wyklad IX

Łacińska terminologia prawnicza 2013/2014 dr Paulina Święcicka
WYKŁAD IX
Formuły i zwroty – prawo obligacyjne
I. Pojęcie zobowiązania
1. Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei
secundum nostrae civitatis iura -I. 3.13 pr. – Zobowiązanie jest węzłem prawnym,
który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa.
2. Obligationum substantia non in eo consistit, ut aliquod corpus nostrum aut
servitutem nostram faciat, sed ut alium nobis obstringat ad dandum aliquid vel
faciendum vel praestandum - D. 44.7.3 (Paulus 2 inst.) – Istota zobowiązania nie polega
na tym, aby jakąś rzecz lub służebność uczynić naszą, lecz aby zmusić kogos do dania
nam czegoś albo do czynienia, albo do świadczenia [innego rodzaju].
3. Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis - C. 4.10.5 – Zawarcie
kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe.
 art. 353 k.c.§ 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika
świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
§ 2. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.
 art. 3531 k.c.: Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego
uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku,
ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Gai 4.2: In personam actio est, qua agimus, quotiens
litigamus cum aliquo, qui nobis uel ex contractu uel ex
delicto obligatus est, id est, cum intendimus DARE
FACERE PRAESTARE OPORTERE.
Gai 4.2: Względem osoby jest (to) powództwo,
którym się posługujemy, ilekroć prowadzimy
spór z kimś, kto jest wobec nas zobowiązany
albo z zaciągnięcia (kontraktu) albo z występku
(deliktu), to znaczy, kiedy zmierzamy (do
wykazania), że powinien dać (dare), uczynić
(facere), świadczyć (praestare).
D. 50.16.11: Gaius 1 ad ed. provinc.: creditorum
appellatione non hi tantum accipiuntur, qui pecuniam
crediderunt, sed omnes, quibus ex qualibet causa
debetur.
D. 50.16.11: terminem „wierzyciele” nazywani
są nie tylko ci, którzy pożyczyli komuś
pieniądze, lecz wszyscy, którym należy się coś
z jakiejś przyczyny.
D. 50.16.108: Modestinus 4 pand.: ‘debitor’
intellegitur is, a quo invito exigi pecunia potest.
D. 50.16.108: Za „dłużnika” uważany jest ten,
od którego można się domagać pieniędzy
wbrew jego woli.
Gai 3.88: Et nunc transeamus ad obligationes. Omnis Gai 3.88: teraz przejdźmy do zobowiązań,
enim obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto.
których podział najogólniejszy sprowadza się
do wyróżnienia dwóch ich odmian: każde
bowiem zobowiązanie powstaje z zaciągnięcia
(z kontraktu) lub z czyni niedozwolonego.
D. 44.7.1 pr. Gaius 2 aureorum sive rerum
D. 44.7.1 pr. Zobowiązania powstają albo z
cottidianarum: Obligationes aut ex contractu nascuntur kontraktu, albo z deliktu, albo z innych
1
Łacińska terminologia prawnicza 2013/2014 dr Paulina Święcicka
aut ex maleficio aut proprio quodam iure ex variis
causarum figuris.
przyczyn (zdarzeń).
D. 50.16.19 Ulpianus libro 11 ad ed.: Labeo libro
primo praetoris urbani definit, quod quaedam agantur,
quaedam gerantur, quaedam contrahantur: et actum
quidem generale verbum esse sive verbis, sive re quid
agatur ut in stipulatione vel numeratione: contractum
autem ultrocitroque obligatione, quod Graeci
synallagma vocant, veluti emptionem venditionem,
locationem conductionem, societatem: gestum rem
significare sine verbis factam.
D.50.16.19: W 1. ks. komentarza do edyktu
pretora miejskiego, Labeon ustalił, że co
innego znaczy działać, co innego prowadzić
sprawy, a co innego zwierać umowy; działanie
uznał za termin ogólny [odnoszący się]
zarówno do działania przy użyciu solennej
formy słownej, jak i do czynności połączonych
z wydaniem rzeczy, jak np. stypulacja czy
wypłata pieniędzy; umowa natomiast to
zobowiązanie wzajemne, które Grecy określają
jako synallagma [wzajemność], takie jak emptiovenditio, locatio-conductio, societas; prowadzenie
spraw zaś oznacza rzecz zdziałaną bez użycia
formy solennej.
