plan gospodarki odpadami dla gminy nekla - BIP

Transkrypt

REFERAT ROLNICTWA BUDOWNICTWA
I OCHRONY ŚRODOWISKA
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI
DLA GMINY NEKLA
Autor:
mgr inż. Elżbieta Narożna
marzec 2004
Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Nekla
SPIS TREŚCI
STRESZCZENIE........................................................................... ......................................
6
1. WSTĘP.............................................................................................................................
1.1. Podstawa prawna opracowania......................................... .....................................
1.2. Przedmiot i zakres opracowania.............................................................................
1.3. Potrzeba i cel opracowania.................................................................. ...................
1.4. Terminologia...........................................................................................................
1.5. Wykorzystane materiały...........................................................................................
17
17
17
17
18
22
2. AKTUALNY STAN PRAWNY........................................................................................
25
3. ANALIZA OBECNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI..................................
3.1. Położenie gminy w systemie geograficzno - osadniczym..........................................
3.2. Położenie gminy w systemie przyrodniczo – ochronnym..........................................
3.3. Położenie gminy w systemie przyrodniczo - gospodarczym.....................................
3.4. Gospodarka odpadami..............................................................................................
32
32
32
33
33
4. AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI........................................................
4.1. Odpady komunalne..................................................................................................
4.1.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów oraz ich właściwości...........
4.1.2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku
i unieszkodliwania........................................................................................
4.1.3. Istniejące systemy zbierania odpadów........................................................
4.1.4. Rodzaj, rozmieszczenie i charakterystyka instalacji do odzysku i
unieszkodliwiania odpadów................................................................. .........
4.1.5. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania
odpadów komunalnych na terenie Gminy Nekla..........................................
4.1.6. Koszty i opłaty.................................................................. ...........................
4.1.7. Wnioski i identyfikacja problemów.............................................................
4.2. Osady ściekowe................................................................................................... ....
4.2.1. Bilans osadów, źródła ich powstawania i właściwości...............................
4.2.2 Wnioski i identyfikacja problemów.............................................................
4.3. Odpady z sektora handlowego i publicznego..........................................................
4.4. Odpady z sektora gospodarczego............................................................................
4.4.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów............................................
4.4.2. Rodzaj odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i
unieszkodliwienia......................................................................................
4.4.3. Charakterystyka szczegółowa gospodarki odpadami (wybrane branże i
odpady)......................................................................................................
4.4.3.1. Przemysł rolno – spożywczy.........................................................
4.4.3.2. Odpady z jednostek służby zdrowia i placówek weterynaryjnych
4.4.3.2.1. Odpady z jednostek służby zdrowia...............................
4.4.3.2.2. Odpady z placówek weterynaryjnych............................
4.5. Skład odpadów.........................................................................................................
35
35
35
37
37
37
38
38
38
39
39
39
5. PROGNOZA ZMIAN ILOŚCIOWYCH ODPADÓW....................................................
5.1. Szacowana ilość odpadów powstających na terenie gminy....................................
5.1.1. Odpady komunalne z gospodarstw domowych............................................
46
46
46
URZĄD MIASTA I GMINY NEKLA
36
37
37
40
41
41
42
42
43
44
2
5.1.2. Odpady z sektora handlowego i publicznego..............................................
5.2. Odpady z sektora gospodarczego............................................................................
5.3 Osady ściekowe........................................................................................................
5.4. Prognoza wzrostu ilości odpadów..........................................................................
49
50
53
53
6. POLITYKA, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ.................................................................
6.1. Założenia polityki gospodarki odpadami w krajowym i wojewódzkim planie
gospodarki odpadami............................................................ ...................................
6.2. Cele i kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami dla Gminy Nekla...........
6.3. Założenia do planu działań.....................................................................................
6.4. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów.........................................................
6.5. Zbiorka i transport odpadów...................................................................................
6.5.1. Zalecane do stosowania metody zbiórki odpadów........................................
6.5.2. Strategie i instrumenty służące promowaniu zbiórki selektywnej.................
6.5.3. Plan działań, zadania inwestycyjne z zakresu zbiórki odpadów...................
6.5.4. Rekultywacja składowiska.............................................................................
6.5.5. Plan dzałań w gospodarce osadami ściekowymi...........................................
56
56
58
60
62
63
63
66
67
69
74
7. ZAŁOŻENIA TECHNICZNO – EKONOMICZNE SYSTEMU GOSPODARKI
ODPADAMI.....................................................................................................................
7.1. Ogólne założenia systemu gospodarki odpadami....................................................
7.2. Uwarunkowania kompetencyjne..............................................................................
7.2.1. Obowiązujące ustawodawstwo.....................................................................
7.2.1.1. Gmina..............................................................................................
7.2.1.2. Mieszkaniec.....................................................................................
7.2.1.3. Podmioty gospodarcze.....................................................................
7.3. Uwarunkowania systemowe....................................................................................
7.3.1. Odpady komunalne........................................................ ...............................
7.3.2. Surowce wtórne............................................................................................
7.3.3. Odpady kompostowalne (bioodpady)...........................................................
7.4. Uwarunkowanie techniczne ....................................................................................
7.4.1. Zbiórka odpadów.........................................................................................
7.4.2. Punkt Gromadzenia Odpadów Problemowych............................................
7.4.3. Składowisko odpadów..................................................................................
76
76
77
77
77
80
81
81
82
83
83
84
84
85
86
8. KOSZTY WDRAŻANIA I MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PGO...........................
8.1. Koszty wdrażania PGO.............................................................................................
8.2. Zasady finansowania ...............................................................................................
8.2.1.Koszty inwestycyjne.........................................................................................
8.2.2. Koszty eksploatacyjne.....................................................................................
8.2.3. Inne źródła finansowania...............................................................................
8.3. Wybrane źródła finansowania..................................................................................
8.3.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej...................................
8.3.2. Ekofundusz......................................................................................................
8.3.3. Banki............................................................ ...................................................
8.3.4. Fundusze inwestycyjne...................................................................................
8.3.5. Programy pomocowe Unii Europejskiej.......................................... ...............
87
87
87
87
89
90
91
91
93
94
95
95
3
9. SPOSÓB MONITORINGU I OCENY WDRAŻANIA PLANU....................................
9.1. Zasady zarządzania systemem................................................................................
9.1.1. Ustawowo określone zadania poszczególnych szczebli administracji i
samorządów w zakresie gospodarki odpadami.........................................
9.1.1.1. Zadania Gminy............................................................................
9.1.1.2. Opiniowanie projektu planu gospodarki odpadami....................
9.1.1.3. Aktualizacja i modyfikacja planów.............................................
9.1.1.4. Raportowanie wdrażania planów...............................................
101
101
101
101
103
104
104
10. ZAŁOŻENIA SYSTEMU – EDUKACYJNO- INFORMACYJNEGO........................
10.1. Potrzeba edukacji ekologicznej..............................................................................
10.2. Gminne Centrum Edukacji Ekologicznej................................................... ............
10.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa.............................
10.2.1.1. Edukacja dzieci i młodzieży...........................................................
10.2.1.2. Edukacja dorosłych.......................................................................
10.3. Media w kampanii edukacyjnej.......................................................... ....................
105
105
106
107
107
109
110
11.HARMONOGRAM ZADAŃ KRÓTKO I DŁUGO OKRESOWYCH DLA GMINY
NEKLA........................................................................................................................... 113
ZAŁĄCZNIKI......................................................................................................................
117
Załącznik nr 1 - Dokumentacja mapy...................................................................................
Ryc. 1 Mapa
rozmieszczenia
istniejących
instalacji
do
unieszkodliwiania odpadów komunalnych na terenie Gminy
Nekla..............................................................................................
Ryc. 2 Mapa rozmieszczenia istniejących i planowanych instalacji do
unieszkodliwiania odpadów komunalnych na terenie powiatu
wrzesińskiego.................................................................................
Ryc. 3 Proponowane obszary działania Zakładów Zagospodarowania
Odpadów na terenie województwa wielkopolskiego....................
Ryc. 4 Selektywna zbiórka odpadów na terenie Gminy Nekla..................
Ryc. 5 Rozmieszczenie pojemników na selektywną zbiórkę odpadów w
mieście Nekla.................................................................................
118
119
120
121
122
123
Załącznik nr 2 - Dokumentacja graficzna............................................................................
Ryc. 1 Procentowy rozkład odpadów z grupy 10 01 01 ...........................
Ryc. 7 Selektywna zbiórka odpadów.........................................................
Ryc. 8 Selektywna zbiórka odpadów a odpady z sektora gospodarki
komunalnej.................................................................
124
125
125
126
126
127
127
128
Załącznik nr 3 - Dokumentacja fotograficzna............................................................ ..........
Fot.1 Miasto Nekla z lotu ptaka................................................................
Fot.2 Budynek składowiska odpadów komunalnych w Starczanowie.......
Fot.3 Waga........................................................ ........................................
129
130
131
131
128
4
Fot.4 Kwatera składowiska komunalnego.................................................
Fot.5 Kwatera składowiska komunalnego.................................................
Fot.6 Selektywna zbiórka...........................................................................
Fot.7 Kosze uliczne....................................................................................
Fot.8 Oczyszczalnia ścieków w Nekli –odpad osad ściekowy...................
Fot.9 Oczyszczalnia ścieków w Nekli.......................................................
Fot.10 P.P.H.U. „EKO-TECH” s.c. - linia sortownicza..........................
Fot.11 Eko-Tech .......................................................................................
Fot.12 Eko-Tech sprasowane odpady.......................................................
Fot.13 MATEX Sp. z o.o. (recykling odpadów nr: 03 01 05)....................
Fot.14 MEDIPLAST S.A. (producent odpadów nr: 12 01 05, 15 01 02,
13 02 03)........................................................................................
Fot.15 Stacja paliw BIS-BEL (odpad z grupy 16 07 06; 16 08 21;
13 06 01)..................................... ...................................................
Fot.16 Zakład przetwórstwa mięsnego w Nekli Z. Najtkowski..................
Fot.17 KARLIK–Elektrotechnik, AUTO SERWIS.....................................
Fot.18 KARLIK–Elektrotechnik (odpad z grupy 13 01 13)......................
Fot.19 AUTO SERWIS (odpad z grupy 13 02 04)....................................
Fot.20 Zespół Szkół w Nekli (zbiórka makulatury, baterii, aluminium)....
Fot.21 Gminna Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Nekli (odpad nr:
20 03 02)........................................................................................
Fot.22 KOS (odpad z grupy 16 01 19; 02 03 01; 13 02 04)......................
Fot.23 Zakład betoniarski (odpad z grupy 17 04 05; 17 01 01;
15 01 02; 10 01 01)......................................................................
Fot.24 SITONO (odpad z grupy 20 03 01; 17 04 07; 17 04 02)...............
Fot.25 STALMET (odpad z grupy 20 03 01; 17 04 07).............................
Fot.26 BLOKAMID (odpad z grupy 15 01 01; 17 04 01; 03 01 05 )........
Fot.27 HORTPLANT (odpad z grupy 12 01 02; 12 01 04; 12 01 03;
12 02 01; 15 01 01; 15 01 07).................................................. .....
132
132
133
133
134
134
135
135
136
136
137
137
138
138
139
139
140
140
141
141
142
142
143
143
Załącznik nr 4 - Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania
odpadów (punkty skupu surowców wtórnych)........................................... 144
144
Załącznik nr 5 - Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania
i odzysku odpadów..................................................................................... 145
5
STRESZCZENIE
Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Nekla powstaje jako realizacja ustawy o
odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. Nr 62, poz. 628 ), która w rozdziale 3, art.14 16 wprowadza obowiązek opracowywania planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim,
powiatowym i gminnym.
Dokumentem nadrzędnym wobec planu Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Nekla jest
Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami.
Zgodnie z zapisem art. 14 ust. 5 ustawy o odpadach (projekt planu gminnego opracowuje
organ wykonawczy gminy- burmistrz)
Projekt planu podlega zaopiniowaniu przez zarząd województwa oraz organ wykonawczy
powiatu. W myśl art.14 ust.13 gminy składają, co 2 lata, radzie gminy, sprawozdanie z
realizacji planu gospodarki odpadami.
Plan gospodarki odpadami podlega aktualizacji nie rzadziej, niż co 4 lata.
Wzorem Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami, dla potrzeb konstrukcyjnych niniejszego
dokumentu dokonano podziału odpadów na dwie zasadnicze grupy:
1.Odpady powstające w sektorze komunalnym: odpady komunalne,opakowaniowe,
komunalne osady ściekowe,
2.Odpady powstające w sektorze gospodarczym
Częścią Projektu Planu są załączniki:
Załącznik nr 1: Dokumentacja mapy
Załącznik nr 2: Dokumentacja graficzna
Załącznik nr 3: Dokumentacja fotograficzna
Załącznik nr 4: Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania
odpadów (punkty skupu surowców wtórnych)
Załącznik nr 5: Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania i
odzysku odpadów.
Odpady komunalne
Analiza aktualnej sytuacji w gospodarce odpadami komunalnymi w gminie Nekla
pozwala na wysunięcie następujących wniosków:
1) Na obszarze gminy powstaje
ok. 6,3% odpadów komunalnych
powiatu
wrzesińskiego.
6
2) Na terenie gminy rozmieszczonych jest 30 zestawów kontenerów do zbiorki
selektywnej (tworzywa sztucznego i szkła), uzyskane wyniki zbiórki należy uznać
za dostateczne, bowiem w roku 2003 zebrano ok. 20 Mg odpadów w sposób
selektywny, co stanowi 2,19% masy wytwarzanych odpadów komunalnych (w
Polsce 1,2%)
3) Sposób zbiórki odpadów na obszarze gminy Nekla jest typowy dla warunków
polskich na obszarach miejsko – wiejskich tzn. na terenie zabudowy wielorodzinnej
wykorzystuje się pojemniki o poj. 1100 l, natomiast na pozostałych terenach w
większości stosowane są pojemniki o mniejszej pojemności - rozmieszczone przy
posesjach.
4) Należy wziąć pod uwagę to, iż wytworzone odpady przez mieszkańców nie trafiają w
100 % na składowisko odpadów bądź do pojemników na selektywną zbiórkę, lecz
część trafia do środowiska w sposób niekontrolowany poprzez spalanie,
deponowanie odpadów w miejscach zupełnie do tego nie przeznaczonych, czyli w
parkach, lasach w pobliskich rowach.
5) Na obszarze gminy Nekla istnieje instalacja do odzysku tworzyw sztucznych.
Ponadto jest punkt skupu surowców wtórnych, które skupują także odpady z sektora
komunalnego.
6) Lokalne firmy zajmujące się zbiorem odpadów mają zezwolenia, doświadczenie,
bazę lokalową pozwalającą rozwinąć skuteczny system zbiórki papieru, metali,
tekstyliów.
7) Jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest deponowanie ich
na składowisku.
8) Obowiązująca na składowisku gminy Nekla cena za przyjęcie odpadów to 45 zł za
tonę, koszty te nie odzwierciedlają w pełni kosztów związanych z eksploatacją
składowiska.
Osady ściekowe
W roku 2003 w gmie Nekla wytworzono w wyniku oczyszczania ścieków komunalnych
w 3( w tym dwie oczyszczalnie obsługują tylko szkoły tj. Zespół Szkół w Targowej Górce i
Zasutowie, do oczyszczalni w mieście Nekla poprowadzony jest system kanalizacyjny
obsługujący 50% miasta) oczyszczalniach 35 Mg s.m. osadów. Głównym sposobem
postępowania z wytworzonymi odpadami jest magazynowanie ich na terenie oczyszczalni
7
ścieków a następnie składowanie na składowisku odpadów. Przewiduje się wzrost ilości
osadów ściekowych z oczyszczalni ścieków w gminie ze względu na rozbudowę sieci
kanalizacyjnej, która zakończy się w ok.2010r.
Rozbudowa sieci kanalizacyjnej będzie prowadzona do czasu maksymalnego dociążenia
oczyszczalni, dlatego można zaplanować ilość wytwarzanych osadów ściekowych
proporcjonalną do wydajności oczyszczalni. Planowana rozbudowa i modernizacja
oczyszczalni ścieków wpłynie na ilość przyjmowanych ścieków oraz wytwarzanych osadów
ściekowych, zostanie to uwzględnione przy weryfikacji planu.
Odpady z sektora gospodarczego
Wg WIOŚ (2003) w naszej gminie w sektorze przemysłowym w 2003r. wytworzono
2.330,70 Mg odpadów, z tego poddano odzyskowi 1.748,03Mg (75%) odpadów.
Do głównych producentów odpadów przemysłowych w roku 2002 należeli (łącznie
podano ilość odpadów innych niż niebezpieczne i niebezpiecznych):
•
HORTPLANT- 14 Mg,
•
PASZ –KONSPOL- 15 Mg,
•
SITAMET–30 Mg,
•
AUTO- SERWIS. – 0,7Mg,
•
GMINNA SPÓŁDZIELNIA- 57 Mg,
•
BLOKAMID –12 Mg
•
SITONO -20 Mg
•
KOS - 9 Mg
•
ZAKŁAD PRZETWÓRSTWA MIĘSNEGO Z. NAJTKOWSKI– 15 Mg
•
WĘZEŁ BETONIARSKI A.I M. PIOTROWSCY- 2 tys Mg
•
MATEX –75 Mg
•
BIS – BEL – 1 Mg
•
KARLIK – ELEKTROTECHNIK- 1 Mg
•
MEDI-PLAST- 75 Mg
•
PETRO- ZACHÓD- 1 Mg
•
ZAKŁAD ROBÓT WIELOBRANŻOWYCH M. KUBIACZYK-5 Mg
8
W ramach niniejszego Planu, zebrano informacje dotyczące sposobu zagospodarowania
odpadów z sektora gospodarczego w oparciu o bazę danych WIOŚ oraz dane ankietowe. W
efekcie, czego uszczegółowiono informacje podane przez WIOŚ.
W gminie Nekla istnieje instalacja do odzysku odpadów z sektora gospodarczego tj.
odpadów z tworzyw sztucznych. Najbliższe składowisko odpadów przemysłowych znajduje
się w Trzemesznie w powiecie gnieźnieńskim. Najbliższa instalacja (spalarnia) do
unieszkodliwiania odpadów przemysłowych znajduje się w Koninie. Większość odpadów
niebezpiecznych odbierają wyspecjalizowane firmy z Poznania. Unieszkodliwianie tego
rodzaju odpadów odbywa się poza terenem naszej gminy.
Prognozy w sektorze odpadów komunalnych i osadów ściekowych
Na ilość odpadów komunalnych wytwarzanych w skali gminy wpływa liczba
mieszkańców oraz zmiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów, których trendy
zmian wynikają głównie z przesłanek rozwoju gospodarczo – społecznego.
Prognozy z sektora gospodarczego
Zmiany w ilości i rodzaju wytwarzanych w sektorze gospodarczym odpadów w
perspektywie czasowej do roku 2014 zależeć będą przede wszystkim od rozwoju
poszczególnych gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług. Z doświadczeń światowych wynika, że
na każde 1% wzrostu PKB przypada 2% wzrostu ilości wytwarzanych odpadów (Krajowy
plan gospodarki odpadami, 2002). Przyjmując wariant „optymistyczny” rozwoju sytuacji w
Polsce, jako stałą tendencję przewiduje się wyjście z recesji i dalszy rozwój gospodarczy
kraju w następstwie restrukturyzacji przemysłu i handlu w okresie najbliższych 12 lat.
Budowie nowoczesnej gospodarki w Polsce towarzyszyć będzie rozwój małych i
średnich przedsiębiorstw.
Z poprawą warunków życia wzrastać będzie średnia wieku mieszkańców, co
spowoduje większe zapotrzebowanie na usługi medyczne. Skutkiem tego będzie wzrost
ilości odpadów z jednostek służby zdrowia.
Upowszechniane będą, wzorem ocen oddziaływania na środowisko, oceny cyklu
życiowego produktu. Dotyczyć to będzie przede wszystkim grup produktów o wysokiej
materiałochłonności i odpadowości oraz produktów zawierających substancje niebezpieczne
dla środowiska.
9
Obecna polityka państwa w zakresie ochrony środowiska promuje wdrażanie nowych
technologii mało – i bezodpadowych, metod Czystej Produkcji oraz budowę własnych
instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców. W
perspektywie kilkunastu lat spowoduje to spadek ilości wytwarzanych odpadów w
istniejących zakładach oraz zwiększenie stopnia odzysku odpadów u ich wytwórców.
Tendencji tej towarzyszyć będzie trend odwrotny polegający na ujawnianiu przez
kontrolerów odpadów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa, które jak dotąd nie wystąpiły o
odpowiednie zezwolenia. Dotyczyć to będzie głównie niewielkich zakładów oraz jednostek
weterynaryjnych. Ocenia się, że udział tzw. „Szarej strefy odpadowej”, składającej się
głównie z małych zakładów produkcyjnych, rzemieślniczych i usługowych wynosi 5 – 8%
całości obecnego strumienia odpadów w Polsce (Krajowy plan gospodarki odpadami, 2002).
Restrukturyzacja rolnictwa poprzez przemiany własnościowe i przekształcanie
struktury agrarnej (prywatyzacja gruntów po PGR-ach, stały wzrost powierzchni
gospodarstw rolnych) spowoduje zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie, wzrost produkcji
na najlepszych gruntach oraz stopniową eliminację upraw na gruntach małoproduktywnych i
przekazywanie ich pod zalesianie. Intensyfikacja rolnictwa spowoduje wzrost ilości
opakowań po pestycydach. Zmniejszać się będzie jednak toksyczność stosowanych
preparatów.
Cele i kierunki działań dla sektora komunalnego i gospodarczego.
Cel ogólny długookresowy do roku 2014:
Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym
oraz wdrożenie nowoczesnych systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania
Odpady komunalne
Cele krótkoterminowe na lata 2004 – 2007:
1) Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców gminy.
2) Skierowanie do roku 2007 na składowiska do 83% (wagowo) całkowitej ilości
odpadów komunalnych ulegających biodegradacji
3) Osiągnięcie w roku 2007 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
odpadów:
•
opakowania z papieru i tektury: 40% recyklingu,
•
opakowania ze szkła: 30% recyklingu,
10
•
opakowania z tworzyw sztucznych: 30% recyklingu,
•
opakowania metalowe: 35% recyklingu,
•
opakowania wielomateriałowe: 20% recyklingu,
•
odpady wielkogabarytowe: 20% zebranych selektywnie
•
odpady budowlane: 20% zebranych selektywnie
•
odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 22% zebranych
selektywnie.
4) Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 70% wytworzonych odpadów
komunalnych.
Cele długookresowe na lata 2008 – 2014:
1. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 50% wszystkich odpadów
komunalnych.
2. Skierowanie w roku 2014 na składowiska nie więcej niż 47% (wagowo) całkowitej
ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.
3. Osiągnięcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
odpadów:
•
opakowania z papieru i tektury: 45% recyklingu,
•
opakowania ze szkła: 40% recyklingu,
•
opakowania z tworzyw sztucznych: 35% recyklingu,
•
opakowania metalowe: 40% recyklingu,
•
opakowania wielomateriałowe: 25% recyklingu,
•
odpady wielkogabarytowe: 40% zebranych selektywnie,
•
odpady budowlane: 40% zebranych selektywnie,
•
odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 80% zebranych
selektywnie.
Osady ściekowe
1. Stworzenie możliwości przetworzenia i odzysku (kompostowania) komunalnych
osadów ściekowych poprzez kompostowanie i dalsze wykorzystanie w rekultywacji
i nawożeniu.
2. Kontrola
obrotu komunalnymi osadami
ściekowymi celem zapewnienia
maksymalnego bezpieczeństwa zdrowotnego i środowiskowego.
3. Kontrola nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych.
11
Odpady komunalne
1. Podnoszenie świadomości społecznej obywateli, w szczególności w zakresie
minimalizacji wytwarzania odpadów.
2. Podniesienie
skuteczności
selektywnej
zbiórki
odpadów
ze
szczególnym
uwzględnieniem rozwoju zbiórki odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.
3. Wdrażanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i
niebezpiecznych
4. Redukcja
zawartości
składników
ulegających
biodegradacji
w
odpadach
kierowanych na składowiska.
