Innowacyjność i transfer wiedzy w kształceniu

PREZYDENT MIASTA BIAŁEGOSTOKU
Rekomendacja konferencji
„Innowacyjność i transfer wiedzy w kształceniu zawodowym”
zorganizowanej
pod honorowym patronatem
Ministra Edukacji Narodowej
w ramach V edycji
„Kształcenie zawodowe – egzaminy zewnętrzne – rynek pracy”
Białystok 2009
Przyjęto przez Radę Programową Konferencji
w dn. 20 marca 2009 r.
2
Rekomendacja konferencji
„Innowacyjność i transfer wiedzy w kształceniu zawodowym”
W Zespole Szkół Rolniczych CKP w Białymstoku odbyła się 17 lutego 2009
roku V juŜ edycja ogólnopolskiej konferencji zawodowej „Kształcenie zawodowe egzaminy zewnętrzne - rynek pracy". Tematem przewodnim konferencji była
"Innowacyjność i transfer wiedzy w kształceniu zawodowym".
Konferencję zorganizowaną przez Pana dr hab. Tadeusza Truskolaskiego –
Prezydenta Miasta Białegostoku objęła honorowym patronatem Pani Katarzyna Hall Minister Edukacji Narodowej. Patronaty Pana prof. dr hab. Tadeusza Citko - Rektora
Politechniki Białostockiej, miesięcznika „Dyrektor Szkoły”, jak teŜ lokalnych
mediów, przydały rangi i słuŜyły promocji tej waŜnej inicjatywy Samorządu
Białegostoku. Konferencja miała teŜ wymiar konkretny - Inicjatorzy oraz Rada
Programowa poprzez tę konferencję poszukiwali rozwiązań zmierzających
w szczególności do wskazania przykładów dobrych praktyk w zakresie transferu
wiedzy, a takŜe wdroŜenia zmiany edukacyjnej w kształceniu zawodowym.
Liczne grono znamienitych Gości i bogaty program konferencji zgromadziły
setki uczestników – reprezentacje uczelni wyŜszych, przedstawicieli samorządów
Bydgoszczy, Katowic, dyrektorów szkół i centrów kształcenia praktycznego oraz
ustawicznego Lublina, Torunia, Zabrza i Zawiercia, Regionu Podlasia i Białegostoku,
licznych instytucji, urzędów pracy oraz pracodawców, dyrektorów szkół, nauczycieli,
rodziców i młodzieŜ szkół ponadgimnazjalnych.
Gości oraz uczestników tego szczególnego ponadregionalnego spotkania
powitał prowadzący konferencję - Pan Wojciech Janowicz, Dyrektor Departamentu
Edukacji, Kultury i Sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku. Konferencję otworzył
Pan Tadeusz Arłukowicz, Zastępca Prezydenta Miasta Białegostoku. W swoim
wystąpieniu wskazał na rangę i wagę inicjatywy Samorządu Białegostoku od
początku ukierunkowanej na wspieranie i promowane kształcenia zawodowego. Pan
Jerzy Kiszkiel, Podlaski Kurator Oświaty wskazując na dobrą współpracę
z Samorządem Białegostoku, podziękował za wiele niezwykle interesujących
i podjętych przez Miasto Białystok przedsięwzięć.
