rozkład materiału nauczania i plan wynikowy – propozycja
Transkrypt
rozkład materiału nauczania i plan wynikowy – propozycja
ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA I PLAN WYNIKOWY – PROPOZYCJA KLASA VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ Zgodnie z obowiązującą od 1 września 2009 r. reformą programową, szkole podstawowej przypadła rola wprowadzająca i zaznajamiająca ucznia z podstawowymi zagadnieniami z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie. Właściwe opanowanie podstaw wiedzy i umiejętności – zgodnie z zasadą kumulatywności – jest warunkiem niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesu kształcenia na kolejnym etapie edukacyjnym. Opublikowana w Dzienniku Ustaw z 15 stycznia 2009 r. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych opisuje w języku efektów kształcenia wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobędzie w szkole podstawowej. Cele kształcenia zostały sformułowane w języku wymagań ogólnych, natomiast treści kształcenia i oczekiwane umiejętności uczniów – w języku wymagań szczegółowych. Ponieważ wymagania ogólne odnoszą się do całego cyklu kształcenia, nie uwzględniono ich w planie wynikowym. Zawiera on jedynie wymagania szczegółowe przypisane do poszczególnych jednostek lekcyjnych. Kursywą oznaczono treści wynikające z Podstawy programowej – powinny one zostać obowiązkowo zrealizowane. Cele i materiał poszczególnych tematów sformułowano w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowano na poziomy wymagań: podstawowy (P) oraz ponadpodstawowy (PP). Gwiazdką * zaznaczone są tematy wykraczające poza Podstawę programową. Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją rozwiązań metodycznych, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją do kryteriów I Czego będziemy się uczyć w klasie VI szkoły podstawowej? REALIZACJA PODSTAWY PROGRAMOWEJ TEMAT LICZBA GODZIN DZIAŁ oceniania sporządzonych na potrzeby swoich uczniów. 1 CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania. Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia. 1 1. Jeszcze nie umarła… 2 3.1) 2. Pod berłem cara 1 24.3) Uczeń zna: • datę: 1815 (PP), • postacie: Aleksandra I, Fryderyka Chopina (P), wielkiego księcia Konstantego (PP), • główne postanowienia konstytucji Królestwa Polskiego (PP). 3. Powstanie listopadowe 1 23.1) Uczeń zna: 23.2) • daty: 29 XI 1830, 1830– 1831 (P), • postać: Mikołaja I (P). I I I Uczeń zna: • daty: 1797, 1807 (P), 1789, 1803–1815, 1804, 1812, 1813 (PP), • postacie: Napoleona Bonaparte, Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego (P), • okoliczności powstania polskiego hymnu państwowego (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: Deklaracja praw • wymienić przyczyny rewolucji francuskiej (PP), człowieka i obywatela, • wyjaśnić, co głosiła Deklaracja praw człowieka i emigracja, Legiony obywatela (P), Polskie we Włoszech (P), • przedstawić okoliczności powstania Legionów rewolucja francuska, Polskich we Włoszech (P), rewolucja, wojny • wymienić i wytłumaczyć znaczenie napoleońskie (PP). najważniejszych symboli państwowych (P), • omówić losy Legionów Polskich (PP), • wyjaśnić, jak doszło do powstania Księstwa Warszawskiego (P), • dokonać charakterystyki Księstwa Warszawskiego (PP), • ocenić postawę Napoleona wobec Polaków (P), • opisać skutki wyprawy Napoleona przeciw Rosji (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: konstytucja (P), • wymienić decyzję kongresu wiedeńskiego w kongres wiedeński (PP). sprawie Księstwa Warszawskiego (PP), • scharakteryzować politykę cara Aleksandra I wobec Polaków (PP), • przedstawić dokonania Fryderyka Chopina (P), • zebrać z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina (P), • opisać wygląd Warszawy w czasach Fryderyka Chopina (PP), • przedstawić warunki cywilizacyjne panujące w Warszawie w pierwszej połowie XIX w. (PP), • wymienić rozrywki mieszkańców Warszawy (P). Uczeń rozumie: • pojęcia: tajne związki, sprzysiężenie podchorążych, zesłanie (P), spiskowiec, noc listopadowa, Arsenał, Uczeń potrafi: • przedstawić sytuację panującą w Królestwie Polskim po 1815 r. (PP), • umiejscowić w czasie powstanie listopadowe (P), • wymienić cele walki powstańców (P), • opisać przebieg nocy listopadowej (PP), 2 I 4. W kraju i na emigracji 1 24.1) 24.2) 24.3) 5. Powstanie styczniowe, rusyfikacja i germanizacja 1 23.1) 23.2) 23.3) I I • omówić przebieg powstania listopadowego (PP), • wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew stoczonych podczas powstania (P), • wymienić przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranym powstaniu (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • postacie: Adama • pojęcia: Wielka • omówić sytuację uczestników powstania Mickiewicza (P), księcia Emigracja, wieszcz listopadowego po jego klęsce (PP), Adama Czartoryskiego narodowy (P), • wskazać na mapie państwa, które przyjęły (PP) romantyzm (PP), najwięcej emigrantów z ziem polskich (P), • główne założenia • okoliczności narodzin • rozróżniać emigrację polityczną i zarobkową (P), romantyzmu (PP), romantyzmu (PP). • opisać działalność Wielkiej Emigracji (PP), • najważniejsze dzieła • zebrać z różnych źródeł