5. Wykorzystanie potencjału technicznego, finansowego i intelektualnego podmiotów
gospodarczych
gminy,
w
szczególności w
zakresie tworzenia
właściwej
infrastruktury technicznej zbiórki odpadów, procesów odzysku i unieszkodliwiania
odpadów.
Założenia do planu działań
Przy opracowywaniu planu działań w sferze gospodarki odpadami komunalnymi na
obszarze Gminy Nekla kierowano się następującymi przesłankami:
1. Gmina Nekla została przyporządkowana w Planie Gospodarki odpadami dla woj.
wielkopolskiego do Zakładu Zagospodarowania Odpadów zlokalizowanego w
Gnieźnie,
2. Docelowym rozwiązaniem będzie dowożenie odpadów z gminy Nekla do SPO,
która powinna zostać zlokalizowana na terenie powiatu wrzesińskiego, obecnego
składowiska w Bardzie (teren o powierzchni 10,5078 ha, zgodnie z miejscowym
planem zagospodarowania przestrzennego gminy Września stanowi teren wysypiska
komunalnego z możliwością pozyskania gruntów przyległych). Stacja powinna być
wyposażona w linię sortowniczą, boksy do tymczasowego gromadzenia surowców
wtórnych, opon, pomieszczenie do magazynowania odpadów niebezpiecznych,
odpadów wielkogabarytowych, plac magazynowy.
3. Na terenie gminy odbywać się będzie zbiórka selektywna odpadów.
Na terenach wiejskich oraz miejskich z zabudową jednorodzinną preferowane
będzie kompostowanie odpadów ulegających biodegradacji we własnym zakresie.
4. Zebrane selektywnie odpady komunalne (odpady organiczne, surowce wtórne)
poddawane będą w pierwszej kolejności procesowi odzysku.
12
5. Pozostałe odpady deponowane będą na funkcjonującym składowisku.
6. Zarówno system zbiórki opakowaniowych surowców wtórnych jak i system odbioru
odpadów niebezpiecznych od mieszkańców będzie uzupełnieniem systemów
postępowania z odpadami opakowaniowymi i niebezpiecznymi wynikających z:
- Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz.U. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.).
- Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej (Dz.U. Nr 63 poz. 639 z późn. zm.).
Zbiórka surowców wtórnych
W celu osiągnięcia założonych poziomów odzysku surowców wtórnych, w tym
odpadów opakowaniowych zakłada się:
1. Obszary budownictwa wielorodzinnego, rozstawienie odpowiednich kontenerów
takiej ilości, aby docelowo jeden zestaw przypadał na 100 mieszkańców gminy.
Wylicza się, że należy zapewnić 50 zestawów po 3 pojemniki do zbiórki
makulatury, szkła, tworzyw sztucznych , Obecnie na terenie gminy rozstawionych
jest 30 takich zestawów pojemników do zbiórki selektywnej odpadów. Powinno
zostać zakupione jeszcze 20 zestawów. Łączny koszt w/w pojemników wyniesie ok.
50 tys. zł. Najmniej jest pojemników do zbiórki makulatury.
2. Zabudowa jednorodzinna - selektywna zbiórka odpadów oparta na workach
foliowych. Przewiduje się, że zestaw składał się będzie z 3 rodzajów worków: na
makulaturę, tworzywa sztuczne i szkło. Odbiór worków z posesji odbywał się będzie
1 raz w miesiącu. Worki te będą przekazywane wymiennie mieszkańcom. Odbiorem
zapełnionych worków może zajmować się firma prowadząca odzysk danego odpadu
lub inna firma prowadząca zbiór odpadów komunalnych. Aktualnie, średnia cena
worka z nadrukiem wynosi ok. 0,50 zł/szt. Rekompensatą za zbiórkę selektywną
odpadów może być niższy koszt usuwania odpadów komunalnych (rzadszy odbiór
lub mniejszy pojemnik).
3. Zaplanowana ilość centrów zbiórki ściśle uwzględnia ilość mieszkańców, jest to
podyktowane
opłacalnością
opróżniania
pojemników.
Zwiększenie
ilości
pojemników w gminie pozostaje w decyzji miejscowego samorządu.
13
4. Zakłada się, że odbiór posegregowanych surowców wtórnych zebranych w worki
prowadzony będzie przez przedsiębiorstwa komunalne, gdzie zebrane worki będą
przywożone do Stacji Przeładunkowej Odpadów w Bardzie – Gmina Wrze ,
5. Zgodnie z planem wojewódzkim zakłada się powstanie Stacji Przeładunkowej
Odpadów, lokalizację SPO proponuje się na terenie składowiska w Bardzie.
Pozyskane w wyniku sortowania odpadów komunalnych surowce wtórne będą
odsprzedawane firmom prowadzącym ich odzysk.
Zbiórka odpadów ulegających biodegradacji
Najbardziej efektywnym sposobem wydzielenia odpadów ulegających biodegradacji jest
zbiórka selektywna „u źródła”. Sposób ten gwarantuje dostarczenie do procesu
kompostowania materiału o składzie umożliwiającym uzyskanie kompostu wysokiej jakości.
Stanowi to warunek konieczny dla uzyskania efektywności ekonomicznej całego
przedsięwzięcia.
1. Niezbędne jest zagospodarowanie odpadów z pielęgnacji terenów zielonych (parki,
zieleńce) oraz osadów ściekowych – od chwili uruchomienia kompostowni na
terenie SPO w Bardzie- Gmina Września
2. W celu obniżenia niezbędnej do zagospodarowania w instalacjach ilości odpadów
ulegających biodegradacji zaleca się:
• Propagowanie zagospodarowania we własnym zakresie domowych odpadów
organicznych począwszy od roku 2004. Możliwe jest to przede wszystkim w
gospodarstwach domowych z posesji jednorodzinnych. Jako realne uważa się, że
zagospodarowanych w ten sposób może być ok. 10% masy domowych odpadów
organicznych.
• Selektywna
zbiórka
i zagospodarowanie
(recykling)
papieru
i
kartonu
nieopakowaniowego począwszy od roku 2004. W wyliczeniach przyjęto, że 50%
tego strumienia odpadów zostanie wysegregowanych.
3. Odbiór bioodpadów od mieszkańców oraz z punktów gastronomicznych będzie
rozpoczęty i sukcesywnie rozwijany dopiero po przygotowaniu i uruchomieniu
przerobu odpadów z pielęgnacji terenów zielonych i osadów ściekowych, a więc od
roku 2007.
14
4. Domowe odpady organiczne z zabudowy wielorodzinnej zbierane będą dopiero po
uruchomieniu systemu zbiorczej zbiórki odpadów organicznych, jednak nie
wcześniej niż od 2007 r.
5. Właściciele punktów gastronomicznych powinni być zobowiązani do zakupu
pojemników na własny koszt.
Składowisko odpadów komunalnych
Odpady nie segregowane unieszkodliwiane będą przez ich składowanie. Na terenie
gminy Nekla zlokalizowane jest składowisko w miejscowości Starczanowo o poj docelowej
42.000 m3.
Cele i kierunki działań z sektora gospodarczego
Zgodnie z zapisami II PEP, udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w
procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w 2010 roku, powinien wzrosnąć
dwukrotnie w odniesieniu do 1990 roku. Stąd konieczne jest zintensyfikowanie działań
podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe, zmierzających do
maksymalizacji gospodarczego wykorzystania tych odpadów.
Dla sektora gospodarczego określono następujące cele ogólne do roku 2014:
1. Zwiększenie stopnia wykorzystania odpadów.
2. Bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienie odpadów azbestowych oraz odpadów
i urządzeń zawierających PCB.
3. Eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego
Dla osiągnięcia założonego celu, konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań:
1. Systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii
produkcji;
2. Stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do
zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego
wykorzystania odpadów;
3. Dekontaminacja i unieszkodliwienie urządzeń zawierających PCB oraz likwidacja
PCB;
4. Organizacja nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia
odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych
zwierząt (HRM).
15
Zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów
Zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów jest priorytetem w polityce
odpadowej.
Dla zapobiegania i zmniejszania ilości powstających odpadów powinny być
prowadzone m.in. następujące działania:
1. Edukacyjno – informacyjne, polegająca na kreowaniu zachowań konsumentów w
kierunku:
•
zakupu produktów o minimalnej ilości opakowania (niezbędnych),
•
zakupu produktów wykonanych z surowców z recyklingu,
•
oddziaływanie na pracowników w kierunku redukcji zużywanych materiałów
(np. papieru w biurach, wprowadzanie wewnętrznych sieci informatycznych,
poczty elektronicznej)
•
ograniczania zakupu produktów jednorazowego użytku,
•
popularyzacja stosowania materiałów wysokiej trwałości,
2. Organizacyjne, np.:
•
wprowadzanie selektywnej zbiórki papieru w biurach i szkołach,
•
recykling opakowań toneru z drukarek i kopiarek (np. poprzez motywację
finansową).
•
zbieranie selektywne odpadów na budowach,
•
kompostowanie przydomowe frakcji odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji na obszarach z zabudową jednorodzinną.
3. Edukacja społeczna powinna być prowadzona:
•
w systemie nauczania, począwszy od zajęć w szkołach podstawowych, średnich
i wyższych,
•
za pomocą środków masowego przekazu (lokalna prasa, radio i telewizja),
•
za pomocą rozpowszechnianych ulotek, akcji plakatowej itp.
16
1. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania
Obowiązująca od 1 października 2001 roku ustawa o odpadach, nakłada na burmistrza
gminy obowiązek opracowania gminnego Planu Gospodarki Odpadami. Obowiązek ten jest
formalną przesłanką dla utworzenia niniejszego opracowania (art. 14, ustawy o odpadach, Dz.
U. Nr 62, poz. 628).
1.2. Przedmiot i zakres opracowania
Przedmiotem opracowania jest Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Nekla
położonej w województwie wielkopolskim, Powiat Wrzesiński.
Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę gospodarki odpadami na
analizowanym terenie. Obejmuje ono zagadnienia związane z powstawaniem, selektywnym
gromadzeniem, wykorzystaniem i unieszkodliwianiem powstających na terenie gminy
odpadów.
1.3. Potrzeba i cel opracowania
Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg prowadzących do
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, należy jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni
zrównoważonym rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów:
•
ekologicznego,
•
społecznego,
•
ekonomicznego (gospodarczego),
•
przestrzennego.
Podstawowym narzędziem osiągnięcia ładu ekologicznego jest ochrona
i kształtowanie
środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty np. poprzez akceptację
mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się
poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład
przestrzenny wiąże
się
np.
z
odpowiednią
lokalizacją
terenów
przemysłowych,
mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych.
17
Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione w
niniejszym opracowaniu w odniesieniu do gospodarki odpadami, ze wskazaniem kierunków i
hierarchii działań zmierzających do ich wprowadzenia na terenie Gminy Nekla.
Celem Planu Gospodarki Odpadami jest przedstawienie wytycznych do reorganizacji systemu
gospodarki odpadami na trenie gminy . Zawarte w nim rozwiązania organizacyjne oraz
logistyczno - techniczne przyczynią się do właściwego, zgodnego z wymogami ochrony
środowiska, zagospodarowania powstających odpadów.
Najpilniejszymi do rozwiązania kwestiami w zakresie racjonalnej gospodarki
odpadami są:
•
rozbudowa systemu zbiórki odpadów zmieszanych – objęcie nim wszystkich
mieszkańców,
•
rozbudowa systemu selektywnej zbiórki surowców – wtórnych objęcie nim
wszystkich mieszkańców, rozszerzenie zakresu zbieranych surowców, stworzenie
możliwości ich przetwarzania
•
właściwa eksploatacja oraz rekultywacja funkcjonującego składowiska odpadów,
•
dotarcie z właściwą informacją i przekonanie mieszkańców o zasadności
wprowadzanych zmian.
Kierując się tymi przesłankami, zdefiniowano w niniejszym opracowaniu ekologiczne cele
strategiczne dla gminy. Ich realizacja w powiązaniu z programem edukacji ekologicznej
społeczeństwa powinna zapewnić Gminie Nekla rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego
rozwoju.
1.4. Terminologia
Plan Gospodarki Odpadami wymusza na wszystkich uczestników procesów decyzyjnych i
inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu systemu
gospodarki odpadami. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.
Gospodarowanie odpadami – to zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,
w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania
odpadów,
Kontener (pojemnik) grupowy – kontener ruchomy lub pojemnik stacjonarny używany
18
przez kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt domów;
Magazynowanie odpadów – to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed
ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem;
Odpady – oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii,
określonych w załączniku nr 1 do w/w ustawy, których posiadacz pozbywa się,
zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia jest zobowiązany.
Odpady komunalne – odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie
zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów,
które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w
gospodarstwach domowych.
Odpady medyczne – są to odpady powstające w związku z udzieleniem świadczeń
zdrowotnych oraz prowadzenia badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny,
Odpady niebezpieczne (problemowe): należące do kategorii lub rodzajów odpadów
określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z
właściwościami wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy lub należące do kategorii
lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do ustawy i zawierające
którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy oraz
posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do
ustawy.
Odpady obojętne – odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym
lub biologicznym; są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne,
nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla zdrowia ludzi, ulegają
biodegradacji i nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują; ogólna
zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz zdolność do ich wymywania, a także
negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku muszą być nieznaczne, a w
szczególności nie powinny stanowić zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych,
wód podziemnych gleby i ziemi,
Odpady uliczne – odpady ze sprzątania i oczyszczania placów i ulic oraz z opróżniania koszy
ulicznych;
Odpady weterynaryjne – są to odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem
zwierząt lub świadczeniem usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem
19
badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach,
Odpady wielkogabarytowe (inaczej blokujące) – odpady takie jak stare meble, sprzęt
gospodarstwa domowego, części maszyn rolniczych lub całe maszyny już nie używane
w gospodarstwach rolnych itp., których nie można zbierać w ramach normalnego
systemu zbiórki odpadów komunalnych z powodu ich rozmiaru (nie mieszczą się do
typowych, stosowanych w gminie pojemnikach na odpady) do nich zalicza się również
wraki pojazdów mechanicznych;
Odpady z gospodarstw domowych – odpady związane bezpośrednio z bytowaniem,
wytwarzane i wyrzucane z gospodarstw domowych;
Odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności – odpady powstające w
urzędach organów administracji publicznej, zakładach opieki zdrowotnej (bez odpadów
niebezpiecznych) i opieki społecznej, szkołach i placówkach w rozumieniu przepisów o
systemie oświaty, placówkach kulturalno-oświatowych oraz jednostkach więziennictwa,
zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich;
Odpady z pielęgnacji terenów zielonych (odpady ogrodowe, parkowe) – trawa, liście,
zwiędnięte kwiaty i gałęzie pochodzące z pielęgnacji i porządkowania trawników,
przydomowych ogródków, terenów ogródków działkowych, rekreacyjnych oraz
parków, cmentarzy, przydrożnych drzew itp.
Odzysk – to wszelkie działania nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla
środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub
prowadzące do odzysku z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich
wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy,
Posiadacz odpadów – to każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórcę odpadów, inną
osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną); domniemywa się, że
władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na tej
nieruchomości,
Recykling – to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub
materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania
substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu,
w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii,
Składowisko odpadów – to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów;
20
System donoszenia (zbiórka stacjonarna) – system zbierania odpadów gromadzonych w
stacjach gromadzenia lub dużych pojemnikach (rzędu kilku m3) czyli kontenerach
grupowych obsługujących kilka lub więcej posesji;
Wytwórcy odpadów – to każdy, którego działalność powoduje powstawanie odpadów oraz
każdy, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania
powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów,
Zakład odzysku odpadów – obiekt, w którym dokonuje się czynności związanych z
wykorzystywaniem odpadów (przekształcanie odpadów na paliwo, kompostowanie,
recykling)
Zakład recyklingu (ZR) – obiekt, w którym dokonuje się przygotowania do
zagospodarowania (wywozu i sprzedaży) zebranych surowców wtórnych (np.
makulatury, stłuczki szklanej, metali itd.) poprzez usunięcie zanieczyszczeń i balastu,
ewentualne frakcjonowanie (sortowanie na różne gatunki, np. makulatura - na twardą,
gazetową i mieszaną, a stłuczkę szklaną na białą, kolorową i mieszaną)
i zmniejszenia rozmiarów na potrzeby transportowe przy zastosowaniu prasy.
Zbieranie “od drzwi do drzwi” – wariant systemu odbierania polegający na zbieraniu
odpadów gromadzonych w przydomowym pojemniku; osoba zbierająca musi
każdorazowo wejść po pojemnik na teren posesji, a po opróżnieniu odstawić pojemnik
na miejsce;
Zbieranie odpadów – to każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach,
segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie do
transportu do miejsca ich odzysku lub unieszkodliwiania;
Zbieranie selektywne jest wymogiem Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. w
przeciwieństwie do systemu zbierania odpadów nie segregowanych – jest to system
oddzielnego zbierania dwóch lub więcej grup odpadów z podziałem według jasno
określonych cech. Zbieranie selektywne może być realizowane wg różnych systemów
zbierania, najczęściej uzależnionych od rodzaju zabudowy i będącego w dyspozycji sprzętu
do zbierania i wywozu. Selektywną zbiórkę w systemie od drzwi do drzwi realizuje się
zestawem pojemników wyróżniających się barwą. System zbierania przy krawężniku bazuje
na zbieraniu części odpadów (surowców wtórnych) w worki foliowe. Ułatwieniem w
prowadzeniu takiej zbiórki dla mieszkańca mogą być stelaże do worków;
21
1.5. Wykorzystane materiały
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz. U. Nr 62, poz. 628. z późniejszymi
zmianami
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Dz. U. Nr
132, poz. 622 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, Dz. U. Nr 16/90, poz. 95 z
późniejszymi zmianami.
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, Dz. U. Nr 9/97, poz. 43.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627 z
późniejszymi zmianami
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy
o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późniejszymi
zmianami
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Dz. U. Nr
80 poz. 717
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzenia
planów gospodarki odpadami, Dz. U. Nr 66 poz. 620
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu,
sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów,
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych
wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji
i zamknięcia, jakim powinny
odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów,
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2000 r. w sprawie opłat za składowanie
odpadów, Dz. U. Nr 120, poz. 1284.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 marca 2001 r. zmieniające rozporządzenie w
sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania
i unieszkodliwiania odpadów
niebezpiecznych. Dz. U. Nr 22 poz. 251.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych
osadów ściekowych, Dz. U. nr 134 poz. 1140.
Dyrektywa 75/442/EWG z lipca 1975 r. w sprawie odpadów ze zmianami 91/692/EWG.
22
Dyrektywa 99/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów.
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, październik 2002 r.
Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla województwa wielkopolskiego, projekt,
Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu wrzesińskiego, projekt
Prognozowanie ilości, jakości oraz metod usuwania i unieszkodliwiania odpadów
komunalnych, H. Piotrowska, PZITS Warszawa, 1986;
Wskaźniki nagromadzenia i składu odpadów komunalnych w latach 1985-2000 oraz metody
ich badań, PZITS Warszawa 1985-1986;
Poradnik powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami; Warszawa 2002 r.
Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju i
ochrony środowiska, M. Kistowski, Gdańsk 1999;
Recykling – jak rozwiązać efektywnie problem odpadów komunalnych?, F. Jurasz, Instytut
Gospodarki Materiałowej, Warszawa 1991;
Utrzymanie czystości i gospodarka odpadami na terenach wiejskich – materiały
konferencyjne, Poznań 24-25 września 1992;
Zbiór zaleceń do programowania, projektowania i eksploatacji wysypisk komunalnych, H.
Piotrowska i in., OBREM-Łódź 1993;
Gmina wobec obowiązku ochrony środowiska przed odpadami komunalnymi, Helena
Przybyła, Fundacja Ekologiczna SILESIA, Katowice 1993;
Gospodarka odpadami w małej gminie, L. Dindorf, Biuro Badań i Wdrożeń Ekologicznych
Spółka
z o.o., Białystok;
"Współpraca w Europie - materiały forum", II Międzynarodowe Forum Gospodarki
Odpadami Poznań 25-28 maja 1997, PZIiTS o/Poznań, Poznań 1997;
IX Międzynarodowa Konferencja "Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalne
a ochrona
środowiska", Kompleksowa gospodarka odpadami, Wisła 22-24 września 1998 r., ABRYS
Poznań, 1998;
Techniczne i społeczne aspekty gospodarki odpadami - materiały forum, III Międzynarodowe
Forum Gospodarki Odpadami 9-12.05.1999 Poznań;
„Eksploatacja składowiska odpadów. Poradnik decydenta.”, J. Oleszkiewicz, LEM PROJEKT
23
s.c., Kraków 1999 r.;
„Podstawy gospodarki odpadami”, Cz. Rosik-Dulewska, Lublin 1999 r.;
III Międzynarodowa Konferencja „Kompleksowa Gospodarka Odpadami Komunalnymi na
terenach miejskich”, Pułtusk 18-20 września 2000;
24
2. AKTUALNY STAN PRAWNY
Postępowanie z odpadami regulują następujące podstawowe akty prawne:
• Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz.
627).
• Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 628 z pó żn. zm.).
• Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U.
Nr 63, poz. 638).
• Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 r.
(Dz.U. Nr 63, poz. 639).
• Ustawa o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach
oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr 100, poz. 1085).
• Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r.
(Dz.U. Nr 132, poz. 622 z późn. zm..
W ustawie Prawo ochrony środowiska (tytuł I, dział III, art. 5 - 11) wprowadzono
następujące zasady ogólne, istotne z punktu widzenia gospodarki odpadami:
1. Zasadę zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska jako całości: ochrona
jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z
uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów.
2. Zasadę zapobiegania: ten, kto podejmuje działalność mogącą negatywnie
oddziaływać na środowisko jest zobowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu.
3. Zasadę przezorności: to podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na
środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się
przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze.
4. Zasadę „zanieczyszczający płaci”: kto powoduje zanieczyszczenie środowiska,
ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia; kto może spowodować
ponadnormatywne zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu
zanieczyszczeniu
5. Zasadę dostępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie.
6. Zasadę uwzględniania wymagań ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju
przy opracowywaniu polityk, strategii, planów i programów.
7. Każdy obywatel w przypadkach określonych w ustawie ma prawo do uczestniczenia
w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub
25
przyjęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu rozwoju i restrukturyzacji
oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego.
8. Zasadę, że decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony
środowiska jest nieważna.
Ustawa o odpadach określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający
ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego
rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania
ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub
unieszkodliwiania odpadów.
Ustawa ta mówi m.in. (art. 5), że każdy podejmujący działania powodujące lub mogące
powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i
prowadzić, tak, aby:
1. Zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów i ich negatywne
oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po
zakończeniu ich użytkowania,
2. Zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się
zapobiec ich powstaniu,
3. Zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów,
których powstaniu nie udało się zapobiec lub, których nie udało się poddać
odzyskowi.
Ponadto, w ustawie sformułowano następujące zasady :
1. Zasadę bliskości, która mówi, że odpady powinny być w pierwszej kolejności
poddawane odzyskowi lub unieszkodliwieniu w miejscu ich powstawania; jeśli nie
jest to możliwe, to uwzględniając najlepszą dostępną technikę lub technologię,
powinny być przekazane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą zostać
poddane odzyskowi lub unieszkodliwieniu.
2. Zasadę rozszerzonej odpowiedzialności producenta stanowiąca, że producent jest nie
tylko odpowiedzialny za powstające w procesie produkcyjnym odpady, ale również
za odpady powstające w trakcie użytkowania, jak i po zużyciu wytworzonych przez
niego produktów. Jedną z konsekwencji tej zasady jest odpowiednie projektowanie
wyrobów.
Z kolei w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach określono zadania
gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku,
26
a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie objętym
regulacją ustawy. Zmiany dotyczące omawianej ustawy wynikające z ustawy o wprowadzeniu
ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z
dnia 27 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr 100, poz. 1085) w sposób istotny zmieniły jej dotychczasową
treść.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych określa wymagania, jakim muszą
odpowiadać opakowania ze względu na zasady ochrony środowiska oraz sposoby
postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, zapewniające ochronę życia i
zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej określa obowiązki importerów
oraz wytwórców produktów, związane z wprowadzaniem na rynek krajowy produktów w
opakowaniach oraz określa zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej i opłaty
depozytowej.
