z historii medycynycz. 3
Transkrypt
z historii medycynycz. 3
DLA CIEKAWYCH ŚWIATA cji wyzdrowienia lub przynajmniej ulgi w chorobie. Praktykowana była również onejroskopia. Wbrew pozorom miała ona dość racjonalne podstawy. Sen był wywoływany przy pomocy odpowiednich ziół, co przypuszczalnie ułatwiało przeprowadzenie zabiegu. Medycyna starożytnej Grecji W piśmiennictwie starożytnych Greków niejednokrotnie odnajdujemy przejawy ich fascynacji osiągnięciami Egipcjan i Babilończyków. Nie zaskakuje więc fakt, że mieszkańcy Hellady czerpali obficie z ich spuścizny, wprowadzając często wiele ulepszeń. Podobnie jak w tych wcze- W kulcie Asklepiosa dominowała początkowo strona magiczna, z biegiem czasu jednak terapia tam stosowana stawała się coraz bardziej racjonalna. Działalność lekarza – kapłana Asklepiosa, polegała na czuwaniu nad przyjmowaniem w sanktuariach ofiar i datków od pacjentów, nad przestrzeganiem przepisanych rytuałów religijnych. Ewentualnie pomagali mniej sprawnym pacjentom podczas kąpieli oraz udzielali porad dotyczących zdrowia. Ośrodki kultu Asklepiosa były również miejscem kształcenia lekarzy. Początkowo wyłączność mieli przedstawiciele rodów Asklepiadów, wywodzących swoje pochodzenie od tego boga. Z czasem zaczęto dopuszczać uczniów spoza rodów kapłańskich. Było kilka słynnych ośrodków kształcenia lekarzy. Spośród nich Knidos i Kos, oprócz swojej zwykłej działalności, znane były z tworzenia teorii dotyczących sztu- Z historii medycyny śniejszych kulturach, również u Greków początki medycyny są ściśle związane z religią. Już w Iliadzie znajdujemy odniesienia do działalności bogów w tym zakresie. Ich bezpośredni kontakt ze światem ludzi skutkuje wręcz uczestnictwem w konfliktach, jakie toczą między sobą śmiertelnicy. Czasem nawet bogowie odnoszą w tych potyczkach rany. Ich leczenie odbywa się jednak niejako automatycznie. Zdarza się natomiast, że ludzie cieszący się ich przychylnością doświadczają z ich strony bezpośredniej „opieki medycznej”. Bogiem medycyny był pierwotnie Apollo. Rolę tę wraz z upływem czasu przejmuje Asklepios, syn Apollona i Koronis. Kształcił się u legendarnego centaura Chirona, a jego zdolności w tym zakresie były tak wielkie, że potrafił nawet wskrzeszać umarłych, za co spotkała go kara ze strony Zeusa. Koniec końców Asklepios uzyskując nieśmiertelność staje się jednym z bogów, a jego domeną jest właśnie sztuka lekarska. Wokół jego sanktuariów skupiona była działalność medyczna. Chorzy przybywali do nich przynosząc ofiary w inten- cz. 3 ki lekarskiej. Z upływem czasu wzrastało znaczenie lekarzy świeckich. Nauczanie polegało na terminowaniu u mistrza. Nauka była płatna, wyjątek robiono jedynie dla przedstawicieli rodów Asklepiadów. Od kandydata na lekarza wymagana była znajomość filozofii i matematyki. Program nauczania obejmo- Cukrzyca a Zdrowie 49 DLA CIEKAWYCH ŚWIATA wał słuchanie wykładów, studiowanie pism medycznych, naukę anatomii na zwierzętach, a także wspólne wizyty w domu chorego bądź przyjmowanie chorych w tzw. jatreionach. Młody lekarz przez pewien czas pozostawał u boku swojego mistrza w celu zdobycia doświadczenia. Zdarzało się też, że wędrował po naukę do innych, doświadczonych medyków. Lekarze cieszyli się dużym prestiżem. Przyjmowali chorych we wspomnianych już jatreionach. Niektórzy z nich uzyskiwali pozycję lekarza miejskiego bądź państwowego. Z czasem wykształciło się też stanowisko lekarza wojskowego. Z biegiem czasu postępował rozwój naukowego podejścia do leczenia. Niewątpliwy przełom w tym względzie łączy się z osobą Hipokratesa. Co prawda jego postać jawi nam się dość mgliście, a wiele z przypisywanych mu pism, włącznie ze słynną przysięgą nie są prawdopodobnie jego autorstwa. Niemniej jego imię wiąże się z jednym z najistotniejszych odkryć w historii medycyny, a mianowicie, że choroba jest zjawiskiem naturalnym i nie ma pochodzenia nadprzyrodzonego. Jej przyczyny tkwią w czynnikach obecnych w środowisku. Przypisuje mu się stosowanie obserwacji jako podstawy praktyki klinicznej oraz diety i higieny w ramach profilaktyki. Wyróżnił cztery podstawowe płyny w orga- Hipokrates - lekarz grecki, jeden z najwybitniejszych prekursorów medycyny obdarzony przydomkiem „ojca medycyny” 50 Cukrzyca a Zdrowie nizmie człowieka, tzw. humory. Były to krew, żółć, czarna żółć i flegma. Równowaga między nimi odpowiadała za stan zdrowia. Podobnie jak choroby miały pochodzenie naturalne, również leczenie miało wspierać się na naturalnych procesach. Ośrodek w Kos, z którego wywodził się Hipokrates kładł duży nacisk na etyczny aspekt leczenia. Zasadniczą zasadą stała się więc maksyma primum non nocere. Kolejny etap w rozwoju medycyny świata greckiego jest ściśle związany ze zmianami na arenie politycznej, jakie zaszły wraz z podbojem imperium perskiego przez Aleksandra Macedońskiego. Wzniesiona na jego polecenie Aleksandria stała się wkrótce po jego śmierci stolicą państwa Ptolemeuszy i wielkim ośrodkiem naukowym. Związani z nim byli dwaj słynni lekarze epoki hellenistycznej. Pierwszy z nich to pochodzący z Chalcedonu Herofilos (ok. 335-280 r. p.n.e.). Zwany ojcem anatomii opisał wiele narządów wewnętrznych na podstawie przeprowadzanych przez siebie sekcji zwłok. Interesował się m.in. mózgiem, który uznał za centrum układu nerwowego. Drugim ze współzałożycieli szkoły medycznej w Aleksandrii był Erasistratos. Specjalizował się w chirurgii i chorobach serca. W leczeniu dużą wagę przywiązywał do stosowania diety. Podobnie jak Herofilos przyczynił się do rozwoju anatomii, badając układ krążenia, węzły chłonne i układ nerwowy. Marcin Szachowicz Opracowane na podstawie: De la magia primitiva a la medicina moderna / Ruy Pérez Tamayo.- 1997 Historia medycyny / pod red. Tadeusza Brzezińskiego.- 2000 Słownik cywilizacji egipskiej / Guy Rachet.- 1994 Słownik cywilizacji greckiej / Guy Rachet.- 1998 Foto: Galeria