Czy języki Europy są zagrożone? META-‐FORUM 2011 - META-Net

Czy języki Europy są zagrożone? META-­‐FORUM 2011. O wyzwaniach dla wielojęzycznej Europy META-­‐FORUM to międzynarodowa konferencja poświęcona nowym technologiom umożliwającym rozwój wielojęzycznego społeczeństwa informacyjnego Europy, organizowana w Budapeszcie w dn. 27-­‐28 czerwca w ramach węgierskiej prezydencji w Unii Europejskiej
Różnorodność kulturowa i językowa to podstawowy aspekt integracji europejskiej. Chociaż w Unii Europejskiej tylko 23 języki mają status urzędowy, na naszym kontynencie funkcjonuje około 60 języków, jeżeli weźmie się pod uwagę również odmiany regionalne. Równocześnie obywatele, partnerzy biznesowi, konsumenci i turyści są zasypywani coraz większą ilością informacji. Czy firmy i administracja państwowa są w stanie przetłumaczyć tak ogromne ilości tekstu na 23 lub 60 języków? Przy 23 językach oznacza to 506 kombinacji językowych, przy 60 językach ta liczba rośnie do 3540. Z całą pewnością nie możemy zrezygnować z naszej różnorodności językowej. Ale czy stać nas na jej utrzymanie? Integracja europejska znosi granice dla ludzi, towarów i kapitału. Łączący wszystkie regiony świata Internet pozwala na swobodny przepływ informacji, a język jest jedynym środkiem przekazu, pozwalającym na gromadzenie i wymianę wiedzy między ludźmi. W tym sensie to właśnie język jest elementem tworzącym ogólnoświatową sieć komputerową. Jednak w Internecie korzysta się z wielu języków, a ilość treści nieanglojęzycznych rośnie w szybkim tempie. Dziś ostatnimi granicami blokującymi swobodny przepływ idei i myśli są bariery językowe. To właśnie one są przyczyną niewykorzystywania ogromnych możliwości rynków regionalnych. Ostatni raport UNESCO na temat wielojęzyczności wskazuje, że języki są podstawowym środkiem przekazu pozwalającym na egzekwowanie fundamentalnych praw takich jak swoboda wyrażania poglądów politycznych, prawo do edukacji i uczestnictwa w życiu społecznym1. Zaangażowani społecznie obywatele zaczęli korzystać z mediów społecznościowych i Internetu, aby prowadzić aktywny dialog na istotne tematy społeczne, takie jak bezpieczeństwo energetyczne, reforma systemu finansowego czy zmiany demograficzne. Z perspektywy europejskiej dyskusja społeczna jest jednak nadal ograniczona ze względu na bariery językowe. Skuteczna e-­‐demokracja europejska musi działać ponad tymi ograniczeniami. Sposobem na przezwyciężenie barier językowych mają być technologie językowe. Faktycznie w ciągu ostatnich kilku lat jakość tłumaczeń automatycznych znacząco wzrosła. Mimo to tempo badań i rozwoju jest nadal zbyt wolne, a działania za mało skoordynowane, aby na bieżąco reagować na powstające problemy językowe. Z oczywistych względów ekonomicznych działania w zakresie badań i rozwoju koncentrują się głównie na języku angielskim. Większość języków europejskich nie jest wystarczająco w nich uwzględniana, a niektóre z nich są zupełnie ignorowane w badaniach. W efekcie przyszłość naszych języków nie jest bezpieczna. Podczas META-­‐FORUM 2011 zostaną przedstawione wyniki 30 raportów na temat statusu poszczególnych języków europejskich w epoce cyfrowej. W konferencji wezmą udział przedstawiciele najważniejszych europejskich ośrodków badawczych, małe i duże firmy technologiczne, przedstawiciele biur tłumaczeń, pozostali użytkownicy technologii językowych, społeczności językowe i osoby odpowiedzialne za kształtowanie polityki językowej w UE oraz wspieranie badań i innowacji w tym zakresie. 1
Dyrektor Generalny UNESCO, Intersectoral mid-­‐term strategy on languages and multilingualism, Paryż, 2007 (http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001503/150335e.pdf). Spotkanie organizuje META-­‐NET, Sieć Doskonałości składająca się z 47 ośrodków badawczych z 31 krajów, finansowana przez Komisję Europejską. Polska jest reprezentowana w tej Sieci