I. 3.13pr. Sequens divisio in quattuor species
deducitur: aut enim ex contractu sunt aut quasi ex
contractu aut ex maleficio aut quasi ex maleficio.
W następnym podziale zobowiązań wyróżnia
się 4 przypadki: bowiem powstają
[zobowiązania] z kontraktu, albo jakby z
kontraktu, albo z czynu niedozwolonego, albo
jakby z czynu niedozwolonego.
D. 2.14.7.2 Ulpianus 4 ad ed.: Sed et si in alium
contractum res non transeat, subsit tamen causa,
eleganter Aristo Celso respondit esse obligationem. ut
puta dedi tibi rem ut mihi aliam dares, dedi ut aliquid
facias: hoc sunallagma esse et hinc nasci civilem
obligationem. et ideo puto recte Iulianum a Mauriciano
reprehensum in hoc: dedi tibi Stichum, ut Pamphilum
manumittas: manumisisti: evictus est Stichus. Iulianus
scribit in factum actionem a praetore dandam: ille ait
civilem incerti actionem, id est praescriptis verbis
sufficere: esse enim contractum, quod aristo sunallagma
dicit, unde haec nascitur actio.
D. 2.14.7.2: Chociażby porozumienie nie dało
się zaliczyć do żadnego typu kontraktów, to o
ile istnieje causa, powstaje zobowiązanie, jak
celnie odpowiedział Ariston Celsusowi, jak np.
dałem tobie rzecz, abyś dał mi inną, dałem
abyś inną uczynił; ponieważ jest tutaj
wzajemność, zatem powstaje zobowiązanie
cywilne; dlatego sądzę, że Mauricianus słusznie
zganił Juliana w tej sprawie; dałem ci Stichusa,
abyś wyzwolił Pamphiliusa; wyzwoliłeś, a
Stichus został ci odebrany [przez właściciela];
Julian napisał, że pretor powinien udzielić
skargo z nawiązaniem do faktu; ten zaś [i.e.
Mauricianus] stwierdził, że wystarczy skarga
cywilna o nieokreśloną kwotę (actio civilis incerti),
czyli skarga praescriptis verbis, istnieje bowiem
kontrakt, który Ariston określa jako [umowę o
świadczenie] wzajemne, które rodzi skargę.
2
Łacińska terminologia prawnicza 2013/2014 dr Paulina Święcicka
4. Pacta sunt servanda - D. 2.14.7.7 – Umów należy dotrzymywać
D. 2.14.7.7: Ulpianus 4 ad ed.
Pretor powiada: “udzielę ochrony
Ait praetor: ‘pacta conventa, quae neque dolo malo,
nieformalnym porozumieniom, o ile nie były
neque adversus leges plebis scita senatus consulta
zawarte pod wpływem podstępu, ani z
decreta edicta principum, neque quo fraus cui eorum
naruszeniem ustaw, plebiscytów, uchwał
fiat facta erunt, servabo.’
senatu, edyktów cesarskich, ani też w celu ich
obejścia.”
 art. 26 Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów (1969): Każdy będący w mocy traktat
wiąże jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze.
 art. 2 ust. 2 Karta Narodów Zjednoczonych (1945): Wszyscy członkowie, w celu
zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z członkostwa wykonywać będą w dobrej
wierze zobowiązania przyjęte przez nich zgodnie z niniejszą kartą.
5. Rebus sic stantibus omnis promissio intellegitur – Każde przyrzeczenie pojmowane
jest jako obowiązujące w oznaczonych warunkach.
 art. 3571 k.c.: Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia
byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą
stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu
interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób
wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się
zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.
 art. 3851 k.c. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma
pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że
przepisy szczególne stanowią inaczej.
§ 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie
ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.
§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd
może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego,
zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były
ustalone w orzeczeniu lub umowie.
§ 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie
może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w
związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
§ 5. Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych
świadczeń pieniężnych.
 OSN 15.11 1991
3