subwencja oświatowa
Transkrypt
subwencja oświatowa
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pani Jagny Kingi Marczułajtis-Walczak, posła na Sejm RP, nr SPS-023-13778/13, w sprawie zmiany przepisów przyznających subwencję oświatową gminie na uczniów niepełnosprawnych, uprzejmie wyjaśniam, co następuje. Zgodnie z art. 166 ust. 1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) zadania publiczne służące zaspakajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Do obowiązujących zadań własnych, wykonywanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, należą sprawy związane m.in. z edukacją publiczną. Natomiast o zakresie, sposobie i źródle finansowania zadań oświatowych przesądzają przepisy art. 5a ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), w myśl których środki niezbędne na realizację zadań oświatowych zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526, z późn. zm.) kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego na dany rok budżetowy ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. Część oświatowa subwencji ogólnej jest jednym z dochodów jednostek samorządu terytorialnego i jest przekazywana do poszczególnych gmin, powiatów i województw samorządowych z budżetu państwa przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Sposób podziału subwencji oświatowej pomiędzy samorządy terytorialne określa algorytm stanowiący załącznik do rozporządzenia ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w danym roku. Ze względu realizowanych na przez rozbudowaną jednostki strukturę samorządu zadań edukacyjnych terytorialnego formuła algorytmicznego podziału subwencji oświatowej uwzględnia szereg czynników i parametrów obrazujących specyfikę kształtowania składowych elementów subwencji w odniesieniu zarówno do zadań szkolnych, jak i do zadań pozaszkolnych. Algorytm podziału subwencji oświatowej uzależnia wysokość przyznawanych środków od skali i struktury realizowanych zadań mierzonych liczbą uczniów i wychowanków z uwzględnieniem stopni awansu zawodowego nauczycieli. Konstrukcja algorytmu opiera się na podstawowym założeniu, iż środki subwencyjne dzielone są według kryteriów jednolitych i powszechnych, a zatem identycznych dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. W algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2013 (załącznik do rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2013 (Dz. U. z 2012 r. poz. 1541) uwzględniono 44 wagi, w tym 5 wag obejmujących uczniów niepełnosprawnych. Jeżeli dany uczeń kwalifikuje się do kilku wag – jest on w każdej uwzględniony. Należy jednocześnie podkreślić, że algorytm przedstawia jedynie metodę podziału środków subwencyjnych pomiędzy jednostki samorządu 2 terytorialnego. Niezależnie jednak od sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej naliczona dla danego samorządu subwencja oświatowa stanowi jedną kwotę, o wydatkowaniu której – zgodnie z art. 7 ust. 3 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego – decyduje organ stanowiący tej jednostki samorządu terytorialnego. Obecnie środki naliczane jednostkom samorządu terytorialnego w ramach podziału części oświatowej subwencji ogólnej, uwzględniającego w szczególności liczbę dzieci niepełnosprawnych w przedszkolach i szkołach, kalkulowane są w oparciu o jednolite w skali kraju wskaźniki (wagi). Odzwierciedlają one uśrednione koszty kształcenia dla różnych rodzajów niepełnosprawności. Faktyczne koszty kształcenia dzieci niepełnosprawnych, nawet w przypadku tej samej niepełnosprawności, są zróżnicowane i w części jednostek samorządu terytorialnego mogą być wyższe od naliczonych kwot w subwencji na dziecko, a w innych niższe od tych kwot. Część oświatowa subwencji ogólnej nie jest dotacją celową, dlatego też podział kwoty subwencji oświatowej w jednostce samorządu terytorialnego na poszczególne szkoły i placówki, w tym na konkretne zadania, powinien być dokonywany według zasad wypracowanych przez tę jednostkę z uwzględnieniem faktycznych kosztów funkcjonowania szkół i placówek realizujących zadania edukacyjne wynikające z przepisów prawa oświatowego. W świetle powyższego nie planuje się obecnie podjęcia prac, których celem byłoby zapewnienie w przepisach prawnych regulacji, na mocy których jednostki samorządu terytorialnego byłyby zobowiązane do 3 wydatkowania środków finansowych na potrzeby uczniów niepełnosprawnych w kwocie odpowiadającej środkom naliczonym na ucznia w subwencji oświatowej. Cechą charakterystyczną subwencji – w odróżnieniu od dotacji celowej – jest brak ściśle określonego przeznaczenia. Przyjęcie proponowanych rozwiązań skutkować musiałoby