Zarządzanie bezpieczeństwem - Zachodniopomorski Uniwersytet

Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2.
Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem
metody trzypunktowej
Szczecin 2013
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
1 Wprowadzenie
Ryzyko zawodowe: prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników
niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących
w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy [2].
Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowania ryzyka, jakie dla zdrowia i
bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na
systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy i analizie:
-
ewentualnych przyczyn urazów lub uszkodzeń ciała,
sposobów likwidacji zagrożeń, a jeżeli ich likwidacja nie jest możliwa, środków
zapobiegawczych lub ochronnych, które są lub powinny zostać wprowadzone w celu
kontrolowania ryzyka.
Proces ten obejmuje wszystkie stanowiska pracy – zarówno stacjonarne, jak i niestacjonarne.
Głównym celem oceniania zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego jest podjęcie, na podstawie
jej wyników działań, które zapewnią możliwie najlepszą ochronę zdrowia pracowników oraz
umożliwiają ograniczenie poziomu zagrożeń.
Wynikiem oceny ryzyka zawodowego jest ustalenie:
-
czy ryzyko jest akceptowalne,
i czy można je skutecznie kontrolować,
oraz jakie środki bezpieczeństwa mogą być zastosowane w celu zmniejszenia ryzyka,
poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, jak również priorytetów
przy podejmowaniu działań zmniejszających ryzyko.
2 Cel
Celem laboratorium jest przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach
pracy i wyznaczenie dopuszczalności tego ryzyka, rozumianego jako prawdopodobieństwo
wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń
zawodowych występujących w środowisku pracy.
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
3 Podstawowe definicje
Bezpieczeństwo i higiena pracy – stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań
pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami w
środowisku pracy.
Identyfikacja zagrożeń – proces rozpoznawania zagrożenia oraz charakterystyka tego
zagrożenia.
Ocena ryzyka – proces analizowania i wyznaczania jego dopuszczalności.
Ryzyko zawodowe – to możliwość wystąpienia niepożądanych, związanych z wykonywana
pracą zdarzeń powodujących straty, w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych
będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub
związanych ze sposobem wykonywania pracy.
Zagrożenie – to stan pracy, mogący spowodować wypadek lub chorobę.
Stanowisko pracy – przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w
której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.
Szacowanie ryzyka – proces ustalania prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń oraz
ciężkości szkodliwych następstw tych zdarzeń.
Środki ochronne – środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki
(techniczne lub organizacyjne), stosowane w celu ograniczenia ryzyka
zawodowego.
Środki ochrony indywidualnej – środki przeznaczone do noszenia lub używania przez
pracownika w celu ochrony przed zagrożeniami, które mogą mieć wpływ na jego
bezpieczeństwo i zdrowie podczas pracy.
Zarządzanie ryzykiem zawodowym – proces oceny ryzyka i podejmowania na podstawie jej
wyników działań zmierzających do ograniczenia tego ryzyka lub utrzymania go na
określonym poziomie.
Awaria – zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie
eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub
z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla
zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub
niebezpiecznych, pożar, wybuch itp.
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
4 Procedura analizy ryzyka zawodowego
4.1 Zbieranie informacji
Informacje te powinny dotyczyć:
- usytuowania stanowiska pracy,
- czasu i sposobu wykonywania poszczególnych czynności,
- osób pracujących na stanowisku (szczególnie kobiety w ciąży, młodociani, niepełnosprawni),
- stosowanych narzędzi, materiałów i technologii,
- zidentyfikowanych wcześniej zagrożeń i ich źródła,
- stosowanych środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,
- wypadków i chorób zawodowych (na tym stanowisku),
- przepisów i norm odnoszących się do analizowanego stanowiska.
Informacje te można uzyskać z następujących źródeł:
- dokumentacja techniczno ‐ ruchowa, dane techniczne, procedury technologiczne, instrukcje,
- zapisy dotyczące bezpieczeństwa pracy, w tym wyniki pomiarów czynników szkodliwych,
niebezpiecznych i uciążliwych,
- rejestry wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
- przepisy, normy techniczne i literatura naukowo ‐ techniczna.
- obserwacja czynności wykonywanych na stanowiskach pracy,
- obserwacja organizacji pracy,
- obserwacja zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy,
- obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace
wykonywane przez pracowników na innych stanowiskach pracy, czynniki atmosferyczne)
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
-
wywiady z pracownikami,
analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.
4.2 Identyfikacja zagrożeń
Identyfikacja powinna obejmować:
- określenie rodzaju czynników w środowisku pracy,
- wybór tych właściwości czynników, które mogą w największym stopniu negatywnie
oddziaływać na zdrowie i życie człowieka oraz wyznaczenie ich wartości,
- ustalenie sposobu oddziaływania czynników na organizm człowieka,
- ustalenie czasu oddziaływania,
- ustalenie liczby pracowników narażonych.
4.3 Oszacowanie ryzyka
4.3.1 Ryzyko zgodnie z normą PN‐N‐18002
Ryzyko zgodnie z normą PN‐N‐18002 szacujemy na podstawie dwóch elementów:
- prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń,
- ciężkości możliwych następstw tych zagrożeń.
Podstawą oszacowania mogą być dane statystyczne dotyczące wypadków przy pracy i chorób
zawodowych, informacje zawarte w normach i literaturze specjalistycznej oraz opinie ekspertów.
Metoda szacowania ryzyka powinna być prosta pozwalająca przedstawić wyniki w formie zrozumiałej
i przydatnej do podejmowania działań zapobiegawczych i korygujących. Ryzyko szacować można
według skali trójstopniowej lub pięciostopniowej. Na potrzeby ćwiczenia należy wykonać oceną za
pomocą skali trójstopniowej (Tablica 1).
Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie z tablicą 1 ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia
i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić stosując niżej wymienione wskazówki:
- do następstwo małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują
długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia,
takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia,
bóle głowy itp.
- do następstwo średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie,
ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są
to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne,
nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo‐szkieletowego (np.
zapalenie ścięgna) itp.,
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
-
do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i
stale dolegliwości i/lub śmierć: są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej
powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby
nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w
wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu,
astma, zaćma itp.
-
do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić
podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,
do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż
kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,
do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić
wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,
-
Tam, gdzie jest to możliwe, zaleca się oszacować ryzyko zawodowe na podstawie wartości wielkości
charakteryzujących narażenie. Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali
trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie (Tablica 2)
4.3.1.1 Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego
Po oszacowaniu ryzyka kolejnym krokiem jest wyznaczenie dopuszczalności ryzyka (akceptacja) i
zastosowanie odpowiednich środków do jego ograniczenia (Tablica 3) według kryteriów:
- wymagania przepisów szczegółowych z zakresu bhp
- wymagania norm
- ogólne zasady zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,
- informacje związane z najnowszymi osiągnięciami techniki.
Uznaje się, że ryzyko jest akceptowalne, jeżeli w wyniku oceny można stwierdzić, że przyjęte kryteria
(wymagania) zostały spełnione.
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
4.3.2 Metoda Pięciu kroków
Ryzyko wyznaczane jest zgodnie ze wzorem:
gdzie:
P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.
S - stopień szkód,
F – częstotliwość narażenia
L – liczba narażonych pracowników
Tabele do wyznaczania poszczególnych liczb z Laboratorium 1.
4.3.3 PHA
Ryzyko w metodzie PHA wyznacza się ze wzoru:
gdzie:
S - stopień szkód,
P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.
Szacowanie stopnia szkód S i prawdopodobieństwo szkód P odbywa się według skali na sześciu
poziomach dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę poszczególnych poziomów
przedstawiono poniżej.
S - stopień szkód
Poziom
Charakterystyka
1
Znikome urazy, lekkie szkody
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
2
3
4
5
Lekkie obrażenia, wymierne szkody
Ciężkie obrażenia, znaczne szkody
Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody
Zbiorowe wypadki śmiertelne
6
Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem zakładu
P - prawdopodobieństwo szkód
Poziom
Charakterystyka
1
Bardzo nieprawdopodobne
2
Mało prawdopodobne zdarzające się raz na 10 lat
3
Doraźne wydarzenia zdarzające się raz w roku
4
Dosyć częste wydarzenia zdarzające się raz w miesiącu
5
Częste regularne wydarzenia zdarzające się raz w tygodniu
6
Duże prawdopodobieństwo wydarzenia
Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka.
Matryca wartościowania ryzyka metodą PHA
P –prawdopodobieństwo szkód
Poziom 1
2
3
S
1
1
2
3
Stopień
2
2
4
6
Szkód
3
3
6
9
4
4
8
12
5
5
10
15
6
6
12
18
1-3 ryzyko akceptowalne
4-9
dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka
>10 ryzyko niedopuszczalne - wymaga zmniejszenia ryzyka
4
4
8
12
16
20
24
5
5
10
15
20
25
30
6
6
12
18
24
30
36
4.4 Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego
Wyniki oceny ryzyka zawodowego stanowią podstawę planowania działań korygujących i
zapobiegawczych na stanowiskach pracy.
Przy planowaniu i podejmowaniu działań korygujących lub zapobiegawczych w celu eliminacji lub
ograniczenia zagrożeń i związanego z nimi ryzyka zawodowego, zaleca się stosować środki ochronne
w następującej kolejności:
- środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła;
- środki ochrony zbiorowej;
- środki organizacyjne i proceduralne (procedury lub instrukcje bezpiecznej pracy);
- środki ochrony indywidualnej.
Przed realizacją wynikającego z oceny ryzyka zawodowego planu działań korygujących i/lub
zapobiegawczych zaleca się dokonać przeglądu tego planu w celu stwierdzenia:
- czy proponowane działania doprowadzą do wymaganego ograniczenia ryzyka zawodowego,
Zarządzanie bezpieczeństwem
Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego
dr inż. Agnieszka Terelak-Tymczyna
- czy w wyniku realizacji planu nie powstaną nowe zagrożenia,
- czy można wybrać inne, bardziej skuteczne działania,
- co sądzą pracownicy o potrzebie realizacji i skuteczności planowanych działań.
Po zrealizowaniu zaplanowanych działań należy przeprowadzić kolejną ocenę ryzyka zawodowego,
umożliwiającą sprawdzenie ich skuteczności.
5 Zadanie do wykonania
Na podstawie otrzymanego opisu stanowiska pracy należy sporządzić listę zagrożeń oraz wypełnić
arkusze analizy danych dostępny w Programie Excel – „Analiza ryzyka zawodowego”. Na podstawie
przeprowadzonej analizy przy wykorzystaniu udostępnionego na zajęciach arkusza proszę sporządzić
sprawozdanie wg. wzoru poniżej.
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki
Laboratorium z przedmiotu
Zarządzenie bezpieczeństwem
Laboratorium 2: Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody trzypunktowej
Data laboratorium:
Data oddania sprawozdania
Data przyjęcia sprawozdania
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
Sporządził:
Przyjął:
…………………………………………………………………….
……………………………………………………………………….
1.
2.
3.
4.
5.
Cel laboratorium
Analizowane stanowisko pracy
Zidentyfikowana lista zagrożeń
Arkusze analizy ryzyka
Wnioski