Klimat zmienia się również w Gdańsku Czy jesteśmy - Astra

Seminarium
Skutki zmian klimatu i ich znaczenie dla Rozwoju Gdańska i okolic
Gdańsk, 18 grudnia 2007
Klimat zmienia się również w Gdańsku
Czy jesteśmy przygotowani?
Dorota Kaulbarsz, Zbigniew Kordalski
Osoby pracujące w projekcie: W. Jegliński, D. Kaulbarsz, Z. Kordalski, D. Koszka-Maroń,
M. Lidzbarski, Sz. Uścinowicz, J. Zachowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
Oddział Geologii Morza
Cykle klimatyczne
Łagodzenie (ang. mitigation)
obejmuje środki i strategie
redukujące emisję CO2 i innych
gazów cieplarnianych
Adaptacja - wczesne przygotowanie
się do efektów zmian klimatycznych;
Celem adaptacji jest redukowanie
negatywnych skutków zmian
klimatycznych, lub też korzystanie z
pozytywnych możliwości, które
zmiany te przynoszą
14/01/08
Podejścia te należy traktować jako
elementy uzupełniające się. Im
skuteczniejsze są działania w obu
tych nurtach, tym niższe staje się
ryzyko jakie dla społeczeństwa niosą
2
skutki zmian klimatycznych
Scenariusze zmian klimatycznych
PIK – Potsdam Institute for Climate Ipact Research
SMHI – Swedish Meteorological and Hydrological Institute
Zmiany pomiędzy 2000-2100:
www.ipcc.ch
www.gtk.fi/projects/seareg
www.astra-project.org
poziom morza
opady
Okres zimowy
Okres letni
14/01/08
temperatura
3
Okres zimowy
Okres letni
ASTRA – cele
ASTRA – Kierunki rozwoju i strategie adaptacyjne dotyczące
zmian klimatycznych w regionie Morza Bałtyckiego
Projekt współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w
ramach Programu Regionu Morza Bałtyckiego INTERREG IIIB.
W swej istocie dotyczył efektów zmian klimatu na poziomie lokalnym i
regionalnym oraz strategii i działań ułatwiających adaptację do tych zmian w
obszarze planowania przestrzennego
Cele:
¾ Szacowanie skutków zmian klimatycznych w regionie Morza Bałtyckiego
¾ Zwiększenie świadomości społecznej na temat skutków zmian klimatu i
aspektu adaptacji do tych zmian
¾ Rozpoznanie istniejących strategii adaptacji do zmian klimatu oraz podejścia
do zagadnienia adaptacji w regionie Morza Bałtyckiego; wymiana informacji;
14/01/08
4
wskazówki dla decydentów
ASTRA – obszar badań
Mi
er
ze
ja
-107
-107 m
m n.p.m.
n.p.m.
He
lsk
Zalew
a
Pucki
ZATOKA
ZATOKA
GDAŃSKA
GDAŃSKA
Gdynia
Gdynia
na
iśla
W
ja
rze
e
i
M
ny
śla
i
W
lew
Za
Gdańsk
Gdańsk
Żuławy
Żuławy Wiślane
Wiślane
ZATOKA
ZATOKA GDAŃSKA
GDAŃSKA
266 m n.p.m.
14/01/08
Wisła
Wisła
-1.8
-1.8 m
m n.p.m.
n.p.m.
