docSystemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia
download 
Reklamacja Transkrypt
Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia
Problemy ZarzÈdzania, vol. 10, nr 2 (37): 195 – 210 ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172.1644-9584.37.12 Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia Aleksandra Czerw, Urszula Religioni JakoĂÊ jest zgodnoĂciÈ z okreĂlonymi standardami. Zapewnienie wysokiej jakoĂci usïug zdrowotnych jest jednym z najwaĝniejszych problemów kaĝdego podmiotu leczniczego. OkreĂlenie standardów dziaïañ w opiece zdrowotnej staïo siÚ bowiem wymogiem dob Ăwiadczenia usïug na odpowiednio wysokim poziomie. Proces zapewniania jakoĂci w placówce medycznej wymaga podejĂcia interdyscyplinarnego i kompleksowego. Usïugi zdrowotne powinny byÊ realizowane nie tylko zgodnie z okreĂlonymi standardami, ale równieĝ na podstawie aktualnej wiedzy medycznej oraz wartoĂci istotnych z punktu widzenia pacjenta. Na proces zapewniania jakoĂci skïadajÈ siÚ cztery podstawowe elementy: odpowiednie przygotowanie, realizacja, monitorowanie oraz ocena wdraĝanych standardów. W konsekwencji, proces zapewnienia oraz doskonalenia jakoĂci powinien staÊ siÚ nieodzownym elementem dziaïalnoĂci kaĝdego podmiotu. Celem artykuïu jest zaprezentowanie systemów jakoĂci stosowanych w ochronie zdrowia. W realizacji powyĝszego celu przedstawiono odpowiednie regulacje legislacyjne, ab takĝe zaproponowano etapy wdraĝania systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ w podmiotach leczniczych. W artykule zwrócono takĝe uwagÚ na korzyĂci, jakie niesie za sobÈ wprowadzenie zarzÈdzania jakoĂciÈ w placówkach. 1. WstÚp JakoĂÊ to stopieñ, w jakim kaĝda usïuga Ăwiadczona pacjentowi i dostarczona zgodnie zb aktualnym stanem wiedzy podnosi prawdopodobieñstwo uzyskania poĝÈdanego wyniku opieki ibredukuje prawdopodobieñstwo wystÈpienia efektów niepoĝÈdanych. JakoĂÊ opieki zdrowotnej jest zdeterminowana przez wiele czynników. WyróĝniÊ moĝna trzy podstawowe kategorie okreĂlajÈce jakoĂÊ usïugi medycznej: – jakoĂÊ struktury, np. liczba i poziom wyksztaïcenia personelu, aparatura medyczna, infrastruktura, struktura organizacyjna, kultura organizacji czy styl zarzÈdzania; – jakoĂÊ procesu, odnoszÈca siÚ do opieki nad pacjentem, np. diagnoza czy leczenie; – jakoĂÊ wyniku, obejmujÈca takie wskaěniki, jak ĂmiertelnoĂÊ, zachorowalnoĂÊ, powikïania, skutki uboczne czy satysfakcjÚ pacjenta z zastosowanego leczenia. vol. 10, nr 2 (37), 2012 195 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni Na jakoĂÊ opieki zdrowotnej skïada siÚ wiÚc wiele wymiarów, mogÈcych podlegaÊ ocenie, takich jak skutecznoĂÊ (Ăwiadczenie usïug na podstawie aktualnych doniesieñ naukowych) i efektywnoĂÊ (stosowanie analiz ekonomicznych róĝnych metod leczenia), bezpieczeñstwo, dostÚpnoĂÊ usïug, dostosowanie oferty Ăwiadczeñ do aktualnych potrzeb pacjentów oraz zapewnienie równego dostÚpu dob Ăwiadczeñ dla wszystkich pacjentów. Problem jakoĂci Ăwiadczonych usïug jest jednym z najbardziej fundamentalnych dla funkcjonowania wspóïczesnej opieki zdrowotnej. Rozwój zainteresowania jakoĂciÈ, definiowanÈ jako zgodnoĂÊ z wymaganiami, przyniósï przeïom lat 50. i 60. XX wieku. W tym czasie kwestie jakoĂci zaczÚïy takĝe budziÊ zainteresowanie w obszarze ochrony zdrowia. Wb1951 r. wbStanach Zjednoczonych powoïano ZespolonÈ KomisjÚ do spraw Akredytacji Szpitali (JCAHO – Joint Comission on Acreditation of Heathcare Organizations), która pob kilku latach objÚïa zakresem swych dziaïañ równieĝ inne placówki medyczne. Zespolona Komisja do spraw Akredytacji Placówek Medycznych zajmowaïa siÚ opracowywaniem standardów jakoĂci (czyli wymogów stawianych placówkom ochrony zdrowia), wskaěników jakoĂci (iloĂciowych mierników stopnia realizacji przyjÚtych standardów), wytycznych postÚpowania w okreĂlonych sytuacjach klinicznych, systemu zbierania oraz przetwarzania danych medycznych, a takĝe systemu akredytacji. Obecnie jakoĂÊ opieki zdrowotnej staïa siÚ priorytetem zarówno dla menedĝerów zdrowia, jak ibosób zajmujÈcych siÚ szeroko rozumianÈ politykÈ zdrowotnÈ. Aktualnie najczÚĂciej stosowanymi zbiorami standardów i wskaěników, wedïug których moĝna oceniaÊ jakoĂÊ Ăwiadczonych usïug medycznych, sÈ te wypracowane przez wspomnianÈ wyĝej amerykañskÈ organizacjÚ JCAHO. 2. JakoĂÊ i zarzÈdzanie jakoĂciÈ w ochronie zdrowia Przez wiele lat myĂlenie o jakoĂci ewaluowaïo od wÈskiego zestawu dziaïañ, zmierzajÈcych dob podniesienia wartoĂci usïugi, aĝ do aktywnego zaangaĝowania wszystkich pracowników danej instytucji. W usïugach medycznych moĝna zatem mówiÊ o kontroli jakoĂci, ocenie jakoĂci, poprawie jakoĂci, zapewnianiu jakoĂci oraz zarzÈdzaniu jakoĂciÈ. Kontrola jakoĂci (quality control) polega zwykle na monitorowaniu oraz stwierdzeniu okreĂlonych cech produktu lub usïugi. MogÈ one uwzglÚdniaÊ istniejÈce normy lub standardy. Wskaěniki formuïowane sÈ bez udziaïu osób bezpoĂrednio odpowiedzialnych za efekt danego procesu (Ăwiadczenia usïugi). Przykïadem kontroli jakoĂci moĝe byÊ program kontroli zakaĝeñ szpitalnych, obejmujÈcy jedynie aktywne monitorowanie zakaĝeñ nab podstawie wyników posiewów, badañ radiologicznych, zleceñ antybiotyków czy teĝ kart gorÈczkowych, bez wdraĝania dziaïañ zmniejszajÈcych ryzyko wystÈpienia zakaĝeñ szpitalnych, takich jak system szkoleñ pracowników czy szpitalna polityka antybiotykowa (Staszewski i Kautsch 2010: 312). 