Kobiety II RP, Aleksandra Wiśniowska

8•
• 30 października 2009
Światem kobiety dom – domem
mężczyzny świat – jakże precyzyjnie jeszcze końcem XIX wieku
definiowano rolę kobiet w polskim społeczeństwie. Ich aktywność ograniczała się do domowego zacisza, rola społeczna zaś do
nauki pożytecznych umiejętności, wyjścia za mąż i rodzenia
dzieci. Konserwatyzm i troska o
zachowanie tradycyjnych podziałów ról była wówczas częścią
narodowej tożsamości, o którą –
zwłaszcza w czasie zaborów –
dbano szczególnie. Sytuacja
zmieniła się dopiero po 1918 roku, gdy kobietom przyznano prawo do głosowania. Nastał czas
emancypacji. O udziale przedstawicielek płci pięknej w najróżniejszych dziedzinach życia – polityce, kulturze, sporcie a nawet w
wojsku opowiada londyńska wystawa zorganizowana przez Instytut im. Józefa Piłsudskiego.
Prze∏om w roli spo∏ecznej kobiet
poczàtkiem XX wieku wymusi∏a
niejako napi´ta sytuacja kraju b´dàcego najpierw pod zaborami, póêniej zaÊ poch∏oni´tego wojnà. Kobiety zmuszone nieobecnoÊcià
m´˝czyzn w domostwach przejmowa∏y ich role, prowadzi∏y gospodarstwa, interesy, dba∏y o firmy rodzinne. W znakomitej wi´kszoÊci stawa∏y si´ odpowiedzialne za kondycj´ materialnà rodziny, zaÊ wychowanie i odpowiednie kszta∏cenie
KOBIETY
II RP
dzieci podczas zaborów stawa∏o si´
sprawà wagi niemal politycznej.
Jaka by∏a kobieta II RP? Na to pytanie mo˝na odpowiedzieç odwiedzajàc w ciàgu kolejnego tygodnia wystaw´ zorganizowanà w Galerii Polskiego
OÊrodka Spo∏eczno-Kulturalnego w
Londynie. Na zainteresowanych ekspozycjà, której otwarcie mia∏o miejsce
w minionà niedziel´, czeka kilkadziesiàt unikatowych czarno-bia∏ych fotografii opatrzonych komentarzami,
wÊród nich tak˝e archiwalne wycinki z
gazety poczàtku XX wieku, kopie dokumentów, fragmenty pami´tników...
Najlepiej jednak ducha tamtych czasów ilustrujà fotogramy. Kobiet´ z
okresu II RP oglàdamy triumfujàcà na
wielkich salach koncertowych, recenzje z wyst´pu np. Êpiewaczki Ewy
Bandrowskiej-Turskiej mo˝emy przeczytaç w „Kurierze Kobiecym”, swà
obecnoÊç na scenie zaznaczy∏a te˝
m.in. skrzypaczka Gra˝yna Bacewicz.
Urodà wyró˝nia∏y si´ krajowe aktorki
– El˝bieta Barszczewska, Mieczys∏a-
Na co dzieƒ
Ekspozycja obrazuje te˝ ˝ycie codzienne kobiet, ich udzia∏ w harcer-
Tekst i fot.:
Aleksandra WiÊniowska
FOT.: ALEKSANDRA WIÂNIOWSKA
Wystawa „Kobiety II RP” zbiega się z datą 11 listopada. Zastanawialiśmy się, jak w tym roku
zaakcentować to święto, wydawało nam się, że kwestie wojskowości i polityki wyczerpaliśmy, stąd
pomysł na coś innego, inną prezentację zawartości zbiorów Instytutu. Okazało się, że mamy w archiwach sporo materiałów dotyczących kobiet, część z nich pochodzi także z Biblioteki Narodowej, Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz z archiwum w Nowym Sączu.
Chcieliśmy pokazać przekrojowo różne sfery zainteresowań i aktywności kobiet w okresie międzywojennym. Jedną z bohaterek, która w sposób szczególny nas zainteresowała jest Halina Konopacka – pierwsza polska olimpijka, kobieta uzdolniona, wszechstronna i piękna. W czasie kwerendy okazało się, że historia jej życia jest tak bogata i ciekawa, że wystarczyłaby na dobrą książkę.