informacje o zasługach Adama Mickiewicza (P). dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 22/23 I 1863, 1863– • pojęcia: represje, • przedstawić sytuację w Królestwie Polskim po 1864 (P), 1871 (PP), rusyfikacja, germanizacja 1855 r. (PP), (P), garnizon, Rząd • postacie: Marii • umiejscowić w czasie powstanie styczniowe (P), Narodowy, tajne Skłodowskiej (P), • wymienić cele walki powstańców (P), państwo (PP), Romualda Traugutta • opisać przebieg powstania styczniowego (PP), (PP). • na czym polegała • wskazać na mapie zasięg powstania specyfika powstania styczniowego (PP), styczniowego (PP). • przedstawić funkcjonowanie tajnego państwa w czasie powstania (PP), • wymienić przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranym powstaniu (P), • omówić, na wybranym przykładzie, walkę o język polski w nauczaniu (PP), • wymienić przejawy rusyfikacji i germanizacji Polaków, podejmowanej przez zaborców (P). Syberia (PP), • dlaczego powstanie listopadowe zakończyło się klęską (PP). 3 6. „Dla pokrzepienia serc” 1 23.4) Uczeń zna: 24.3) • postacie: Stanisława Moniuszki, Marii Skłodowskiej-Curie, Jana Matejki, Heleny Modrzejewskiej, Henryka Sienkiewicza, Stanisława Wyspiańskiego (P). Jak przywrócić niepodległość? – lekcja powtórzeniowa 1 3.1) 23.1) 23.2) 23.3) 23.4) 24.1) 24.2) 24.3) O wolną Polskę – sprawdzian wiadomości 1 I I I Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: muzyka • zebrać z różnych źródeł informacje o zasługach narodowa, dla rozwoju kultury polskiej: Jana Matejki, promieniotwórczość, Stanisława Moniuszki, Henryka Sienkiewicza, malarstwo historyczne Stanisława Wyspiańskiego, Marii Skłodowskiej(P), Galicja (PP), Curie, Heleny Modrzejewskiej (P), • znaczenie sformułowania • przedstawić najważniejsze dokonania tych postaci (P), „dla pokrzepienia serc” (PP). • wyjaśnić, w czym przejawiała się patriotyczna postawa twórców kultury polskiej w XIX w. (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty, postacie i • pojęcia związane • scharakteryzować sytuację panującą na ziemiach wydarzenia związane z z tematyką działu O polskich w XIX w. (PP), tematyką działu O wolną wolną Polskę (P). • lokalizować w czasie i przestrzeni powstanie Polskę (P), listopadowe i styczniowe (P), • najważniejsze dzieła • wymienić przyczyny i omówić skutki polskich wybitnych twórców powstań narodowych (P), kultury polskiej XIX w. (P), • omówić przebieg powstań narodowych (PP), • okoliczności powstania • opisać działalność Wielkiej Emigracji (PP), Księstwa Warszawskiego i • wymienić przejawy polityki rusyfikacji i Królestwa Polskiego (PP). germanizacji prowadzonej przez państwa zaborcze (P), • omówić metody walki Polaków z rusyfikacją i germanizacją (PP), • przedstawić zasługi dla rozwoju kultury polskiej Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Marii Skłodowskiej-Curie, Stanisława Moniuszki, Jana Matejki, Heleny Modrzejewskiej, Henryka Sienkiewicza, Stanisława Wyspiańskiego (P). 4 7. Wynalazki XIX wieku 2 8. W przemysłowym mieście 1 II II 25.1) Uczeń zna: • daty: 1782, 1825 (P), 1807, 1885, 1876, 1879, 1906 (PP), • postacie: Jamesa Watta, George`a Stephensona (P), Roberta Fultona, Karla Benza, Thomasa Edisona (PP), • czas trwania rewolucji przemysłowej (P), • najważniejsze wynalazki rewolucji przemysłowej (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: rewolucja • opowiedzieć o rozwoju uprzemysłowienia w XIX przemysłowa, fabryka w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej (P), przędzalnia, żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, rafineria (PP), telegraf, fabryka (P), • opisać wygląd maszyny parowej oraz • związek przyczynowopierwszych samochodów (PP), skutkowy między pojawieniem się maszyny • podać przykłady zastosowania maszyny parowej parowej, a rozwojem (P), przemysłu (P). • wyjaśnić, jak doszło do powstania kolei żelaznej (PP), • wymienić zalety i wady zastosowania maszyny parowej jako siły napędowej (PP), • przedstawić skutki rewolucji przemysłowej (P), • wyjaśnić, jaki wpływ miały wynalazki XVIII i XIX w. na życie ludzi (PP). 25.2) Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: 25.3) • postacie: Ludwika • pojęcia: strajk (P), • wskazać na mapie najbardziej uprzemysłowione 25.4) Pasteura, Josepha Listera antyseptyka, skalpel, miasta na ziemiach polskich (P), (PP), gangrena, eter (PP), • omówić zmiany, jakie nastąpiły w Łodzi pod wpływem rewolucji przemysłowej (PP), • żądania robotników • związek między organizujących strajki w warunkami • opisać warunki życia mieszkańców XIX-wiecznej XIX-wiecznych fabrykach higienicznymi Łodzi (PP), (P). panującymi w XIX• rozróżniać rzemieślnicze i fabryczne wiecznych miastach (maszynowe) formy produkcji (P), przemysłowych a • opisać warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce (P), sytuacją zdrowotną ich • scharakteryzować zmiany społeczne, do jakich mieszkańców (P). doszło pod wpływem rewolucji przemysłowej (PP), • wyjaśnić, w czym przejawiał się postęp, jaki dokonał się w XIX-wiecznej medycynie (PP). 