196 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia Ocena jakoĂci (quality assessment) opiera siÚ na realnym poznaniu jakoĂci usïug Ăwiadczonych wb danym podmiocie leczniczym. NajczÚstszÈ formÈ oceny jakoĂci sÈ badania satysfakcji pacjentów, które mogÈ byÊ powiÈzane z efektami klinicznymi procedur medycznych poddawanych ocenie. Poprawa jakoĂci (quality improvement) poza analizÈ sytuacji bieĝÈcej obejmuje okreĂlenie przyczyn wystÚpowania okreĂlonych dysfunkcji oraz propozycje metod poprawy, ab nastÚpnie monitorowanie uzyskanych rezultatów. Przykïadem zastosowania powyĝszego podejĂcia w szpitalu moĝe byÊ poprawa opieki nad pacjentami na oddziale chirurgicznym, polegajÈca na skróceniu czasu oczekiwania na zabieg, by minimalizowaÊ stres zwiÈzany zboddaniem siÚ zabiegowi oraz zmniejszyÊ ryzyko wystÈpienia zakaĝeñ szpitalnych, a przez to – zwiÚkszyÊ satysfakcjÚ pacjenta i jednoczeĂnie ograniczyÊ koszty jego pobytu w placówce (Staszewski i Kautsch 2010: 312). Zapewnienie jakoĂci (quality assurance) to czÚĂÊ zarzÈdzania jakoĂciÈ ukierunkowana nabzwiÚkszenie zdolnoĂci do speïniania wymagañ dotyczÈcych jakoĂci (Norma PN-EN ISO 9000:2001), która zwraca szczególnÈ uwagÚ na zapobieganie ewentualnym problemom zwiÈzanym z realizacjÈ usïugi medycznej. Zapewnienie jakoĂci wiÈĝe siÚ wiÚc z koniecznoĂciÈ wdraĝania róĝnego rodzaju programów, np. programu zapewnienia jakoĂci bezpiecznego napromieniowania, obejmujÈcego: systematycznÈ kontrolÚ parametrów fizycznych ib technicznych aparatury dob radioterapii, opracowanie zaleceñ formalno-prawnych dokumentacji, procesu Ăwiadczenia usïug oraz procedur reagowania w sytuacjach awaryjnych. ZarzÈdzanie jakoĂciÈ (quality management) polega na systematycznym dziaïaniu wszystkich pracowników danej organizacji, które ma na celu poprawÚ jakoĂci opieki nad pacjentem. ZarzÈdzanie jakoĂciÈ nie jest jedynie kontrolÈ. Obejmuje bowiem planowanie jakoĂci przez specjalny zespóï pracowników zatrudnionych w danym podmiocie leczniczym, doskonalenie jakoĂci (analizÚ przyczyn powstaïych dysfunkcji oraz wdroĝenie rozwiÈzañ powstaïych problemów), a takĝe pomiar jakoĂci, a wiÚc ocenÚ organizacji w odniesieniu dob jej wszystkich jednostek organizacyjnych. ZarzÈdzanie jakoĂciÈ usïug medycznych jest zagadnieniem interdyscyplinarnym. PojÚcie jakoĂci odnosi siÚ zarówno do poprawnoĂci realizacji usïugi medycznej w Ăwietle aktualnej wiedzy i standardów, jak teĝ do czynników istotnych dla pacjenta. Takie podejĂcie okreĂla jakoĂÊ usïug zdrowotnych w dwóch wymiarach: – technicznym – z punktu widzenia placówki ĂwiadczÈcej usïugi zdrowotne, – funkcjonalnym – z punktu widzenia pacjenta. JakoĂÊ techniczna obejmuje wszystkie elementy niezbÚdne do wytworzenia produktu wïaĂciwego, a wiÚc wszystko, co wpïywa na wynik procesów operacyjnych, np. sprzÚt medyczny, wyposaĝenie, wiedza i umiejÚtnoĂci fachowe pracowników, wykorzystywane technologie medyczne, stosowane procedury i instrukcje czy przyjÚte standardy. JakoĂÊ techniczna jest jednak trudna do oceny przez pacjentów, dlatego teĝ znaczenia nabiera jakoĂÊ vol. 10, nr 2 (37), 2012 197 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni funkcjonalna, determinowana przez wymiar kontaktów miÚdzy usïugodawcÈ a usïugobiorcÈ. JakoĂÊ funkcjonalna jest zatem wynikiem oceny usïugi medycznej przez pacjenta i stanowi sumÚ jego doĂwiadczeñ w relacji zbokreĂlonym podmiotem leczniczym (Staszewski i Kautsch 2010: 313). Naleĝy jednak pamiÚtaÊ, iĝ pacjenci oczekujÈ od pracowników medycznych nie tylko rzetelnego wykonania badania czy zabiegu, ale teĝ uznania wartoĂci wyznawanych przez pacjenta, przekazywania zrozumiaïych informacji, wsparcia oraz ulgi w cierpieniu. ¥wiadczenie zdrowotne speïni wiÚc jakoĂciowe oczekiwania pacjentów, jeĂli uwzglÚdniaÊ bÚdzie oba opisane wymiary jakoĂci – techniczny (profesjonalizm dziaïania) oraz funkcjonalny (profesjonalizm relacji). 3. Systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ w podmiotach leczniczych 3.1. Certyfikacja Z reguïy placówki medyczne w Polsce poddajÈ siÚ zewnÚtrznej ocenie na zgodnoĂÊ z normÈ ISO 9001 lub ze standardami akredytacyjnymi Centrum Monitorowania JakoĂci w Ochronie Zdrowia. Rodzina norm ISO 9000 skïada siÚ z wielu norm oraz specyfikacji technicznych ib raportów technicznych wspomagajÈcych normy podstawowe, zawierajÈcych wytyczne dotyczÈce specyficznych zagadnieñ w ramach systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ. Problemem jakoĂci w organizacjach ib opracowywaniem zwiÈzanych z tym zagadnieniem dokumentów zajmuje siÚ Komitet Techniczny 176 (Technical Committee 176 – ISO/TC 176), powoïany przez MiÚdzynarodowÈ OrganizacjÚ NormalizacyjnÈ ISO (International Organization forb Standarization). W praktyce budowy systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ i ich certyfikacji najwiÚksze znaczenie majÈ (Polski Komitet Normalizacyjny 2012): – PN-EN ISO 9000:2006 – Systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ. Podstawy i terminologia. Wbnormie opisano podstawy systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ (SZJ) oraz zdefiniowano 83 terminy wb 10b grupach tematycznych dotyczÈcych: jakoĂci, zarzÈdzania, organizacji, procesu, wyrobu, wïaĂciwoĂci, zgodnoĂci, dokumentacji, badañ, audytu ibzapewnienia jakoĂci procesów pomiarowych. Norma tab jest przywoïywana web wszystkich pozostaïych normach. – PN-EN ISO 9001:2009 – Systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ. Wymagania. Norma zawiera wymagania dotyczÈce systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ, okreĂla dziaïania, jakie naleĝy podjÈÊ, aby organizacja osiÈgnÚïa