Pan Zbigniew Włodkowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji
Narodowej gratulując innowacyjnej formuły konferencji, juŜ na wstępie zauwaŜył, iŜ
Prezydent Miasta Białegostoku podejmuje unikatowe działania na skalę Polski. Jako
przykład podał ubiegłoroczną IV edycję konferencji. Przyniosła ona bardzo dobre
3
efekty – wypracowanie nowatorskiego, systemowego rozwiązania słuŜącego
doradztwu zawodowemu Miasta Białegostoku i Regionu Podlasia. Rozwiązania
przyjęte w 2008r przedstawione zostały zespołowi ekspertów Ministerstwa Edukacji
Narodowej celem dopracowania krajowych rozwiązań systemowych. SłuŜyć temu
moŜe połączenie i zintegrowanie działań poradni psychologiczno – pedagogicznych,
doradztwa metodycznego i zawodowego. Tak ustawione poradnictwo da szansę
kompleksowej oferty dyrektorom szkół, nauczycielom oraz rodzicom dzieci
i młodzieŜy. Potwierdzona w Białymstoku inicjatywa samorządu dotycząca
zacieśnienia współpracy dyrektorów szkół z pracodawcami i kadrą naukową uczelni
przyczynia się do pozyskiwania kadry specjalistów podejmujących kształcenie
zawodowe. Z kolei studia podyplomowe proponowane absolwentom szkół wyŜszych
i osobom pracującym w systemie edukacji powinny słuŜyć poznawaniu nowych
technologii oraz transferowi wiedzy ze środowiska pracy do środowiska edukacji.
W swoim wystąpieniu Pan Minister zaprezentował zmiany projektowane
w kształceniu zawodowym. Prace zespołu opiniodawczo – konsultacyjnego
powołanego zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej zmierzają w kierunku
gruntownej modernizacji podstaw programowych kształcenia zawodowego,
wypracowania dobrego systemu potwierdzania zdobytych kwalifikacji zawodowych
oraz wspierania szkół wprowadzających kształcenie modułowe. Ogólnopolski
konkurs na dobre praktyki z zakresu transferu wiedzy niech słuŜy upowszechnianiu
cennych doświadczeń kreatywnego grona nauczycielskiego.
Dr Cecylia Sadowska – Snarska z WyŜszej Szkoły Ekonomicznej
w Białymstoku w swoim wystąpieniu pt. „Współczesne tendencje rynku pracy”
zwróciła uwagę na potrzebę promowania kształcenia zawodowego. Aktualnie na
rynku pracy, zwłaszcza jeśli będziemy rozpatrywać to w ujęciu globalnym, mamy do
czynienia z jednej strony, z coraz bardziej odczuwanym przez firmy brakiem
pracowników wysoko wykwalifikowanych, z drugiej, z wyraźną nadpodaŜą zasobów
o niskich kwalifikacjach, w tym dotyczy to młodzieŜy. Problem ten będzie narastać
w obliczu kryzysu demograficznego wskutek spadku wskaźnika urodzeń, starzenia
się ludności, czy teŜ obniŜania się liczby ludności w wieku produkcyjnym. Sytuacja
ukształtowana na rynku pracy będzie w powaŜnym stopniu determinować tempo
rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów. Dlatego teŜ kluczową sprawą jest
jeszcze większa niŜ dotychczas intensyfikacja działań na rzecz inwestowania
w wykształcenie oraz szkolenie zawodowe i techniczne. Niezbędna staje się korelacja
programów nauczania z programami rozwoju zgodnie z przyjętymi priorytetami
gospodarczymi w kraju i w regionie. Aby było to moŜliwe niezbędny staje się
równieŜ znacznie większy, niŜ dotychczas, udział pracodawców w opracowywaniu
programów kształcenia, a takŜe stworzeniu warunków do odbywania praktyk
zawodowych, by dać uczniom szanse na poznanie prawdziwych umiejętności
przydatnych w pracy i przygotowaniu ich do przyszłego zatrudnienia.
Dr hab. Bogusława Plawgo, prof. Uniwersytetu w Białymstoku w swoim
wystąpieniu pt. „Rozwój klastrów gospodarczych, a edukacja i transfer wiedzy”
4
zwrócił uwagę uczestników na tę nową, a juŜ sprawdzoną formułę, stanowiącą
innowacyjne rozwiązanie wiąŜące podmioty gospodarcze ze środowiskiem edukacji.
Idea klastrów zwraca uwagę na wzajemne relacje i nową rolę firm, władz, ale takŜe
instytucji edukacyjnych wspólnie dąŜących do wzmocnienia konkurencyjności.
Większość klastrów obejmuje firmy produkujące wyroby finalne, dostawców
wyspecjalizowanych środków produkcji, części, maszyn i usług, instytucje finansowe
oraz firmy w pokrewnych sektorach. W skład klastrów wchodzą takŜe firmy naleŜące
do sektorów kanałów dystrybucji, producenci komplementarnych wyrobów, jednostki
tworzące wyspecjalizowaną infrastrukturę, instytucje rządowe i pozarządowe
zapewniające specjalistyczne szkolenie, oświatę, informacje, badania i pomoc
techniczną. Jednym z najwaŜniejszych obszarów wspierających rozwój klastrów jest
przygotowanie i doskonalenie kadr. Zadanie to moŜe obejmować takie działania jak
przygotowanie kadr do praktycznych wymogów zatrudnienia, tworzenie
ponadregionalnych porozumień instytucji edukacyjnych, stały rozwój oferty
edukacyjnej i szkoleniowej oraz dbałość o wysoką dostępność i jakość systemu
kształcenia i struktur szkoleniowych. Istnienie klastrów przyczynia się zatem do
wzrostu sprawności w kreowaniu współcześnie kluczowych czynników konkurencji,
jakimi są innowacje i zdolność uczenia się. Rozwój szkolnictwa zawodowego jest
konkurencyjny: ci którzy lepiej uczą, są bardziej poszukiwani.
„Realizacja wniosków z IV edycji konferencji zawodowej” zaprezentowana
przez Lucję Orzechowską – Zastępcę Dyrektora Departamentu, skoncentrowana była
na pokłosiu ubiegłorocznej edycji. Konsekwencja Samorządu Miasta Białegostoku
we wdraŜaniu wniosków i spostrzeŜeń poprzez rekomendowanie ich do wszystkich
środowisk współdziałających ze sobą na rzecz kształcenia zawodowego przynosi
wymierne efekty. W przypadku Miasta Białegostoku jest to w szczególności
stworzenie systemu doradztwa zawodowego Miasta Białegostoku poprzez utworzenie
w strukturach białostockiego CKU - Lokalnego Centrum Doradztwa Zawodowego
finansowanego przez Prezydenta Miasta Białegostoku oraz Regionalnego Centrum
Doradztwa Zawodowego na uŜytek Regionu Podlasia ze środków PO KL.
Konferencja w swoim załoŜeniu słuŜyła wskazaniu przykładów dobrych
praktyk z zakresu transferu wiedzy oraz wskazaniu na nieodzowność implementacji
innowacyjności jako wyznacznika wysokiej jakości kształcenia. Sprzyjała temu
formuła branŜowych paneli dyskusyjnych prowadzonych przez moderatorów –
Dyrektorów Szkół Miasta Białegostoku. Stanowiły one wypróbowaną juŜ formułę
dyskusji ekspertów, licznych wypowiedzi pracodawców oraz pracowników
naukowych białostockich uczelni, zgłaszania wniosków i problemów. Skupiono się
na tezach wypracowanych wcześniej w zespołach dyrektorów szkół kształcących
w poszczególnych branŜach. Panele prowadzone przez dobrze przygotowanych
merytorycznie moderatorów umoŜliwiły zebranie postulatów i propozycji rozwiązań
wpisujących się w spodziewane efekty konferencji.
5
Na zakończenie spotkania Pan Wojciech Janowicz serdecznie podziękował
Gościom i uczestnikom konferencji za zaangaŜowanie i dzielenie się bogatym
doświadczeniem zawodowym. Szczególne wyrazy uznania skierował do
moderatorów, dziękując za prowadzenie spotkań w zespołach roboczych oraz
aktywne włączenie się w organizację i przebieg konferencji. Moderatorzy spotkań
panelowych zaprezentowali wyniki debat. Najistotniejsze spostrzeŜenia uchwycone
w trakcie pierwszej części konferencji, zagadnienia sformułowane podczas paneli
oraz liczne uwagi i sugestie wynikające ze spotkania Pana Prezydenta
z Pracodawcami, tworzą kompendium spostrzeŜeń i zadań do wykonania, a takŜe
spełnienie oczekiwań Inicjatorów oraz Rady Programowej Konferencji.