5 *9. Żyć w XIX wieku 1 Od pary do elektryczności – lekcja powtórzeniowa 1 Stulecie wielkich przemian – sprawdzian wiadomości 1 II II II 25.1) 25.2) 25.3) 25.4) Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 1896 (P), 1895 • pojęcia: obowiązek • opowiedzieć, jak wyglądała sytuacja dzieci przed (PP), szkolny, bieg maratoński wprowadzeniem obowiązku szkolnego (P), (P). • postacie: braci Lumiére, • przedstawić okoliczności, w których Pierre`a de Coubertin wprowadzono obowiązek szkolny na ziemiach (PP), polskich (PP), • najważniejsze dyscypliny • opowiedzieć o rozwoju fotografii, kina i sportowe pierwszych rowerów (PP), nowożytnych igrzysk • przedstawić okoliczności, w których doszło do olimpijskich (P). odrodzenia igrzysk olimpijskich (P), • opisać przebieg pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich (PP), • wskazać najważniejsze różnice między pierwszymi igrzyskami nowożytnymi, a dzisiejszymi igrzyskami (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty, postacie i • pojęcia związane • przedstawić przebieg rewolucji przemysłowej wydarzenia związane z z tematyką działu (PP), tematyką działu Stulecie Stulecie wielkich • wymienić najważniejsze skutki gospodarcze i wielkich przemian (P), przemian (P), społeczne rewolucji przemysłowej (P), • czas trwania rewolucji • związki przyczynowo• opisać wygląd i warunki życia w miastach przemysłowej (P), skutkowe między przemysłowych w XIX w. (PP), rozwojem przemysłu, a • najważniejsze wynalazki • opisać pracę robotników w XIX-wiecznych zmianami gospodarczymi rewolucji przemysłowej fabrykach (P), i społecznymi w XIX w. (P), • scharakteryzować postęp, jaki dokonał się w XIX(PP), • główne postulaty wiecznej medycynie (PP), • wpływ rewolucji robotników walczących • omówić przebieg pierwszych nowożytnych igrzysk przemysłowej na życie podczas strajków o olimpijskich (PP). mieszkańców miast (PP). poprawę własnego bytu (P). 6 10. Niepodległe państwo 1 11. Walka o granice 2 *12. Polska między wojnami 1 III III III 26.2) Uczeń zna: 26.3) • daty: 1914–1918, 11 XI 1918 (P), VII 1914, IV 1917, XI 1917 (PP), • postacie: Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego (P), • przyczyny i skutki I wojny światowej (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: państwa • wymienić najważniejsze państwa uczestniczące centralne, ententa, w I wojnie światowej (PP), orientacja prorosyjska, • omówić przebieg I wojny światowej (PP), orientacja proaustriacka • wyjaśnić, do czego dążyli przywódcy orientacji (P), Legiony Polskie, prorosyjskiej i proaustriackiej (P), Komitet Narodowy Polski, • omówić działalność Romana Dmowskiego i Józefa komuniści (PP). Piłsudskiego podczas I wojny światowej (PP), • przedstawić okoliczności, w których doszło do odzyskania niepodległości przez Polskę (P), • wymienić czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę (PP), • zebrać informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego (P). 26.1) Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 1918, VIII 1920 (P), • pojęcia: zasada • scharakteryzować sytuację panującą na ziemiach XII 1918, 1919, 1919– samostanowienia polskich po zakończeniu I wojny światowej (PP), 1921, 1920, 1921, III narodów, Bitwa • opisać przebieg walk we Lwowie (PP), 1921, V 1921 (PP), Warszawska, traktat • omówić proces kształtowania się wschodniej i wersalski, plebiscyt (P), • postanowienia traktatu zachodniej granicy Polski (PP), Orlęta Lwowskie, wersalskiego w sprawie • wskazać na mapie granice II Rzeczypospolitej bojówki (PP), granic Polski (P). oraz wymienić jej sąsiadów (P), • charakter walk • ocenić międzynarodowe położenie II toczonych we Lwowie Rzeczypospolitej (PP). przez Polaków i Ukraińców (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 1922, 1937 (PP), • pojęcia: magistrala • wymienić negatywne skutki zaborów (PP), węglowa, Centralny • postać: Eugeniusza • opisać wygląd stolicy Polski i życie jej Okręg Przemysłowy (P), Kwiatkowskiego (PP), mieszkańców po 1918 r. (PP), sobór (PP), • przedstawić najważniejsze osiągnięcia • najważniejsze narody • na czym polegały gospodarcze II Rzeczypospolitej (P). zamieszkujące obszar II trudności z integracją Rzeczypospolitej (P). ziem polskich po okresie zaborów (PP). 7 *13. W II Rzeczypospolitej 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: • postacie: Ernesta • pojęcia: okres Wilimowskiego, Haliny międzywojenny (P), Konopackiej (PP), motowagon (PP). • najpopularniejsze rozrywki mieszkańców II Rzeczypospolitej (P). 14. Wybuch II wojny światowej 1 27.1) 27.2) 15. Dwie okupacje 2 27.3) 27.4) III III III Uczeń potrafi: • omówić funkcjonowanie systemu edukacji istniejącego w II Rzeczypospolitej (PP), • przedstawić osiągnięcia II Rzeczpospolitej w różnych dyscyplinach sportowych (PP), • opisać sytuację kolei polskich po odzyskaniu niepodległości przez Polskę (P), • scharakteryzować rozwój kolei w okresie międzywojennym (PP), • przedstawić rozwój kina i radia w czasach II Rzeczypospolitej (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: VIII 1939, 1 IX 1939, • pojęcia: nazizm, rasizm, • opisać sytuację w Niemczech po I wojnie 3 IX 1939, 17 IX 1939 (P), pakt o nieagresji, wojna światowej (PP), 1924–1953, 1938, III totalna (P), łagry (PP), • wskazać na mapie państwa, które dokonały 1939 (PP), agresji na Polskę (P), • dlaczego Adolf Hitler • postacie: Adolfa Hitlera, zdołał przejąć