5
Najważniejsze skutki zmian klimatu
¾ erozja brzegu
(intensyfikacja procesu erozji brzegowej spowodowana wzrostem poziomu morza oraz
wzrostem częstotliwości i intensywności sztormów)
¾ powodzie „od morza”
(wzrost poziomu morza oraz wzrost częstotliwości i intensywności sztormów)
¾ powodzie „od rzek”
(wyższe opady, zatory lodowe; możliwość nałożenia się kilku czynników + wezbranie
sztormowe)
¾ wzrost poziomu wód podziemnych i podtopienia
(czynnik antropogeniczny – spadek konsumpcji wody; wzrost poziomu morza)
¾ intruzja wód słonych do poziomów wodonośnych
(wezbrania sztormowe – wzrost intensywności i częstotliwości sztormów)
¾ osuwiska
(większe opady – wyższe prawdopodobieństwo ruchów masowych)
¾ Eutrofizacja/wykwity alg w Zatoce Gdańskiej
14/01/08
6
Erozja brzegu morskiego
Odcinki intensywnie niszczone w latach 1995-2005
Zagrożenia dla:
obszary miejskie i osiedla ,
obszary przemysłowe,
rolnictwo, infrastruktura
turystyczna i rybołóstwo
Zatoka Gdańska
Zniszczenia dotkną głównie plaże
oraz infrastrukturę turystyczną
14/01/08
7
Zarządzanie strefą brzegową
– elementy adaptacji
Strategia Ochrony Brzegów Morskich
- uwzględnia m.in. obserwowane i
przewidywane zmiany poziomu morza
(scenariusze zmian klimatu IPCC)
Program ochrony brzegów morskich
(USTAWA z dn. 28 lutego 2003 r)
14/01/08
8
Zagrożenie powodziowe
GDAŃSK - Miejsce podatne na skutki zmian klimatycznych
Najbardziej zagrożone powodzią miasto w Polsce
Usytuowanie na terenach nizinno-depresyjnych i otoczenie z dwóch
stron „wielką wodą”: Bałtykiem i dolnym odcinkiem Wisły (Żuławy
Gdańskie)
Zagrożenie powodziowe z 3 stron: od strony głównego koryta Wisły,
od Bałtyku i Martwej Wisły przy spiętrzeniach sztormowych oraz od
strony wzgórz morenowych i spływających z nich cieków
Najbardziej chronione przed powodzią miasto w Polsce
14/01/08
9
Powódź w Gdańsku – przykłady
• Poziom wody 3.36 m n.p.m.
• Obszar 340 km2 zalany (75%
ówczesnego obszaru miasta pod wodą)
• 20 000 ludzi poszkodowanych
14/01/08
09.07.2001
11.04.1829
• Opady (średnia dla lipca - 68 mm,
9 lipca – 120 mm)
• wały kanału raduni uszkodzone w 5 miejscach
• 300 rodzin poszkodowanych
• Dworzec główny PKP nieczynny przez tydzień,
główne drogi zablokowane
• Straty w infrastrukturze – 50 mln. USD 10
Ochrona przeciwpowodziowa
Istniejące/ planowane przepompownie odwadniające
Istniejące/ planowane kanały ulgi
Istniejące/ planowane zbiorniki retencyjne
Śluzy/ wrota sztormowe
Wały przeciwpowodziowe
Planowane kanały do odporowadzania wody deszczowej
Obszar bezposredniego zagrożenia powodzią
(włączając pas przybrzezny)
poldery
Odcinki brzegu przewidziane do ochrony w latach 2004-2023
(Program ochrony brzegów morskich)
Modernizacja umocnien brzegowych
Zasilanie piaskiem
Na podstawie Projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gdańska, Biuro Rozwoju Gdańska, 2007
Szacowanie skutków zmian klimatu
– zagospodarowanie przestrzenne
Scenariusze zmian poziomu morza SEAREG
14/01/08
12
Szacowanie skutków zmian klimatu
– zagospodarowanie przestrzenne
Obszary podatne na skutki zmian klimatu w odniesieniu do planowanych funkcji terenu
%
30
planowana
funkcja terenu
25
1
20
15
5
%*
3
4
5
Obszary o planowanej funkcji
potencjalnie zagrożone przy
scenariuszach wzrostu poziomu
morza o*/ **:
10
km2
2
1. Udział obszaru o planowanej
funkcji w odniesieniu do
całego obszaru badań*
24,4 2,5 3,9 4,7 7,1