6
Treści wystąpień, sformułowane postulaty oraz wskazane podczas
konferencji zadania upowaŜniają do stwierdzenia, iŜ konferencja rekomenduje
wypracowane spostrzeŜenia i potrzeby w postaci wniosków skierowanych do:
I. Ministerstwa Edukacji Narodowej
1. Powiązanie standardów kwalifikacji zawodowych z klasyfikacją zawodów
szkolnych.
2. Przeprowadzenie gruntownej analizy podstaw programowych, programów
nauczania celem dostosowania struktury kształcenia zawodowego do wymogów
rynku pracy i standardów europejskich.
3. Aktualizacja standaryzacji wyposaŜenia w pomoce dydaktyczne pracowni
przedmiotów zawodowych w szkołach oraz centrach kształcenia praktycznego
i ustawicznego.
4. Wprowadzenie obowiązku nauczania języka obcego zawodowego poprzez
stosowny zapis w ramowych planach nauczania kaŜdego zawodu.
5. Przygotowanie rozwiązań systemowych prowadzących do podnoszenia jakości
kształcenia zawodowego poprzez:
a) doskonalenie warsztatu pracy nauczyciela kształcenia zawodowego - udział
w praktykach zakładu pracy, w branŜowych szkoleniach z udziałem
specjalistów praktyków,
b) umoŜliwienie prowadzenia zajęć przez praktyków - ekspertów lub ich udział
w zajęciach prowadzonych przez nauczycieli,
c) promowanie zawodów sprzyjających rozwojowi gospodarczemu kraju, nie
tylko ukierunkowanych na zaspokojenie „mody’’,
d) kontynuowanie współpracy z komitetami organizacyjnymi olimpiad
i turniejów zawodowych oraz Fundacją MłodzieŜowej Przedsiębiorczości
celem promowania uczniów zdolnych.
6. Zwiększenie środków z funduszy unijnych m.in. na projekty twarde w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego umoŜliwiających:
a) pozyskanie nowoczesnych pomocy dydaktycznych do szkół oraz centrów
kształcenia praktycznego i ustawicznego,
b) zdobywanie i podwyŜszanie umiejętności językowych i zawodowych
uczniów i absolwentów na terenie kraju oraz UE.
7. Ujednolicenie przepisów prawnych wobec osób niepełnosprawnych
intelektualnie.
8. Tworzenie nowych kierunków kształcenia zgodnych z moŜliwościami
i warunkami zdrowotnymi uczniów niepełnosprawnych intelektualnie.
9. Nowelizacja zapisu podstawy programowej dotyczącej nauki jazdy w zawodzie
technik architektury krajobrazu – symbol cyfrowy 321[07]. Zapis – „nauka jazdy
ciągnikiem stanowi obowiązkowe zajęcia edukacyjne dla wszystkich uczniów,
niezaleŜnie od typu szkoły i formy kształcenia”, zmienić na - „absolwent
powinien umieć prowadzić i obsługiwać samochód w zakresie niezbędnym do
uzyskania prawa jazdy kategorii B”, celem uzyskania przez absolwenta
7
dodatkowych
pracownika.
kwalifikacji,
niejednokrotnie
warunkujących
zatrudnienie
II. Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
1. Przeprowadzenie analizy standardów wymagań egzaminacyjnych celem
zapewnienia zgodności kształcenia z wymogami rynku pracy, oczekiwaniami
pracodawców.
2. Dostosowanie standardów wymagań egzaminacyjnych potwierdzających
kwalifikacje zawodowe do standardów europejskich.
3. Sukcesywne wyposaŜanie ośrodków egzaminacyjnych w nowoczesny sprzęt,
w ramach projektów realizowanych przez MEN z funduszy unijnych, celem
zapewnienia wysokiej jakości kształcenia i egzaminowania.