władzę w • podać charakterystyczne cechy polityki Stalina i Józefa Stalina (P), Niemczech (PP), Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw • żądania Hitlera podbitych (P), • dlaczego sytuację na wysuwane wobec Polski zachodzie Europy po 3 • porównać stosunek sił zbrojnych II (P). września 1939 r. Rzeczypospolitej oraz sił zbrojnych Niemiec i nazywano „dziwną ZSRR (PP), wojną” (P). • opisać przebieg kampanii wrześniowej (PP), • wskazać na mapie miejsca najważniejszych starć podczas kampanii wrześniowej (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 1940 (P), 1942 • pojęcia: okupacja, terror, • przedstawić organizację ziem polskich po (PP). obóz koncentracyjny, zakończeniu działań wojennych na ziemiach ruch oporu, Armia polskich (P), Krajowa, Polskie Państwo • opisać działalność hitlerowców na ziemiach Podziemne, rząd polskich wcielonych do Rzeszy oraz na terenach londyński (P), tajne okupowanych (P), komplety, getto, obóz • opisać działalność władz radzieckich na terenach zagłady, Holocaust, szoah wcielonych do ZSRR (P), (PP), • zlokalizować na mapie Oświęcim i Katyń (P), 8 • cele polityki hitlerowskich Niemiec i ZSRR wobec Polaków na okupowanych ziemiach (P). III 16. Powstanie warszawskie 1 27.5) Od niepodległości do niewoli – lekcja powtórzeniowa 1 26.1) 26.2) 26.3) 27.1) 27.2) 27.3) 27.4) 27.5) III III • scharakteryzować życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem losów ludności żydowskiej (PP), • omówić formy oporu społeczeństwa wobec okupantów (PP), • przedstawić funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego w okresie II wojny światowej (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 1 VIII 1944, 2 X • pojęcia: godzina „W”, • przedstawić plany Stalina wobec Polski (PP), „wielka trójka” (P), 1944, 8 V 1945 (P), VI • wyjaśnić, czym była i jak się zakończyła akcja bezwarunkowa 1941, I 1944, 1944, II „Burza” (PP), kapitulacja, ofensywa 1945 (PP), • omówić przebieg powstania warszawskiego (PP), (PP), • postać: gen. Tadeusza • opisać postawę ludności cywilnej i żołnierzy Komorowskiego (PP), • przyczyny podjęcia przez powstańczej Warszawy (P), rząd londyński decyzji o • państwa wchodzące w • wymienić skutki powstania warszawskiego (P), skład „wielkiej trójki” (P), zorganizowaniu akcji • wskazać przyczyny klęski powstania (P), „Burza” i wywołaniu • decyzje „wielkiej trójki” • ocenić decyzję o wywołaniu powstania w powstania w Warszawie w sprawie Polski (P). Warszawie (PP), (P), • opisać udział żołnierzy polskich w walkach • skutki decyzji podjętych podczas II wojny światowej (PP), w sprawie Polski na • wskazać na mapie miejsca walk żołnierzy konferencji w Jałcie (PP). polskich podczas II wojny światowej (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty, postacie i • pojęcia związane • omówić działania przywódców orientacji wydarzenia związane z z tematyką działu Dwie prorosyjskiej i proaustriackiej podczas I wojny tematyką działu Dwie wojny światowe (P), światowej (PP), wojny światowe (P), • z czego wynikały • przedstawić okoliczności, w których doszło do • postanowienia traktatu najważniejsze problemy odzyskania niepodległości przez Polskę (P), wersalskiego w sprawie państwa polskiego po • wskazać na mapie granice II Rzeczypospolitej i granic Polski (P), odzyskaniu niepodległości wymienić jej sąsiadów (P), (P), • żądania Hitlera • przedstawić najważniejsze dokonania Polski w wysuwane wobec Polski • cele i charakter polityki okresie międzywojennym (PP), (P). prowadzonej przez • opisać przebieg kampanii wrześniowej (PP), okupantów wobec • wskazać na mapie podział ziem polskich ludności polskiej w czasie dokonany przez III Rzeszę i ZSRR po kampanii II wojny światowej (P). wrześniowej (P), 9 • opisać politykę okupanta niemieckiego wobec ludności polskiej i żydowskiej w czasie II wojny światowej (P), • omówić działalność polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej (PP). III Dwie wojny światowe III – sprawdzian wiadomości 17. Komuniści u władzy 1 1 28.1) Uczeń zna: 28.2) • daty: 1944, 1945 (PP). 1 28.2) Uczeń zna: • daty: 1948, X 1956 (P), 1952, 1953 (PP), • postacie: Stefana Wyszyńskiego, Władysława Gomułki (P). IV 18. Czasy stalinowskie IV Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: Ziemie • wyjaśnić, jak zakończyła się II wojna światowa Odzyskane, analfabetyzm, (P), opozycja, komunizm, • opisać sytuację panującą w Europie po 1945 r. socjalizm (P), żelazna (PP), kurtyna, Rząd • wskazać na mapie państwa należące do bloku Tymczasowy, wschodniego i zachodniego (P), Tymczasowy Rząd • przedstawić straty poniesione przez Polskę Jedności Narodowej, podczas II wojny światowej (P), reakcja, propaganda • wskazać na mapie granice Polskiej (PP), Rzeczypospolitej Ludowej i wymienić jej sąsiadów • dlaczego duża część (P), społeczeństwa poparła • opisać okoliczności, w których komuniści przejęli rządy komunistów (PP). władzę w Polsce (PP), • opowiedzieć o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: odbudowa zniszczeń wojennych, awans społeczny i likwidacja analfabetyzmu, zależność od ZSRR (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: dyktator, • podać charakterystyczne cechy polityki Stalina stalinizm, Polska wobec własnego społeczeństwa (P), Zjednoczona Partia • opowiedzieć o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Robotnicza, dyktatura używając pojęć: planowanie centralne, dyktatura partii komunistycznej, partii komunistycznej, cenzura (P), cenzura (P), odwilż, • scharakteryzować stalinowskie metody rządzenia więzień polityczny (PP). stosowane przez komunistów w Polsce (PP), • omówić postępowanie władz komunistycznych wobec Kościoła katolickiego (P), 10 IV 19. Żyć w PRL 1 *20. Dzieciństwo w PRL 1 21. Solidarność 2 IV IV IV • wskazać przejawy odwilży w ZSRR i wyjaśnić, jaki był jej wpływ na sytuację w Polsce (PP). 