zdolnoĂÊ do ciÈgïego doskonalenia i dostarczania wyrobu speïniajÈcego wymagania klienta. Za zgodnoĂÊ z tÈ normÈ certyfikuje siÚ Systemy ZarzÈdzania JakoĂciÈ. – PN-EN ISO 9004:2001 – Systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ. Wytyczne doskonalenia funkcjonowania. Norma rozszerza i doprecyzowuje wymagania 198 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia normy ISO 9001. Podaje wytyczne, w których wziÚto pod uwagÚ zarówno skutecznoĂÊ, jak ib efektywnoĂÊ systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ. Wb zaïÈcznikach informacyjnych podaje wytyczne do samooceny organizacji oraz omawia proces ciÈgïego doskonalenia. Norma zawiera wytyczne oraz zalecenia, ale nie jest przewidziana dob stosowania wb certyfikacji, regulacjach prawnych lub umowach, ani teĝ jako przewodnik dob wdraĝania ISO 9001. – PN-EN ISO 19011:2003 – Systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ. Wytyczne dotyczÈce audytowania systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ i/lub zarzÈdzania Ărodowiskowego. Norma zwiera wytyczne dotyczÈce zarzÈdzania programami audytów, prowadzenia wewnÚtrznych lub zewnÚtrznych audytów systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ i/lub systemów zarzÈdzania Ărodowiskowego, jak równieĝ dotyczÈce kompetencji i oceny audytów. Norma przeznaczona jest do stosowania przez szerokie gremium potencjalnych uĝytkowników, w tym audytorów, organizacje wdraĝajÈce systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ i/lub systemy zarzÈdzania Ărodowiskowego, organizacje chcÈce przeprowadzaÊ audity systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ i/lub systemów zarzÈdzania Ărodowiskowego. Mimo ĝe norma ma zastosowanie do audytowania systemów zarzÈdzania jakoĂciÈ i/lub zarzÈdzania Ărodowiskowego, uĝytkownik moĝe rozwaĝaÊ dostosowanie lub rozszerzenie niniejszych wytycznych w celu zastosowania do innych rodzajów audytów, w tym audytów innych systemów zarzÈdzania. Zasadnicze znaczenie dla organizacji, chcÈcych uzyskaÊ certyfikat, ma norma ISO 9001 zawierajÈca wytyczne, za zgodnoĂÊ z którymi uwierzytelnia siÚ systemy zarzÈdzania jakoĂciÈ. Norma PN-EN ISO 9001:2009 jest systemem ogólnych wymagañ, które odnoszÈ siÚ do ustanowienia, udokumentowania, wdroĝenia i utrzymania systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ oraz ciÈgïego doskonalenia jego skutecznoĂci. Pozostaïe normy majÈ charakter uzupeïniajÈcy. Prace zwiÈzane z wdroĝeniem i certyfikacjÈ systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ podzieliÊ moĝna nabcztery zasadnicze etapy (Lewandowski 2010: 366–367): 1. PodjÚcie decyzji o rozpoczÚciu procesu wdraĝania systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ zgodnego zb normÈ ISO 9001 przez kierownictwo organizacji. 2. Prace przygotowawcze: – szkolenie pracowników odpowiedzialnych za opracowanie dokumentacji systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ; szkolenie powinno objÈÊ równieĝ najwyĝsze kierownictwo; jeĝeli istnieje taka potrzeba, kierownictwo powinno zostaÊ równieĝ przeszkolone w zakresie tworzenia i doskonalenia polityki jakoĂci; – opracowanie polityki jakoĂci; – przeglÈd dotychczasowego systemu zarzÈdzania (kaĝda organizacja posiada jakiĂ system zarzÈdzania, chociaĝby nieformalny); – opracowanie wstÚpnej kontroli zmian w organizacji, ze szczególnym naciskiem nabidentyfikacjÚ ibwydzielenie procesów gïównych i pomocniczych; vol. 10, nr 2 (37), 2012 199 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni – opracowanie harmonogramu prac z przypisaniem osób odpowiedzialnych zab realizacjÚ poszczególnych elementów systemu; – weryfikacja kompetencji oraz zakresu odpowiedzialnoĂci i uprawnieñ poszczególnych pracowników; – opracowanie dokumentacji systemu. 3. Prace wdroĝeniowe: – szkolenie pracowników odpowiedzialnych za wdroĝenie systemu oraz szkolenie audytorów wewnÚtrznych; audytorów wewnÚtrznych czÚsto rekrutuje siÚ spoĂród osób odpowiedzialnych zab wdroĝenie systemu na poszczególnych odcinkach, z tym zastrzeĝeniem, ĝe nie mogÈ oni audytowaÊ swojej pracy; – przeprowadzenie zmian organizacyjnych dostosowujÈcych jednostkÚ do funkcjonowania zgodnie z systemem zarzÈdzania jakoĂciÈ opisanym w dokumentacji; – wdroĝenie nowej polityki jakoĂci, procedur, instrukcji; – sprawdzenie skutecznoĂci i efektywnoĂci wdroĝenia systemu poprzez audyt wewnÚtrzny; – podejmowanie dziaïañ korygujÈcych i zapobiegawczych; – przeglÈd systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ przez kierownictwo; – nadzorowanie systemu w celu upewnienia siÚ, ĝe wdroĝone zmiany majÈ charakter staïy. 4. Certyfikacja systemu: – wybór biura certyfikujÈcego; – audyt zewnÚtrzny, certyfikujÈcy; – nadanie certyfikatu; – utrzymanie systemu, audyty kontrolne i wznawiajÈce. 