Ponadto pokazaliśmy kobiety w stopniu generalskim – Wandę Gertz i Marię Wittekównę – bardzo
wyjątkowe postaci, na wystawie można zobaczyć nie tylko ich zdjęcia, ale także dokumenty.
Ogólnie rzecz ujmując okres międzywojenny to szczególny czas emancypacji kobiet w Polsce,
ich kulturalnego i społecznego rozkwitu. Wówczas płeć piękna zaczęła być zauważalna na każdym niemal polu – staraliśmy się poprzez wystawę uchwycić te pierwsze momenty przemian
społecznych w Polsce – podkreślała w rozmowie z „Dziennikiem” Kinga Pilich inicjatorka i organizatorka wystawy.
wa åwikliƒska, Halina Bardziƒska czy
El˝bieta Dziewoƒska. Zdecydowanie
mocnà pozycj´ w ˝yciu kulturalnym II
RP mia∏y polskie pisarki. Na wystawie
mo˝emy oglàdaç zdj´cia m.in. Marii
Kucewiczowej, Heleny Mniszkówny,
Poli Gojawiczyƒskiej czy Zofii Kossak
Szczuckiej. Oddzielna gablota zosta∏a
poÊwi´cona Zofii Na∏kowskiej.
stwie, zawodach sportowych, oddzia∏ach policji. Przedstawicielki
p∏ci pi´knej pe∏ni∏y s∏u˝b´ w charakterze sanitariuszek, pilotek, ˝o∏nierzy – szczególne miejsce na wystawie ma córka marsza∏ka Józefa
Pi∏sudskiego – Aleksandra.
Wyró˝nione w okresie II RP zosta∏y pierwsze pos∏anki i senatorki.
Ciekawostkà jest fakt, ˝e pomimo
wielu krytycznych wówczas opinii
Polska jako jeden z pierwszych europejskich krajów przyzna∏ kobietom
prawo do g∏osowania. W momencie
uzyskania przez Polsk´ niepodleg∏oÊci wszyscy jej obywatele zostali
zrównani wobec prawa. Kobiety 28 listopada 1918 r uzyska∏y pe∏ne prawa
wyborcze, zarówno czynne jak i bierne. Dla przyk∏adu warto ten fakt porównaç do sytuacji choçby w Wielkiej
Brytanii. Na Wyspach przyznanie
praw do g∏osowania kobietom nastàpi∏o dopiero w 1928 roku, gdy w polskim parlamencie zasiada∏o ju˝ osiem
pos∏anek i cztery senatorki!
Z udzia∏em Polek w ˝yciu politycznym narodu wiàza∏y si´ ró˝ne
formy aktywnoÊci spo∏ecznej, drukowano na przyk∏ad materia∏y agitacyjne. Kobiety wzajemnie – poprzez plakaty, ulotki i reklamy w
kobiecej prasie – informowa∏y si´ o
zasadach g∏osowania i przekonywa∏y o zasadnoÊci brania udzia∏u w
wyborach.
Zresztà, debatowano wówczas na
nie tylko powa˝ne tematy. Najbardziej chyba wdzi´czy fragment ekspozycji mówi o codziennych potrzebach i bolàczkach polskich kobiet. W
wycinkach z gazet czytamy poradniki
dotyczàce tego, jak dbaç o mi∏oÊç
m´˝a, prawid∏owy rozwój dziecka,
gdzie przyjmujà niemowl´ta do najbli˝szej „Stacji opieki”, jaki puder do
twarzy najbardziej matowi skór´,
która szminka nada niebanalny wyraz ustom czy nowinki dotyczàce
kremu najskuteczniej nawil˝ajàcego.
Wystawa przygotowana przez Instytut im. Józefa Pi∏sudskiego w
Londynie to z ca∏à pewnoÊcià ekspozycja z∏o˝ona z unikatowych materia∏ów archiwalnych, które dziÊ stanowià wdzi´cznà pamiàtk´ po minionych czasach. Wystawa pozwala zaobserwowaç przemiany spo∏eczne
Polski poczàtków XX wieku, przypomina o prekursorkach tych zmian,
wybitnych kobietach, które swà postawà przyczyni∏y si´ do zrównania
praw p∏ci na Êwiecie. ■