28.2) Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: XII 1970, 1978 (P), • pojęcia: Trójmiasto (P), • opisać sytuację panującą w Polsce w okresie 1956–1970, 1970–1980, racjonowanie, rządów Władysława Gomułki (PP), 1976 (PP), propaganda sukcesu • wyjaśnić, czym charakteryzowała się gospodarka oparta na centralnym planowaniu (P), • postacie: Edwarda Gierka, (PP), • z czego wynikała słabość • omówić wydarzenia z XII 1970 r. i wyjaśnić, jakie Jana Pawła II (P). polskiej gospodarki w były ich konsekwencje dla władzy komunistycznej czasie rządów (P), komunistów (PP), • opisać warunki życia w Polsce w czasach rządów • cele i konsekwencje Edwarda Gierka (PP), polityki ekonomicznej • ocenić działania władz komunistycznych w Edwarda Gierka (PP). Polsce w okresie 1956–1980 (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • najważniejsze różnice • pojęcia: referat (P), • opowiedzieć, jak wyglądała edukacja w czasach między szkołą w czasach czarny rynek (PP), PRL (P), PRL a szkołą • cele nauczania w polskiej • wymienić rozrywki dzieci w okresie PRL (P), współczesną (PP), szkole w okresie rządów • opowiedzieć, jak rodziny spędzały wakacje w • nazwy komunistów (P), czasach komunistycznych (PP), najpopularniejszych • z czego wynikały • porównać życie codzienne Polaków w czasach programów utrudnienia stawiane komunistycznych i współczesnych (PP), telewizyjnych dla dzieci przez władze • dostrzec wpływ rządów komunistów na życie (P). komunistyczne osobom codzienne Polaków (PP). chcącym wyjechać za granicę (PP). 28.2) Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: 29.2) • daty: VIII 1980, 31 VIII • pojęcia: strajk, związek • przedstawić sytuację gospodarczą Polski w 1980 r. (PP), 1980, 13 XII 1981 (P), zawodowy, NSZZ 1982, 1983 (PP), Solidarność, stan • opisać powstanie i działania Solidarności, wojenny, internowanie, używając określeń: strajk, walka bez przemocy, • postacie: Lecha Wałęsy, godzina milicyjna, walka stan wojenny (P), Wojciecha Jaruzelskiego bez przemocy (P), (P), • scharakteryzować politykę władz • przyczyny wprowadzenia • żądania robotników komunistycznych wobec Solidarności (PP), 11 strajkujących na Wybrzeżu w VIII 1980 r. (P). IV 22. III Rzeczpospolita 1 Od niewoli do wolności – lekcja powtórzeniowa 1 IV IV stanu wojennego w Polsce (P). 29.1) Uczeń zna: Uczeń rozumie: 29.2) • daty: 1989, VI 1989, 1991 • pojęcia: Okrągły Stół, 29.3) (P), 1985, 1990, 1993 Jesień Narodów (P), (PP), • znaczenie rozmów • postacie: Tadeusza Okrągłego Stołu (P). Mazowieckiego (P), Michaiła Gorbaczowa (PP), • cele i konsekwencje polityki Michaiła Gorbaczowa (PP), • główne postanowienia rozmów Okrągłego Stołu (P). 28.1) Uczeń zna: Uczeń rozumie: 28.2) • daty, postacie i • pojęcia związane 29.1) wydarzenia związane z z tematyką działu Polska 29.2) tematyką działu Polska Rzeczpospolita Ludowa 29.3) Rzeczpospolita Ludowa (P), (P), • dlaczego komunistom • główne postanowienia udało się przejąć i rozmów Okrągłego Stołu utrzymać władzę w (P). Polsce (PP), • przyczyny trudności gospodarczych Polski w czasach rządów komunistów (PP). • opisać warunki życia w Polsce w 1981 r. (PP), • przedstawić okoliczności wprowadzenia stanu wojennego w Polsce (PP), • wyjaśnić, w czym przejawiało się funkcjonowanie stanu wojennego (P), • opowiedzieć o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęcia: opozycja demokratyczna (PP). Uczeń potrafi: • przedstawić okoliczności i skutki rozpadu Związku Radzieckiego (PP), • opisać powstanie i działania Solidarności, używając określenia: „Okrągły Stół” (P), • wskazać na mapie III Rzeczpospolitą i jej sąsiadów (P), • wyjaśnić, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Polsce w 1989 r. (P), • opisać wydarzenia, do jakich doszło w państwach bloku wschodniego w 1989 r. (PP). Uczeń potrafi: • wskazać na mapie granice Polski po 1945 r. i wymienić jej sąsiadów (P), • scharakteryzować rządy komunistów w Polsce (PP), • wymienić (P) i omówić najważniejsze wystąpienia społeczeństwa przeciw rządom komunistycznym w Polsce (PP), • opowiedzieć o życiu codziennym mieszkańców PRL-u (PP), • opisać sytuację w Polsce w okresie stanu wojennego (P), • opisać okoliczności, w których doszło do upadku komunizmu w Polsce (P), • ocenić skutki rządów komunistycznych w Polsce w 12 IV IV latach 1945–1989 (PP), • wskazać na mapie III Rzeczpospolitą i wymienić jej sąsiadów (P). Polska Rzeczpospolita Ludowa – sprawdzian wiadomości 23. Rzeczpospolita Polska 1 1 4.1) 4.3) Uczeń zna: • datę: 1997 (P), • znaczenie słowa: rzeczpospolita (P), • najważniejsze postanowienia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (P). 