Zgodnie z ustawą o odpadach, zarządzanie gospodarką odpadami powinno być
prowadzone w oparciu o plan gospodarki odpadami, ujmujący wszystkie rodzaje odpadów.
Przepisy ustawy o odpadach oraz Prawa ochrony środowiska są zgodne z prawem Unii
Europejskiej, co do ogólnych celów i ich hierarchii (prewencja, odzysk, unieszkodliwianie), a
także podstawowych pojęć.
Gospodarowanie odpadami zostało oparte na obowiązujących w UE zasadach prewencji
oraz obciążenia wytwarzającego (zanieczyszczający płaci). Wymienione powyżej dwie
ustawy obejmują zagadnienia będące przedmiotem następujących dyrektyw Rady:
75/442/EWG o odpadach (ramowa), 91/689/WE o odpadach niebezpiecznych, 94/62/WE o
opakowaniach i odpadach z opakowań, 89/429/WE o starych spalarniach odpadów
komunalnych, 94/67/WE o spalarniach odpadów niebezpiecznych, 99/31/WE o składowaniu
odpadów, oraz rozporządzenie Rady 259/93/EWG w sprawie trans-granicznego przesyłania
odpadów.
Zarówno cele założone w „II Polityce ekologicznej państwa” (MŚ, 2000) jak i zasady
postępowania z odpadami określone w ustawie o odpadach, stanowią podstawę do
sformułowania zadań w Planie Gospodarki Odpadami dla woj. wielkopolskiego.
Przyjęty cel nadrzędny polityki ekologicznej państwa ma być realizowany zgodnie z:
27
• zasadą zrównoważonego rozwoju (pkt. 12)- rozumiana jako równorzędne traktowanie
racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, czyli integrowania zagadnień
ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki;
• zasadą przezorności i wysokiego poziomu ochrony środowiska (pkt. 13), która
przewiduje rozwiązanie pojawiających się problemów już wtedy, gdy pojawia się
uzasadnione prawdopodobieństwo (po ,,bezpiecznej stronie”) a nie dopiero wtedy, gdy
istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie;
• zasadą wysokiego poziomu ochrony środowiska (pkt. 13), która zakłada, ze
stosowanie zasady prewencji i przezorności powinno być ukierunkowane na wysoki i
bezpieczny dla zdrowia ludzkiego poziom ochrony środowiska;
• zasadą integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi (pkt.14), która
wynika z konstytucyjnej zasady zintegrowanego rozwoju i skutkuje zasadami
prewencji (w tym ideą likwidacji zanieczyszczeń u źródła), przezorności i wysokiego
poziomu ochrony środowiska;
• zasadą równego dostępu do środowiska przyrodniczego (pkt.15)- traktowaną w
następujących kategoriach:
- sprawiedliwości międzypokoleniowej
- sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej,
- równoważenia szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą
• zasadą regionalizacji (pkt. 16) - oznaczającą, przy konstruowaniu i stosowaniu
narzędzi polityki ekologicznej, m.in.: rozszerzenie uprawnień dla samorządu
terytorialnego i wojewodów lub regionalizowanie ogólnokrajowych narzędzi polityki
ekologicznej;
• zasadą uspołeczniania (pkt. 17) – realizowana przez stworzenie instytucjonalnych,
prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i
organizacji pozarządowych w procesie kształtowania modelu zrównoważonego
rozwoju,
przy
jednoczesnym
rozwoju
edukacji
ekologicznej,
rozbudzania
świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowania nowej etyki zachowań
wobec środowiska;
28
• zasadą ,,zanieczyszczający płaci” (pkt. 18) – oznaczającą złożenie pełnej
odpowiedzialności, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych
zagrożeń dla środowiska na sprawce, tj. na jednostki użytkujące zasoby środowiska,.
• zasadą prewencji (pkt.19), która zakłada, ze przeciwdziałanie negatywnym skutkom
dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji
przedsięwzięć
w
oparciu
o posiadana wiedzę,
wdrożone procedury ocen
oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych przedsięwzięć;
• zasadą stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) (pkt.20), w tym
najlepszych, dostępnych technologii uzasadnionych ekonomiczne (zasada BAT
NEEC);
• zasadą subsydiarności (pkt. 21) – oznaczającą stopniowe przekazywanie części
kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy
szczebel regionalny lub lokalny;
• zasadą klauzul zabezpieczających (pkt.22)- umożliwia stosowanie w uzasadnionych
przypadkach
ostrzejszych
środków
w
porównaniu
z
wymaganiami
prawa
ekologicznego;
• zasadą skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej przedsięwzięć
ochrony środowiska (pkt.23) – ma zastosowanie do wyboru planowanych
przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska, a następnie, w trakcie i po
zakończeniu ich realizacji – do oceny osiągniętych wyników.
Do głównych priorytetów krótkookresowych i średniookresowych określonych w II Polityce
Ekologicznej Państwa należą:
• ostateczne dostosowanie polskiego prawa do regulacji prawnych Unii Europejskiej;
• przygotowanie
strategii
gospodarowania
odpadami
na
szczeblu
krajowym,
regionalnym i lokalnym;
• opracowanie planów gospodarowania odpadami na szczeblu krajowym, regionalnym i
lokalnym oraz we współpracy z innymi krajami, z wydzieleniem planów
gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (w tym wybranymi rodzajami odpadów) i
odpadami z opakowań;
29
• przygotowanie programów likwidacji specyficznych odpadów niebezpiecznych oraz
przyspieszenie realizacji programu likwidacji mogielników;
• tworzenie nowych struktur organizacyjnych i systemów dla udzielania pozwoleń,
prowadzenie kontroli, identyfikacji i rejestracji odpadów oraz zakładów przeróbki
odpadów;
• opracowanie koncepcji budowy zintegrowanej sieci zakładów gospodarowania
odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych;
• identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych
składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych oraz rekultywacji
terenów zdegradowanych;
• zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi
zasadami bliskości i samowystarczalności;
• ograniczenie ilości odpadów składowanych na wysypiskach;
• utrzymywanie średniej ilości odpadów komunalnych na poziomie 300 kg/mieszkańca
(obecnie w Polsce)
• wdrożenie w całym kraju systemów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w
tym odpadów niebezpiecznych
• wprowadzenie systemów ewidencji zakładów posiadających rocznie ponad 500 litrów
olejów odpadowych;
• tworzenie rynków zbytu dla materiałów z odzysku;
• opracowanie i stopniowe wdrażanie narodowej strategii redukcji ilości składowanych
odpadów ulegających biodegradacji, z uwzględnieniem Dyrektywy rady 1999/31/WE
w sprawie składowania odpadów;
• wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami,
w tym prowadzenie monitoringu.
Gminny plan gospodarki odpadami określa:
1. Aktualny stan gospodarki odpadami.
2. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami.
3. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami.
30
4. Instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów.
5. System monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
Oraz w szczególności (art. 15.3):
1. Rodzaj, ilość i źródło pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom
odzysku lub unieszkodliwiania.
2. Rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania
odpadów wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie.
3. Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania
ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego
postępowania z nimi, w tym ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji
zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska.
4. Projektowany system gospodarowania odpadami.
Treść niniejszego Projektu Planu uwzględnia zapisy Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 9 kwietnia 2001 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami
(Dz.U. Nr 66, poz. 620)
Zgodnie z art. 15 ust. 7 gminny plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje
odpadów powstających na terenie danej jednostki administracyjnej oraz przywożonych na jej
teren, a w szczególności odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających
biodegradacji, odpady opakowaniowe, odpady budowlane, wraki samochodowe, opony oraz
odpady niebezpieczne, w tym odpady medyczne i weterynaryjne, oleje odpadowe, baterie i
akumulatory.
Plan Gminny powinien uwzględniać zapisy Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami.
Zgodnie z zapisem art. 14 ust. 5 projekt planu Gminnego opracowuje Rada Gminy.
Projekt planu podlega zaopiniowaniu przez zarząd województwa oraz organ
wykonawczy powiatu. Organy te udzielają opinii dotyczących WPGO w terminie nie
dłuższym niż 2 miesiące od dnia otrzymania projektu. Nie udzielenie opinii w tym terminie
uznaje się za opinię pozytywną (art. 14 ust. 8).
31
3. ANALIZA OBECNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI
3.1. Położenie gminy w systemie geograficzno - osadniczym
Gmina Nekla znajduje się w środkowej części województwa wielkopolskiego, w
powiecie wrzesińskim. Graniczy od zachodu z gminą Kostrzyn, od północnego zachodu z
gminą Pobiedziska ( pow. poznański), od północnego wschodu z gminą Czerniejewo ( pow.
gnieźnieńskiego), od wschodu z gmina Września ( pow. wrzesiński), od południa i
południowego zachodu z gminą Dominowo ( pow. średzki).
Przez gminę przebiegają z zachodu na wschód droga krajowa międzyregionalna nr 2 Poznań –
Warszawa oraz linia kolejowa pierwszorzędna Poznań – Warszawa.
Przez południową część gminy równoleżnikowo przebiega autostrada Berlin – Warszawa.
Od stolicy województwa Nekla oddalona jest około 40 km. Od siedziby starostwa we Wrześni
dzieli Neklę 10 km.
Przed reformą ustrojową państwa gmina Nekla należała do województwa poznańskiego,
usytuowana w jego wschodniej części.
1 stycznia 2000r. miejscowość Nekla odzyskała prawa miejskie.
3.2. Położenie gminy w systemie przyrodniczo – ochronnym
Północny skraj obszaru gminy Nekla obejmujący tereny leśne zaliczony został do
projektowanych obszarów chronionego krajobrazu Skocko-Czerniejewskiego oraz Doliny
Cybiny i Głównej. Wewnątrz tych obszarów znajdują się parki krajobrazowe:,,Promno” i
,,Puszcza Zielonka”. Razem z Lednickim Parkiem Krajobrazowym stanowią ważny
przyrodniczo w skali międzynarodowej i krajowej obszar węzłowy o znaczeniu krajowym
( obszar 6K- obszar Pojezierza Gnieźnieńskiego).
Obszar węzłowy jest to forma wyspowa stykająca się od strony zachodniej i północnozachodniej z Dolinami Warty i Wełny uznanych za korytarze ekologiczne o znaczeniu
krajowym. Mniejsze doliny, w rejonie gminy Nekla, Cybiny, Maskawy stanowią korytarze
ekologiczne rangi regionalnej i lokalnej.
Korytarze ekologiczne są to ciągłe formy liniowe wyraźnie wyodrębniające się wśród terenów
otaczających pod względem struktury przyrodniczej, o znaczeniu mniejszej intensywności
użytkowania i gospodarowania.
Na wymienionych obszarach chronionych ochronie podlega całość środowiska o dużych
walorach przyrodniczych i krajobrazowych, a zwłaszcza wartości kulturowo-historyczne i
32
prehistoryczne, zasoby wodne, lasy, krajobraz, stanowiskach chronionych gatunków flory i
fauny. Funkcjami podstawowymi obszaru są: funkcja krajoznawczo-kulturowa, rekreacyjna,
turystyczno-wypoczynkowa, środowiskotwórcza, gospodarcza,( rolnictwo, usługi dla ludności
i rolnictwa, leśnictwo, obsługa tranzytu).
Gmina Nekla zajmuje charakterystyczne położenie wododziałowe. Przez jej obszar
przebiegają dział wód III rzędu pomiędzy dopływami rzeki Warty: Cybiną, Maskawą i
Wrześnicą.
Regionalne powiązania ekologiczno-ochronne stanowią podstawę do podjęcia koniecznej
współpracy gminy na szczeblu ponadlokalnym ( związku gmin, starostwa, województwa) w
zakresie ochrony zlewni cząstkowych ścieków, a tym samym całego dorzecza rzeki Warty.
W zagospodarowaniu tych terenów należy uwzględnić zwiększenie powierzchni zalesienia i
użytków zielonych, czyli obszarów sprzyjających ochronie i retencji wód
3.3. Położenie gminy w systemie przyrodniczo - gospodarczym
Gmina Nekla położona jest w granicach dwóch regionów, zalesionego Sandru
Czerniejewskiego oraz regionu rolniczego Równiny Średzkiej. Gmina jest też atrakcyjna dla
krajoznawstwa i turystyki. Zwłaszcza w części północnej istnieją podstawy dla rozwoju
funkcji rekreacyjnej. Tereny lasów i osady śródleśne sąsiadują z atrakcyjnym dla turystyki i
wypoczynku Parku Krajobrazowego ,,Promno”. Wykorzystując to usytuowanie można w
gminie rozwijać bazę hotelowo-pensjonatową, zabudowę letniskową oraz takie formy
rekreacji jak agroturystyka, ośrodki jeździeckie, obozy rowerowe.
3.4. Gospodarka odpadami
Na terenie gminy, w Starczanowie, znajduje się jedno gminne składowisko odpadów.
Składowisko to ma uregulowany status prawny. Działa od 1993 roku, a przewidywany czas
jego eksploatacji jest szacowany do 2010 r. W obrębie składowiska wyznaczono trzy kwatery
na składowanie odpadów:
1. zajmuje 7.310 m2, ma pojemność 29.461 m3,
Początkowo na teren składowiska wywożono odpady stałe i płynne. Po oddaniu do użytku
oczyszczalni komunalnej w Nekli wylewisko w Starczanowie zostało zamknięte. Obecnie
eksploatowana jest pierwsza kwatera wysypiska, wypełniona w około 60-70%. Dno
33
wysypiska uszczelnione jest folią, ma założony drenaż do odprowadzania odcieków z
wysypiska oraz piezometry kontrolne.
W 1999 roku do składowiska dowieziono 7.742 m3 ( około 645 m3/miesiąc). Odpady
komunalne do składowiska dowoziło Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych z Wrześni
obsługujące: Neklę, Zasutowo, Podstolice i Targową Górkę.
Z pozostałych wsi odpady dowożone są przez: Zakład Usług Komunalnych gminy Nekla (
opróżnia duże zbiorniki należące do gminy, a zlokalizowane przy obiektach użyteczności
publicznej i osiedlach blokowych); Gminną Spółdzielnię ,,SCh”; transport własny zakładów
rolnych. Mieszkańcy gospodarstw rolnych znajdujących się w tych wsiach odpady stale
wywożą na wysypisko odpadów w gminie prowadzona jest segregacja odpadów. Zbiorniki
stłuczki szklanej ustawiono w Nekli, Zasutowie, Targowej Górce, Opatówku, Stroszkach i
Starczanowie. Odpady metalowe można oddać w punkcie skupu złomu w Nekli.
W gminie nie ma wysypisk nie zalegalizowanych. Stare, lokalne wysypiska-wylewiska w
Stroszkach, Stępocinie, Zasutowie, Podstolicach, Nekli, Opatówku i Chwałszycach zostały
zamknięte. Zgromadzone w nich śmieci wywieziono na wysypisko w Starczanowie. Tereny
po lokalnych wysypiskach śmieci poddano rekultywacji.
Działania podejmowane w celu uporządkowania gospodarki odpadami w gminie, realizowane
w oparciu o Uchwałę Rady Gminy w Nekli nr XXX/170/97 w sprawie: szczegółowych zasad
utrzymania czystości i porządku w gminie są zgodne z zaleceniami ustawowymi.
34
4. AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI
4.1. Odpady komunalne
4.1.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów oraz ich właściwości
Zgodnie z treścią art. 3 ustawy o odpadach, odpady komunalne są to odpady powstające
w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych
pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są
podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
Tak, więc odpady komunalne powstają w:
1. Gospodarstwach domowych.
2. Obiektach infrastruktury takich jak: handel,
usługi,
szkolnictwo, obiekty
turystyczne, obiekty działalności gospodarczej i wytwórczej.
Biorąc pod uwag podział odpadów komunalnych, konieczność wyróżnienia odpadów
opakowaniowych oraz bliższą charakterystykę odpadów ulegających biodegradacji, na
potrzeby konstrukcji Planu, za krajowym planem gospodarki odpadami (2002) oraz planem
wojewódzkim przyjęto podział polegający na wyodrębnieniu następujących strumieni
odpadów:
1. Odpady organiczne roślinne – domowe odpady organiczne pochodzenia roślinnego.
2. Odpady organiczne zwierzęce – domowe odpady organiczne pochodzenia
zwierzęcego ulegające biodegradacji.
3. Odpady organiczne inne – odpady z pielęgnacji ogródków przydomowych, kwiatów
domowych, balkonowych, ulegające biodegradacji.
4. Odpady zielone – odpady z ogrodów i parków, targowisk, z pielęgnacji zieleńców
miejskich, z pielęgnacji cmentarzy – ulegające biodegradacji.
5. Papier i karton:
•
opakowania z papieru i tektury,
•
opakowania wielomateriałowe na bazie papieru,
•
papier i tektura (nieopakowaniowe)
6. Tworzywa sztuczne:
•
opakowania z tworzyw sztucznych,
•
tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe).
7. Tekstylia.
35
8. Szkło:
•
opakowania ze szkła,
•
szkło (nieopakowaniowe).
9. Metale:
•
opakowania z blachy stalowej,
•
opakowania z aluminium,
•
pozostałe odpady metalowe.
10. Odpady mineralne – odpady z czyszczenia ulic i placów: gleba, ziemia, kamienie
itp.
11. Drobna frakcja popiołowa – odpady ze spalania paliw stałych w piecach domowych
(głównie węgla). Z uwagi na udział w składzie odpadów komunalnych popiołu
wyodrębniono tę frakcję jako nieprzydatną do odzysku i unieszkodliwienia.
12. Odpady wielkogabarytowe.
13. Odpady budowlane – odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów
budowlanych – wchodzące w strumień odpadów komunalnych.
14. Odpady niebezpieczne wchodzące w strumień odpadów komunalnych.
4.1.2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i
unieszkodliwienia
W roku 2003 zebrano od mieszkańców Gminy Nekla ok. 1,43 tys. Mg odpadów
komunalnych
Od roku 2003 selektywna zbiórka odpadów prowadzona była na obszarze wszystkich
miejscowości gminy w zakresie opakowań szklanych do specjalistycznych pojemników oraz
opakowań z tworzyw sztucznych. Ponadto w Punktach Skupu Surowców Wtórnych
prowadzony jest skup metali kolorowych, aluminium oraz makulatury. Ponadto gmina Nekla
prowadzi zbiórkę makulatury, zbiór prowadzony jest w punktach skupu, oraz przez młodzież
z Zespołu Szkół w Nekli.
Niesegregowalne odpady komunalne z terenu gminy unieszkodliwiane są przede
wszystkim poprzez składowanie ich na gminnym składowisku. Gmina Nekla deponuje swoje
odpady na składowisku w Starczanowie.
36
4.1.3. Istniejące systemy zbierania odpadów
Sposób zbiórki odpadów na obszarze gminy Nekla jest typowy dla warunków polskich na
obszarach miejsko – wiejskich.
4.1.4. Rodzaj, rozmieszczenie i charakterystyka instalacji do odzysku i unieszkodliwiania
odpadów
Na obszarze gminy Nekla do odzysku odpadów tworzyw sztucznych z sektora
komunalnego, może być wykorzystana instalacja firmy EKO-TECH w Nekli, w której
prowadzony jest odzysk odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych.
Powszechnym sposobem postępowania z odpadami komunalnymi jest deponowanie ich na
składowiskach.
4.1.5. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania odpadów
komunalnych na terenie Gminy Nekla
1. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnej Sp. z o.o. we Wrześni obsługuje Miasto i
Gminę Nekla
4.1.6. Koszty i opłaty
Przedsiębiorstwo obsługujące gospodarkę odpadami na obszarze gminy Nekla pobiera
następujące opłaty (ceny brutto –listopad 2003):
• PUK we Wrześni – ryczałtem –(wywóz 2 razy w miesiącu) 4,33 zł od osoby +
dzierżawa za pojemnik 2,35 zł za pojemnik o poj. 240 l lub 1,90 zł za pojemnik o poj.
120 l (płatna raz w miesiącu) (koszt dla rodziny 4-ro osobowej wywozu odpadów
komunalnych = 19,67. Koszt wywozu śmieci na zgłoszenie pojemnika o poj. 1100 l =
46,86 zł + 4,71 zł dzierżawy za pojemnik).
4.1.7. Wnioski i identyfikacja problemów
Analiza aktualnej sytuacji w gospodarce odpadami w gminie Nekla pozwala na
wysunięcie następujących wniosków:
37
1) Na obszarze gminy Nekla rozmieszczonych jest 30 kompletów kontenerów do
zbiorki selektywnej (tworzywa sztuczne i szkła), uzyskane wyniki zbiorki należy
uznać za dostateczne, bowiem w roku 2003 zebrano 20 Mg odpadów w sposób
selektywny, co stanowi 2,19% masy wytwarzanych odpadów komunalnych (w
Polsce 1,2%).
2) Sposób zbiórki odpadów na obszarze gminy Nekla jest typowy dla warunków
polskich na obszarach miejsko – wiejskich. Na obszarze gminy Nekla są instalacje
do odzysku tworzyw sztucznych. Ponadto jest punkt skupu surowców wtórnych,
które skupują także odpady z sektora komunalnego. Lokalne firmy zajmujące się
zbiorem odpadów mają zezwolenia, doświadczenie, bazę lokalową pozwalającą
rozwinąć skuteczny system zbiórki papieru, szkła białego i kolorowego, metali,
tekstyliów.
3) Jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest deponowanie ich
na składowisku.
4) Obowiązująca na składowisku cena za przyjęcie odpadów to ok.45 zł za Mg, cena ta
nie odzwierciedla w pełni kosztów związanych z eksploatacją składowiska.
4.2. Osady ściekowe
4.2.1. Bilans osadów, źródła ich powstawania i właściwości
W roku 2003 w gminie Nekla wytworzono w wyniku oczyszczania ścieków
komunalnych w 3 oczyszczalniach 35 Mg s.m. osadów.Głównym sposobem postępowania z
wytworzonymi odpadami jest magazynowanie ich na terenie oczyszczalni ścieków (78%). W
roku 2003 składowano 22% osadów, a na cele rolnicze osadów ściekowych w ogóle nie
wykorzystano.
4.2.2. Wnioski i identyfikacja problemów
Jako zjawisko niekorzystne w gospodarce osadowej gminy Nekla należy uznać brak
wykorzystania osadów w rolnictwie. Najwięcej osadów – 50% masy – jest magazynowanych
na terenie oczyszczalni w Nekli. Unieszkodliwianiu poprzez składowanie podlegało jedynie
22% suchej masy osadów.
38
Biorąc pod uwagę, że osady pochodzące z oczyszczalni komunalnych obsługujących obszary
miejsko – wiejskie nie zawierają zazwyczaj metali ciężkich, powinny być one wykorzystane
rolniczo i przyrodniczo (nawożenie, rekultywacja terenu).
Ze względu na wysoką wartość energetyczną odwodnionych osadów ściekowych mogą być
one również spalane z odzyskiem energii cieplnej
4.3. Odpady z sektora handlowego i publicznego
Odpady
z
sektora
handlowego
i
publicznego
są
podobne
do
odpadów
komunalnych w zabudowie mieszkaniowej, jednakże charakteryzują się innym składem
morfologicznym (więcej odpadów opakowaniowych – papieru, tektury, tworzyw sztucznych).
Ilości powstających odpadów mogą się także różnić (czasami nawet znacznie) w zależności
od prowadzonej działalności danego podmiotu handlowego.
Na terenie gminy zarejestrowanych jest ok. 30 podmiotów gospodarczych
o charakterze
handlowym. Brak jest jednak informacji dotyczących ilości odpadów powstających w tego
typu placówkach (nie prowadzenie szczegółowej ewidencji powstających odpadów). Dotyczy
to także obiektów o charakterze publicznym.
W uwagi na podobny skład morfologiczny odpady z sektora publicznego wielokrotnie są
ujmowane łącznie z odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych.
Z kolei odpady z
placówek handlowych (zwłaszcza tych mniejszych) są podrzucane do pojemników na odpady
komunalne przeznaczone do obsługi mieszkańców. Uniemożliwia to dokładne rozpoznanie
ich ilości. Określenie powstających odpadów w sektorze handlowym i publicznym należy
zatem oszacować.