3.2. Akredytacja Termin „akredytacja” dotyczyï poczÈtkowo uznania potwierdzonych kwalifikacji praktyki profesjonalistów medycznych. Od 1953 r. termin ten byï stosowany wb odniesieniu dob organizacji ĂwiadczÈcych opiekÚ zdrowotnÈ – gïównie szpitali – przez KomisjÚ WspólnÈ ds.b Akredytacji Szpitali (Joint Commission on Accreditation of Hospitals) jako dobrowolny, usystematyzowany proces oceny prowadzony przez niezaleĝnych wizytatorów, nakierowany nabstymulowanie poprawy jakoĂci i bezpieczeñstwa opieki. Akredytacja jest wiÚc usystematyzowanym procesem zewnÚtrznej oceny jednostek ochrony zdrowia, który jest prowadzony na podstawie dostÚpnych ibopublikowanych standardów. Ocenab dotyczy szpitala jako funkcjonalnej caïoĂci – przeglÈdowi podlega peïne spektrum dziaïalnoĂci klinicznej, zarzÈdzania i administracji. W odróĝnieniu od ISO czy EFQM, akredytacja powstaïa dla oceny specyfiki opieki zdrowotnej ib pozwala agregowaÊ informacje o narodowym systemie opieki zdrowotnej oraz identyfikowaÊ jego problemy. Jako zewnÚtrzna ocena pracy szpitala, stymuluje ona wewnÚtrzne dziaïania jed200 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia nostki – inicjuje lub usprawnia funkcjonowanie ciÈgïej poprawy jakoĂci. NieodïÈcznym elementem systemu akredytacji jest samoocena, niezbÚdna wbdostosowaniu dotychczasowej praktyki do wymogów standardów akredytacyjnych (Centrum Monitorowania JakoĂci 2012). Program akredytacji szpitali funkcjonuje w Polsce od 1998 r., opracowany ibprowadzony jest przez OĂrodek Akredytacji Centrum Monitorowania JakoĂci w Ochronie Zdrowia (CMJ) w Krakowie nabpodstawie wzorów czoïowych instytucji akredytujÈcych na Ăwiecie. Program zostaï opracowany przy pomocy ekspertów z Amerykañskiej Agencji ds. Rozwoju MiÚdzynarodowego (USAID – United States Agency for International Development) ib JCAHO oraz we wspóïpracy z NaczelnÈ RadÈ LekarskÈ, NaczelnÈ RadÈ PielÚgniarek i Poïoĝnych, Polskim Towarzystwem Szpitalnictwa, Stowarzyszeniem Menedĝerów Opieki Zdrowotnej, Stowarzyszeniem Dyrektorów Szpitali, SzkoïÈ Zdrowia Publicznego CM UJ, Towarzystwem Promocji JakoĂci Opieki Zdrowotnej w Polsce. Polski program akredytacji CMJ naleĝy do Europejskiej Sieci Akredytacji (EAN – European Accreditation Network), koordynowanej przez Europejskie Towarzystwo JakoĂci w Opiece Zdrowotnej (ESQH – European Society for Quality inb Healthcare), zrzeszajÈcej programy akredytacyjne w Europie. Do podstawowych zaïoĝeñ Programu Akredytacji Szpitali naleĝy zaliczyÊ (Centrum Monitorowania JakoĂci 2011): – dobrowolnoĂÊ – zgïoszenie woli ubiegania siÚ o status szpitala akredytowanego oraz poddanie siÚ przeglÈdowi prowadzonemu przez zespóï specjalnie wykwalifikowanych wizytatorów tobsuwerenna decyzja zarzÈdu szpitala; – ocena oparta na znanych, opublikowanych, multidyscyplinarnych standardach, które speïniajÈ okreĂlone kryteria: sÈ istotne (ustalane w dziedzinach majÈcych istotny wpïyw nabjakoĂÊ opieki), zrozumiaïe, mierzalne i edukacyjne (ksztaïtujÈce praktykÚ); – przeglÈd rówieĂniczy (peer review) – wizytatorzy prowadzÈcy ocenÚ wywodzÈ siÚ ze Ărodowiska medycznego (lekarze, pielÚgniarki, administratorzy) i majÈ staïy kontakt zbsektorem medycznym ibszpitalnym; w trakcie przeglÈdu prowadzÈ nie tylko ocenÚ, ale takĝe wymianÚ doĂwiadczeñ, nakierowanÈ na potrzeby edukacyjne danej jednostki; – cyklicznoĂÊ oceny – akredytacja nie jest przedsiÚwziÚciem jednorazowym, poprawa zakïada ciÈgïe doskonalenie, stÈd model akredytacji oparty jest na regularnie planowanych i cyklicznie przeprowadzanych przeglÈdach; – samoocena – jest najistotniejszym elementem akredytacji; identyfikuje obszary poprawy, okreĂla poziom dostosowania do wymogów standardów akredytacyjnych, jest niezbÚdnym etapem w fazie przygotowawczej; – zgodnoĂÊ z procedurÈ akredytacyjnÈ – ocena szpitali jest dokonywana zgodnie zb ustalonÈ i jawnÈ procedurÈ, która okreĂla tryb zgïoszenia, zasady przygotowania do przeglÈdu, przebieg wizytacji, kryteria oceny oraz metody ustalania decyzji; vol. 10, nr 2 (37), 2012 201 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni – jawnoĂÊ i równoĂÊ zasad oceny i podejmowania decyzji – wszystkie szpitale uczestniczÈce wbprocesie akredytacji objÚte sÈ jednolitym systemem oceny ib podejmowania decyzji; opublikowane, znane ib transparentne zasady podlegajÈ rygorystycznej realizacji, gwarantujÈc rzetelnoĂÊ oceny ib wiarygodnoĂci decyzji. Akredytacja regulowana jest przepisami legislacyjnymi, do których naleĝÈ m.in.: – Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2009 r. Nrb 52, poz.b 418; Nr 76, poz. 641). – Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. Przepisy wprowadzajÈce ustawÚ obprawach pacjenta ibRzeczniku Praw Pacjenta, ustawÚ o akredytacji w ochronie zdrowia oraz ustawÚ o konsultantach w ochronie zdrowia (Dz.U. zb 2009 r. Nr 76, poz. 641). – RozporzÈdzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 sierpnia 2009 r. w sprawie Rady Akredytacyjnej (Dz.U. z 2009 r. Nr 130, poz. 1074). – RozporzÈdzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie procedury oceniajÈcej speïnienie przez podmiot udzielajÈcy Ăwiadczeñ zdrowotnych standardów akredytacyjnych oraz wysokoĂci opïat za jej przeprowadzenie (Dz.U. z 2009 r. Nr 150, poz. 1216). – Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2010 r. w sprawie standardów akredytacyjnych w zakresie udzielania Ăwiadczeñ zdrowotnych oraz funkcjonowania szpitali (Dz.Urz.MZ.10.2.24 z dnia 25 stycznia 2010 r.). Za realizacjÚ programu akredytacji odpowiedzialne sÈ Rada Akredytacyjna oraz OĂrodek Akredytacyjny. Rada Akredytacyjna jest organem nadrzÚdnym, który okreĂla kierunki polityki akredytacyjnej, zatwierdza standardy i wydaje decyzje akredytacyjne. OĂrodek Akredytacyjny zajmuje siÚ natomiast koordynowaniem i prowadzeniem wizyt akredytacyjnych. WyszczególniÊ moĝna nastÚpujÈce etapy procedury przyznawania akredytacji: 1. PodjÚcie przez dyrekcjÚ placówki medycznej decyzji o poddaniu placówki procesowi akredytacji. PodjÚcie decyzji musi poprzedzaÊ zainteresowanie siÚ akredytacjÈ, przeglÈd szpitala pod kÈtem liczby speïnianych standardów, przeprowadzenie rozmów zbpracownikami, ocena moĝliwoĂci wspóïdziaïania personelu w zakresie wdraĝania brakujÈcych wymogów oraz oszacowanie szans nab uzyskanie akredytacji. 