zastąpieniem subwencji dotacją celową, ograniczeniem samodzielności samorządów terytorialnych i centralizacją sposobów finansowania. Natomiast kontynuowane będą prace dotyczące doskonalenia zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej, w szczególności w odniesieniu do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, tak aby środki naliczane poszczególnym samorządom terytorialnym w ramach subwencji oświatowej były jeszcze lepiej skorelowane z kosztami realizowanych zadań oświatowych. Ponadto uprzejmie informuję, że system edukacji umożliwia pobieranie nauki przez dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami we wszystkich typach i rodzajach przedszkoli i szkół (przedszkola ogólnodostępne, integracyjne i specjalne oraz szkoły: podstawowe, gimnazja i ponadgimnazjalne; ogólnodostępne, integracyjne i specjalne), zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Decyzja dotycząca wyboru szkoły i formy kształcenia należy do rodziców (opiekunów prawnych) dziecka. Dyrektor obwodowej szkoły podstawowej i obwodowego gimnazjum nie może odmówić przyjęcia dziecka zamieszkałego w obwodzie danej szkoły. W przypadku szkoły ponadgimnazjalnej, jeśli uczeń spełnia wymagane kryteria, odmowa również nie powinna mieć miejsca. Jednocześnie w stosunku do uczniów 4 posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dyrektor szkoły zobowiązany jest do zapewnienia mu specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Przepisy wydane na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 i 3 ustawy o systemie oświaty1 nakładają na przedszkola, szkoły i oddziały ogólnodostępne, przedszkola, szkoły i oddziały integracyjne oraz przedszkola, szkoły i oddziały specjalne oraz ośrodki obowiązek zapewnienia dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym: ⎯ realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu wydanym przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną; ⎯ odpowiednich, ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, warunków do nauki, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych; ⎯ zajęć specjalistycznych, o których mowa w przepisach w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; ⎯ innych zajęć odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęć rewalidacyjnych; ⎯ integracji uczniów ze środowiskiem rówieśniczym; ⎯ przygotowania uczniów do samodzielności w życiu dorosłym. Kształcenie ucznia niepełnosprawnego niezależnie od typu i rodzaju szkoły, do jakiej uczęszcza, odbywa się w oparciu o indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Każda szkoła jest także zobowiązana do 5 zorganizowania dla ucznia niepełnosprawnego zajęć rewalidacyjnych, których obowiązkowy wymiar w zależności od typu i rodzaju szkoły został określony w przepisach rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 204). Zgodnie z ww. przepisami liczba godzin zajęć rewalidacyjnych w szkolnym planie nauczania powinna wynosić w szkole ogólnodostępnej lub integracyjnej co najmniej 2 godziny zajęć w tygodniu dla każdego ucznia niepełnosprawnego, natomiast w szkole specjalnej – 10 godzin tygodniowo na oddział. Zgodnie z art. 71b ust. 5, 5a i 5b ustawy o systemie oświaty za zapewnienie kształcenia specjalnego ucznia niepełnosprawnego odpowiedzialna jest właściwa jednostka samorządu terytorialnego, do której zadań należy prowadzenie odpowiednio przedszkoli lub szkół danego typu i rodzaju. Zgodnie z przepisami art. 5 ust. 7 ww. ustawy organ prowadzący szkołę odpowiada za jej działalność i do jego zadań należy w szczególności: ⎯ zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki; ⎯ wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie; ⎯ zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej, w tym w zakresie wykonywania czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2–6 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, i organizacyjnej szkoły lub placówki; 6 ⎯ wyposażenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych. Biorąc pod uwagę obowiązki szkoły w zakresie organizacji kształcenia specjalnego uczniów niepełnosprawnych, jej dyrektor, zgodnie z art. 39 ustawy o systemie oświaty, odpowiada za ich realizację i w porozumieniu z organem prowadzącym podejmuje decyzje m.in. dotyczące zatrudnienia nauczycieli i specjalistów wykonujących zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności psychologów, pedagogów, logopedów i doradców zawodowych, pozwalające na zaspokojenie rozpoznanych wcześniej potrzeb w tym zakresie. W myśl art. 42 ust. 7 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.) organ prowadzący szkołę lub placówkę określa tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin m.in. dla pedagogów, psychologów, logopedów, doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy o systemie oświaty. Powyższa regulacja obejmująca nauczycieli realizujących zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej pozwala na dostosowanie ich pensum do potrzeb dzieci i młodzieży uczących się w danej szkole. Kwestie dodatkowego zatrudniania nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej unormowane zostały 7 przepisami rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych, zgodnie z którymi dyrektor odpowiednio przedszkola, szkoły lub placówki obligatoryjnie dodatkowo zatrudnia ww. nauczycieli w przedszkolu, szkole podstawowej i gimnazjum integracyjnych oraz w przedszkolu, szkole podstawowej i gimnazjum ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi. W przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych natomiast istnieje możliwość dodatkowego zatrudnienia nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych za zgodą organu prowadzącego – § 6 ust. 2 ww. rozporządzenia. Do kompetencji dyrektora przedszkola lub szkoły należy, po uwzględnieniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, wskazanie nauczycielom dodatkowo zatrudnionym zakresu zadań, zajęć przez nich prowadzonych oraz zajęć, w których nauczyciele ci uczestniczą. Zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487) dyrektor przedszkola, szkoły i placówki, organizując pomoc psychologiczno-pedagogiczną, uwzględnia godziny do dyspozycji dyrektora szkoły, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela. Podjęcie decyzji w kwestii, jakie zajęcia 8 będą realizowane w szkole w ramach godzin, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ww. ustawy, należy zatem do kompetencji dyrektora szkoły. Godzin tych nie można jednakże przeznaczyć na zajęcia obowiązkowe, opiekę nad uczniami podczas ich dowozu do szkoły, doraźne zastępstwa oraz indywidualne nauczanie. Dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi w przedszkolu specjalnym, w szkołach podstawowych specjalnych i w szkołach podstawowych ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi w klasach I–IV zatrudnia się pomoc nauczyciela. W klasach V i VI szkół podstawowych specjalnych i w szkołach podstawowych ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi oraz w gimnazjach specjalnych i w gimnazjach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi w uzasadnionych przypadkach również dopuszcza się zatrudnienie pomocy nauczyciela – przepisy rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61 poz. 624, z późn. zm.). Z powyższego wynika, że obowiązujące przepisy umożliwiają dyrektorowi szkoły zatrudnianie dodatkowych osób (nauczycieli lub pracowników niepedagogicznych) i przydzielanie im zadań w zakresie pracy z dzieckiem niepełnosprawnym. Nauczyciele i specjaliści zatrudnieni w przedszkolach, szkołach lub placówkach rozpoznają potrzeby dziecka, a następnie określają dla niego takie formy wsparcia, które rzeczywiście przyniosą zamierzone efekty. 9 Każde dziecko, które wymaga wsparcia ze względu na rozpoznane indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne powinno mieć zapewnioną pomoc psychologiczno-pedagogiczną zgodną także z jego możliwościami psychofizycznymi, rozpoznanymi przez nauczyciela lub specjalistę, prowadzącego z nim zajęcia. Rozpoznanie indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia może dotyczyć zarówno trudności w uczeniu się, jak i szczególnych uzdolnień. W przypadku braku bądź niewłaściwej realizacji zadań oświatowych przez poszczególne podmioty odpowiedzialne za organizację kształcenia dla uczniów niepełnosprawnych organami nadrzędnymi są: ⎯ dla szkoły, w zakresie nadzoru pedagogicznego – kurator oświaty – w zakresie finansowym – jednostka samorządu terytorialnego; ⎯ dla jednostki samorządu terytorialnego – wojewoda, regionalna izba obrachunkowa; ⎯ dla kurator oświaty – minister edukacji narodowej. Ponadto należy podkreślić, iż organ sprawujący nadzór pedagogiczny przeprowadza w szkole lub placówce kontrole w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek. Tematyka kontroli planowych, realizowanych przez kuratorów oświaty w danym roku szkolnym, jest zgodna z ustalonymi przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa. W przypadku zaistnienia potrzeby 10 przeprowadzenia kontroli w innych zakresach kurator oświaty może skorzystać z możliwości prowadzenia kontroli doraźnych. Z poważaniem 1 Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1490, z późn. zm.) oraz rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1489, z późn. zm.). 11