego też warto stymulować rozwój
ruchowy np. przez rozwijanie sprawności manualnych oraz kształtowanie
poczucia rytmu, ale wszystkim takim zabawom powinna towarzyszyć mowa
(poprawne wzorce dla dziecka).
Jeżeli dziecko źle wymawia jakąś głoskę warto wybrać się do logopedy,
który oceni czy występujące zaburzenia artykulacyjne wymagają
natychmiastowej interwencji logopedycznej, czy mają charakter rozwojowy
(ustąpią w z wiekiem dziecka). Nie próbujmy samodzielnie na siłę uczyć małe
dziecko prawidłowej wymowy. Dziecko nie przygotowane pod względem
artykulacyjnym, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a
zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je
zniekształcać, wymawiając nieprawidłowo. Utrwalone złe nawyki mowne
dziecka trudno jest później skorygować i wydłuża to czas terapii logopedycznej.
Powyższa uwaga szczególnie często dotyczy głoski „r” (rozwija się ona później
od innych głosek), która przyjmuje niekiedy postać „r” tylnojęzykowego, dość
trudnego do zlikwidowania. Nie należy też karać ani zawstydzać dziecka za
wadliwą wymowę, gdyż hamuje to chęć do mówienia, a w konsekwencji
spowalnia proces rozwoju mowy.
2
W razie wszelkich wątpliwości w kwestii rozwoju mowy dziecka należy
udać się do logopedy, który oceni jakość obserwowanych przez rodziców
zaburzeń wskaże odpowiednią drogę pomocy.
oprac. Dorota Białucha-Rak
3