4.4. Odpady z sektora gospodarczego
4.4.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów
W ramach niniejszego Planu, niezależnie od danych GUS, zebrano informacje dotyczące
ilości wytwarzanych odpadów przemysłowych także wśród małych i średnich producentów.
Wykorzystano do tego celu:
1. Bazę danych SIGOP (WIOŚ);
2. Dane ankietowe.
Wg WIOŚ (2003) w naszej gminie w sektorze przemysłowym w 2003r. wytworzono
2.330,70 Mg odpadów, z tego poddano odzyskowi 1.748,03Mg (75%) odpadów.
39
Do głównych producentów odpadów przemysłowych w roku 2002 należeli (łącznie
podano ilość odpadów innych niż niebezpieczne i niebezpiecznych):
•
HORTPLANT- 14 Mg,
•
PASZ –KONSPOL- 15 Mg,
•
SITAMET–30 Mg,
•
AUTO- SERWIS. – 0,7Mg,
•
GMINNA SPÓŁDZIELNIA- 57 Mg,
•
BLOKAMID –12 Mg
•
SITONO -20 Mg
•
KOS - 9 Mg
•
ZAKŁAD PRZETWÓRSTWA MIĘSNEGO Z. NAJTKOWSKI– 15 Mg
•
WĘZEŁ BETONIARSKI A.I M. PIOTROWSCY- 2 tys Mg
•
MATEX –75 Mg
•
BIS – BEL – 1 Mg
•
KARLIK – ELEKTROTECHNIK- 1 Mg
•
MEDI-PLAST- 75 Mg
•
PETRO- ZACHÓD- 1 Mg
•
ZAKŁAD ROBÓT WIELOBRANŻOWYCH M. KUBIACZYK-5 Mg
Należy mieć jednak na uwadze, że dane te są niepełne. Zostaną one uzupełnione w
trakcie aktualizacji planu, przy wykorzystaniu informacji z tworzonej aktualnie w Polsce (w
Urzędzie Marszałkowskim) centralnej bazy danych o odpadach, która powinna funkcjonować
od czerwca 2003r. jednak do tej pory nie funkcjonuje.
40
4.4.2. Rodzaj odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwienia
Tabela1 Sposoby postępowania z odpadami z sektora gospodarczego na obszarze gmin, wykaz
podmiotów prowadzących działalność w zakresie odzysku odpadów (wg zezwoleń Starosty)
Miejsce
Gmina
prowadzenia
działalności
Stosowana metoda
Nazwa
Rodzaj
odzysku (wg
(właściciel)
działalności
załącznika nr 5 do
ustawy o odpadach)
linia do
Nekla
ul. Lipowa 2
62-330 Nekla
EKO-TECH s.c.
ul. Kosynierów 17
62-300 Września
segregacji i
regranulacji
odpadów
tworzyw
sztucznych
Nekla
„MATEX”
odzysk
Starczanowo 4
Sp. z o.o.
energii ze
62-330 Nekla
Starczanowo 4
spalania
62-330 Nekla
trocin
Moc
przerobowa
(Mg/rok)
R 3 (recykling i lub
regeneracja
substancji
organicznych, które
ok. 500
nie są stosowane
jako
rozpuszczalnik)
R 1 (wykorzystanie
jako paliwa lub
innego środka
100
wytwarzania
energii)
4.4.3 Charakterystyka szczegółowa gospodarki odpadami (wybrane branże i odpady)
4.4.3.1. Przemysł rolno - spożywczy
Odpady z sektora rolno – spożywczego powstają głównie w: gospodarstwach rolnych,
ogrodniczych i hodowlanych, ubojniach, zakładach przetwórstwa spożywczego, oraz innych
zakładach zajmujących się produkcją i przetwórstwem żywności.. Należy mieć świadomość,
że ilość odpadów jest zaniżona, gdyż tylko największe zakłady przetwórstwa rolno –
spożywczego zostało objętych ewidencją odpadów (informacje, pozwolenia, decyzje).
Dominującym kierunkiem postępowania z wytworzonymi odpadami z grupy 02 jest ich
odzysk (w Polsce 89%). Jest to głównie sprzedaż na pasze, nawozy,100% odpadów
wytwarzanych w tym sektorze jest poddawanych odzyskowi - odsprzedawanych rolnikom,
którzy stosują je do żywienia zwierząt.
41
Efektem funkcjonowania produkcji podstawowej są odchody zwierzęce oraz odpadowa
masa roślinna, odpadowa tkanka zwierzęca i padlina. Największe gospodarstwa hodowlane w
gminie Nekla prowadzą:
1) Spółdzielnia Rolniczo – Produkcyjna „KŁOS” –Podstolice
2) Spółdzielnia Rolniczo –Produkcyjna – Stroszki
3) Marek Prętkowski - Nekielka
4) Adam Chromiński – Starczanowo
Do innych odpadów powstających w efekcie produkcji rolnej należą opakowania po
pestycydach. Brak jest jednak dokładnych danych o ilości powstających tego typu odpadów
na obszarze gminy.
4.4.3.2. Odpady z jednostek służby zdrowia i placówek weterynaryjnych
4.4.3.2.1. Odpady z jednostek służby zdrowia
Odpady powstające w placówkach medycznych reprezentują materiał o bardzo
zróżnicowanym poziomie zagrożenia chemicznego i sanitarnego, jak również właściwości
fizycznych. W praktyce, przy braku właściwie zorganizowanego systemu kontroli,
ograniczania i segregacji odpadów medycznych są one bardzo zróżnicowaną mieszanką
wszelkich typów odpadów – od typowych odpadów komunalnych, poprzez toksyczne
chemikalia, a kończąc na odpadach zainfekowanych biologicznie.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że 75% do 90% odpadów medycznych
nie niesie ze sobą zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. Zaledwie 10% do 25% odpadów
uznaje się za niebezpieczne, wymagające specjalnych metod unieszkodliwiania.
Na podstawie danych literaturowych można określić przeciętny skład odpadów powstających
w placówkach medycznych:
• 70,5% - odpady komunalne
• 17,5 % - odpady infekcyjne
• 2% - odpady specjalne
• 0,4 % - baterie
• 0,3 % - odpady radioaktywne
• 0,4 % - inne.
Do chwili obecnej nie przeprowadzono w Polsce kompleksowych badań odpadów
medycznych mających na celu określenie wskaźników nagromadzenia poszczególnych
42
rodzajów odpadów w placówkach służby zdrowia. Stąd też bilans odpadów opracowano
opierając się na wskaźnikach ustalonych na podstawie badań prowadzonych w różnych
regionach kraju.
Odpady wymagające unieszkodliwienia przez specjalistyczne firmy tj. odpady
radioaktywne, substancje chemiczne nie nadające się do spalenia, trucizny, odpady
zawierające rtęć itp. stanowią ok. 0,7% ogólnej masy odpadów powstających w placówkach
służby zdrowia. Stąd też obliczono, że na obszarze powiatu wrzesińskiego powstaje rocznie
około 0,35 Mg ww. odpadów.
Z
ośrodka
zdrowia
wytworzone
odpady
medyczne
przekazywane
są
do
unieszkodliwienia w spalarni odpadów przemysłowych w Koninie. Przychodnia w Nekli ma
podpisaną umowę na odbiór odpadów i unieszkodliwianie ich ze specjalistyczną firmą,
posiadającą niezbędne zezwolenia. Trudno określić ilość powstałych odpadów medycznych w
prywatnych gabinetach lekarskich.
4.4.3.2.2. Odpady z placówek weterynaryjnych
Zgodnie z definicją zamieszczoną w ustawie o odpadach przez odpady weterynaryjne
rozumie się odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem zwierząt lub świadczeniem
usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń
na zwierzętach.
Odpady powstające w placówkach weterynaryjnych podobnie jak w placówkach medycznych
reprezentują materiał o bardzo zróżnicowanym poziomie zagrożenia chemicznego i
sanitarnego jak również właściwościach fizycznych. Aktualnie brak jest wiarygodnych
danych dotyczących wskaźników ilościowych i składu morfologicznego odpadów
powstających w gabinetach i lecznicach weterynaryjnych.
Według wstępnych badań przeprowadzonych na terenie miasta Łodzi można określić skład
odpadów powstających w placówkach weterynaryjnych. Skład ten przedstawia się
następująco:
• tkanka zwierzęca – 39%
• sprzęt jednorazowy – 37 %
• środki opatrunkowe – 21%
• opatrunki gipsowe – 3%
43
Odpady weterynaryjne powstają we wszystkich placówkach zajmujących się badaniem,
leczeniem zwierząt lub świadczeniem usług weterynaryjnych, a także w związku z
prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska nie posiada danych na temat wielkości
emisji odpadów niebezpiecznych z gabinetów weterynaryjnych działających na terenie
województwa wielkopolskiego - gdyż placówki te nie występowały o uzgodnienie sposobu
gospodarowania wytworzonymi odpadami.
Z uwagi na to, że na obszarze gminy Nekla nie ma spalarni, która w zakresie swojej
działalności unieszkodliwiałaby odpady weterynaryjne, można przypuszczać, że odpady z
placówek weterynaryjnych trafiają do strumienia odpadów komunalnych i są deponowane na
składowisku.
4.5. Skład odpadów
Wymienione
powyżej grupy odpadów charakteryzują
się różnym
składem
morfologicznym. Część z nich jak odpady komunalne, z sektora handlowego i publicznego
czy medyczne mają zróżnicowany skład, na który składa się kilka frakcji. Z kolei odpady
przemysłowe, z sektora budowlanego czy oczyszczalni ścieków charakteryzują się raczej
dominacją jednej frakcji (frakcja mineralna czy organiczna).
Podobnie jak w przypadku ilości poszczególnych rodzajów odpadów także ich skład
nie jest ewidencjonowany. W związku z tym skład morfologiczny można określić głównie na
podstawie danych literaturowych (tabela 2 i 3).
Tabela 2 Przybliżony procentowy (wagowy) skład morfologiczny odpadów komunalnych na
wybranych terenach
Frakcja
Gmina wiejska
Miasto
Kraj
Odpady organiczne
7
39
31,7
Papier i tektura
18
14
18,6
Tworzywa sztuczne
10
17
3,7
Szkło
28
9
7,5
Frakcja drobna
9
8
21,4
Żelazo i inne metale
11
3
3,5
Pozostałe odpady palne
8
5
Pozostałe odpady niepalne
9
5
13,6
44
Tabela 3 Przybliżony procentowy (wagowy) skład morfologiczny odpadów z różnych sektorów
Frakcja
Handel
Biura i placówki
Zakłady opieki
oświatowe
zdrowotnej
Odpady organiczne
10
28
35
Tektura
55
11
10
Papier
11
51
35
Tworzywa sztuczne
6
5
10
Pozostałe odpady palne
8
-
6
Szkło
4
1
1
Żelazo i inne metale
2
4
2
Pozostałe odpady niepalne
4
-
1
Dodatkowo należy pamiętać, że niezależnie od rozpatrywanego sektora zawsze część
odpadów będzie zaliczana do grupy odpadów niebezpiecznych. Ich ilość będzie zależała od
charakteru danej działalności. Odpady niebezpiecznie z uwagi na swój charakter powinny być
specjalnie ewidencjonowane.
Ocenia się, że w odpadach komunalnych ich ilość waha się od 1,5 do 2 % ogólnej
masy rocznie powstających odpadów.
45
5. PROGNOZA ZMIAN ILOŚCIOWYCH ODPADÓW
Przystępując do porządkowania systemu gospodarki odpadami należy uwzględnić
zmiany, które będą następować w kolejnych latach a dotyczących ilości i składu odpadów
powstających na danym terenie. Głównymi elementami, które będą wpływały na zmiany
ilości odpadów to:
•
zmiany ilości mieszkańców,
•
zamożność i styl życia mieszkańców,
•
rozwój ekonomiczny kraju (regionu),
•
wydajność produkcji.
W rozdziale 4 przedstawiono ilość obecnie wytwarzanych odpadów na terenie Gminy
Nekla łączna ilość odpadów powstających (według dostępnych danych) na terenie gminy
wynosi 1.400 Mg rocznie. Powinna ona być podstawą do określenia zmian ilości odpadów w
przyszłości. Z uwagi na brak pełnych danych dotyczących ilości powstających
poszczególnych grup odpadów należy określić ich pełną ilość. Ona powinna być punktem
wyjścia do prognozowania zmian jakości i ilości odpadów na najbliższe lata. Konieczne jest
zatem przed przystąpieniem do prognozy oszacowanie rzeczywistej ilości odpadów
powstających na terenie gminy.
5.1. Szacowana ilość odpadów powstających na terenie gminy
5.1.1. Odpady komunalne z gospodarstw domowych
Dotychczas na terenie gminy nie jest prowadzona pełna ewidencja jakościowa i
ilościowej powstających odpadów. Systemem zbiórki odpadów w gminie nie jest objęte od 10
do ponad 50% mieszkańców. W związku z powyższym w celu wyznaczenia właściwej
podstawy do dalszej analizy konieczne jest dokładne wyznaczenie składu morfologicznego
odpadów i ich ilość. Czynniki te są w głównej mierze uzależnione od miejsca (warunków)
powstawania odpadów. Do najistotniejszych czynników kształtujących morfologię odpadów
można zaliczyć:
• rodzaj zabudowy mieszkalnej,
• sposób zaopatrzenia w ciepło.
46
W oparciu o powyższe założenia stworzono model średniego składu morfologicznego
odpadów z gospodarstw domowych.. Przy konstruowaniu modelu posłużono się metodyką
i parametrami opracowanymi przez H. Piotrowską zalecanymi przez Instytut Gospodarki
Przestrzennej i Komunalnej, weryfikując je na podstawie aktualnych danych z terenu Polski a
publikowanych w pismach fachowych.
Skład morfologiczny grupy odpadów z gospodarstw domowych na terenie gminy w roku
2003 przedstawia się następująco:
1. odpady organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego – zakłada się wielkość 110
kg/Mr (w zabudowie wielorodzinnej) i 120 kg/Mr (w zabudowie jednorodzinnej);
współczynnik redukcji 0,8; 0,3 i 0,1 określa stopień miejscowego zagospodarowania
odpadów na terenie posesji (nawożenie);
2. papier i tektura – zakładana wielkość wynosi 55 kg/Mr, przy ogrzewaniu miejscowym
znaczna część papieru jest spalana - przyjęto współczynnik redukcji 0,3 i 0,2;
3. szkło – zakładana wielkość 30 kg/Mr,
4. tworzywa sztuczne – zakładana wielkość wynosi 20 kg/Mr, z racji powszechnego ciągle
jeszcze spalania (mimo szkodliwości tego faktu) tworzyw sztucznych w piecach przyjęto
współczynnik redukcyjny 0,5;
5. tekstylia – zakładana wielkość 6 kg/Mr z powodów podobnych jak w przypadku
tworzyw sztucznych przyjęto dla tekstyli współczynnik redukcyjny 0,5;
6. metale – przyjmuje się wartość 8 kg/Mr (w zabudowie wielorodzinnej) i 10 kg/Mr
(w zabudowie jednorodzinnej);
7. pozostałości organiczne (guma, skóra, drewno opakowaniowe, itp.) – zakładana
wielkość 8 kg/Mr, przy czym zakłada się, że ok. połowa ich jest w różny sposób
zagospodarowana, szczególnie w zabudowie jednorodzinnej i wielorodzinne z
ogrzewaniem miejscowym mieszanym, współczynniki redukcyjne 0,2 i 0,5;
8. pozostałość nieorganiczna – obejmuje odpady mineralne drobne, gruz, odpady
paleniskowe (przy ogrzewaniu miejscowym) w przypadku zabudowy TYPU 1 i 2
zakładana wartość 25 kg/Mr (przy ogrzewaniu zdalaczynnym) i 75 kg/Mr (przy
ogrzewaniu miejscowym), dodatkowo w przypadku zabudowy TYPU 3 i 4 inne odpady
mineralne pochodzące z ich utrzymania, ziemia i piasek z terenu działki –
50 kg/Mr
47
Tabela 4 Model średniego składu i masy odpadów z gospodarstw domowych
w
poszczególnych typach zabudowy
ZABUDOWA
ZABUDOWA
WIELORODZINNA
JEDNORODZINNA
CHARAKTERYSTYKA
TYP 1
TYP 2
TYP 3
TYP 4
SKŁADU ODPADÓW
kg/Mr
kg/Mr
kg/Mr
kg/Mr
Domowe odpady
110
0,8 x 110 = 88
0,1 x 120 = 12
0,3 x 120 = 36
organiczne
Papier i tektura
55
0,3 x 55 = 16,5
0,2 x 55 = 11
55
Szkło
30
30
30
30
Tworzywa sztuczne
20
0,5 x 20 = 10
0,5 x 20 = 10
20
Tekstylia
6
0,5 x 6 = 3
0,5 x 6 = 3
6
Metale
8
8
10
10
Pozostałość organiczna
8
0,5 x 8 = 4
0,2 x 8 = 1,6
8
Pozostałość nieorganiczna
25
75
RAZEM
262
234,5
0,5 x (75 + 50) =
62,5
140,1
0,5 x (25 + 50) =
37,5
202,5
Tabela 5 Szacunkowe ilości poszczególnych frakcji odpadów komunalnych według stworzonego
modelu [Mg]
ZABUDOWA
ZABUDOWA
CHARAKTERYSTYKA
WIELORODZINNA
JEDNORODZINNA
RAZEM
TYP 1
TYP 2
TYP 3
TYP 4
SKŁADU ODPADÓW
Domowe odpady
962,8
23,7
611,3
99,9
1.697,7
organiczne
Papier i tektura
481,4
390,6
560,3
152,6
1.585,0
Szkło
262,6
8,1
1.528,2
83,3
1.882,1
Tworzywa sztuczne
175,1
2,7
509,4
55,5
742,6
Tekstylia
52,5
0,8
152,8
16,7
222,8
Metale
70,0
2,2
509,4
27,8
609,3
Pozostałość organiczna
70,0
1,1
81,5
22,2
174,8
218,8
2.293,3
20,2
449,2
3.183,7
7.136,6
104,1
561,9
3.526,8
10.441,0
Pozostałość nieorganiczna
RAZEM
Na ilość wytwarzanych odpadów komunalnych wpływa liczba mieszkańców oraz
zmiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów, których trendy zmian wynikają głównie
z przesłanek rozwoju gospodarczo – społecznego. Prognozę zmian wskaźników emisji
odpadów wykonano w oparciu o dane zamieszczone w Krajowym planie gospodarki
odpadami (M. P. z 2003r. Nr 11, poz. 159). Przyjęto w nim na najbliższe 14 lat
48
„optymistyczny” wariant rozwoju sytuacji, który w przyszłości będzie kształtował skład
odpadów.
Tabela 6 Prognozowana ilość powstających odpadów komunalnych w gminie Nekla w latach 2004 –
2014 ( Mg/rok)
rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
miasto
950
1045
1149
1264
1390
1529
1682
1850
2035
2238
2462
wsie
590
649
714
785
864
950
1045
1150
1265
1392
1531
razem
1540
1694
1863
2049
2254
2479
2727
3000
3300
3630
3993
5.1.2. Odpady z sektora handlowego i publicznego
Uwzględniając liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych o charakterze
handlowym można oszacować orientacyjną ilość odpadów pochodzących z tych placówek. Z
uwagi na brak szczegółowego wykazu osób zatrudnionych w działających na terenie gminy
placówkach handlowych przyjęto, że średnio zatrudnione są w nich 3 osoby. Stosując
współczynnik uzależniający ilość powstających odpadów od liczby zatrudnionych osób (400
kg/pracownika/rok) można szacować, że w placówkach handlowych jest wytwarzanych
rocznie ok. 38,400 Mg odpadów.
Dodatkowo należy doliczyć ilość odpadów powstających w urzędach (75
kg/pracownika/rok), szkołach (40 kg/uczeń/rok) i przedszkolach (85 kg/dziecko/rok).
Stosując powyższe współczynniki oraz liczbę pracowników (uczniów) w danych instytucjach
na terenie Gminy Nekla z tego typu obiektów może powstawać ok.72,2 Mg odpadów (5,10
Mg – urzędy, 48,6 Mg – szkoły, 18,5 Mg – przedszkola).
Łączną ilość odpadów powstających w placówkach handlowych i użyteczności
publicznej działających na terenie Powiatu Wrzesińskiego można szacować rocznie na ok.
110,6 Mg.
49
5.2 Odpady z sektora gospodarczego
Zmiany w ilości i rodzaju wytwarzanych w sektorze gospodarczym odpadów w
perspektywie czasowej do roku 2014 zależeć będą przede wszystkim od rozwoju
poszczególnych gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług. Z doświadczeń światowych wynika, że
na każde 1% wzrostu PKB przypada 2% wzrostu ilości wytwarzanych odpadów (Krajowy
plan gospodarki odpadami, 2002). Przyjmując wariant „optymistyczny” rozwoju sytuacji w
Polsce, jako stałą tendencję przewiduje się wyjście z recesji i dalszy rozwój gospodarczy
kraju w następstwie restrukturyzacji przemysłu i handlu w okresie najbliższych 12 lat.
Budowie nowoczesnej gospodarki w Polsce towarzyszyć będzie rozwój małych i
średnich przedsiębiorstw.
Z poprawą warunków życia wzrastać będzie średnia wieku mieszkańców, co
spowoduje większe zapotrzebowanie na usługi medyczne. Skutkiem tego będzie wzrost
ilości odpadów z jednostek służby zdrowia.
Upowszechniane będą, wzorem ocen oddziaływania na środowisko, oceny cyklu
życiowego produktu. Dotyczyć to będzie przede wszystkim grup produktów o wysokiej
materiałochłonności i odpadowości oraz produktów zawierających substancje niebezpieczne
dla środowiska.
Obecna polityka państwa w zakresie ochrony środowiska promuje wdrażanie nowych
technologii mało – i bezodpadowych, metod Czystej Produkcji oraz budowę własnych
instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców. W
perspektywie kilkunastu lat spowoduje to spadek ilości wytwarzanych odpadów w
istniejących zakładach oraz zwiększenie stopnia odzysku odpadów u ich wytwórców.
Tendencji tej towarzyszyć będzie trend odwrotny polegający na ujawnianiu przez
kontrolerów odpadów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa, które jak dotąd nie wystąpiły o
odpowiednie zezwolenia. Dotyczyć to będzie głównie niewielkich zakładów oraz jednostek
weterynaryjnych. Ocenia się, że udział tzw. „Szarej strefy odpadowej”, składającej się
głównie z małych zakładów produkcyjnych, rzemieślniczych i usługowych wynosi 5 – 8%
całości obecnego strumienia odpadów w Polsce (Krajowy plan gospodarki odpadami, 2002).
Restrukturyzacja rolnictwa poprzez przemiany własnościowe i przekształcanie
struktury agrarnej (prywatyzacja gruntów po PGR-ach, stały wzrost powierzchni
gospodarstw rolnych) spowoduje zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie, wzrost produkcji
na najlepszych gruntach oraz stopniową eliminację upraw na gruntach małoproduktywnych i
przekazywanie ich pod zalesianie. Intensyfikacja rolnictwa spowoduje wzrost ilości
50
opakowań po pestycydach. Zmniejszać się będzie jednak toksyczność stosowanych
preparatów.
Prognoza działań w gospodarowaniu odpadami z sektora gospodarczego.