4. Utworzenie sieci instytucji akredytowanych z moŜliwością certyfikacji
umiejętności zawodowych w poszczególnych zawodach.
5. Stopniowanie trudności egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodów
(np. I stopień – pomocnik stolarza).
III. Pracodawców
1. Wspieranie szkół w wypracowaniu zasad i form współpracy na rzecz
systemowej trójstronnej komunikacji między pracodawcami, dyrektorami
i samorządem w sferze innowacji i transferu wiedzy, tj. wymiany informacji,
usług i zasobów.
2. Efektywne współdziałanie z dyrektorami szkół we wdraŜaniu innowacji
i transferu wiedzy na rzecz dydaktyki i wychowania poprzez:
a) opracowywanie autorskich programów nauczania i materiałów
dydaktycznych,
b) przekazywanie szkołom zawodowym nowoczesnych wyrobów i technologii,
c) współpracę na rzecz podniesienia efektywności realizacji programu
praktycznej nauki zawodu,
b) włączanie specjalistów - praktyków Ŝycia gospodarczego do realizacji
procesu dydaktycznego,
c) organizację staŜy zawodowych w przedsiębiorstwach dla nauczycieli
teoretycznej i praktycznej nauki zawodu,
d) umoŜliwienie doskonalenia zawodowego nauczycieli w ramach praktyk,
seminariów i warsztatów organizowanych przez podmioty gospodarcze,
e) umoŜliwianie uczniom realizacji programów, staŜy i praktyk zawodowych
celem poznawania nowych technologii oraz kształtowania umiejętności
praktycznych,
f) spotkania szkoleniowe w przedsiębiorstwach z udziałem uczniów,
g) finansowanie praktyk zawodowych uczniów w dobrze prosperujących
firmach,
h) finansowanie kształcenia uczniów klas programowo najwyŜszych
w zakresie nowoczesnych technologii wg konkretnych potrzeb
pracodawców.
8
3. Upowszechnianie kształcenia na odległość, uzupełniającego konieczne
kształcenie praktyczne.
4. Pozyskiwanie środków finansowych poprzez wspólne projekty unijne, do
których instytucje edukacyjne wnoszą potencjał intelektualny, natomiast
pracodawcy – technologie oraz doświadczenie.
5. Kształtowanie świadomości społeczeństwa, w tym głównie pracodawców
celem pokazania osoby niepełnosprawnej intelektualnie jako osoby godnej,
z szansą na radzenie sobie w Ŝyciu dorosłym.
IV. Uczelni wyŜszych
1. Wypracowanie zasad i form współpracy na rzecz systemowej komunikacji
między środowiskiem naukowym, szkołami zawodowymi a przedsiębiorcami
w sferze innowacji i transferu wiedzy tj. wymiany informacji, usług i zasobów.
2. Efektywne współdziałanie we wdraŜaniu innowacji oraz transferu wiedzy
w zakresie dydaktyki i wychowania, we współpracy z samorządem
i dyrektorami szkół.
3. Współdziałanie na rzecz opracowywania autorskich programów nauczania
i materiałów dydaktycznych do kształcenia zawodowego.
4. Organizowanie w szkołach staŜy dla studentów uczelni technicznych celem
zainspirowania do pracy w zawodzie nauczycielskim.
V. Samorządu
1. Inicjowanie i wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w aplikowaniu
i pozyskiwaniu środków unijnych z EFS w szczególności na rozwój kształcenia
zawodowego.
2. Doskonalenie nauczycieli, doradców zawodowych we współpracy
z pracodawcami w zakresie kształcenia i szkolenia w dziedzinie nowych
technologii oraz transferu wiedzy.