2. Szkolenie kadry kierowniczej i kluczowych pracowników z zakresu systemów jakoĂci usïug zdrowotnych. 3. Powoïanie Komitetu ds. jakoĂci oraz pozostaïych zespoïów i komitetów, m.in. Zespoïu oraz Komitetu kontroli zakaĝeñ szpitalnych, Komitetu terapeutycznego, Komitetu ds.bszpitalnej polityki antybiotykowej, Zespoïu ds. analizy przyczyn zgonów. 4. Powoïanie zespoïu wdroĝeniowego odpowiedzialnego za proces akredytacji. 202 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia 5. Wdroĝenie standardów akredytacyjnych, których jeszcze szpital nie speïnia, konsultujÈc siÚ regularnie z pracownikami Centrum Monitorowania JakoĂci. Zestaw standardów akredytacyjnych, opracowanych przez Centrum Monitorowania JakoĂci, przedstawia tabela 1. Standard Opis 1. CiÈgïoĂÊ opieki ¥wiadczenia udzielane pacjentowi w trakcie hospitalizacji powinny byÊ postrzegane jako element kompleksowej opieki medycznej. Kolejne fazy opieki medycznej wymagajÈ zachowania ciÈgïoĂci. Pacjenci rozpoczynajÈcy i koñczÈcy pobyt w szpitalu, a takĝe przekazywani miÚdzy oddziaïami tego samego szpitala lub do Ăwiadczeniodawców zewnÚtrznych, powinni mieÊ zagwarantowanÈ kontynuacjÚ opieki. Sposób ib procedury przejmowania opieki powinny minimalizowaÊ ewentualne ryzyko niekorzystnych skutków opieki, jak równieĝ ryzyko wystÈpienia zdarzeñ niepoĝÈdanych. W przypadkach przekazywania opieki nad pacjentem konieczne jest okreĂlenie odpowiedzialnoĂci za pacjenta, jak równieĝ rodzaju i zakresu udzielanej informacji medycznej koniecznej dla zachowania ciÈgïoĂci opieki. 2. Prawa pacjenta Pacjent powinien byÊ informowany ob przysïugujÈcych mu prawach ibobowiÈzkach. Szpital zapewnia informacjÚ o prawach ibobowiÈzkach w sposób zrozumiaïy i jest ona dostÚpna wb miejscach Ăwiadczenia opieki. Szpital, który prowadzi dydaktykÚ i badania naukowe, powinien zapewniaÊ pacjentom informacje na temat ich praw ibobowiÈzków w kontekĂcie realizacji procesu edukacyjnego (np.b prawo do niewyraĝenia zgody na badanie przeprowadzane przez ksztaïcÈcych siÚ; zgoda/odmowa pacjenta na udziaï ksztaïcÈcych siÚ w obchodzie lekarskim) oraz udziaïu wb prowadzonych badaniach naukowych. 3. Ocena stanu pacjenta Stan zdrowia pacjenta i okreĂlone, wynikajÈce zb tego potrzeby zdrowotne powinny zostaÊ ocenione bezpoĂrednio po przyjÚciu do szpitala. Ocena pacjenta powinna byÊ kompleksowa, tak by mogïa byÊ podstawÈ do ustalenia planu opieki obejmujÈcego dziaïania diagnostyczne ib terapeutyczne. Ocena stanu pacjenta powinna byÊ ocenÈ zespoïowÈ. 4. Opieka nad pacjentem Opieka nad pacjentem oznacza wszelkie dziaïania zmierzajÈce do poprawy stanu zdrowia pacjenta, wbtym postÚpowanie diagnostyczne, lecznicze, pielÚgnacyjne i rehabilitacyjne. Plan opieki obejmuje gïówne dziaïania, jakie zamierza podjÈÊ lekarz we wspóïpracy z pielÚgniarkÈ, fizjoterapeutÈ, farmakologiem klinicznym, psychologiem, dietetykiem i innymi pracownikami medycznymi adekwatnie do potrzeb. Plan jest opracowywany na podstawie oceny stanu pacjenta i jego potrzeb. 5. Kontrola zakaĝeñ Profilaktyka i terapia zakaĝeñ to jeden z najbardziej istotnych aspektów jakoĂci opieki. Nadzór nad zakaĝeniami powinien uwzglÚdniaÊ: opracowanie ib wdroĝenie procedur higienicznych, szkolenia pracowników, monitorowanie i analizowanie danych oraz podejmowanie dziaïañ dla poprawy. Personel medyczny powinien otrzymywaÊ informacje zwrotne o wynikach prowadzonych dziaïañ. Systematyczne monitorowanie ib zapobieganie zakaĝeniom jest zadaniem wszystkich osób zatrudnionych w szpitalu. vol. 10, nr 2 (37), 2012 203 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni Cd. tab. 1 Standard Opis Do rutynowych czynnoĂci przed zabiegiem operacyjnym naleĝy przedoperacyjna ocena stanu pacjenta, zaplanowanie rodzaju zabiegu, znieczulenia i opieki pooperacyjnej oraz zaznajomienie pacjenta (lub prawnego opiekuna) zbproponowanym planem leczenia ibpostÚpowaniem okoïooperacyjnym. W skïad oceny przedoperacyjnej wchodzÈ: – zapoznanie siÚ z historiÈ choroby, – badanie podmiotowe i przedmiotowe, 6. Zabiegi – zapoznanie siÚ z wynikami badañ dodatkowych, ib znieczulenia – ewentualne zlecenia badañ i konsultacji specjalistycznych, – ocena ryzyka zwiÈzanego z zabiegiem ib znieczuleniem, – zlecenie postÚpowania przygotowawczego, potrzebnego do przeprowadzenia zabiegu ib znieczulenia. Ocena stanu pacjenta przed zabiegiem powinna byÊ prowadzona przez operatora i anestezjologa. Szpital powinien opracowaÊ ib wdroĝyÊ procedurÚ oceny stanu pacjenta przed zabiegiem. 7. Farmakoterapia ¥rodki farmakologiczne powinny byÊ stosowane wb sposób moĝliwie racjonalny, zwiÚkszajÈcy prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnych efektów leczenia i unikania dziaïañ niepoĝÈdanych. Naleĝy okreĂliÊ, jakie leki sÈ w szpitalu dostÚpne standardowo, a które i dlaczego podlegajÈ ograniczeniom wb stosowaniu. Przy kwalifikowaniu do listy leków rutynowo dostÚpnych powinno braÊ siÚ pod uwagÚ aktualne, uznane wytyczne postÚpowania klinicznego i wpisywaÊ na listÚ leki ob udowodnionej skutecznoĂci. Kryterium cenowe nie moĝe byÊ jedynym wyznacznikiem celowoĂci stosowania leków w szpitalu. Ponadto powinno okreĂliÊ siÚ zasady gospodarowania lekami. Lekarze i pielÚgniarki powinni uczestniczyÊ wb regularnych szkoleniach dotyczÈcych stosowania leków. Na podstawiebprzewidywanych potrzeb naleĝy okreĂliÊ najkorzystniejsze sposoby zaopatrzenia wbleki, wielkoĂÊ potrzebnych zapasów wbaptece i w oddziaïach, sposoby uzupeïniania ib przechowywania leków, ab takĝe okreĂliÊ zasady zbierania zamówieñ i dystrybucji leków do miejsc, w których sÈ one podawane pacjentom. 