Tabela7
Grupa
02
03
05
07
08
09
10
11
Zakładana masa
Nekla(Mg/rok)
pozyskanych
Nazwa odpadu
odpadów
opakowaniowych
na
obszarze
gminy
Prognoza
Odpady z rolnictwa,
Nie stanowią problemu w gminie Nekla
sadownictwa, upraw
hydroponicznych,
rybołówstwa, leśnictwa,
łowiectwa oraz przetwórstwa
żywności
Odpady powstają w dużych ilościach, ale w dużej
Odpady z przetwórstwa
drewna oraz z produkcji płyt i mierze zagospodarowywane są na terenie gminy.
mebli, masy celulozowej,
papieru i tektury
Praktycznie nie dotyczy
Odpady z przeróbki ropy
naftowej, oczyszczania gazu
ziemnego oraz pirolitycznej
przeróbki węgla
Odpady z produkcji,
Praktycznie nie dotyczy.
przygotowania, obrotu i
stosowania produktów
przemysłu chemii organicznej
Farby, lakiery, kleje i szczeliwa są coraz mniej
Odpady z produkcji,
przygotowania, obrotu i
szkodliwe, a nowe technologie redukują ilość
stosowania powłok
odpadów. Miejsca powstawania tych odpadów
ochronnych (farb, lakierów,
tradycyjnie stanowiły część innych większych
emalii ceramicznych), kitu, podmiotów gospodarczych produkujących wyroby
klejów, szczeliw i farb
gotowe..
drukarskich
Odpady z przemysłu
Zmiana technologii wytwarzania obrazu,
fotograficznego i usług
przechodzenie na metody cyfrowe robienia zdjęć
fotograficznych
prowadzi do zmniejszenia ilości i toksyczności
odpadów. Zakład prowadzący usługi reprodukcji
odbitek fotograficznych działa na bazie automatów,
odpady są zbierane i przekazywane do odzysku i
unieszkodliwienia
Odpady z procesów
termicznych
Odpady z chemicznej obróbki
Technologie galwaniczne ulegają zmianom na
i powlekania powierzchni
mniej toksyczne i małoodpadowe. Zakłady
metali oraz innych materiałów prowadzące działalność w tej branży są często
51
Grupa
12
13
14
15
16
17
Nazwa odpadu
i z procesów hydrometalurgii
metali nieżelaznych
Odpady z kształtowania oraz
fizycznej i mechanicznej
obróbki powierzchni metali i
tworzyw sztucznych
Oleje odpadowe i odpady
ciekłych paliw (z,
wyłączeniem olejów jadalnych
oraz grup 05, 12 i 19)
Prognoza
bardzo małe. Należy zwrócić uwagę na gospodarkę
odpadami w tych jednostkach.
W tej grupie odpadów znajdują się oleje odpadowe
zawierające PCB będące przedmiotem oddzielnego
programu. Obowiązek wprowadzania separatorów
olejów do drogowych układów ściekowych
(autostrady), myjni samochodowych, stacji
benzynowych dała możliwość zbierania tych
odpadów i stworzyła rynek firm wykonujących
takie usługi. Ilość tych odpadów będzie rosła w
miarę wzrostu ilości zainstalowanych separatorów.
W grupie tej znajdują się freony wycofywane z
Odpady z rozpuszczalników
rynku (grupa malejąca, lecz bacznie śledzona)
organicznych, chłodziw i
odpady zawierające rozpuszczalniki chloropropelentów (z wyłączeniem
organiczne i rozpuszczalniki organiczne nie
grup 07 i 08)
zawierające chlorowców. Te ostatnie, ze względu
na wysokie wartości opałowe, chętnie widziane
byłyby w paliwach alternatywnych lub wręcz
wykorzystywane energetycznie w miejscu
powstawania.
Grupa odpadów najbardziej dynamicznie rosnąca.
Odpady opakowaniowe;
Skuteczność działania ustawy opakowaniowej i
sorbenty, tkaniny do
wycierania, materiały
działań recyklingowych może spowodować
filtracyjne i ubrania ochronne
stworzenie realnych podstaw do wykorzystania
nieujęte w innych grupach
powstających tu odpadów jako surowców
wtórnych, a także do odzysku energetycznego.
Odpady nieujęte w innych
Odpady zaliczone do tej grupy są bardzo
grupach
różnorodne; wraki samochodowe, baterie,
przeterminowane wyroby handlowe, katalizatory,
odpady przeznaczone do unieszkodliwiania poza
miejscami powstawania. Ilości odpadów
identyfikowanych w tej grupie będą rosły głównie
z powodu przesuwania klasyfikacyjnego odpadu z
innych grup np. z odpadów o kodzie z końcówką
99 (inne nie wymienione odpady). W grupie
znajduje się dużo odpadów możliwych do
zakwalifikowania jako odpady niebezpieczne lub
inne niż niebezpieczne. Ważne będzie śledzenie
prawidłowości tych przypisań.
Odpady z budowy, remontów i W gminie Nekla zwiększy się prawdopodobnie
demontażu obiektów
ilość odpadów w tej grupie. Wiele z tych odpadów
budowlanych oraz
mogą być ponownie wykorzystane w
infrastruktury drogowej
budownictwie drogowym, jako wsad do produkcji
(włączając glebę i ziemię z paliwa alternatywnego. Ważne jest wyodrębnienie i
terenów zanieczyszczonych)
właściwe postępowanie z materiałami
52
Grupa
Nazwa odpadu
18
Odpady medyczne i
weterynaryjne
19
Odpady z instalacji i urządzeń
służących zagospodarowaniu
odpadów, z oczyszczalni
ścieków oraz z uzdatniania
wody pitnej i wody do celów
przemysłowych
20
Odpady komunalne łącznie z
frakcjami gromadzonymi
selektywnie
Prognoza
zawierającymi azbest, urządzenia zawierające
PCB.
Znajdujące się w tej grupie odpady potencjalnie
zainfekowane podlegają obowiązkowi
unieszkodliwienia w specjalnych instalacjach. W
najbliższym czasie zadanie pilnym będzie
zidentyfikowanie i objęcie odbiorem odpadów
potencjalnie zainfekowanych źródeł rozproszonych
(przychodnie, gabinety prywatne lekarzy i
weterynarzy.)..
Stale rosnąca masa odpadów wynikająca z
przechodzenia coraz większej ilości odpadów z
innych branż przez instalacje i urządzenia do
zagospodarowania odpadów. Wyniki tej branży
zależą znacząco od dzielenia strumieni odpadów w
miejscach ich powstawania. Dużo do zrobienia w
tej dziedzinie
Ilość odpadów będzie rosła
5.3. Osady ściekowe
Przewiduje się wzrost ilości osadów ściekowych z oczyszczalni ścieków w gminie
Nekla ze względu na rozbudowę sieci kanalizacyjnej, która zakończy się w ok.2010r. W
oczyszczalni ścieków w Nekli szacuje się, że będzie powstawało do 70 Mg/rok osadów
ściekowych, tzn. po modernizacji sieci kanalizacyjnej zwiększy się o 35 Mg/rok ilość tego
odpadu.
Rozbudowa sieci kanalizacyjnej będzie prowadzona do czasu maksymalnego dociążenia
oczyszczalni, dlatego można zaplanować ilość wytwarzanych osadów ściekowych
proporcjonalną do wydajności oczyszczalni. Planowana rozbudowa i modernizacja
oczyszczalni ścieków wpłynie na ilość przyjmowanych ścieków oraz wytwarzanych osadów
ściekowych, zostanie to uwzględnione przy weryfikacji planu.
5.4. Prognoza wzrostu ilości odpadów
Aby niniejszy program mógł być pełny, konieczne jest przeprowadzenie prognozy
dotyczącej ilości oraz zmiany składu morfologicznego odpadów. Za podstawę do dalszych
wyliczeń przyjęto ilości odpadów określone dla 2002 roku. Prognozę zmian ilości odpadów
przeprowadzono na okres 10 lat (2004-2014).
53
Prognoza powinna zostać przeprowadzona w oparciu o dwa wskaźniki wpływające na
zmiany ilości i morfologię odpadów:
•
wskaźnik wzrostu liczby mieszkańców – wraz ze wzrostem liczby mieszkańców
wzrasta liczba wytwórców odpadów, wzrasta ilość odpadów przy produkcji dóbr dla
zaspokojenia potrzeb ludności
•
zmianę wskaźnika Produktu Krajowego Brutto – wraz ze wzrostem lub spadkiem
PKB (zamożności ludności) zmienia się model konsumpcyjny, a tym samym ilość i
skład powstających odpadów.
Oba wskaźniki mają znaczenie przy wzroście ilości odpadów zarówno komunalnych
wytwarzanych w gospodarstwach domowych a także pozostałych sektorach życia
publicznego (handel, usługi, produkcja).
Do dalszych prac przyjęto następujące założenia:
1. Wskaźnik wzrostu demograficznego przez cały okres prognozy będzie stały, równy „0”.
Przyjęcie poziomu liczby ludności na obecnym poziomie przez cały okres prognozy
podyktowane jest ogólną tendencją demograficzną jaka ma miejsce w Polsce. W chwili
obecnej obserwuje się nieznaczny wzrost liczby ludności na terenach miast i
zmniejszenie na terenach wiejskich. Jest to spowodowane głównie zjawiskiem migracji
ludności z terenów wiejskich do miast. Ponadto prognozy demograficzne przewidują
generalnie, że liczba mieszkańców Polski będzie się utrzymywała na stałym poziomie lub
nawet zmniejszała.
2. Obecny poziom wzrostu PKB kształtuje się na poziomie 1,9%. Rządowe prognozy
przewidują wzrost PKB w najbliższych latach do poziomu ok. 5% rocznie (np.
w obecnym roku o 2,1 %). Zdecydowanie trudniej jest przewidzieć jego wzrost w
dłuższej perspektywie czasowej Do celów niniejszej analizy przyjęto uśrednione wartość
wzrostu PKB w latach
• 2004 – 2005 w wysokości 2,0 % rocznie na przestrzeni całego okresu,
• 2006 – 2007 w wysokości 3,0 % rocznie na przestrzeni całego okresu,
• 2008 – 2009 w wysokości 4,0 % rocznie na przestrzeni całego okresu.
• 2010 – 2011 w wysokości 5,0 % rocznie na przestrzeni całego okresu.
W celu określenia prognozowanej ilości odpadów przyjęto, że w gospodarstwach
domowych przyrost ilości odpadów będzie równy przyrostowi wskaźnika PKB. Mimo,
że wskaźnik odzwierciedla tempo rozwoju kraju to w przypadku ilości odpadów z
pozostałych sektorów (głownie z podmiotów gospodarczych) przewiduje się, że wzrost
54
liczby odpadów będzie niższy od tempa wzrostu PKB – o 1% poniżej wzrostu wskaźnika
PKB. Głównymi tego przyczynami jest pozostawanie polskiej gospodarki w stanie
recesji (przynajmniej części gałęzi) a także przewidziana i konieczna stopniowa zmiana
jej struktury a w tym przede wszystkim:
• racjonalizacja
materiałowa
i
energetyczna
już
działających
podmiotów
gospodarczych;
• powstawanie nowych podmiotów gospodarczych opierających swą działalność na
technologiach materiałów i energooszczędnych
• konieczność dostosowania się do wymogów stawianych przez Unię Europejską –
zmniejszenie poziomów produkcji, wypełnienie standardów ochrony środowiska;
• konieczność sprostania warunkom konkurencji na rynku europejskim między
innymi poprzez redukcję kosztów działalności – zmniejszenie ilości wytwarzanych
odpadów, kar za ich wytwarzanie itp.
Ponadto, poza wymienionymi powyżej czynnikami, ilość odpadów będzie zależała
także od takich (trudnych nawet do oszacowania) czynników jak:
•
struktura zamieszkania – zgodnie z ogólnokrajowymi zmianami część ludności
w najbliższych latach zmieni miejsce zamieszkania przechodząc z terenów wiejskich do
miast. Także struktura zamieszkania w miastach ulega zmianom. Wydaje się
prawdopodobne, że część tzw. klasy średniej wraz ze wzrostem zamożności będzie
zmieniało miejsce zamieszkania z wielorodzinnego na jednorodzinne zwłaszcza na
terenach podmiejskich.
•
struktura zaopatrzenia w ciepło – cześć mieszkańców może zmienić sposób
ogrzewania własnych posesji, przechodząc na ogrzewanie inne niż węglowe. Jednak
zmiany te będą w dużej mierze uzależnione od
atrakcyjności
finansowej
poszczególnych rodzajów ogrzewania.
55
6. POLITYKA, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ
6.1. Założenia polityki gospodarki odpadami w krajowym , wojewódzkim i powiatowym
planie gospodarki odpadami
We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę obecnego stanu gospodarki
odpadami oraz prognozę zmian ilościowych i jakościowych w przeciągu 10 najbliższych lat.
Gospodarka odpadami na terenie Gminy Nekla powinna inna być zgodna z przepisami
prawa oraz założeniami planów gospodarki odpadami wyższego szczebla (krajowym ,
wojewódzkim i Powiatowym).
Krajowy plan gospodarki odpadami został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu
29 października 2002 r. Określa on podstawowe zasady postępowania z odpadami:
1.
Zapobieganie powstawaniu odpadów i ich minimalizacja;
2.
Zapewnienie odzysku, głównie recyklingu, odpadów, których powstania w danych
warunkach techniczno - ekonomicznych nie udało się uniknąć;
3.
Unieszkodliwianie odpadów (poza składowaniem);
4.
Bezpieczne dla ludzkiego zdrowia i środowiska składowanie odpadów, których nie da
się poddać procesom odzysku lub unieszkodliwienia z powodu warunków technicznoekonomicznych.
W „Krajowym Planie Gospodarki Odpadami” przyjęto założenia, które winny być
realizowane przez podmioty odpowiedzialne za gospodarkę odpadami. Zgodnie z przyjętymi
założeniami:
Odpady komunalne
•
w roku 2010 winna nastąpić redukcja masy odpadów ulegających biodegradacji o
25% w porównaniu z rokiem 1995 poprzez ich odzysk lub unieszkodliwienie. W roku
2013 redukcja ta winna osiągnąć poziom 50%.
•
w 2007 roku odzyskowi winno być poddane 50% odpadów opakowaniowych a
recyklingowi 25%;
•
w 2006 roku 20% odpadów wielkogabarytowych winno być odebranych w wyniku
selektywnej ich zbiórki, w 2010 roku – 50 %, a w 2014 roku – 60 %;
•
w 2005 roku 15 % odpadów niebezpiecznych winno być odbieranych w wyniku
prowadzenia selektywnej ich zbiórki, w 2010 roku – 50 %, a w 2014 roku – 80 %.
56
Osiągnięcie przyjętych w „Krajowym planie gospodarki odpadami” założeń wymaga
stworzenia odpowiedniego systemu zbiórki odpadów oraz budowy niezbędnych instalacji do
segregacji odpadów i przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji. Zakłada się
jednocześnie zmniejszenie ilości składowisk odpadów poprzez zamykanie starych, nie
spełniających wymogów ochrony środowiska składowisk odpadów. Przewiduje się budowę
wyłącznie składowisk ponadlokalnych.
Odpady z sektora gospodarczego
W latach 2003 – 2014 zakłada się dwukrotne zwiększenie odzysku odpadów przemysłowych
w porównaniu z rokiem 1990. Cel ten osiągnięty zostanie poprzez monitoring gospodarki
odpadami powstającymi w sektorze gospodarczym zarówno w dużych jak i średnich i małych
przedsiębiorstwach. Stworzony zostanie również system zbiórki, magazynowania i transportu
odpadów powstających w małych i średnich przedsiębiorstwach.
Zadania
określone
w
Krajowym
planie
gospodarki
odpadami
zgodnie
z założeniami zostały sprecyzowane dla poszczególnych województw w Wojewódzkich
planach gospodarki odpadami. Plan taki dla Województwa Wielkopolskiego został przyjęty
przez sejmik wojewódzki we wrześniu 2003 r.
Wojewódzki plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego dla sektora
komunalnego wyznaczył krótko i średniookresowe cele, które mają prowadzić do osiągnięcia
celu długookresowego „zminimalizowania ilości wytwarzanych odpadów w sektorze
komunalnym oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich odzysku i unieszkodliwiana”.
Wyznaczone cele to:
Cele krótkookresowe (na lata 2003-2006)
1. objecie zorganizowana zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców województwa
2. skierowanie w roku 2006 na składowiska do 83% (wagowo) całkowitej ilości odpadów
komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995)
3. osiągniecie w roku 2006 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
grup odpadów
• opakowania z papieru i tektury – 45%
• opakowania ze szkła – 35%
• opakowania z tworzyw sztucznych – 22%
• opakowania metalowe – 35%
• opakowania wielomateriałowe – 20%
57
• odpady wielkogabarytowe – 26%
• odpady budowlane – 20%
• odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych) – 22%
4. deponowanie na składowiskach nie więcej niż 76% wytworzonych odpadów
komunalnych
Cele średniookresowe (na lata 2007-2014)
1. deponowanie na składowiskach nie więcej niż 51% wszystkich odpadów komunalnych
2. skierowanie w roku 2010 na składowiska nie więcej niż 75% (wagowo) całkowitej
ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995)
3. osiągniecie w roku 2010 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
grup odpadów
• opakowania z papieru i tektury – 50%
• opakowania ze szkła – 45%
• opakowania z tworzyw sztucznych – 30%
• opakowania metalowe – 45%
• opakowania wielomateriałowe – 30%
• odpady wielkogabarytowe – 50%
• odpady budowlane – 40%
• odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych) – 50%
W stosunku do sektora gospodarczego wojewódzki plan gospodarki odpadami dla
województwa wielkopolskiego określił następujące cele na lata 2003-2014:
1. zwiększenie stopnia wykorzystania odpadów
2. ograniczenie
negatywnego
wpływu
składowisk
odpadów przemysłowych
na
środowisko
3. bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów azbestowych oraz odpadów i
urządzeń zawierających PCB
4. eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego
6.2. Cele i kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami dla gminy Nekla
Podstawowym sposobem postępowania z odpadami na terenie Gminy Nekla jest ich
unieszkodliwianie na składowisku odpadów oraz ograniczony recykling głównie
58
surowców wtórnych (szkło, tworzywa sztuczne). Powoduje to szybkie zapełnianie
istniejącego składowiska, wzrost negatywnego oddziaływania na środowisko oraz wysokie
koszty transportu i składowania.
Z punku widzenia założeń krajowego planu gospodarki odpadami, które uwzględniają
instytucjonalne, ekonomiczne, społeczne i środowiskowe aspekty gospodarki odpadami
funkcjonujący system na terenie Gminy Nekla winien ulec przebudowaniu.
W tym celu konieczne jest ustalenie głównych zasad powiatowej polityki odpadowej
w odniesieniu do poszczególnych jej elementów. Wymaga to wyznaczenia:
•
strategicznych celów – cel po osiągnięciu, którego ma nastąpić poprawa danego
elementu gospodarki odpadami stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań;
•
kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów
ekologicznych
•
zadań realizacyjnych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji
wyznaczonych kierunków a tym samym celów strategicznych. Działania te mają
charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z
uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań
należy określić zadania priorytetowe do realizacji jako najpilniejsze.
Biorąc pod uwagę powyższe oraz wykazane w analizie główne problemy określono
cele strategiczne gospodarki odpadami :
1. unikanie powstawania odpadów,
2. selektywna zbiórka odpadów,
3. odzysk odpadów ze wskazaniem na recykling materiałowy i organiczny,
4. właściwe unieszkodliwianie odpadów, których nie udało się poddać odzyskowi i
recyklingowi,
5. podnoszenie świadomości ekologicznej – edukacja ekologiczna
Zdefiniowane powyżej strategiczne cele ekologiczne w zakresie gospodarki odpadami
będą możliwe do osiągnięcia poprzez realizowanie przyjętych kierunków działań.
Zestawienie kierunków działań dla Gminy Nekla przestawia tabela 8.
59
Tabela 8 Zestawienie kierunków działać prowadzących do osiągnięcia wyznaczonych celów
strategicznych w zakresie gospodarki odpadami
Cele strategiczne
Kierunki działania
1. Uświadomienie społeczeństwu zasad funkcjonowania
systemu gospodarki odpadami .
2. Ewidencjonowanie odpadów
3. Opracowanie zasad funkcjonowania systemu gospodarki
odpadami
1. Organizacja systemu zbiórki odpadów zmieszanych
2. Organizacja systemu zbiórki surowców wtórnych
3. Organizacja systemu selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych ulegających biodegradacji
4. Organizacja systemu selektywnej zbiórki odpadów
niebezpiecznych
5. Organizacja systemu zbiórki odpadów
wielkogabarytowych z sektora budowlanego i wraków
pojazdów
1. Właściwe zagospodarowanie selektywnie zebranych
odpadów.
1. Właściwe unieszkodliwienie odpadów nie nadających się
do dalszego zagospodarowania
Unikanie powstawania
odpadów
Selektywna zbiórka
odpadów
Odzysk odpadów
Unieszkodliwianie
odpadów, których nie
udało się poddać
odzyskowi i
recyklingowi
Podnoszenie
świadomości
ekologicznej – edukacja
ekologiczna
1. Prowadzenie edukacji wśród osób odpowiedzialnych za
planowanie i realizacje gospodarki odpadami na terenie
gminy
2. Prowadzenie akcji informacyjno edukacyjnej wśród
mieszkańców
Osady ściekowe
1. Stworzenie możliwości przetworzenia (kompostowania) komunalnych osadów
ściekowych docelowe kompostowanie w Bardzie- SPO – Gmina Września
2. Kontrola
obrotu
komunalnymi
osadami
ściekowymi
celem
zapewnienia
maksymalnego bezpieczeństwa zdrowotnego i środowiskowego.
6.3.Założenia do planu działań
Przy opracowywaniu planu działań w sferze gospodarki odpadami komunalnymi na
obszarze gminy Nekla kierowano się następującymi przesłankami:
60
1. Gmina Nakla została przyporządkowana w Planie Gospodarki odpadami dla woj.
wielkopolskiego do Zakładu Zagospodarowania Odpadów zlokalizowanego w
Gnieźnie,
2. Docelowym rozwiązaniem jest przynależenie Gminy Nekla do SPO ( Stacja
przeładunku Odpadów) , w/w stacja jest ujęta w Wojewódzkim Planie Gospodarki
Odpadami , która powinna zostać zlokalizowana na terenie obecnego składowiska w
Bardzie .Stacja
powinna być wyposażona w linię sortowniczą, boksy do
tymczasowego gromadzenia surowców wtórnych, opon, pomieszczenie do
magazynowania odpadów niebezpiecznych, odpadów wielkogabarytowych, plac
magazynowy.
3. Dodatkowymi elementami powstającego obiektu powinna być kompostownia oraz
nowa kwatera składowiska.
4. Na terenie gminy odbywać się będzie zbiórka selektywna odpadów.
5. Na terenach wiejskich oraz miejskich z zabudową jednorodzinną preferowane
będzie kompostowanie odpadów ulegających biodegradacji we własnym zakresie.
6. Zebrane selektywnie odpady komunalne (odpady organiczne, surowce wtórne)
poddawane będą w pierwszej kolejności procesowi odzysku.
7. Pozostałe odpady deponowane będą na funkcjonującym składowisku do 2010 roku..
8. Zarówno system zbiórki opakowaniowych surowców wtórnych jak i system odbioru
odpadów niebezpiecznych od mieszkańców będzie uzupełnieniem systemów
postępowania z odpadami opakowaniowymi i niebezpiecznymi wynikających z:
- Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz.U. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.).
- Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej (Dz.U. Nr 63 poz. 639 z późn. zm.).
61
Tabela 9 Zakładana masa pozyskanych odpadów opakowaniowych na obszarze Gminy Nekla
(Mg/rok)
Rok
Wyszczególnienie
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Tworzywa
sztuczne
11
13
15
17
19
21
23
25
27
29
31
Papier i tektura
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Szkło
9
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Opakowania
stalowe
Opakowania
aluminiowe
Razem
0,25
0,38 0,51 0,64
0,67
0,69
0,71
0,74
0,77
0,80
0,83
0,20
0,24 0,29 0,34
0,35
0,36
0,37
0,38
0,40
0,41
0,43
20.45 30.62 34.8 38.99 43.02 47.05 51.08 55.12 59.17 63.21 67.26
.
6.4. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów
Zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów jest priorytetem w polityce
odpadowej. Dotyczy ono wszystkich uczestników życia produktu, tj. projektantów,
producentów, dystrybutorów, a także konsumentów, a z chwilą, gdy produkt staje się
odpadem komunalnym, także władz lokalnych odpowiedzialnych za gospodarkę odpadami
komunalnymi.
Dla zapobiegania i zmniejszania ilości powstających odpadów powinny być prowadzone
m.in. następujące działania:
1.Edukacyjno – informacyjne, polegające na kreowaniu zachowań konsumentów w
kierunku:
• zakupu produktów o minimalnej ilości opakowań (niezbędnych),
• zakupu produktów wykonanych z materiałów z recyklingu,
• oddziaływanie na pracowników w kierunku redukcji zużywanych materiałów (np.
papieru w biurach, wprowadzanie wewnętrznych sieci informatycznych, poczty
elektronicznej)
• ograniczania zakupu produktów jednorazowego użytku,
• popularyzacji stosowania materiałów wysokiej trwałości.