24. Kto rządzi Polską? 2 4.2) Uczeń zna: • imię i nazwisko aktualnie urzędującego prezydenta i premiera (P), • zasady obowiązujące podczas wyborów do sejmu i senatu (P). V V Uczeń rozumie: • pojęcia: republika, obywatel, republika demokratyczna, konstytucja (P), referendum, ustawa, ustrój państwa (PP), • dlaczego współczesną Polskę nazywa się III Rzeczpospolitą (P), • czym jest równość wobec prawa (P). Uczeń rozumie: • pojęcia: władza ustawodawcza, władza wykonawcza, władza sądownicza, trójpodział władzy, parlament, Zgromadzenie Narodowe, minister (P), niezawisłość, bezstronność (PP), • dlaczego wprowadzono trójpodział władzy (P). Uczeń potrafi: • dostrzec różnicę między demokracja bezpośrednią i pośrednią (P), • wyjaśnić, w jakich okolicznościach organizuje się w Polsce referendum (PP), • wyjaśnić, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć: wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja (PP), • podać przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej (P). Uczeń potrafi: • scharakteryzować relacje między władzą wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą (PP), • wymienić organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy i omówić najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym (P), • wymienić najważniejsze zadania sejmu, senatu, Rady Ministrów, prezydenta oraz sądów i trybunałów (P), • opisać sposób działania sejmu i senatu (PP), • wyjaśnić, na jakich zasadach opiera się praca sądów i trybunałów (PP). 13 25. To, co nas łączy 1 3.1) 26. Nie tylko Polacy 1 3.3) 27. Polacy na świecie 1 3.3) V V V Uczeń zna: • lokalizację najważniejszych miejsc pamięci narodowej (P). Uczeń rozumie: • pojęcia: święto państwowe (narodowe), miejsca pamięci narodowej (P), • dlaczego obchodzimy święta państwowe (narodowe) (P), • co zadecydowało o nadaniu konkretnym terenom, budowlom i obiektom statusu miejsc pamięci narodowej (PP). Uczeń potrafi: • wymienić i wytłumaczyć znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych i miejsc ważnych dla pamięci narodowej (P), • przedstawić historię polskich symboli narodowych (PP), • opisać najważniejsze miejsca pamięci narodowej (PP), • wyjaśnić, z jakimi wydarzeniami są związane te miejsca (P), • zlokalizować i opisać miejsca pamięci narodowej w środowisku lokalnym (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • dane liczbowe dotyczące • pojęcia: mniejszość • wyjaśnić, na czym polega podwójna narodowość narodowa, mniejszość liczebności mniejszości (PP), etniczna (P), narodowych i etnicznych • wymienić mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce (PP). w Polsce (P) i na wybranych przykładach opisać • różnice między ich kulturę i tradycje (PP), mniejszością narodową i mniejszością etniczną (P). • wyjaśnić, jakie prawa przysługują mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce (P), • wymienić pozytywne aspekty obecności mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • rozróżniać emigrację • pojęcia: emigracja, • opisać historię emigracji Polaków (PP), polityczną i zarobkową Polonia (P), • wymienić i wskazać na mapie miejsca (P), • na czym polega różnica największych skupisk Polaków na świecie (P), • przyczyny emigracji w między osobami • wskazać pozytywne i negatywne aspekty życia przeszłości i współcześnie polskiego pochodzenia a na emigracji (PP). (P). Polakami za granicą (PP), • problemy, jakie napotykają za granicą osoby udające się na emigrację (PP). 14 Polska dziś – lekcja powtórzeniowa 1 Polska dziś – sprawdzian wiadomości 28. „Nikt nie jest samotną wyspą” 1 3.1) 3.3) 4.1) 4.2) 4.3) Uczeń zna: Uczeń rozumie: • polskie święta narodowe, • pojęcia związane symbole narodowe i z tematyką działu Polska miejsca pamięci dziś (P), narodowej (P), • dlaczego obchodzimy • najważniejsze mniejszości święta państwowe narodowe i etniczne (narodowe) (P). zamieszkujące Polskę (P), • typy emigracji oraz jej przyczyny w przeszłości i współcześnie (P). 1.1) 1.2) 5.2) 5.3) Uczeń zna: • dane liczbowe dotyczące wysokości bezrobocia w Polsce (PP), • sposoby walki z bezrobociem (PP). V V VI 1 Uczeń potrafi: • wyjaśnić, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego (PP), • podać przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej (P), • wymienić organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej i omówić najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym (P), • wymienić najważniejsze zadania sejmu, senatu, Rady Ministrów, prezydenta oraz sądów i trybunałów (P), • opisać sposób działania sejmu i senatu (PP), • przedstawić historię polskich symboli narodowych (PP), • opisać na wybranych przykładach kulturę i tradycje mniejszości narodowych i etnicznych (PP), • wymienić i wskazać na mapie miejsca największych skupisk Polaków na świecie (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: potrzeby • wyjaśnić, w czym wyraża się odmienność i fizjologiczne, potrzeby niepowtarzalność każdego człowieka (P), psychiczne, kultura, • dokonać charakterystyki własnej osoby i dostrzec wartości, grupa te cechy, które odróżniają go od innych (P), społeczna (P), • podać przykłady różnorodnych potrzeb człowieka