8. Laboratorium Praca laboratoriów w istotny sposób wpïywa na wyniki opieki medycznej. WiarygodnoĂÊ wyników badañ laboratoryjnych jest kluczowym elementem poprawnej diagnozy i oceny skutecznoĂci terapii. Wprowadzenie mechanizmów kontroli pracy laboratoriów szpitala i wïaĂciwy nadzór nad usïugami kontraktowanymi na zewnÈtrz poprawia jakoĂÊ opieki. 9. Diagnostyka obrazowa Diagnostyka obrazowa to istotny element diagnostyczny, dotyczy diagnostyki wykorzystujÈcej promieniowanie jonizujÈce, ab takĝe ultraděwiÚki i zjawisko rezonansu magnetycznego. Wszystkie osoby biorÈce udziaï wb badaniach diagnostycznych zb zastosowaniem promieniowania jonizujÈcego sÈ traktowane jako naraĝone na promieniowanie, dlatego teĝ powinny byÊ chronione adekwatnie do rodzaju wykonywanych badañ. 204 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia Cd. tab. 1 Standard Opis 10. Odĝywianie Stosowanie terapii ĝywieniowej jest procesem wymagajÈcym wspóïpracy lekarzy, pielÚgniarek ib personelu dziaïu ĝywienia. Proces ten powinien byÊ planowany i podlegaÊ monitorowaniu. Wb dokumentacji medycznej powinna znajdowaÊ siÚ ocena potrzeb ĝywieniowych pacjenta, na podstawie której planowana jest terapia ĝywieniowa. 11. Poprawa jakoĂci ib bezpieczeñstwo pacjenta Poprawa jakoĂci opieki dotyczy ciÈgïego monitorowania, analizowania i doskonalenia procesów klinicznych i zarzÈdzania. By byïa efektywna, wymagane jest silne przywództwo, dobra organizacja pracy ibwspólne, skoordynowane dziaïania wszystkich zatrudnionych w szpitalu. Poprawa jakoĂci nakierowana jest na redukcjÚ ryzyka zarówno ubpacjentów, jak ibu osób ĂwiadczÈcych opiekÚ. Oparta jest na monitorowaniu i dokonywaniu pomiaru funkcjonowania (wskaěnikach jakoĂci), na podstawie których wdraĝane sÈ okreĂlone sposoby poprawy. 12. ZarzÈdzanie ogólne Sprawne i skuteczne zarzÈdzanie wymaga okreĂlenia roli poszczególnych osób majÈcych wpïyw na bieĝÈce kierowanie ibstrategiÚ rozwoju organizacji. Strategia rozwoju powinna byÊ oparta na analizie otoczenia. W zarzÈdzaniu szpitalem powinni wspóïuczestniczyÊ kierownicy dziaïów medycznych ib pozamedycznych (ordynatorzy, pielÚgniarki oddziaïowe, kierownicy bloku operacyjnego, apteki, laboratorium, sterylizatornii itp.). ZarzÈdzajÈcy organizacjÈ powinni okreĂliÊ kompetencje i zakres odpowiedzialnoĂci poszczególnych zatrudnionych. Dotyczy to zarówno udziaïu w kierowaniu organizacjÈ, jak ib zarzÈdzaniu jakoĂciÈ. 13. ZarzÈdzanie zasobami ludzkimi W celu realizacji misji i zapewnienia bezpiecznej opieki szpital zatrudnia odpowiedniÈ liczbÚ wykwalifikowanych osób. Dyrekcja wspóïpracuje zb kierownikami dziaïów w celu okreĂlenia poĝÈdanej liczby i kwalifikacji zatrudnionych. Rekrutacja, adaptacja zawodowa, zatrudnienie ib ocena pracownika powinny byÊ oparte na procesie uwzglÚdniajÈcym odpowiednie kryteria i niezbÚdne kwalifikacje. ZarzÈdzanie personelem powinno byÊ skoordynowane i skuteczne zb uwzglÚdnieniem moĝliwoĂci edukacji i rozwoju zawodowego. 14. ZarzÈdzanie informacjÈ Opieka zdrowotna jest kompleksowym dziaïaniem, którego wynik wb znacznym stopniu zaleĝy od informacji. InformacjÈ powinno siÚ w szpitalu zarzÈdzaÊ efektywnie. Sïuĝy temu system, który obejmuje: gromadzenie danych, sposoby ich przetwarzania, zarzÈdzania, udostÚpniania, przechowywania oraz mechanizmy zapewniajÈce bezpieczeñstwo informacji. Odpowiednia infrastruktura i sprawne systemy awaryjne wb szpitalu 15. ZarzÈdzanie gwarantujÈ bezpieczny pobyt pacjentów ibodwiedzajÈcych oraz bez¥rodowiskiem pieczne warunki pracy. Bezpieczeñstwo pacjentów zaleĝy wb znaczOpieki nej mierze od sprawnoĂci urzÈdzeñ medycznych i ich prawidïowej konserwacji. Tab. 1. Zestaw standardów akredytacyjnych. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie E.b Dudzik-Urbaniak, H. Kutaj-WÈsikowska, B. Kutryba i M. Piotrowski 2009. Zestaw standardów akredytacyjnych, Kraków: Centrum Monitorowania JakoĂci wbOchronie Zdrowia, s. 9, 19, 31, 41, 49, 61, 73, 83, 91, 99, 105, 115, 123, 135, 145. vol. 10, nr 2 (37), 2012 205 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni W procesie wdraĝania poszczególnych standardów wykorzystywaÊ moĝna cykl Deminga (PDCA), uwaĝany za podstawÚ sprawnego zarzÈdzania jakoĂciÈ. W odniesieniu dob akredytacji powinien on przebiegaÊ w nastÚpujÈcy sposób (Hermandez i Kaluzny 2001: 383): – planowanie (plan) wdroĝenia wybranego systemu; – wykonanie (do) zwiÈzanych z wdroĝeniem standardu dziaïañ (opracowanie regulaminów, zakup sprzÚtu, modernizacja infrastruktury itp.); – przeprowadzenie samooceny (check), majÈcej na celu okreĂlenie poziomu zaawansowania wdroĝenia standardu; – przeprowadzenie ewentualnych udoskonaleñ (act) w funkcjonowaniu standardu, zebranie danych ib doĂwiadczeñ pomocnych w planowaniu implementacji kolejnych wymogów. Kolejne etapy procedury przyznawania akredytacji sÈ nastÚpujÈce: 6. Zïoĝenie wniosku do Centrum Monitorowania JakoĂci o przeprowadzenie akredytacji przez dyrektora placówki medycznej. Wniosek musi zawieraÊ nastÚpujÈce dane: – informacje ogólne dotyczÈce szpitala (nazwa i adres jednostki, numer ksiÚgi rejestrowej podmiotów leczniczych, numer Polskiej Klasyfikacji DziaïalnoĂci, numer KRS) oraz osoby odpowiedzialnej za kontakt zb oĂrodkiem akredytacji Centrum Monitorowania JakoĂci, – typ podmiotu leczniczego, – informacje o organie zaïoĝycielskim, – status prawny jednostki, – rodzaj prowadzonej dziaïalnoĂci z wyszczególnieniem liczby ïóĝek, – wielkoĂÊ jednostki, – informacje o personelu, – informacje o ambulatorium, oddziaïach i komórkach organizacyjnych wchodzÈcych wb skïad podmiotu leczniczego, – informacje dotyczÈce hospitalizacji pacjentów, – dane dotyczÈce zakaĝeñ szpitalnych i zgonów, – informacje na temat usïug medycznych Ăwiadczonych przez szpital na rzecz innych instytucji, – informacje na temat usïug medycznych nie wykonywanych w danym podmiocie leczniczym, ab kontraktowanych od innych instytucji, – informacje dotyczÈce realizowanych przez szpital programów ksztaïcenia, prac eksperymentalnych i badawczych, – informacje na temat postÚpowañ sÈdowych toczÈcych siÚ wobec szpitala. Data zgïoszenia jest równoznaczna z deklaracjÈ gotowoĂci jednostki do wizyty akredytacyjnej. Odb tej daty sprawdzane bÚdzie funkcjonowanie standardów, np.bdziaïalnoĂÊ poszczególnych komitetów, przeglÈd losowo wybrane dokumentacji medycznej. Wizyta komisji akredytacyjnej odbywa siÚ w ciÈgu 6 miesiÚcy od dnia zïoĝenia wniosku. W ciÈgu dwóch tygodni od przesïania wniosku jednostka otrzymuje zbOĂrodka Akredytacyj206 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia nego kwestionariusz zgïoszenia, na podstawie którego podmiot leczniczy kwalifikowany jest do procesu akredytacyjnego. Po dokonaniu opïaty akredytacyjnej OĂrodek Akredytacyjny wyznacza termin wizytacji, a dwa tygodnie przed niÈ przesyïa jej szczegóïowy plan. 7. Podczas wizytacji zespóï wizytatorów zïoĝony z przedstawicieli osób kierujÈcych opiekÈ zdrowotnÈ i reprezentantów Ărodowisk medycznych ocenia zgodnoĂÊ wdroĝonych rozwiÈzañ ze standardami okreĂlonymi wb programie. Wedïug Centrum Monitorowania JakoĂci wizyta akredytacyjna jest potwierdzeniem samooceny jednostki, która decyduje siÚ na udziaï w procesie akredytacji. 8. Przygotowanie przez wizytatorów raportu z dokonanej wizytacji, który ocenia procentowy stopieñ wdroĝenia programu oraz zawiera propozycjÚ decyzji akredytacyjnej wraz z uzasadnieniem oceny tych standardów, w których nie przyznano peïnej punktacji. 9. Na podstawie raportu Rada Akredytacyjna podejmuje decyzjÚ o: – nadaniu podmiotowi statusu jednostki akredytowanej na okres trzech lat (wbprzypadku gdy jednostka speïnia standardy akredytacyjne przynajmniej w 75%); – odmowie akredytacji. Od wyniku przedstawionego w raporcie i wstÚpnej decyzji akredytacyjnej przysïuguje odwoïanie w ciÈgu 14 dni. Odwoïanie naleĝy zïoĝyÊ w formie pisemnej z uzasadnieniem dotyczÈcym oceny poszczególnych standardów. W przypadku braku odwoïania raport przedkïadany jest Radzie Akredytacyjnej jako ostateczny i na tej podstawie podjÚta zostaje decyzja akredytacyjna (Lewandowski 2010: 370–371). 4. Pozostaïe systemy oceny zewnÚtrznej stosowane w ochronie zdrowia Podmioty lecznicze mogÈ korzystaÊ takĝe z innych, uzupeïniajÈcych systemów zewnÚtrznej oceny jakoĂci w poszczególnych obszarach swojej dziaïalnoĂci. Do najczÚĂciej stosowanych zaliczyÊ naleĝy nastÚpujÈce: 1. Hazard Analysis and Critrical Control Point (HACCP) – system postÚpowania majÈcy nab celu zapewnienie bezpieczeñstwa ĝywnoĂci, który polega na identyfikacji ib oszacowaniu skali zagroĝeñ z punktu widzenia jakoĂci zdrowotnej ĝywnoĂci, a nastÚpnie na opracowaniu metod ich ograniczenia. Wdroĝenie takiego systemu w organizacji ochrony zdrowia zwiÚksza bezpieczeñstwo zbiorowego ĝywienia pacjentów. 2. Norma EN ISO 22000 (polska wersja PN-EN ISO 22000:2006) Systemy zarzÈdzania bezpieczeñstwem ĝywnoĂci – Wymagania dla kaĝdej organizacji naleĝÈcej do ïañcucha ĝywnoĂciowego, mogÈca zastÈpiÊ system HACCP; jest ona bardziej kompleksowa ib zgodna zb filozofiÈ zarzÈdzania ujÚtÈ wb rodzinie norm ISO 9000 (International Organization for Standarization 2012b). vol. 10, nr 2 (37), 2012 207 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni 3. Rodzina norm ISO 14000, dotyczÈca zarzÈdzania Ărodowiskiem, skïadajÈca siÚ z norm: – EN ISO 14001:2004 (polska wersja PN-EN ISO 14001:2004) Systemy zarzÈdzania Ărodowiskowego – Wymagania i wytyczne, okreĂlajÈcej wymagania dotyczÈce systemu zarzÈdzania Ărodowiskowego umoĝliwiajÈcego organizacji opracowanie i wdroĝenie polityki nadzorowania znaczÈcych aspektów Ărodowiskowych, które organizacja zidentyfikowaïa i na które moĝe mieÊ wpïyw; – EN ISO 14004:2004 (polska wersja PN-ISO 14004:2004) Systemy zarzÈdzania Ărodowiskowego – Ogólne wytyczne dotyczÈce zasad, systemów i technik wspomagajÈcych, zawierajÈcej wytyczne dotyczÈce opracowywania i wdraĝania systemów oraz zasad zarzÈdzania Ărodowiskowego i ich koordynacji z innymi systemami zarzÈdzania; wytyczne przeznaczone sÈ do stosowania jako dobrowolne narzÚdzie wewnÚtrznego zarzÈdzania, nie sÈ natomiast przeznaczone jako kryteria certyfikacji systemu zarzÈdzania Ărodowiskowego (Lewandowski 2010: 372); Systemowe podejĂcie zawarte w wymienionych normach wymaga od placówki medycznej uwaĝnej analizy wszystkich obszarów swojej dziaïalnoĂci, które mogÈ mieÊ wpïyw nabĂrodowisko. Wdroĝenie normy zapewniÊ moĝe nastÚpujÈce korzyĂci: redukcjÚ kosztów zarzÈdzania odpadami, oszczÚdnoĂÊ energii i materiaïów, poprawÚ wizerunku organizacji, stworzenie warunków do dalszego minimalizowania niekorzystnego wpïywu nab Ărodowisko (International Organization for Standarization 2012a). 