2.Organizacyjne, np.:
• wprowadzanie selektywnej zbiórki papieru w biurach i szkołach,
62
• recykling opakowań toneru z drukarek i kopiarek,
• zbieranie selektywne odpadów na budowach,
• kompostowanie
przydomowe
frakcji
odpadów
komunalnych
ulegających
biodegradacji na obszarach z zabudową jednorodzinną.
6.5. Zbiórka i transport odpadów
6.5.1. Zalecane do stosowania metody zbiórki odpadów
Gromadzenie odpadów w miejscu powstawania stanowi pierwsze ogniwo systemu ich
usuwania i unieszkodliwiania. Usuwanie odpadów z mieszkań oraz sposób ich
przechowywania na terenie nieruchomości mają znaczący wpływ na czystość i stan sanitarny
w osiedlach, a tym samym na poziom bytowania mieszkańców. Gromadzenie odpadów
powinno stanowić etap krótkotrwały i przejściowy.
Odpady gromadzi się w różnego rodzaju i wielkości zbiornikach przenośnych, przetaczanych
lub przesypowych oraz w workach foliowych. Stosowanie zbiorników stałych ze względów
sanitarnych oraz technicznych jest niedopuszczalne.
Zbiórka selektywna odpadów
odbywać się powinna jednym z niżej podanych systemów:
I. Zbiórka selektywna "u źródła":
Jest to najskuteczniejsza, a zarazem najtrudniejsza forma selektywnej zbiórki odpadów
tj. indywidualna zbiórka na każdej posesji. Zaletą tej formy jest otrzymanie czystych,
jednorodnych odpadów, natomiast wadą - duża liczba zbiorników lub worków foliowych i
rozbudowany system transportu. Selekcja "u źródła" jest formą elastyczną, umożliwiającą
stopniowe dochodzenie do coraz bardziej precyzyjnego selekcjonowania. W ramach
podanego systemu stosować można system dwupojemnikowy, trójpojemnikowy i
wielopojemnikowy lub dwuworkowy, trójworkowy i wieloworkowy.
II. Kontenery ustawione w sąsiedztwie (centra zbiórki)
Jest to najprostszy system polegający na ustawieniu w wybranych newralgicznych
punktach miasta, osiedla, wsi specjalnych zbiorników odpowiednio oznakowanych na
selektywną zbiórkę odpadów użytkowych. System ten jest szczególnie przydatny w miastach
do obsługi budownictwa wielorodzinnego, przy dużych obiektach handlowych, ale również i
63
na terenach wiejskich. Przyjmuje się, że każdy punkt tego systemu powinien obsługiwać 100
mieszkańców.
Do głównych zadań technicznych i technologicznych związanych z organizacją centrów
zbiórki należy dobór pojemników. Należy tu uwzględnić następujące cechy:
- pojemność uzależnioną od miejsca ustawienia, spodziewanych ilości odpadów, oraz
częstotliwości opróżniania;
- łatwość obsługi i dostosowania do używanych środków transportu;
- odpowiednie rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe, dostosowane do rodzaju
zbieranych surowców
- pojemniki do zbiórki surowców wtórnych powinny być ustawione razem z
kontenerem na odpady komunalne
Pojemniki proponowane do zbiórki danego surowca powinny mieć ustalony kolor.
Istotne znaczenie ma zaopatrzenie ich w czytelne napisy, zawierające informację, jakie
odpady należy wrzucać do danego pojemnika, a jakich nie.
III. Zbiorcze punkty selektywnego gromadzenia (centra recyklingu) – Gminny Punkt Zbiórki
Odpadów
Są to miejsca ogrodzone, strzeżone, wyposażone w szereg kontenerów oraz
pojemników i obsługujące znaczny teren. Do punktów tych mieszkańcy mogą przynosić dowozić bezpłatnie, różnego rodzaju odpady z gospodarstw domowych. Takie punkty są
ważnymi centrami odzysku surowców wtórnych, umożliwiające odbiór znacznie większej
gamy surowców niż system "kontener w sąsiedztwie". Oprócz podstawowych odpadów
użytkowych (makulatura, szkło, tworzywa) odbierane są tam:
• odpady niebezpieczne,
• odpady wielkogabarytowe,
• odpady budowlane,
• odpady z ogrodów i terenów zielonych,
• zużyte opony.
W Gminie Nekla planuje się iż punkt taki będzie zlokalizowany w centrum miasta, w miejscu
gdzie obecnie skupuje się makulaturę metal i inne.
Szczególnie istotne z punktu widzenia celu, jest właściwe zbieranie odpadów ulegających
biodegradacji.
64
Aby umożliwić
selektywną
zbiórkę
odpadów
ulegających
biodegradacji,
już
w
gospodarstwach domowych mieszkańcy muszą zbierać na bieżąco odpady organiczne
oddzielnie, w osobnym pojemniku.
Stosowane mogą być następujące metody zbiórki odpadów ulegających biodegradacji:
I. Zbiórka selektywna odpadów komunalnych ulegających biodegradacji:
1. Bezpośrednio z domostw (zbiórka przy „krawężniku”).
2. Z
zastosowaniem
pojemników
ustawionych
w
bezpośrednim
sąsiedztwie
gospodarstw domowych (centra zbiórki).
3. Poprzez bezpośrednią dostawę odpadów do obiektów odzysku (centra recyklingu)
II. Zbiórka zmieszanych odpadów komunalnych systemem dwupojemnikowym
Odpady ulegające biodegradacji zbierane razem z odpadami mineralnymi w jednym
pojemniku. W drugim pojemniku zbierane są wszystkie suche surowce wtórne
Metoda I zbiórki gwarantuje uzyskanie surowca o większej czystości, co ma szczególne
znaczenie w przypadku stosowania kompostowania jako metody zagospodarowania odpadów
ulegających biodegradacji. Pozyskany w ten sposób kompost może mieć szerokie
zastosowanie, również do nawożenia upraw.
Metoda II zbiórki daje surowiec częściowo zanieczyszczony. Może być on przerabiany m.in.
w procesie fermentacji metanowej odpadów lub w pryzmach energetycznych. W przypadku
skierowania pozyskanego tą metodą surowca do kompostowni uzyskuje się produkt gorszej
jakości, mogący zawierać np. kawałki szkła, mający ograniczone zastosowanie, np. do
rekultywacji terenów zanieczyszczonych.
Przy zbiórce odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych
zaleca się stosowanie następujących systemów organizacyjnych:
I etap:
1. Zbiórka przez apteki i szkoły (w razie potrzeby sklepy). Władze gminne zawierają
umowy z tymi placówkami w zakresie przyjmowania i przechowywania odpadów
niebezpiecznych, zbieranych do specjalistycznych pojemników zakupionych i
przekazanych w użytkowanie ww. podmiotom. Specjalny pojazd bezpłatnie zabiera
z tych placówek odpady niebezpieczne (np. przez Mobilny Punkt Zbiórki Odpadów
Niebezpiecznych).
65
2. Gminny Punkt Zbiórki Odpadów (GPZO) przyjmujący bezpłatnie odpady
niebezpieczne (w tym źródła światła, zużyte opakowania po toksycznych środkach
ochrony roślin, przepracowany olej, baterie) od mieszkańców oraz odpłatnie od
małych i średnich przedsiębiorstw. Ilość GPZO na terenie gminy zależy od
inicjatywy lokalnego samorządu.
3. Regularny odbiór odpadów przez specjalny pojazd (Mobilny Punkt Zbiórki
Odpadów Niebezpiecznych). Do tego celu stosowany będzie samochód ze
specjalistyczną naczepą z pojemnikami, objeżdżający w określone dni wyznaczony
obszar (średnio raz w roku). Docelowo, pojazd obsługiwać będzie obszar całego
powiatu w tym gminę Nekla. Pojazd powinien będzie wynajmowany i finansowany
przez gminę.
Podstawową metodą pozyskiwania odpadów tekstylnych jest zbiórka do specjalnych
pojemników. Prowadzona jest ona z reguły odrębnie od systemów selektywnej zbiórki
odpadów organizowanych przez gminy lub przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej.
Kolejnym źródłem pozyskania odpadów odzieżowych jest skup pozostałości ze sklepów z
używaną odzieżą. Konieczne jest uzyskanie przez właściciela pojemników zezwolenia na
zbiórkę tego odpadu.
6.5.2. Strategie i instrumenty służące promowaniu zbiórki selektywnej
W celu zachęcenia mieszkańców do zbiórki selektywnej i zwiększenia jej efektywności
wykorzystywane będą następujące działania:
1. Obowiązki określone prawem wynikające z obowiązku nałożonego na gminę przez
zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 62. poz. 628 z późn.
zm.) oraz ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w
gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622 z późn. zm.).
2. Wykorzystywanie przepisów lokalnych. Prawo lokalne obligujące gospodarstwa
domowe i innych wytwórców odpadów może być wykorzystane do efektywnego
wprowadzania selektywnej zbiórki, poprzez zalecania dotyczące sposobu zbiórki,
typów pojemników oraz częstotliwości ich wystawiania do zbiórki (zgodnie z
ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).
3. Instrumenty finansowe, np. gospodarstwa odzyskujące część odpadów oszczędzają
na wydatkach związanych ze zbiórką odpadów niesegregowanych (mniejszy
pojemnik lub rzadszy odbiór). Inną zachętą finansową może być obniżenie opłaty za
66
usuwanie odpadów dla gospodarstw prowadzących kompostowanie odpadów we
własnym zakresie.
4. Edukacja społeczna. Prowadzenie kampanii edukacyjno – informacyjnych stanowi
zasadniczą część wdrażania strategii i planów gospodarki odpadami. Jej celem jest
zachęcanie „producentów” odpadów do ograniczania ilości wytwarzanych odpadów,
a następnie do ich segregacji „u źródła”.
6.5.3. Plan działań, zadania inwestycyjne z zakresu zbiórki odpadów
Zbiórka surowców wtórnych
W celu osiągnięcia założonych poziomów odzysku surowców wtórnych, w tym
odpadów opakowaniowych zakłada się:
1. Obszary budownictwa wielorodzinnego, obiekty handlowe, centralne miejsca) –
rozstawienie odpowiednich kontenerów takiej ilości, aby docelowo jeden zestaw
przypadał na 100 mieszkańców gminy. Wylicza się, że należy zapewnić 60
zestawów po 3 pojemniki do zbiórki makulatury, szkła, tworzyw sztucznych ,
Obecnie na terenie gminy rozstawionych jest 28 zestawów pojemników do zbiórki
selektywnej odpadów. Powinno zostać zakupione jeszcze 32 zestawów pojemników.
Łączny koszt w/w pojemników wyniesie ok. 50 tys. zł. Najmniej jest pojemników
do zbiórki makulatury.
2. Zabudowa jednorodzinna - selektywna zbiórka odpadów oparta na workach
foliowych. Przewiduje się, że zestaw składał się będzie z 3 rodzajów worków: na
makulaturę, tworzywa sztuczne i szkło. Odbiór worków z posesji odbywał się
będzie 1 raz w miesiącu. Worki te będą przekazywane wymiennie i bezpłatnie
mieszkańcom. Odbiorem zapełnionych worków może zajmować się firma
prowadząca odzysk danego odpadu lub inna firma prowadząca zbiór odpadów
komunalnych. Aktualnie, średnia cena worka z nadrukiem wynosi ok. 0,50 zł/szt.
Rekompensatą za zbiórkę selektywną odpadów może być niższy koszt usuwania
odpadów komunalnych (rzadszy odbiór lub mniejszy pojemnik).
3. Zaplanowana ilość centrów zbiórki ściśle uwzględnia ilość mieszkańców, jest to
podyktowane
opłacalnością
opróżniania
pojemników.
Zwiększenie
ilości
pojemników w danej gminie pozostaje w decyzji miejscowego samorządu.
67
4. Zakłada się, że odbiór posegregowanych surowców wtórnych zebranych w worki
prowadzona będzie przez miejscowe przedsiębiorstwa komunalne, które zebrane
worki przywiozą do SPO w Bardzie, (stąd firma prowadząca odzysk zabiorą je).
5. Zgodnie z planem wojewódzkim zakłada się powstanie Stacji Przeładunkowej
Odpadów, lokalizację SPO proponuje się na terenie składowiska w Bardzie.
Pozyskane w wyniku sortowania odpadów komunalnych surowce wtórne będą
odsprzedawane firmom prowadzącym ich odzysk.
6. Zbiórka przez apteki i szkoły (w razie potrzeby sklepy). Władze gminne zawierają
umowy z tymi placówkami w zakresie przyjmowania i przechowywania odpadów
niebezpiecznych, zbieranych do specjalistycznych pojemników zakupionych i
przekazanych w użytkowanie ww. podmiotom. Specjalny pojazd bezpłatnie zabiera
z tych placówek odpady niebezpieczne (np. przez Mobilny Punkt Zbiórki Odpadów
Niebezpiecznych).
7. Gminny Punkt Zbiórki Odpadów (GPZO) przyjmujący bezpłatnie odpady
niebezpieczne (w tym źródła światła, zużyte opakowania po toksycznych środkach
ochrony roślin, przepracowany olej, baterie) od mieszkańców oraz odpłatnie od
małych i średnich przedsiębiorstw. Zakłada się, że w gminie
Nekla zostanie
zorganizowany, co najmniej jeden taki punkt.
8. Regularny odbiór odpadów przez specjalny pojazd (Mobilny Punkt Zbiórki Odpadów
Niebezpiecznych). Do tego celu stosowany będzie samochód ze specjalistyczną
naczepą z pojemnikami, objeżdżający w określone dni wyznaczony obszar (średnio
raz w roku). Docelowo, pojazd obsługiwać będzie obszar całego powiatu w tym
gminy Nekla Pojazd powinien być wynajmowany i finansowany przez
porozumienie ponadgminne lub osobno przez każdą gminę.
9. Zbiórka odpadów niebezpiecznych prowadzona może być też w Stacji
Przeładunkowej Odpadów.
Strategie i instrumenty służące promowaniu zbiórki selektywnej
W celu zachęcenia mieszkańców do zbiórki selektywnej i zwiększenia jej efektywności
wykorzystywane będą następujące działania:
1. Obowiązki określone prawem wynikające z obowiązku nałożonego na gminę przez
zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 62. poz. 628 z późn.
68
zm.) oraz ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w
gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622 z późn. zm.).
2. Wykorzystywanie przepisów lokalnych. Prawo lokalne obligujące gospodarstwa
domowe i innych wytwórców odpadów może być wykorzystane do efektywnego
wprowadzania selektywnej zbiórki, poprzez zalecania dotyczące sposobu zbiórki,
typów pojemników oraz częstotliwości ich wystawiania do zbiórki (zgodnie z
ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).
3. Instrumenty finansowe, np. gospodarstwa odzyskujące część odpadów oszczędzają
na wydatkach związanych ze zbiórką odpadów niesegregowanych (mniejszy
pojemnik lub rzadszy odbiór). Inną zachętą finansową może być obniżenie opłaty za
usuwanie odpadów dla gospodarstw prowadzących kompostowanie odpadów we
własnym zakresie.
4. Edukacja społeczna. Prowadzenie kampanii edukacyjno – informacyjnych stanowi
zasadniczą część wdrażania strategii i planów gospodarki odpadami. Jej celem jest
zachęcanie „producentów” odpadów do ograniczania ilości wytwarzanych odpadów,
a następnie do ich segregacji „u źródła”.
6.5.4. Rekultywacja składowisk
Zamykane składowiska powinny być rekultywowane. Składowisko w Starczanowie
będzie rekultywowane po całkowitym zamknięciu tj. w 2010 roku
Monitoring składowisk
Zgodnie z Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu
oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów z dnia 9 grudnia 2002 r. (Dz.
U. 02.220.1858), monitoring składowiska obejmuje:
1.fazę przedeksploatacyjną - okres do dnia uzyskania pozwolenia na użytkowanie
składowiska odpadów;
2.fazę eksploatacji - okres od dnia uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska
odpadów do dnia uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów;
3.fazę poeksploatacyjną - okres 30 lat, licząc od dnia uzyskania decyzji o zamknięciu
składowiska odpadów.
69
Poniżej wymieniono podstawowe zasady monitoringu (wybrane elementy).
Monitoring w fazie przedeksploatacyjnej ma na celu ocenę stanu wyjściowego (ustalenie tła)
i polega na:
1. określeniu średnich danych meteorologicznych właściwych dla lokalizacji
składowiska odpadów, wynikających z krajowej sieci meteorologicznej;
2. kontroli poprawności wykonania elementów składowiska odpadów służących do
prowadzenia monitoringu, w szczególności poprawności wykonania otworów
obserwacyjnych dla wód podziemnych oraz ustabilizowania reperów geodezyjnych;
3. pomiarze i ocenie zgodności z przewidywanym w projekcie budowy składowiska
odpadów poziomem wód podziemnych w wykonanych otworach obserwacyjnych;
4. wyznaczeniu w instrukcji eksploatacji składowiska odpadów miejsc poboru prób
oraz substancji do dalszych badań monitoringowych dla gazu składowiskowego, o
ile będzie on występował na składowisku odpadów, zgodnie z przewidzianym
rodzajem składowanych odpadów;
5. wyznaczeniu w instrukcji eksploatacji składowiska odpadów miejsc poboru prób
oraz parametrów wskaźnikowych do dalszych badań monitoringowych osobno dla
wód powierzchniowych, odciekowych i podziemnych, zgodnie z przewidzianym
rodzajem składowanych odpadów, z uwzględnieniem stwierdzonego przed
rozpoczęciem eksploatacji składowiska odpadów składu wód powierzchniowych i
podziemnych; dla wód podziemnych ustala się parametry wskaźnikowe jak dla wód
odciekowych;
6. ustaleniu tła geochemicznego wód powierzchniowych i wód podziemnych w
miejscach, które według zatwierdzonej instrukcji eksploatacji składowiska odpadów
są wskazane do monitoringu w dalszych fazach.
Dla gazu składowiskowego wymagany jest monitoring następujących substancji:
• metan (CH4);
• dwutlenek węgla (CO2);
• tlen (O2).
Spośród parametrów dla wód powierzchniowych i odciekowych dla składowisk odpadów
niebezpiecznych oraz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne wymagany jest
monitoring następujących parametrów wskaźnikowych:
• odczyn (pH);
• przewodność elektrolityczna właściwa.
70
Dla składowisk przyjmujących odpady komunalne wymagany jest dodatkowo monitoring
następujących parametrów wskaźnikowych, czyli takiego jakie jest w Starczanowie:
• ogólny węgiel organiczny (OWO);
• zawartość poszczególnych metali ciężkich (Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg);
• suma wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA).
Dodatkowe parametry wskaźnikowe dla wód powierzchniowych i odciekowych mogą
zostać wybrane wyłącznie z listy określonej w przepisach dotyczących klasyfikacji wód
(wartości wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych); parametry te
powinny być ustalane zgodnie z przewidzianym rodzajem składowanych odpadów.
Badania powyższych parametrów wskaźnikowych i substancji prowadzą laboratoria
badawcze posiadające wdrożony system jakości w rozumieniu przepisów o normalizacji.
Monitoring w fazie eksploatacji polega na:
1. badaniu wielkości opadu atmosferycznego z pomiarów prowadzonych na terenie
składowiska odpadów lub poza nim, o ile w trakcie oceny stanu wyjściowego
wskazano stację meteorologiczną reprezentatywną dla lokalizacji składowiska
odpadów;
2. badaniu substancji i parametrów wskaźnikowych, ustalonych zgodnie z § 3 ust. 1
pkt 4 i 5, w wodach powierzchniowych, odciekowych, podziemnych i gazie
składowiskowym;
3. pomiarze poziomu wód podziemnych w otworach obserwacyjnych;
4. kontroli struktury i składu masy składowiska odpadów pod kątem zgodności z
pozwoleniem na budowę składowiska odpadów oraz instrukcją eksploatacji
składowiska odpadów; obowiązek ten nie dotyczy składowisk przyjmujących
wyłącznie odpady jednego rodzaju wymienione w katalogu odpadów w podgrupie
01 01 Odpady z wydobywania kopalin oraz rodzaju odpadów 01 03 81 Odpady z
flotacyjnego wzbogacania rud metali nieżelaznych inne niż wymienione w 01 03 80;
5. kontroli osiadania powierzchni składowiska odpadów w oparciu o ustalone repery.
Monitoring w fazie poeksploatacyjnej polega na:
1. badaniu wielkości opadu atmosferycznego z pomiarów prowadzonych na terenie
składowiska odpadów lub poza nim, o ile w trakcie oceny stanu wyjściowego lub
procedury zamknięcia składowiska odpadów wskazano stację meteorologiczną
reprezentatywną dla lokalizacji składowiska odpadów;
71
2. pomiarze poziomu wód podziemnych;
3. kontroli osiadania powierzchni składowiska odpadów w oparciu o ustalone repery;
4. badaniu parametrów wskaźnikowych, ustalonych zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 4 i 5, w
wodach powierzchniowych, odciekowych, podziemnych i gazie składowiskowym.
Badanie wielkości opadu atmosferycznego odbywa się raz dziennie w fazie eksploatacji
i fazie poeksploatacyjnej.
Zakres parametrów wskaźnikowych oraz minimalną częstotliwość badań wód
powierzchniowych,
poszczególnych
odciekowych,
fazach
podziemnych
eksploatacji
składowiska
oraz
gazu
odpadów
składowiskowego
określa
załącznik
w
do
rozporządzenia, z zastrzeżeniem:
Jeżeli z wyników monitoringu prowadzonego przez okres 5 lat od zamknięcia
składowiska odpadów wynika, że składowisko nie oddziałuje na środowisko, właściwy organ
może zmniejszyć częstotliwość badań poszczególnych parametrów wskaźnikowych, nie
rzadziej jednak niż raz na 2 lata, a dla przewodności elektrolitycznej właściwej nie rzadziej
niż raz na rok.
Pomiar wielkości przepływu i składu płynących wód powierzchniowych, o ile
występują one w bezpośrednim otoczeniu składowiska opadów, odbywa się w nie mniej niż
dwóch punktach: jeden w górnym biegu każdego cieku, powyżej składowiska odpadów, drugi
w dolnym biegu, poniżej składowiska odpadów.
Pomiar objętości i składu wód odciekowych odbywa się w każdym miejscu ich
gromadzenia, przed ich oczyszczeniem.
Jeżeli składowisko odpadów wyposażone jest w instalację oczyszczającą wody
odciekowe, w każdym miejscu odprowadzania oczyszczonych wód odciekowych ze
składowiska odpadów dokonuje się pomiaru składu wód odciekowych oczyszczonych w celu
kontroli skuteczności procesu oczyszczania.
Pomiar emisji gazu składowiskowego odbywa się w reprezentatywnych częściach
składowiska odpadów, ustalonych w instrukcji eksploatacji składowiska odpadów, w
miejscach jego gromadzenia, przed wlotem do instalacji oczyszczania i wykorzystania lub
unieszkodliwiania gazu składowiskowego.
72
Ilość, głębokość oraz sposób budowy otworów do poboru prób oraz badań składu wód
podziemnych określa szczegółowo pozwolenie na budowę składowiska odpadów; ilość
otworów nie może być jednak mniejsza niż 3 otwory dla każdego z poziomów wodonośnych,
z czego jeden powinien znajdować się na dopływie wód podziemnych, dwa pozostałe - na
przewidywanym odpływie wód podziemnych.
Jeżeli pod składowiskiem odpadów występuje więcej niż jeden poziom wodonośny, w
tym użytkowe poziomy wodonośne, konieczny jest monitoring poziomów wodonośnych do
pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego włącznie.
Przynajmniej raz w roku w fazie eksploatacji i w fazie poeksploatacyjnej powinien być
badany przebieg osiadania powierzchni składowiska odpadów.
Ocenie podlega przebieg osiadania powierzchni składowiska odpadów wyznaczany
metodami geodezyjnymi, z wykorzystaniem ustalonych reperów, oraz stateczność zboczy
określana metodami geotechnicznymi.
Przynajmniej raz w roku, w fazie eksploatacji, powinno być prowadzone badanie
struktury i składu masy składowanych odpadów; celem badania powinno być określenie
powierzchni i objętości zajmowanej przez odpady oraz struktury składowanych odpadów.