przez Instytut Podstaw Informatyki PAN oraz Uniwersytet Łódzki. META-­‐NET tworzy „Technologiczny Sojusz Wielojęzycznej Europy” jednoczący naukowców, dostawców i użytkowników technologii językowych we wspólnym działaniu na rzecz badań i innowacji w Europie. Jak dotąd do sojuszu przystąpili już przedstawiciele ponad 280 organizacji z 40 krajów. W swoim przemówieniu otwierającym konferencję Zoran Stančič, zastępca Dyrektora Generalnego ds. społeczeństwa informacyjnego i mediów w Komisji Europejskiej, formułuje wyraźne oczekiwania: „W Unii Europejskiej niemal znieśliśmy fizyczne granice między państwami, ale nadal dzielą nas granice innego rodzaju, m.in. bariery językowe. Dostęp do informacji we wszystkich językach jest warunkiem koniecznym zwiększenia sprzedaży produktów i usług oraz powstania w pełni jednolitego rynku cyfrowego. Jestem przekonany, że Europa może nadal zajmować pozycję lidera w zakresie technologii językowych i dostarczać rozwiązania, które będą działać na korzyść społeczeństwa europejskiego i całej gospodarki. Jednak można to osiągnąć tylko wspólnym wysiłkiem, tworząc silne partnerstwo ze wszystkimi zainteresowanymi. Miejsce technologii językowych wśród innych dziedzin badań i rozwoju w Europie będzie w dużym stopniu zależeć od tego, czy wszystkie zainteresowane strony przemówią jednym głosem”.
Uczestnicy META-­‐FORUM będą dyskutować o wizji i wstępnych planach dotyczących spodziewanego postępu technologicznego. Dzięki trzem grupom roboczym i dialogowi publicznemu prowadzonemu w Internecie eksperci z ponad 100 firm i organizacji naukowych stworzyli śmiałe wizje przyszłych badań i szerokich zastosowań technologii językowych, które będą mieć wpływ na naszą pracę i codzienne życie. Opracowane wizje zostaną przedstawione i omówione podczas konferencji w Budapeszcie. Wspólna wizja posłuży jako punkt wyjścia planów badań strategicznych, których zarys zostanie również omówiony podczas META-­‐
FORUM. Jak wyjaśnia Hans Uszkoreit, koordynator META-­‐NET: „Dzięki właściwej wizji, zaangażowaniu odpowiednich podmiotów i opracowaniu dobrego planu możemy zapewnić przyszłość językom Europy i zagwarantować konkurencyjność europejskiego sektora przemysłowego w kluczowych obszarach rozwoju technologii. Koszt takiego działania nie powinien być wyższy od wydatków koniecznych do wybudowania 100 kilometrów autostrady w nowych państwach członkowskich”. Planowane na dużą skalę działania nie tylko poprawią jakość tłumaczenia maszynowego, ale stworzą też technologie mające wiele innych zastosowań. Technologia językowa jest obecnie uznawana za jeden z kluczowych obszarów wzrostu w informatyce. Duże korporacje międzynarodowe takie jak Google, Microsoft, IBM czy Nuance inwestują duże środki w tę dziedzinę. W Europie setki małych i średnich przedsiębiorstw specjalizuje się w określonych zastosowaniach lub usługach wykorzystujących technologie przetwarzania języka. Technologia te pozwalają ludziom współpracować, uczyć się, prowadzić interesy i dzielić się wiedzą bez barier językowych i niezależnie od ich umiejętności obsługi komputera. Już dzisiaj technologie przetwarzania języków wspierają nas w codziennych zadaniach, takich jak pisanie e-­‐maili czy zakup biletów. Korzystamy z technologii językowych, wyszukując i tłumacząc strony internetowe, korzystając z funkcji sprawdzania pisowni i gramatyki w edytorze tekstu, obsługując głosem nasze radio samochodowe czy telefon komórkowy, sprawdzając rekomendacje w księgarni internetowej lub stosując się do instrukcji głosowych urządzenia nawigacyjnego. W niedalekiej przyszłości będziemy w stanie rozmawiać z programami komputerowymi i urządzeniami, łącznie z tak długo oczekiwanymi robotami, które wkrótce wkroczą do naszych domów i biur. W dowolnym miejscu będziemy mogli łatwo znaleźć potrzebne informacje i uzyskać pomoc. Bez barier komunikacyjnych między ludźmi i technologiami nasz świat całkowicie się zmieni. Podczas META-­‐FORUM mówcy plenarni -­‐ Thomas Hofmann z Google Europe i Bran Boguraev z IBM USA – przedstawią najnowsze osiągnięcia technologiczne i plany wielkich korporacji międzynarodowych. Jedni z