56,8 1,4 1,8 2,8 7,5
26,4 2,9 5,0 6,5 10,1
66,0 44,3 53,9 57,6 63,8
82,3 3,6 6,4 8,0 14,4
19,3 0,8 1,7 2,0 3,7
41,4 4,3 7,7 10,2 22,4
1,5 2,2
17,9 0,5 0,6
8,3 0,9 1,6
20,8 13,9 17,1 18,2 20,1
26,1 1,1 2,0 2,5 4,6
6,1 0,3 0,5 0,6
1,2
13,0 1,3 2,4 3,2 7,1
transport i komunikacja
lasy
zabudowa usługowa
zabudowa
produkcyjno-usługowa
7,7 0,8 1,2
0,9 2,4
2,0 3,2
tereny zielone
tereny rolnicze
zabudowa
mieszkaniowo-usługowa
2. 0,04 m scenariusz niski
3. 0,49 m scenariusz średni
4. 0,98 m scenariusz wysoki
5. 0,98 m scenariusz wysoki
przy jednoczesnym 1,5 m
wezbraniu sztormowym
* wartości odnoszą się do całego obszaru badań: gmina Sopot, gmina Gdańsk, część gminy Pruszcz Gdański ( z wyłączeniem wód powierzchniowych i plaż)
** scenariusze wzrostu poziomu morza opracowane w ramach projektu SEAREG (za: Meier et al., 2004)
14/01/08
13
Szacowanie skutków zmian klimatu
– podatności wód podziemnych
na zanieczyszczenia
DRASTIC – popularna metoda szacowania naturalnej
podatności wód podziemnych na zanieczyszczenie (Aller et
al., 1987; Depth to water – głębokość do zwierciadła wody
podziemnej, Recharge net – infiltracja efektywna, Aquifer
media – litologia, Soil media – rodzaj gleb, Topography –
topografia terenu, Impact of vadose zone – wpływ strefy
aeracji, Conductivity – współczynnik filtracji warstwy
wodonośnej)
Dla potrzeb Mapy metodę oceny naturalnej podatności
obarczono ryzykiem wystąpienia zjawisk ekstremalnych
dodając dwa czynniki wpływające na zasięg oraz
intensywność efektów zmian klimatycznych:
•odległość od linii brzegowej morza i kanałów [m]
•wysokość nad poziomem morza [m n.p.m.]
14/01/08
Wartości indeksu
podatności
Indeks podatności
= suma
iloczynów wag i rang
(wysoka)
(klasa podatności)
przyporządkowanych poszczególnym czynnikom
(bardzo wysoka)
14
(niska)
wpływającym na naturalną
podatność na zanieczyszczenia
(średnia)
(ekstremalnie wysoka)
Rozpowszechnianie i dyskusje
Konferencje i seminaria
międzynarodowe
Prezentacje i spotkania z
decydentami
Materiały informacyjne
Ekspertyzy
14/01/08
Prezentacje i dyskusje w trakcie
ogólnodostępnych imprez
naukowo-kulturalnych
15
ASTRA – publikacje
http://www.astra-project.org
Publikacja książkowa w wydawnictwie Springer
Wydanie – wiosna 2009
14/01/08
16
Skutki zmian klimatu
PODSUMOWANIE
Największe ryzyko związane ze zmianami klimatycznymi w naszym
regionie - WODY
Obszary potencjalnie zagrożone przez skutki zmian klimatycznych:
plaże (turystyka), tereny rolnicze i przemysłowe
Mniejsze zagrożenie dla terenów zabudowanych, usługowych oraz
transportu, komunikacji i infrastruktury – jednak nawet niewielki
wpływ na te sektory powoduje poważne utrudnienia dla sprawnego
funkcjonowania aglomeracji
Duży wpływ na zaopatrzenie miasta w wodę na potrzeby bytowe
i przemysłowe – wydajne (wysokie zasoby eksploatacyjne)
ujęcia zlokalizowane są na nisko położonych terenach
14/01/08
17
Skutki zmian klimatu
PODSUMOWANIE cd.
Projekt ASTRA przyczynił się do wzrostu świadomości nt. zmian
klimatycznych (?)
Uświadomił konieczność uwzględniania niepomyślnych scenariuszy
zmian klimatycznych w procesie planowania przestrzennego
oraz długoterminowych strategiach sektorowych (?)
niepewności
scenariuszy
jakie
koszty?
≠
≠
informacja
świadomość
działanie
SEAREG, IPCC
ASTRA
14/01/08
????
18
Adaptacja – przykład z Niemiec
Dziękujemy za uwagę!
[email protected]
[email protected]
www.astra-project.org