społeczeństwo, problem oraz sposoby ich zaspokajania (P), społeczny, bezrobocie, • opisać proces kształtowania się pierwszych narkomania (PP), społeczeństw ludzkich (PP), • znaczenie realizacji • wymienić przykłady wartości, które są ważne dla potrzeb dla niego (P) i dla społeczeństwa (PP), funkcjonowania każdego • opisać różne grupy społeczne, wskazując ich role człowieka (P), w społeczeństwie (PP), • wpływ problemów • wymienić przykłady grup społecznych, do których 15 społecznych na funkcjonowanie społeczeństwa (PP). należy (P), • podać przykłady ważnych problemów współczesnej Polski, korzystając z różnych źródeł informacji (od osób dorosłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu) (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: Organizacja • podać przykłady praw przysługujących każdemu człowiekowi (P), Narodów Zjednoczonych, konwencja, rzecznik • omówić wybrane prawa dziecka i podać, gdzie praw dziecka (P), można się zwrócić, gdy są one łamane (P). • dlaczego Powszechna deklaracja praw człowieka jest uważana za wielkie osiągnięcie ludzkości (P). VI 29. „Każdy człowiek ma prawo” 1 4.4) 30. Żyć w rodzinie 1 1.3) 1.4) 31. Moja szkoła 1 1.5) 1.6) VI VI VI Uczeń zna: • daty: 1948, 1989 (PP), • główne prawa zawarte w Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz w Konwencji o prawach dziecka (P), • numer dziecięcego telefonu zaufania i adres rzecznika praw dziecka (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: • nazewnictwo stosowane • pojęcia: rodzina mała, dla określenia stopnia rodzina wielka, tradycja pokrewieństwa w rodzinie rodzinna (P), (P), • na czym polega • cele istnienia rodzin (P). sprawiedliwy podział obowiązków w rodzinie (P). Uczeń zna: • nazwy organów szkoły (P), • podstawowe prawa przysługujące uczniowi oraz jego obowiązki (P). Uczeń potrafi: • wyrazić opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych (PP), • podać przykłady pamiątek i tradycji rodzinnych (P), • wyjaśnić znaczenie rodziny w życiu (PP) oraz wskazać przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: społeczność, • wymienić najważniejsze zadania organów szkoły społeczność szkolna, (P), statut szkoły (P), • scharakteryzować społeczność szkolną, z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków (PP), • co oznacza stwierdzenie, że dokumenty szkolne • wyjaśnić, w jaki sposób samorząd uczniowski muszą być zgodne z może skorzystać z posiadanych uprawnień (PP), obowiązującym prawem • podać przykłady działań samorządu (PP). uczniowskiego w swojej szkole (P). 16 32. Co wiem o mojej małej ojczyźnie? 2 2.1) 2.2) 2.3) 33. Bez pracy nie ma kołaczy 1 5.1) 34. Relacje między ludźmi 1 1.7) 1.8) 1.9) VI VI VI Uczeń zna: Uczeń rozumie: • nazwy organów władzy w • pojęcia: powiat, administracja, samorząd gminie i powiecie (P), terytorialny, społeczność • najważniejsze zadania lokalna, gmina (P), organów władzy w gminie i powiecie (P). • w jakim celu utworzono samorząd terytorialny (PP). Uczeń potrafi: • scharakteryzować funkcjonowanie samorządu terytorialnego w Polsce (PP), • zlokalizować na mapie swoją „małą ojczyznę” (P), • opisać swoją „małą ojczyznę”, uwzględniając tradycję historyczno-kulturową i problemy społeczno-gospodarcze (P), • zebrać informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości „małej ojczyzny” (PP), • wskazać na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych (P) i na przykładach omówić zakres działań oraz sposoby powoływania władz (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • rodzaje pracy (P), • pojęcia: praca, podział • wyjaśnić znaczenie pracy w życiu człowieka (P) i pracy (P), Bliski Wschód, dostrzec jej społeczny podział (PP), • rozwiązania prawne cieśla, kraje rozwijające • podać przykłady zawodów, które wymagają pracy regulujące pracę dzieci się (PP), fizycznej i umysłowej (P), (PP). • charakter podziału pracy • opowiedzieć o historii pracy i wyjaśnić, jak na we współczesnych przestrzeni wieków zmieniał się stosunek do czasach (PP). pracy (PP), • wypowiedzieć się na temat możliwości podejmowania pracy przez dzieci (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • postać: Mahatmy • pojęcia: konflikt, • podać przykłady konfliktów między ludźmi i Gandhiego (PP), tolerancja, uprzejmość zaproponować sposoby ich rozwiązywania (P), (P), • wytłumaczyć, odwołując się do przykładów, na • zasady obowiązujące przy czym polega postępowanie sprawiedliwe (PP), • wpływ umiejętności rozwiązywaniu zrozumienia drugiego konfliktów (P). • wyjaśnić, w czym przejawia się uprzejmość i człowieka na tolerancja (P). rozwiązywanie konfliktów (PP). 