Jeżeli zarządzający składowiskiem odpadów wystąpi do właściwego organu o
rozszerzenie listy odpadów dopuszczonych do składowania na składowisku odpadów, przed
zatwierdzeniem instrukcji eksploatacji konieczne jest ponowne wykonanie oceny stanu
wyjściowego z wyznaczeniem parametrów wskaźnikowych oraz, o ile którykolwiek z
parametrów nie był dotychczas badany, wykonanie analizy próbek z uwzględnieniem
występowania nowych parametrów wskaźnikowych.
W składowiskach odpadów, które nie mają otworów do poboru prób, wykonuje się takie
otwory w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia.
Załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. (poz. 1858)
Zakres
parametrów
powierzchniowych,
wskaźnikowych
odciekowych,
oraz
minimalna
podziemnych
oraz
częstotliwość
gazu
badań
składowiskowego
wód
w
poszczególnych fazach eksploatacji składowiska odpadów
73
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
Mierzony
Faza
parametr
przedeksploatacyjna
Wielkość
przepływu
wód
jednorazowo
powierzchniowych
Skład
wód
jednorazowo
powierzchniowych
Objętość
wód
brak
odciekowych
Skład
wód
brak
odciekowych
Poziom
wód
jednorazowo
podziemnych
Skład
wód
jednorazowo
podziemnych
Emisja
gazu
brak
składowiskowego
Skład
gazu
brak
składowiskowego
Faza eksploatacji
Faza
poeksploatacyjna
co 3 miesiące
co 6 miesięcy
co 3 miesiące
co 6 miesięcy
co 1 miesiąc
co 6 miesięcy
co 3 miesiące
co 6 miesięcy
co 3 miesiące
co 6 miesięcy
co 3 miesiące
co 6 miesięcy
co 1 miesiąc
co 6 miesięcy
co 1 miesiąc
co 6 miesięcy
Biorąc pod uwagę niezbędny zakres monitoringu, jego koszt roczny wynosi:
•
Składowisko w eksploatacji – 12 400 zł/rok
•
Składowisko w fazie poeksploatacyjnej – 4 200 zł/rok
Poniżej wyliczono średni roczny koszt monitoringu składowiska do eksploatacji,
przeznaczonych do rekultywacji.
Tabela 10 Szacunkowy koszt monitoringu składowisk (tys. zł)
Gmina
Lokalizacja
składowiska
Nekla
Starczanowo
Rok
Koszt
zakończenia monitoringu
monitoringu
w zł.
2040
1 366 000
6.5.5. Plan działań w gospodarce osadami ściekowymi
Zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami, preferowanym kierunkiem
postępowania z osadami ściekowymi będzie ich kompostowanie. Będzie ono pożądane w
oczyszczalniach
posiadających
powiązania
z
zakładami
kompostowania
odpadów
74
komunalnych i z zakładami posiadającymi znaczne ilości odpadów organicznych (np. kora,
trociny).
Kolejnym preferowanym kierunkiem jest wykorzystanie osadów do celów nawozowych.
Warunkiem wykorzystania osadów ściekowych do kompostowania oraz ich wykorzystania w
rolnictwie będzie ich odpowiedni skład (chemiczny i zawartość patogenów).
Deponowanie osadów na składowiskach odpadów nie jest kierunkiem zalecanym, lecz
możliwym do wykorzystania.
Dla gminy Nekla przewiduje się następujący sposób postępowania z wytworzonymi osadami.
Przewiduje się zagospodarowania osadów ściekowych poprzez składowanie w SPO Bardzie ,
która jest w planach Wojewódzkiego i Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami
75
7. ZAŁOŻENIA
ODPADAMI
TECHNICZNO - EKONOMICZNE
SYSTEMU
GOSPODARKI
7.1. Ogólne założenia systemu gospodarki odpadami
Racjonalna gospodarka odpadami wymaga zorganizowania odpowiedniego systemu.
System ten związany z gromadzeniem, odbiorem i transportem, zagospodarowywaniem i
przetwarzaniem
oraz
unieszkodliwianiem
odpadów
działa
na
czterech
głównych
płaszczyznach:
1. kompetencyjnej – określającej zadania, obowiązki i prawa poszczególnych uczestników
systemu (jednostki samorządowej, wytwórców odpadów – mieszkańców i podmiotów
gospodarczych działających na danym terenie gminy, podmiotów świadczących usługi
w ramach systemu oraz organów kontrolnych),
2. systemowej – określającej metody i zasady prowadzenia gospodarki odpadami na
danym terenie
3. logistyczno-technicznej – określającej rodzaje stosowanych środków technicznych
niezbędnych do realizacji wymienionych działań,
4. ekonomicznej – określającej koszty stworzenia oraz prawidłowego funkcjonowania
systemu gospodarki odpadami.
Działania składające się na całość systemu są ze sobą ściśle powiązane i wynikają
jedne z drugich. Przyjęcie danego rozwiązania systemowego będzie prowadziło do ściśle
określonych rozwiązań dotyczących gromadzenia. Te z kolei będą rzutowały na konieczność
wyboru takich a nie innych sposobów odbioru, transportu, przetwarzania i unieszkodliwiania
odpadów.
W związku z istniejącym podziałem kompetencyjnym w zakresie gospodarki
odpadami na poszczególne jednostki systemu spadają określone obowiązki (zadania), które
tylko one mogą realizować. Konieczne jest zatem w przyjętym systemie właściwy podział
obowiązków i zadań. Wynika to z konieczności (możliwości) ich późniejszej realizacji przy
jednoczesnym ponoszeniu odpowiedzialności za nie.
W chwili obecnej wszelkie działania związane z gospodarką odpadami powinny być
podporządkowane nowym regulacjom prawnym z tej dziedziny. Powinny one w swych
założeniach za podstawę przyjmować prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów (art. 10
76
Ustawy o odpadach). Jest to warunek wyjściowy a zarazem nadrzędny nad innymi
rozwiązaniami w gospodarce odpadami.
Takie potraktowanie zasad gospodarki odpadami skutkuje powstaniem kilku strumieni
(frakcji) odpadów – odpady zmieszane, surowce wtórne, odpady niebezpieczne, bioodpady
itd. wymagających odrębnego dalszego postępowania z nimi. Efektem tych działań jest
uzyskanie z części odpadów materiałów o cechach użytkowych, z których
w dalszych
procesach powstają nowe produkty.
Funkcjonowanie gospodarki odpadami zgodnie z wymienionymi powyżej zasadami
winno prowadzić do realizacji podstawowego celu, jakim jest ochrona środowiska i
zmniejszenie negatywnego oddziaływania odpadów na życie i zdrowie człowieka oraz na
środowisko.
Prowadząc gospodarkę odpadami należy także brać pod uwagę stronę ekonomiczną tych
działań. Powinny one być dostosowane do możliwości technicznych i finansowych danej
jednostki samorządowej. Już na wstępie trzeba podkreślić, że są to działania kosztowne,
wielokrotnie nie pokrywające poniesionych nakładów. Z tego też względu najbardziej
wskazanym rozwiązaniem jest prowadzenie gospodarki odpadami w ramach porozumień
kilku jednostek samorządowych. Pozwala to na obniżenie kosztów przy jednoczesnym
zapewnieniu pełnego standardu wykonywanych działań. Zaleca się w przypadkach gdy
system gospodarki odpadami tworzony jest od podstaw lub wymaga gruntownej
reorganizacji, realizowanie kolejnych zadań w sposób etapowy.
W oparciu o powyższe kryteria przedstawiono poniżej uwarunkowania, jakie mają
wpływ na stworzenie systemu gospodarki odpadami na terenie Gminy Nekla.
7.2. Uwarunkowania kompetencyjne
7.2.1. Obowiązujące ustawodawstwo
Kompetencje
poszczególnych
uczestników
systemu
gospodarki
odpadami
w pierwszej kolejności wynikają z obowiązujących w naszym kraju aktów prawnych.
7.2.1.1. Gmina
Gmina jako jednostka najniższego szczebla wypełnia zdecydowanie największą część
zadań związanych z gospodarką odpadami na danym obszarze. Zadania te określone są w
następujących aktach prawnych:
77
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. „o samorządzie gminnym”. Określa ona rolę oraz
obowiązki samorządu gminnego w zakresie zagadnień związanych między innymi
z ochroną środowiska oraz utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy.
Działania w tym zakresie Ustawa zalicza do zadań własnych gminy.
Zgodnie z art. 2 ust 1 ustawy gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i
na własną odpowiedzialność. Do zakresu działania gminy należą „wszystkie sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów
(art. 6 ust. 1)”. Z przepisów art. 7 ust. 1 wynika, że zadania własne gminy obejmują w
szczególności sprawy:
1. „ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska
i
przyrody oraz gospodarki wodnej;
2. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków
komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk
i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzeni
w energię elektryczną i
cieplną oraz gaz.”
W celu realizacji tych zadań, na podstawie upoważnień ustawowych, gminie
przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązującego na terenie
gminy (art. 40 ust.1). Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwa ł (art.
41 ust.1).
• Ustawa z dnia 13 września 1996 r. „o utrzymaniu czystości i porządku w gminach”
Określa ona zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące
utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom
świadczącym usługi w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy. Stanowi też
podstawę do podejmowania przez Rady Gmin uchwał, a poprzez wójtów odpowiednich
decyzji administracyjnych w tym zakresie, stymulujących właściwe funkcjonowanie tej
sfery działalności komunalnej.
Zadania związane z utrzymaniem czystości i porządku w gminach należą do
obowiązkowych zadań własnych gminy (art. 3 ust. 1). Zgodnie z art. 3 ust. 2 gminy
mają obowiązek zapewnienia czystości i porządku na swoim terenie oraz tworzenia
niezbędnych warunków do ich utrzymania, a w szczególności:
„zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi
gminami:
a) instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych,
78
b) organizują selektywną zbiórkę, segregację oraz magazynowanie odpadów
komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz
współdziałają z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w zakresie
gospodarowania tego rodzaju odpadami.”
Rada gminy ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości
i porządku na terenie gminy dotyczące (art. 4):
„1. wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości
obejmujących:
a) prowadzenie we własnym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,
b) rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie
nieruchomości, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczenia oraz
utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
c) częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości
ciekłych z terenu nieruchomości oraz terenów przeznaczonych do użytku
publicznego.”
Zgodnie z zapisem art. 6a ust. 1 „Rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie
akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym,
przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa w
art. 5 ust. 1.” Przejmując obowiązki rada gminy ustala wysokość opłat za świadczone usługi
(art. 6a ust. 2), których ściągalność może być egzekwowana w trybie przepisów o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 6b).
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje gminie również prawo
wydawania wymaganych prawem zezwoleń (art. 7 ust. 1 i 6), egzekwowania przestrzegania
warunków zezwolenia oraz cofnięcia zezwolenia w przypadku naruszenia ustalonych zasad
(art. 9 ust. 2).
Przepisy cytowanej ustawy dają gminom narzędzia do realizacji zadań w zakresie gospodarki
odpadami komunalnymi powstającymi na ich terenie. Przekazane ustawą uprawnienia, przy
prawidłowym i systematycznym stosowaniu, umożliwiają skuteczne stymulowanie działań
zmierzających do realizacji postawionych celów.
Uprawnienia posiadane przez gminy oraz narzędzia prawne do ich egzekwowania
winny znaleźć swe miejsce w organizacji systemu gospodarki odpadami.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r o odpadach. Nakłada na gminę zadania związane z
organizacją systemu gospodarki odpadami a także z jej nadzorem.
79
Burmistrz gminy odpowiedzialny jest za opracowanie gminnego planu gospodarki
odpadami (art. 14 pkt 5), który jest integralną częścią gminnego programu ochrony
środowiska (art. 14 pkt. 6).
Ponadto gmina jest organem opiniującym wydawanie m. in. decyzji zatwierdzających
programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi (art. 19, ust. 5), zezwolenia na prowadzenie
działalności w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów (art. 26, ust. 6), zezwolenie na
prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów (art.. 28, ust. 2).
Gmina może także wydać posiadaczowi odpadów nakaz w trybie decyzji
w
przypadku gdy składuje on odpady w miejscach do tego nie przeznaczonych (art. 34). Należy
dodać, że w rozumieniu ustawy posiadacz odpadów to „wytwórca odpadów, osoba fizyczna,
osoba prawna lub jednostka organizacyjna”.
7.2.1.2. Mieszkaniec
Każdy mieszkaniec powinien pozbywać się wytworzonych przez siebie odpadów
w sposób
właściwy.
Zadaniem właściciela nieruchomości, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o otrzymaniu
porządku i czystości w gminie jest, między innymi wyposażenie nieruchomości
w
urządzenia do zbierania odpadów komunalnych, utrzymania ich w odpowiednim stanie
sanitarnym i technicznym oraz zbieranie odpadów powstających na terenie nieruchomości
zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami określonymi w uchwale rady gminy. Nadzór nad
realizacją tych obowiązków należy do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wykonanie
obowiązków, zgodnie z art. 5 ust. 6, podlega egzekucji administracyjnej.
Zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi zadania usuwania odpadów mieszkaniec powinien
zlecić jednostce posiadającej odpowiednie zezwolenie. Fakt usuwania odpadów komunalnych
z terenu nieruchomości winien być udokumentowany korzystaniem z usług firmy
wywozowej (art. 6 ust. 1). Brak udokumentowania stanowi podstawę do przejęcia obowiązku
usuwania odpadów przez gminę w trybie wykonania zastępczego (art. 6 ust. 3), według
stawek uchwalonych przez radę gminy.
80
7.2.1.3. Podmioty gospodarcze
Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. „o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej”
nakłada na przedsiębiorcę obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu
odpadów opakowaniowych i poużytkowych (art. 3 ust. 1). Obowiązek ten może być
realizowany przez przedsiębiorcę samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku
(art. 4 ust. 1). Wykonanie poszczególnych czynności związanych z odzyskiem i recyklingiem
odpadów opakowaniowych przedsiębiorca lub organizacja odzysku może zlecić osobom
trzecim (art. 4 ust. 3).
Z przepisów cytowanej ustawy wynika, że obowiązek odzysku i recyklingu określonej grupy
odpadów należy do ich producentów działających bezpośrednio lub za pośrednictwem innych
podmiotów. W przypadku opakowań działania te finansowane są przez producentów
produktów w opakowaniach. Należy zatem wydzielić system odzysku odpadów
opakowaniowych, a w szczególności jego finansowanie, z systemu gospodarki pozostałymi
odpadami komunalnymi.
7.3. Uwarunkowania systemowe
Podstawowym zadaniem poprzedzającym racjonalne zagospodarowywanie odpadów
komunalnych jest stworzenie najbardziej korzystnego systemu gospodarki odpadami.
Powinien on obejmować gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie wytwarzanych
na danym obszarze odpadów. W związku z obowiązkiem stosowania zasady selektywnej
zbiórki odpadów strumień winien być rozdzielony na poszczególne podgrupy takie jak:
• odpadów komunalnych z gospodarstw domowych,
• odpadów opakowaniowych i surowców wtórnych,
• odpadów z podmiotów gospodarczych
• komunalnych i przemysłowych odpadów ulegających biodrgradacji
• odpadów wielkogabarytowych i wraków samochodowych
• odpadów z sektora budowlanego
Każdy strumień odpadów wymaga odrębnego traktowania i stosowania odrębnych
technik oraz technologii przetwarzania i unieszkodliwiania. Podstawę indywidualizacji
81
postępowania stanowi system zbiórki odpadów, gwarantujący odrębność ich dopływu do
miejsca przetworzenia lub unieszkodliwienia.
7.3.1 Odpady komunalne
Do zbiórki odpadów komunalnych można stosować różnego rodzaju rozwiązania oraz
typy pojemników. Wybór metody oraz środków powinien w dużej mierze zależeć od:
•
rodzaju zabudowy – jednorodzinna lub wielorodzinna,
•
uwarunkowań logistycznych – możliwości ustawienia danego rodzaju pojemnika
i zapewnienia swobodnego dojazdu do jego opróżniania
•
technicznych – dysponowanie pojazdami do obsługi konkretnych typów pojemników
Wyróżnia się dwa najpowszechniejsze systemy zbiórki:
•
System donoszenia polegający na ustawieniu pojemników o większej pojemności (np.
1100 litrowych) obsługujący większą ilość mieszkańców – polecany w zabudowie
wielorodzinnej.
•
System zbiórki u źródła polegający na posiadaniu przez każde gospodarstwo domowe
własnego pojemnika na odpady – system zalecany dla zabudowy jednorodzinnej.
System ten ułatwia prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów (uzyskanie surowców
wtórnych o dużej czystości) oraz ewidencję odpadów. W systemie tym stosuje się
najczęściej pojemniki o pojemności 110/120 lub 240 litrów. Alternatywnie można
stosować worki plastikowe zależy to głównie od możliwości finansowych. Wprawdzie
nakłady jednostkowe na zakup worków są mniejsze jednak jest to wydatek coroczny –
koszt zakupu pojemników zwraca się po ok. 5 latach.
Zastosowanie jednego z wymienionych wyżej systemów będzie jednak w
ostateczności zależało od możliwości technicznych i logistycznych oraz finansowych danej
jednostki administracyjnej.
82
7.3.2. Surowce wtórne
Zbiórka surowców wtórnych i recykling opakowań ma na celu wyłączenie ich ze
strumienia odpadów trafiających na składowisko. Do najczęściej selekcjonowanych frakcji
surowcowych należą: makulatura, szkło, tworzywa sztuczne i metale. Wynika to głównie
z
możliwości późniejszego ich zagospodarowania i zbytu. Pozyskiwanie surowców wtórnych
może się odbywać na kilka sposobów:
• pozyskiwanie surowców z odpadów zmieszanych – odbywa się to w stacji segregacji.
Głównymi minusami tej metody są: niski stopień pozysku surowca wtórnego o niskim
stopniu czystości oraz istniejące zagrożenie sanitarne dla pracowników pracujących przy
selekcji. Model ten jest również niewskazany ze względu na to, że nie uczy mieszkańców
nawyków ekologicznych. Odpowiedzialność za wytworzone odpady przenoszona jest na
inny podmiot. Metoda ta jest również niezgodna z zaleceniami ustawy z dnia 27 kwietnia
2001 r. „o odpadach”. Metoda segregacji odpadów zmieszanych może być stosowana
w systemie gospodarki odpadami w celu pozyskania odpadów surowcowych do produkcji
paliw alternatywnych.
• pozyskiwanie surowców z selektywnej zbiórki – polega na rozdziale odpadów na
poszczególne frakcje już w miejscu ich powstania. Uzyskane tą drogą surowce cechuje
duża czystość i wymagają one tylko ostatecznego podczyszczenia i ewentualnego
rozdziału w stacji segregacji przed przekazaniem do dalszej przeróbki. Ilość
pozyskiwanych materiałów jest znacząca. W pewnych przypadkach zauważalny jest także
efekt ekonomiczny z ich sprzedaży. Metoda ta przenosi część prac na poszczególnych
mieszkańców a tym samym sprzyja wzrostowi świadomości i zachowań ekologicznych
wśród społeczeństwa. Metoda ta jest polecana przez autorów niniejszego opracowania i
winna być stosowana jako podstawowa metoda pozyskiwania odpadów opakowaniowych
i surowców użytkowych.
7.3.3. Odpady kompostowalne (bioodpady)
Bioodpady (odpady organiczne z gospodarstw domowych, odpady z utrzymania
terenów zielonych oraz z podmiotów gospodarczych) stanowią specyficzny rodzaj surowca
wtórnego. Są one doskonałym materiałem do produkcji energii lub kompostu – naturalnego
nawozu.
83
Najpopularniejszą metodą przerobu bioodpadów jest kompostowanie (rozkład
tlenowy). Podobnie jak w przypadku surowców wtórnych, materiał do tego procesu może być
pozyskiwany z selektywnej zbiórki lub z odpadów zmieszanych. Materiał pozyskany
pierwszą metodą jest znacznie lepszym materiałem wyjściowym a uzyskany z niego kompost
- produkt finalny - pozbawiony jest zanieczyszczeń pogarszających jego jakość.
7.4. Uwarunkowania techniczne
7.4.1. Zbiórka odpadów
Porządkując system gospodarki odpadami należy dążyć do sytuacji aby każdy
wytwórca odpadów (mieszkaniec, podmiot gospodarczy) miał możliwość pozbywania się
odpadów oraz posiadał stosowną umowę.
Do zbiórki odpadów zmieszanych z gospodarstw domowych zastosowanie mają
następujące typy pojemników:
•
pojemniki 110 l (ocynkowane) lub 120/240 l (plastikowe) – preferowane w zabudowie
jednorodzinnej każde gospodarstwo (średnio 4 osobowe) posiada własny pojemnik
•
pojemniki 1100 l, przetaczane (ocynkowane lub plastikowe) – preferowane w
zabudowie wielorodzinnej, zakłada się, że jeden pojemnik 1100 litrowy będzie służył do
obsługi ok. 40-50 mieszkańców,
•
worki plastikowe – stosowane najczęściej w formie zamiennej z pojemnikami 110 l. ich
zaletą jest łatwiejsze znalezienie miejsca do ich ustawienia na danej posesji a także
możliwość opróżniania samochodami nie specjalistycznymi np. skrzyniowymi. Wadą
worków jest ich wytrzymałość i łatwość przebicia przedmiotami o ostrych krawędziach.
Także ze względów ekonomicznych stosowanie worków do zbiorki odpadów
zmieszanych w dłuższej perspektywie czasowej jest nieopłacalne, koszty zakupu należy
ponosić każdorazowo po opróżnieniu i wyrzuceniu jednego worka. Przy obecnym
poziomie cenowym zakup worków po ok. 5 latach przekracza ju ż koszty zakupu
pojemnika 110 l.
Poza pojemnikami na odpady zmieszane w sprawnie działającym systemie gospodarki
odpadami należy zapewnić także możliwości selektywnego gromadzenia surowców
wtórnych. Z uwagi na rodzaj wytwarzanych w gospodarstwach domowych odpadów oraz
84
łatwości zbytu surowców wtórnych uzasadnione jest prowadzenie zbiórki makulatury,
tworzyw sztucznych (głównie PET) szkła oraz metalu (głównie puszek aluminiowych). Do
zbiórki wymienionych wyżej frakcji można stosować następujące rodzaje pojemników:
•
pojemniki 120 l. ze specjalnymi otworami wrzutowymi – preferowane w zabudowie
jednorodzinnej w systemie odbioru bezpośredniego z uwagi na większe możliwości w
ustawieniu ich na posesji jednak z racji kosztów (konieczność zakupienia minimum 4
pojemników) jak również stosowania do opróżniania specjalistycznego samochodu
wielokrotnie stosuje się zamiennie worki plastikowe o różnej kolorystyce (dla różnych
frakcji), w przypadku stosowania worków do zbiórki surowców wtórnych mogą one być
po opróżnieniu przekazane do przetworzenia z uwagi na ich niewielki stopień
zabrudzenia (w przeciwieństwie do zbiórki odpadów zmieszanych).
•
pojemniki 1100 l, przetaczane (ocynkowane lub plastikowe) ze specjalnymi otworami
wrzutowymi – stosowane głównie w zabudowie wielorodzinnej ale również w
zabudowie jednorodzinnej w systemie donoszenia,
7.4.2. Punkt Gromadzenia Odpadów Problemowych
Punkt
Gromadzenia
Odpadów
Problemowych
będzie
służył
do
czasowego
przetrzymywania odpadów problemowych i niebezpiecznych, wyłączonych z ogólnego
strumienia odpadów. Będą to głównie świetlówki, baterie, lekarstwa, farby i lakiery. Punkt
winien zapewniać bezpieczne ich gromadzenie i przechowywanie do czasu przekazania do
odzysku lub unieszkodliwienia w odpowiednich instalacjach.
W związku ze specyfiką gromadzonych tu odpadów Punkt musi spełniać wymogi
bezpieczeństwa. Przewiduje się, że rolę punktu gromadzenia odpadów problemowych
spełniać będzie budynek o konstrukcji lekkiej (wiata ogrodowa). Posadzka powinna zostać
wykonana z betonu o podwyższonych właściwościach szczelności. Dodatkowo zaleca się
wykonacie szczelnej opaski wokół budynku. Podłoga Punktu powinna być tak ukształtowana,
aby w przypadku rozlania zgromadzonych substancji nie wydostałby się one poza budynek.