3. Wypracowanie i wdroŜenie form promowania uczniów i nauczycieli
podejmujących działania innowacyjne poprzez m.in.:
a) stypendia za myśl techniczną,
b) finansowanie wyjazdów do zakładów pracy oraz na uczelnie
wykorzystujące innowacyjne technologie, na specjalistyczne szkolenia dla
nauczycieli przedmiotów zawodowych,
c) powszechną dostępność systemowej oferty poradnictwa.
4. Usprawnienie komunikacji między Medycyną Pracy, doradztwem
zawodowym, szkołą, rodzicami i Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną.
5. Wspieranie szkół w upowszechnianiu kształcenia modułowego.
6. Wspieranie szkół w tworzeniu firm symulacyjnych jako formy realizacji
praktycznej nauki zawodu.
7. Rozwijanie kształcenia na odległość jako metody wspomagającej kształcenie
stacjonarne.
9
8. Rozbudowa infrastruktury zawodowej słuŜącej nowoczesnemu szkoleniu
praktycznemu i egzaminowaniu.
9. Wspieranie szkół w pozyskiwaniu środków unijnych na nowoczesną bazę
technodydaktyczną i doposaŜenie w sprzęt specjalistyczny, w ramach
partnerskich umów z klastrami edukacyjnymi i instytucjami rynku pracy.
10. Dalszy rozwój doradztwa zawodowego wspomagającego planowanie ścieŜki
kariery zawodowej oraz uświadamiającego konieczność podnoszenia oraz
zmiany kwalifikacji zawodowych przez całe Ŝycie.
11. Utrzymanie grantów na zajęcia pozalekcyjne promujące kształtowanie nowych
umiejętności zawodowych.
IV. Dyrektorów szkół i placówek doskonalenia nauczycieli
1. Organizowanie spotkań branŜowych z podmiotami gospodarczymi celem
wypracowywania przepływu innowacji oraz transferu wiedzy i zasobów.
2. Nawiązanie współpracy z powstającymi inicjatywami klastrowymi
i zrzeszonymi w nich przedsiębiorstwami w szczególności w zakresie
profilowania kształcenia pod potrzeby gospodarki.
3. Opracowywanie i wdraŜanie innowacyjnych działań na rzecz dydaktyki
i wychowania, we współpracy z samorządem, instytucjami rządowymi
i instytucjami rynku pracy oraz środowiskiem naukowym uczelni wyŜszych,
w tym:
a) opracowanie oferty innowacyjnych merytorycznie i metodycznie szkoleń
w kształceniu zawodowym,
b) inspirowanie nauczycieli przedmiotów zawodowych do doskonalenia
zawodowego w zakresie nowych technologii,
c) kształtowanie w uczniach cechy dociekliwości i umiejętność samodzielnego
zdobywania wiedzy - life long learning,
d) rozbudzanie w uczniach zainteresowania nauką i nowoczesnymi
technologiami poprzez organizowanie zajęć z zakresu innowacji oraz
wycieczek edukacyjnych do podmiotów gospodarczych i instytutów
naukowych.
4. Działania na rzecz pozyskiwania podmiotów gospodarczych celem objęcia
szkoły patronatem umoŜliwiającym:
a) wypracowanie modelu połączenia uzyskanej wiedzy teoretycznej
z praktyką,
b) tworzenie firm symulacyjnych jako miejsca realizacji praktycznej nauki
zawodu,
c) wsparcie kształcenia zawodowego w zasoby m.in. innowacyjnych
technologii.
5. Zintensyfikowanie wspomagania uczniów w zakresie preorientacji zawodowej,
powiązanej z edukacją rodziców, w ramach LCDZ.
6. Inicjowanie kształcenia modułowego oraz e-learningowego.
10
PowyŜsze jest realne przy pełnym zaangaŜowaniu instytucji pracujących
i współpracujących na rzecz innowacyjności i transferu wiedzy w kształceniu
zawodowym.
Opracowanie
Lucja Orzechowska
Skład
Roman Tatarzyński
Rekomendowane rozwiązania opublikowane są na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Białymstoku,
http://www.białystok.pl, zakładka „edukacja”
11