17 Jednostka i społeczeństwo – lekcja powtórzeniowa 1 Ja, ty, my – czyli społeczeństwo – sprawdzian wiadomości 35. Zjednoczona Europa 1 VI VI VII 2 1.1) 1.2) 1.3) 1.4) 1.5) 1.6) 1.7) 1.8) 1.9) 2.1) 2.2) 2.3) 4.4) 5.1) 5.2) 5.3) 6 Uczeń zna: • główne prawa zawarte w Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz w Konwencji o prawach dziecka (P), • nazwy organów szkoły (P), • podstawowe prawa przysługujące uczniowi oraz jego obowiązki (P) • nazwy organów władzy w gminie i powiecie (P), • rodzaje pracy (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia związane • podać przykłady różnorodnych potrzeb człowieka z tematyką działu Ja, ty, oraz sposoby ich zaspokajania (P), my (P), • opisać różne grupy społeczne, wskazując ich role • znaczenie Powszechnej w społeczeństwie (PP), deklaracji praw • wyjaśnić znaczenie rodziny w życiu (PP) oraz człowieka (P), wskazać przykłady praw i obowiązków • na czym polega przysługujących poszczególnym członkom rodziny sprawiedliwy podział (P), obowiązków w rodzinie • scharakteryzować społeczność szkolną, z (P), uwzględnieniem swoich praw i obowiązków (PP), • charakter podziału pracy • opisać swoją „małą Ojczyznę”, uwzględniając we współczesnych tradycję historyczno-kulturową i problemy czasach (PP). społeczno-gospodarcze (P), • scharakteryzować funkcjonowanie samorządu terytorialnego w Polsce (PP), • omówić zakres władzy samorządu terytorialnego (PP), • wyjaśnić znaczenie pracy w życiu człowieka (P) i dostrzec jej społeczny podział (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: • daty: 1993, 1 V 2004 (P), • pojęcia: integracja, plan 1951 (1952), 1957 Schumana, tożsamość (1958), 2002, 2003 (PP), (PP), • postać: Roberta • przyczyny procesu Schumana (PP), integracji europejskiej po II wojnie światowej (P), • nazwy organizacji europejskich powstałych • zasady, na których opiera się istnienie i działalność w trakcie procesu Unii Europejskiej (P). integracji europejskiej (PP). Uczeń potrafi: • wyjaśnić, jak w przeszłości rozumiano pojęcie jedności europejskiej (PP), • opowiedzieć o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej, używając pojęć: Unia Europejska, europejska solidarność, stosunki międzynarodowe (PP), • omówić etapy integracji europejskiej po 1945 r. (PP), • wymienić państwa wchodzące w skład Unii Europejskiej (P), • rozpoznać symbole unijne: flagę i hymn Unii 18 VII 36. Konflikty zbrojne 1 7.5) Uczeń zna: • daty: 11 IX 2001 (P), 1991–1999, 2001, 2003 (PP). 37. Świat stał się mniejszy 1 7.1) 7.2) 7.4) Uczeń zna: • datę: 1986 (PP), • największe współczesne zagrożenia dla środowiska naturalnego (P). 38. Wirtualny świat 1 7.3) Uczeń zna: • daty: 1969, 1989, 1993 (PP), • główne zagrożenia związane z korzystaniem z internetu (P). VII VII VII Europejskiej (Oda do radości) (P), • wymienić pozytywne i negatywne skutki wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: terroryzm (P), • wyjaśnić na przykładach przyczyny i następstwa czystki etniczne, konfliktów zbrojnych na świecie (PP), nacjonalizm, Pentagon, • scharakteryzować sytuację panującą w departament, Al-Kaida, Jugosławii przed 1991 r. (PP), talibowie, kontyngent • wskazać na mapie państwa uczestniczące w (PP), wojnie na terenie byłej Jugosławii (P), • charakter konfliktu w • przedstawić okoliczności, w których prezydent byłej Jugosławii (PP). USA ogłosił rozpoczęcie wojny z terroryzmem (P), • omówić przebieg wojny z terroryzmem (PP), • wymienić cele działań terrorystów arabskich (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: katastrofa • wyjaśnić, co oznacza powiedzenie: „świat stał się ekologiczna, fauna, flora, mniejszy” (P) i wskazać przyczyny tego zjawiska pomoc humanitarna (P), (PP), materiały radioaktywne, • porównać tempo postępu technicznego w Antarktyka (PP). przeszłości i współcześnie (PP), • opisać (P) i ocenić na przykładach wpływ techniki na środowisko naturalne i życie człowieka (PP) • przedstawić skutki wybranych katastrof ekologicznych na środowisko naturalne (P), • wyjaśnić przyczyny globalnego ocieplenia (P) • opowiedzieć o przejawach nędzy na świecie (P) oraz sformułować własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: internet, strona • opisać historię internetu (PP), www, cyberprzemoc (P), • wymienić pożytki i niebezpieczeństwa korzystania • znaczenie twierdzenia, że z mediów elektronicznych (P), świat stał się globalną • przedstawić zalety mobilnego internetu (P). wioską (P). • wymienić sposoby przeciwdziałania zagrożeniom związanym z korzystaniem z internetu (PP). 19 Problemy współczesnego świata – lekcja powtórzeniowa 1 VII Dzisiejszy świat – VII sprawdzian wiadomości 1 6. 7.1) 7.2) 7.3) 7.4) 7.5) Uczeń zna: • daty i wydarzenia związane z tematyką działu Dzisiejszy świat (P), • największe współczesne zagrożenia dla środowiska naturalnego (P), • główne zagrożenia związane z korzystaniem z internetu (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia związane • opowiedzieć o uczestnictwie Polski we wspólnocie z tematyką działu europejskiej, używając pojęć: Unia Europejska, Dzisiejszy świat (P), europejska solidarność, stosunki międzynarodowe (PP), • zasady, na których opiera się istnienie i działalność • wymienić państwa wchodzące w skład Unii Europejskiej (P), Unii Europejskiej (P), • znaczenie twierdzenia, że • rozpoznać symbole unijne: flagę i hymn Unii świat stał się globalną Europejskiej (Oda do radości) (P), wioską (P). • wyjaśnić na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie (PP), • wyjaśnić, co oznacza powiedzenie: „świat stał się mniejszy” (P) i wskazać przyczyny tego zjawiska (PP), • opisać wpływ techniki ma środowisko naturalne i życie człowieka (P), • opowiedzieć o przejawach nędzy na świecie (P) oraz sformułować własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe (PP). 20