najsłynniejszych językoznawców europejskich podsumują sytuację językową Europy, zaprezentują przełomowe odkrycia i największe sukcesy badawcze. Przedstawiciele najważniejszych użytkowników technologii językowych, takich jak służby tłumaczeniowe Komisji Europejskiej, Daimler Corporation i Vodafone, opowiedzą o korzyściach płynących z zastosowań technologii językowej i przedstawią swoje potrzeby i oczekiwania. We wtorek 28 lipca 2011 r. zostaną wręczone specjalne nagrody META, które są wyróżnieniem przyznawanym wyjątkowym badaniom, technologiom i usługom służącym wielojęzycznemu społeczeństwu informacyjnemu Europy. Poza tym innowacyjne produkty i usługi wielojęzyczne zostaną uhonorowane specjalnym znakiem jakości META. Podczas wystawy branżowej zorganizowanej podczas konferencji będzie można obejrzeć prezentacje i pokazy małych i średnich przedsiębiorstw zajmujących się technologiami językowymi. Na wystawie zostaną też przedstawione wyniki najnowszych badań prowadzonych w ramach finansowanych przez UE projektów naukowych. Dwa kraje o społecznościach wielojęzycznych (Indie, gdzie funkcjonuje 19 języków urzędowych, oraz RPA – 11 języków) wprowadziły specjalne programy poświęcone
technologiom językowym. Podczas META-­‐FORUM zostaną one zaprezentowane wraz z programami badawczymi UE i krajów europejskich. Odbędą się dwie dyskusje panelowe poświęcone problemom społeczności wielojęzycznych i języków europejskich dysponujących ograniczonymi zasobami. Podczas sesji uczestnicy będą też dyskutować nad różnymi strategiami rozwiązania tych problemów. Warunkiem koniecznym stworzenia udanych zastosowań języka są duże ilości zebranych i opracowanych danych językowych, takich jak teksty i nagrania. Kolejnym warunkiem jest istnienie podstawowej technologii analizy dla każdego języka. Na konferencji w Budapeszcie META-­‐NET przedstawi nowy serwis o nazwie META-­‐SHARE, umożliwiający wymianę i utrzymywanie takich zasobów. Jest to platforma, która znacząco ułatwi badania i rozwój w zakresie technologii językowych. Ilość i jakość zasobów językowych zależy od języka i zależy od jego komercyjnego znaczenia, problemów, jakie dany język stwarza przy automatycznym przetwarzaniu oraz ilości dotychczasowych badań nad tym językiem. Przed powstaniem raportów językowych META-­‐NET nikt nie oceniał stanu języków europejskich pod względem wsparcia technologicznego. Obecnie META-­‐NET może wskazać, dlaczego większość języków boryka się z poważnymi problemami i określić najbardziej niebezpieczne braki. Podstawowe przesłanie META-­‐FORUM 2011 można sformułować następująco. Mimo że UE i jej państwa członkowskie wspierały już wiele projektów badawczych, różnice technologiczne między „dużymi” i „małymi” językami stale rosną. Celem projektu jest stworzenie brakujących zasobów i technologii oraz zastosowanie istniejącej już technologii do analizy większości języków. Jak dotąd w Europie nie zrealizowano tak skoordynowanego zadania na podobną skalę. Istnieją poważne powody, dla których w imieniu UE, jej państw członkowskich i całego przemysłu wspólnie podejmujemy to ogromne wyzwanie. Jest to m.in. wysokie obciążenie finansowe małych społeczności językowych, potrzeba transferu technologii między językami i koordynacji zasobów, narzędzi i usług oraz fakt, że bariery językowe często nie pokrywają się z granicami państwowymi. Europa musi podjąć odpowiednie działania, aby przygotować swoje języki do wejścia w epokę cyfrową. Języki są niezwykle cennym elementem naszego dziedzictwa kulturowego i dlatego musimy dołożyć wszelkich starań, aby skutecznie je chronić. Kontakt:
prof. dr Hans Uszkoreit Koordynator META-­‐NET META-­‐NET Office c/o DFKI Berlin Alt-­‐Moabit 91c 10559 Berlin, Niemcy e-­‐mail: office@meta-­‐net.eu
Dalsze informacje:
Witryna META-­‐NET: http://www.meta-­‐net.eu
Witryna META-­‐FORUM: http://www.meta-­‐net.eu/events/meta-­‐forum-­‐2011/ Materiały prasowe, w tym inne wersje językowe powyższego komunikatu: http://www.meta-­‐net.eu/media/meta-­‐forum-­‐2011/