4. Polska norma PN-N-18001:2004 – Systemy zarzÈdzania bezpieczeñstwem i higienÈ pracy, zawierajÈca wymagania dotyczÈce systemów zarzÈdzania bezpieczeñstwem ibhigienÈ pracy, umoĝliwiajÈce organizacji opracowanie polityki i celów w tym zakresie, z uwzglÚdnieniem wymagañ wynikajÈcych z przepisów prawnych oraz innych wymagañ dotyczÈcych bezpieczeñstwa i higieny pracy. Norma dostarcza wytycznych do poprawy warunków pracy oraz przeciwdziaïania zagroĝeniom wystÚpujÈcym wb Ărodowisku pracy. Polska norma wzorowana jest na brytyjskiej normie BS 8800, abzastosowanymi rozwiÈzaniami zbliĝona jest do normy ISO 14001 (Polski Komitet Normalizacyjny 2012). 5. Podsumowanie ZarzÈdzanie jakoĂciÈ usïug medycznych jest zagadnieniem interdyscyplinarnym. Wb pojÚcie jakoĂci wpisane sÈ zarówno poprawnoĂÊ realizacji usïugi medycznej w Ăwietle aktualnej wiedzy ib istniejÈcych standardów, jak i wartoĂci istotne dla pacjenta. Od wielu lat na Ăwiecie toczy siÚ dyskusja na temat kosztów funkcjonowania róĝnego rodzaju systemów ochrony zdrowia, dostÚpnoĂci do usïug opieki zdrowotnej oraz ich jakoĂci. Jednak, podczas gdy stosunkowo ïatwe wydaje siÚ okreĂlenie kosztów funkcjonowania systemu czy konkretnego 208 Problemy ZarzÈdzania Systemy oceny jakoĂci w ochronie zdrowia podmiotu leczniczego, ocena i porównanie jakoĂci udzielanych Ăwiadczeñ jest zagadnieniem bardzo zïoĝonym, a czasami wrÚcz trudnym do wykonania. PrzyczynÈ tego stanu rzeczy jest fakt, ĝe jakoĂÊ w ochronie zdrowia moĝe byÊ postrzegana zb róĝnych punktów widzenia i, co wiÚcej, ten sam poziom jakoĂci nierzadko oceniany jest odmiennie. Inaczej jakoĂÊ opieki zdrowotnej postrzegajÈ pacjenci, inaczej ubezpieczyciele, personel medyczny czy instytucje rzÈdowe. Z uwagi na znaczne rozbieĝnoĂci wystÚpujÈce w ocenie jakoĂci usïug zdrowotnych przez poszczególnych interesariuszy konieczne wydaje siÚ opracowywanie standardów wspólnych dla wszystkich placówek medycznych, a nastÚpnie weryfikacja ich zastosowania w codziennej praktyce medycznej. Wybór systemów oceny jakoĂci dla podmiotów udzielajÈcych Ăwiadczeñ zdrowotnych powinien opieraÊ siÚ na analizie korzyĂci, jakie moĝe przynieĂÊ on zarówno placówce, jak ib samym pacjentom. Wiele szpitali w Polsce zb powodzeniem wdraĝa równoczeĂnie oba systemy – certyfikacjÚ i akredytacjÚ, bowiem standardy akredytacyjne, jako stosunkowo szczegóïowe wymagania zaprojektowane pod kÈtem szpitali, mogÈ stanowiÊ podstawowe warunki, które naleĝy ujÈÊ w procedurach i instrukcjach opracowywanych podczas wdraĝania systemu zarzÈdzania jakoĂciÈ zgodnego z normami ISO. Wdroĝenie któregokolwiek z systemów oceny jakoĂci w placówce medycznej porzÈdkuje caïÈ organizacjÚ, uïatwia egzekwowanie odpowiedzialnoĂci oraz zmniejsza ryzyko popeïnienia bïÚdów medycznych. Informacje o autorkach Dr Aleksandra Czerw – Katedra Zdrowia Publicznego, Wydziaï Nauki obZdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny. E-mail: [email protected]. Mgr Urszula Religioni – Katedra Zdrowia Publicznego, Wydziaï Nauki obZdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny. E-mail: [email protected]. Bibliografia Centrum Monitorowania JakoĂci 2011. Zasady systemu akredytacji w Polsce, www.wsparcieakredytacji.cmj.org.pl, odczyt: 18.07.2011. Centrum Monitorowania JakoĂci 2012. System akredytacji szpitali, www.wsparcieakredytacji.cmj.org.pl, odczyt: 10.01.2012. Dudzik-Urbaniak, E., Kutaj-WÈsikowska, H., Kutryba, B. i M. Piotrowski 2009. Zestaw standardów akredytacyjnych, Kraków: Centrum Monitorowania JakoĂci wb Ochronie Zdrowia. Hermandez, S.R. i A.D. Kaluzny 2001. Innowacje i zmiany organizacyjne, w: S.M. Shortell i A.D. Kaluzny (red.) Podstawy zarzÈdzania opiekÈ zdrowotnÈ, Kraków: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius. International Organization for Standarization 2012a. Business benefits of ISO 14000, www.iso.org, odczyt: 10.01.2012. International Organization for Standarization 2012b. ISO 22000 – From intent to implementation, www.iso.org, odczyt: 10.01.2012. vol. 10, nr 2 (37), 2012 209 Aleksandra Czerw, Urszula Religioni Lewandowski, R. 2010. JakoĂÊ certyfikowana, w: M.bKautsch (red.) ZarzÈdzanie w opiece zdrowotnej. Nowe wyzwania, Warszawa: Oficyna ab Wolters Kluwer business. Noma PN-EN ISO 9000:2001 (niedatowane) www.centrum.jakosci.pl, odczyt: 11.01.2012. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2010 r. w sprawie standardów akredytacyjnych w zakresie udzielania Ăwiadczeñ zdrowotnych oraz funkcjonowania szpitali (Dz.Urz.MZ.10.2.24 z dnia 25 stycznia 2010 r.). Polski Komitet Normalizacyjny 2012. Systemy zarzÈdzania bezpieczeñstwem i higienÈ pracy. Wymagania, www.iso.pl, odczyt: 11.01.2012. RozporzÈdzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie procedury oceniajÈcej speïnienie przez podmiot udzielajÈcy Ăwiadczeñ zdrowotnych standardów akredytacyjnych oraz wysokoĂci opïat za jej przeprowadzenie (Dz.U. z 2009 r. Nrb150, poz. 1216). RozporzÈdzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 sierpnia 2009 r. w sprawie Rady Akredytacyjnej (Dz.U. z 2009, Nr 130, poz. 1074). Staszewski, R. i M. Kautsch 2010. JakoĂÊ certyfikowana, w: M.b Kautsch (red.) ZarzÈdzanie w opiece zdrowotnej. Nowe wyzwania, Warszawa: Oficyna ab Wolters Kluwer business. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. Przepisy wprowadzajÈce ustawÚ o prawach pacjenta ib Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawÚ o akredytacji w ochronie zdrowia oraz ustawÚ ob konsultantach w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2009 r. Nr 76, poz. 641). Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2009 r. Nrb 52, poz.b 418; Nr 76, poz. 641). 210 Problemy ZarzÈdzania
![jakość-szpitale [tryb zgodności]](http://s2.doczz.pl/store/data/001009154_1-b2011cc2f846c5b9af9b1c4b8041b532-70x70.png "jakość-szpitale [tryb zgodności]")