Wewnątrz budynku powinny być wyznaczone boksy na poszczególne rodzaje odpadów
spełniających wymogi bezpiecznego ich gromadzenia np. odpowiedni stojak lub kontener na
świetlówki.
Cały teren Punktu Gromadzenia Odpadów Problemowych powinien być dodatkowo
zabezpieczony przed dostaniem się niepowołanych osób wewnętrznym ogrodzeniem. W
85
pobliżu Punktu należy zlokalizować także punkt p-poż wyposażony oprócz podstawowego
sprzętu
gaśniczego
w
specjalne
sorbenty
neutralizujące
ewentualne
wycieki
ze
zgromadzonych odpadów.
Zgromadzone odpady byłyby okresowo przekazywane specjalistycznym firmom zajmującym
się utylizacją tego typu odpadów. Planowana lokalizacja w mieście Nekla – istniejące
pomieszczenia gdzie odbywa się skup makulatury metalu i inne.
7.4.3. Składowisko odpadów
Zgodnie zasadami przyjętymi w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami
składowisko
w Starczanowie – Gmina Nekla, eksploatowane będzie do 2010 roku .
Następnie według Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami gmina Nekla przynależeć
będzie do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Gnieźnie, aczkolwiek po powstaniu SPO
w Bardzie – Gmina Września , gmina Nekla będzie korzystać z w/w Stacji.
86
8. KOSZTY WDRAŻANIA I MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PGO
8.1. Koszty wdrażania PGO
W oparciu o wyliczone koszty inwestycyjne oraz szacunkową wycenę działań
pozainwestycyjnych zawartych w niniejszym opracowaniu, przygotowano zestawienie
kosztów związanych z wdrożeniem PGO w latach 2004 – 2014
Tabela 11 Koszty inwestycyjne wdrażania PGO w latach 2004 – 2014
Sektor komunalny
Rok
2004-2007
2008-2014
inwestycyjne pozainwestycyjne
zł
zł
50.000
60.000
15.000
90.000
Razem
zł
215.000
8.2. Zasady finansowania
8.2.1. Koszty inwestycyjne
Zakres przewidywanych inwestycji obejmujących nie tylko obiekty infrastruktury, ale
także maszyny i urządzenia stanowiące środki trwałe (samochody specjalistyczne, maszyny i
urządzenia, pojemniki) powinien być przedmiotem studium wykonalności poszczególnych
inwestycji.
Celem tej analizy jest określenie realności wykonania zamierzonych
przedsięwzięć zarówno pod kątem ich sfinansowania, jak i konsekwencji finansowych
wdrożenia, a więc poziomu niezbędnych do pokrycia kosztów eksploatacji cen usług.
Koszty inwestycji mogą być pokrywane z następujących źródeł:
•
opłaty odbiorców usług - stanowią dość pewne źródło środków finansowych pod
warunkiem, że ich poziom pozwala na pokrycie całości kosztów eksploatacyjnych i
inwestycyjnych w skali roku;
•
środki własne budżetów gmin - jest to najtańszy, bo bezzwrotny, dotacyjny środek
finansowy. Konieczne jest uwzględnienie tego typu wydatków w budżetach gmin,
co powoduje, że wydatki takie muszą być odpowiednio wcześniej planowane
(najpóźniej jesienią na kolejny rok);
87
•
dotacje ze źródeł zewnętrznych - dotacje ze źródeł krajowych, głównie z
narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska; dotacje ze źródeł
zagranicznych mają znaczenie marginalne;
•
pożyczki z funduszy celowych i kredyty preferencyjne - są podstawowym źródłem
środków na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska w warunkach polskich.
Pożyczek udziela Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
oraz na zbliżonych zasadach fundusze wojewódzkie. Przedsięwzięcia finansowane
przez NFOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria:
o zgodność z polityką ekologiczną państwa,
o efektywności ekologicznej,
o efektywności ekonomicznej,
o uwarunkowań technicznych i jakościowych,
o zasięgu oddziaływania,
o wymogów formalnych.
Samorządy terytorialne mogą uzyskiwać pożyczki na pokrycie 70% kosztów zadania.
Znaczna część pożyczki może zostać umorzona po zrealizowaniu inwestycji w planowanych
terminie.
Najniższe
możliwe
do
uzyskania
oprocentowanie
wynosi
0,2
kredytu
refinansowego.
Preferencyjne kredyty, bez możliwości umorzeń, oferuje Bank Ochrony Środowiska. Dla
gmin kredyty przyznawane są na poziomie 0,2 stopy kredytu refinansowego. Okres spłaty do
4 lat. W obu instytucjach finansowych odsetki są płatne od momentu uruchomienia kredytu.
Pożyczki i preferencyjne kredyty są zazwyczaj udzielane na krótkie okresy - do kilku lat.
Powoduje to znaczne skumulowanie kosztów finansowych obsługi zadłużenia, skutkujące
znaczną podwyżką cen usług, (jeżeli koszty finansowe są ich elementem) lub dużymi
wydatkami z budżetu gmin.
•
komercyjne kredyty bankowe - ze względu na duże koszty finansowe związane z
oprocentowaniem, kredyty komercyjne nie powinny być brane pod uwagę jako
podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z
pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako
interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy.
88
•
emisja obligacji komunalnych - emisja papierów wartościowych jest jeszcze jednym
sposobem zadłużania w celu pozyskania kapitału. Obligacje mogą być emitowane w
przypadku, jeżeli dają szansę pozyskania środków taniej niż kredyty bankowe, a
pożyczki preferencyjne nie są możliwe do pozyskania.
•
udział kapitałowy lub akcyjny - polega na objęciu udziałów finansowych w
przedsięwzięciu inwestycyjnym przez podmioty prywatne lub publicznych
inwestorów instytucjonalnych (fundusze inwestycyjne).
8.2.2. Koszty eksploatacyjne
Podstawowym źródłem przychodów przedsiębiorstw gospodarki odpadami są opłaty za
wywóz odpadów i opłaty za ich przyjęcie do składowania bądź unieszkodliwienia.
Uzupełniającymi źródłami przychodów są wpływy z tytułu sprzedaży materiałów:
• materiałów z selektywnej zbiórki,
• kompostu,
• energii ze spalania odpadów,
• biogazu ze składowiska.
Coraz częściej za przychody uważa się również uniknięte koszty transportu,
składowania lub przerobu odpadów w efekcie działań związanych z minimalizacją i
unikaniem powstawania odpadów (akcje edukacyjne).
Prawidłowo przyjęta i stosowana cena usuwania i składowania odpadów powinna
uwzględniać:
•
pokrycie całości kosztów związanych z bieżącą, technologiczną i organizacyjną
eksploatacją elementów gospodarki odpadami,
•
pokrycie kosztów finansowych inwestycji jako zwrot zobowiązań zaciągniętych
przy realizacji inwestycji (spłata odsetek, rat kapitałowych, wykup obligacji),
•
rozsądny zysk przedsiębiorstw realizujących usługi.
Ponadto, zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.2001.62.628 z
późn. zm.), cena przyjęcia odpadów na składowisko powinna uwzględniać w szczególności
koszty budowy, eksploatacji, zamknięcia, rekultywacji, monitorowania i nadzorowania
89
składowiska odpadów (art. 61). Należy również uwzględnić opłatę za gospodarcze
korzystanie ze środowiska – umieszczenie odpadów na składowisku.
Koszty segregacji (odzysku) materiałów ze strumienia odpadów komunalnych mogą być:
•
dofinansowane z budżetu gminnego,
•
dodatkowym elementem cenotwórczym opłaty za przyjęcie odpadów na
składowisko lub ich odzysk /unieszkodliwienie - koszty w tym przypadku są
ponoszone bezpośrednio przez wytwórców odpadów (mieszkańców i jednostki
organizacyjne).
8.2.3. Inne źródła finansowania
Wśród możliwych do zastosowania innych źródeł finansowania działań można
zasygnalizować:
• opłaty produktowe - opłaty nakładane na produkty obciążające środowisko np.
opakowania, baterie, świetlówki. Wpływy z tego tytułu będą przeznaczane na
wspomaganie i dofinansowanie systemu recyklingu,
• opłaty depozytowe - obciążenia nakładane na produkty (obecnie akumulatory),
podlegające zwrotowi w momencie przekazania tego produktu do recyklingu lub
unieszkodliwienia (Ustawa z dnia 11 maja 2001 r o obowiązkach przedsiębiorców w
zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej. (Dz.U. Nr 63, poz.639 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 29 ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, wpływy z
tytułu opłaty produktowej od sprzedaży produktów w opakowaniach wymienionych w
Załączniku nr 1 do ustawy są gromadzone na odrębnym rachunku bankowym Narodowego
Funduszu. W terminie do dnia 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku,
którego opłata dotyczy, Narodowy Fundusz przekazuje 70% zgromadzonych środków
wojewódzkim funduszom. Z kolei Wojewódzkie fundusze, w terminie do dnia 31 maja,
przekazują gminom (związkom gmin) powyższe środki.
Środki pochodzące z opłat produktowych za opakowania, powiększone o przychody z
oprocentowania, przekazywane są wojewódzkim funduszom, a następnie gminom (związkom
gmin), proporcjonalnie do ilości odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i
recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach, składanych przez gminy.
90
Pozostałe środki zgromadzone na rachunku bankowym Narodowy Fundusz przeznacza na
finansowanie działań w zakresie:
1) odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych,
2) edukacji ekologicznej dotyczącej selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów
opakowaniowych.
8.3. Wybrane źródła finansowania
8.3.1.Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Fundusze ekologiczne są najbardziej znanym i wykorzystywanym źródłem dotacji i
preferencyjnych kredytów dla podmiotów podejmujących inwestycje ekologiczne. Wpływa to
na: ilość środków finansowych, jaką dysponują fundusze, warunki udostępniania środków
finansowych pożyczkobiorcą oraz procedury dochodzenia do uzyskania finansowego
wsparcia funduszu.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej www.nfosigw.gov.pl
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest
największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny ochrony środowiska.
Zakres działania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych
o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym.
Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są
preferencyjne pożyczki i dotacje, ale uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do
preferencyjnych kredytów bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w
bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego. NFOŚiGW
administruje również środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w
Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej.
Dotacje udzielane są przede wszystkim na: edukację ekologiczną, przedsięwzięcia
pilotowe dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu
ryzyka lub mających eksperymentalny charakter, monitoring, ochronę przyrody, ochronę i
hodowlę lasów na obszarach szczególnej ochrony środowiska oraz wchodzących w skład
leśnych kompleksów promocyjnych, ochronę przed powodzią, ekspertyzy, badania naukowe,
programy wdrażania nowych technologii, prace projektowe i studialne, zapobieganie lub
likwidację nadzwyczajnych zagrożeń, unieszkodliwianie i zagospodarowanie wód zasolonych
oraz profilaktykę zdrowotną dzieci z obszarów zagrożonych.
91
Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW, pochodzą głównie z opłat za korzystanie ze
środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Przychodami Narodowego Funduszu są
także wpływy z opłat produktowych oraz wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na
podstawie przepisów ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Do roku 1993 wojewódzkie fundusze, nie posiadając osobowości prawnej, udzielały
wyłącznie dotacji na dofinansowywanie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska na
obszarze własnych województw. W 1993 roku fundusze te otrzymały osobowość prawną, co
umożliwiło im udzielanie, obok dotacji, także pożyczek preferencyjnych.
Podstawowym źródłem ich przychodów są wpływy z tytułu:
o opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa
ich składowaniem (28,8% tych wpływów),
o opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz
za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a także z wpływów z kar za
naruszanie warunków korzystania ze środowiska (50,4% tych wpływów).
Dochodami WFOŚiGW mogą być także środki z tytułu:
o posiadania udziałów w spółkach,
o odsetek od udzielanych pożyczek,
o emisji obligacji,
o zysków ze sprzedaży i posiadania papierów wartościowych,
o zaciągania kredytów,
o oprocentowania rachunków bankowych i lokat,
o wpłat z innych funduszy,
o wpływów z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i
gospodarki wodnej,
o dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych,
o świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji,
o innych dochodów określonych przez Radę Ministrów.
Powiatowe i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narzędziem ekonomicznym gospodarowania odpadami w gminie są gminny oraz powiatowy
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW i PFOŚiGW). Służą one do
finansowania przedsięwzięć z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska i gospodarki
wodnej, w tym także nowoczesnemu gospodarowaniu odpadami komunalnymi.
Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
92
Na dochód GFOŚiGW składa się:
o Całość wpływów z opłat za usuwanie drzew i krzewów.
o 50% wpływów z opłat za składowanie odpadów na terenie gminy.
o 10% wpływów z opłat i kar z terenu gminy za pozostałe rodzaje gospodarczego
korzystania ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz szczególne
korzystanie z wód i urządzeń wodnych. Dysponentem GFOŚiGW jest zarząd gminy.
Dochody te mogą być wykorzystane na m.in.:
o Dotowanie i kredytowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących
ochronie środowiska.
o Realizacje przedsięwzięć związanych z gospodarczym wykorzystaniem odpadów.
o Wspieranie działań zapobiegających powstawanie odpadów.
Wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast są zobowiązani do corocznego przedstawiania
radzie gminy (miasta) oraz zatwierdzania zestawienia przychodów i wydatków tego
funduszu.
Gminne fundusze nie są prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy, a więc
podobnie jak PFOŚiGW nie mają osobowości prawnej i nie mogą udzielać pożyczek. Celem
działania GFOŚIGW jest dofinansowywanie przedsięwzięć proekologicznych na terenie
własnej gminy. Zasady przyznawania środków ustalane są indywidualnie w gminach.
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
przestaną funkcjonować w najbliższych latach.
8.3.2. Ekofundusz
Zgodnie ze statutem, środki Ekofunduszu (www.ekofundusz.org.pl) mogą być
wykorzystane przede wszystkim w czterech sektorach uznanych za priorytetowe. S ą nimi:
o zmniejszenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów
cieplarnianych),
o ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu z
terytorium Polski,
o zmniejszenie zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego,
o zachowanie bioróżnorodności polskiej przyrody.
93
Od roku 1998 jednym z priorytetów w działaniach Ekofunduszu stała się również gospodarka
odpadami. Fundacja wspiera najbardziej efektywne i nowatorskie przedsięwzięcia związane z
odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów oraz z rekultywacją gleb skażonych.
Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji. Z reguły
wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest
instytucja budżetowa lub organ samorządowy, dotacja ta może sięgać 50%, a w ochronie
przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa - nawet 80%.
W momencie wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej, Ekofundusz zakończy swoją
działalność.
8.3.3. Banki
Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony
środowiska. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej
rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na
przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami angażującymi
swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje
finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez
banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości
oprocentowania. W ten sposób ulega obniżeniu koszt kredytu dla podejmującego inwestycje
proekologiczne. Banki uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy
ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji.
Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony
Środowiska (www.bosbank.pl). Oferuje on najwięcej środków finansowych w formie
preferencyjnych kredytów i dysponuje zróżnicowaną ofertą dla prywatnych i samorządowych
inwestorów, a także osób fizycznych.
Ważne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują także międzynarodowe instytucje
finansowe, a w szczególności Bank Światowy (www.worldbank.org) i Europejski Bank
Odbudowy i Rozwoju (www.polisci.com).
8.3.4. Fundusze inwestycyjne
94
Fundusze inwestycyjne stanowią nowy i potencjalnie ważny segment rynku
finansowego ochrony środowiska. Oprócz dodatkowego kapitału są one w stanie wnieść
wiedzę menadżerską, doświadczenie i kontakty do wspieranej finansowo spółki. Szerokie
wejście ekologicznych funduszy inwestycyjnych (green equity funds) na rynek finansowy
ochrony środowiska, może okazać się przełomowe dla usprawnienia podejmowania decyzji
inwestycyjnych oraz integracji ochrony środowiska z przedsięwzięciami o charakterze
gospodarczym. Doświadczenie z łączeniem wymagań ochrony środowiska i rozwoju
produkcji może być przydatne do niedopuszczenia do zwiększenia obciążeń środowiska w
warunkach
wzrostu
gospodarczego.
Fundusze
inwestycyjne
są
nastawione
na
wykorzystywanie możliwości, jakie dają współczesne procesy technologiczne i wiedza
menadżerska.
Ich zainteresowanie
nowymi spółkami jest
szczególnie cenne
dla
proekologicznego rozwoju gospodarki.
8.3.5. Programy pomocowe Unii Europejskiej
Podstawowymi celami wszystkich programów pomocowych, zarówno ze środków
unijnych, jak i współpracy bilateralnej, są:
o ogólna poprawa stanu środowiska naturalnego,
o dostosowanie polskiego ustawodawstwa oraz standardów ekologicznych do
wymagań unijnych,
o wprowadzenie
nowoczesnych
technologii
ekologicznych
oraz
schematów
organizacyjnych stosownie do standardów europejskich,
o transfer know-how.
SAPARD
Program SAPARD – Przedakcesyjny Instrument Wsparcia Rolnictwa i Obszarów
Wiejskich (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development).
Fundusz SAPARD przeznaczony jest dla krajów kandydujących do członkostwa w Unii
Europejskiej na pomoc w stymulowaniu rozwoju obszarów, ułatwienie procesu integracji
sektora rolnego z UE oraz płynne włączenie rolnictwa krajów kandydujących w system
Wspólnej Polityki Rolnej i Strukturalnej UE.
95
Termin realizacji wyznaczono na lata 2000 – 2006, zaś maksymalny roczny budżet dla Polski
wynosi 168,7 mln euro. Wkład ze strony Unii Europejskiej może wynieść nie więcej niż 75%
ogólnej sumy wydatków publicznych, pozostałe 25 % to wkład ze strony polskiej.
Celem programu jest wsparcie dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich w okresie
przedakcesyjnym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Unii Europejskiej z dnia 21 czerwca
1999 roku, program może wspierać również przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska.
O pomoc finansową w ramach programu SAPARD mogą się ubiegać również zakłady
utylizacji odpadów zwierzęcych. Dofinansowanie może sięgać 50% kwalifikowanych
kosztów, jednak nie może wynieść więcej niż 6 mln zł. Pieniądze można wykorzystać na
modernizację i budowę zakładów utylizacyjnych, ich wyposażenie oraz modernizację lub
wymianę linii technologicznych, maszyn i sprzętu, a także zakup oprogramowania
komputerowego.
Sposób wykorzystania programu w Polsce został określony w Programie operacyjnym
programu SAPARD. Zgodnie z tym dokumentem priorytetowymi środkami działania
programu SAPARD w Polsce było:
o poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybnych,
o inwestycje w gospodarstwach rolnych,
o rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich,
o różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich.
Przewidziano także uzupełniające środki działania obejmujące: pilotażowe projekty
dotyczące ochrony środowiska na terenach rolniczych oraz zalesiania, szkolenie zawodowe:
pomoc techniczną (doradczą) na rzecz środków objętych programem.
Rozpoczęcie programu SAPARD planowane było na początek 2000 roku, jednak wobec
opóźnienia wydania aktu wykonawczego, precyzującego zasady finansowe programu, został
wprowadzony dopiero w czerwcu 2002 roku. Zasady te są zbliżone do stosowanych w
Europejskim Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, w części dotyczącej gwarancji rolnych.
Instytucją realizującą program SAPARD w Polsce jest Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa. Agencji tej powierzona została zarówno funkcja implementacyjna,
jak i płatnicza. Funkcja implementacyjna polega przede wszystkim na prowadzeniu akcji
informacyjnej, zbieraniu, opiniowaniu i selekcji propozycji przedsięwzięć przewidzianych do
finansowania w ramach programu. Funkcja płatnicza polega na zarządzaniu finansami
programu, dokonywaniu płatności i rozliczeń z beneficjentami programu z jednej strony oraz
– za pośrednictwem Narodowego Funduszu – z Komisją Europejska z drugiej. Zgodnie z
96
wymaganiami postawionymi przez Komisję Europejską agencja płatnicza musi być poddana
procesowi akredytacji , który ma zapewnić, że wypełnione zostaną wszystkie warunki
dotyczące zarządzania finansowego i kontroli finansowej ustanowione przez Komisję.
Program SAPARD w odróżnieniu od innych programów pomocy przedakcesyjnej, ma być
realizowany w sposób w pełni zdecentralizowany. Oznacza to m.in., ze Komisja Europejska
sprawuje kontrolę ex-post zamiast ex-ante. Oznacza to także, ze Komisja Europejska nie
będzie decydowała o wyborze poszczególnych przedsięwzięć finansowych w ramach
programu. Będzie natomiast prowadziła kontrolę poprawności wydatkowania środków oraz
realizacji programu – zgodnie z zasadami – po fakcie. W przypadku stwierdzenia
nieprawidłowości odpowiednie wydatki nie będą refundowane przez Komisję.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja
Restrukturyzacji
i
Modernizacji
Rolnictwa
(ARiMR)
w
rozwoju
przedsiębiorczości na wsi spełnia rolę znaczącą. ARiMR bierze udział we wspieraniu
rozwoju przedsiębiorczości wiejskiej poprzez:
o dopłaty do oprocentowania kredytu w ramach linii na realizację przedsięwzięć
inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach dla
rolnictwa
o realizację przedsięwzięć objętych branżowym programem restrukturyzacji i
modernizacji mleczarstwa
o realizację przedsięwzięć objętych branżowym programem restrukturyzacji i
modernizacji produkcji mięsa
o wspieranie realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych tworzących nowe, stałe miejsca
pracy w działalnościach pozarolniczych w gminach wiejskich oraz gminach
miejsko-wiejskich gwarantujących zatrudnienie ludności wiejskiej
o wspieranie rozwoju usług mechanizacyjnych w ramach realizacji branżowego
programu wspólnego użytkowania maszyn rolniczych
o udzielanie rolnikom zainteresowanym prowadzeniem działalności agroturystycznej
w gospodarstwie rolnym pomocy finansowej w formie dopłat do oprocentowania
kredytu w ramach linii na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie,
przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach dla rolnictwa
o pożyczki na tworzenie nowych miejsc pracy w działalnościach pozarolniczych
o dofinansowanie działalności związanej z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych
97
CRAFT/6 Program Ramowy Unii Europejskiej w zakresie Rozwoju Technologicznego
(www.parp.gov.pl)
Głównym celem tego programu jest wspieranie rozwoju innowacyjnych technologii,
m.in. w gospodarce odpadami.
W programie tym może wziąć udział każda osoba prawna, przedsiębiorstwa (małe, średnie,
duże, firmy rzemieślnicze), związki firm z danej branży itp.
Aby uzyskać grant w ramach tego programu należy przede wszystkim mieć ideę
innowacyjnego rozwiązania, następnie założyć konsorcjum międzynarodowe, w skład,
którego wejdą tez firmy z krajów UE i złożyć wniosek według wymogów Komisji
Europejskiej.
Instytucje, tworzące konsorcjum, muszą zapewnić
wykonanie wszystkich działań
niezbędnych do uzyskania zamierzonego celu, od badań, poprzez prezentację wyników,
transfer technologii, wdrożenie, promocję w mediach.
Dofinansowanie projektów wdrożeniowych ze środków 6 PR. kształtuje się na poziomie ok.
35 %.
Szczegółowe informacje na temat tego programu można uzyskać w Krajowym Punkcie
Kontaktowym, ul. Świętokrzyska 21, Warszawa.
Programy bilateralne
Do niedawna jeszcze istniało szereg programów dwustronnych, w ramach, których
możliwe było uzyskanie wsparcia zarówno na projekty inwestycyjne, jak i doradcze.
Założeniem wszystkich tych programów była intensywna pomoc w rozwiązywaniu
najważniejszych problemów w związku z akcesją do Unii Europejskiej.
Krajami udzielającymi tej pomocy były m.in. Niemcy, Szwecja, Szwajcaria, Francja i in. Po
wygaśnięciu strategii pomocy obejmującej najczęściej okres do 2000 r. większość tych
krajów podjęła decyzję o całkowitym zaniechaniu lub stopniowym zmniejszaniu rozmiaru i
zakresu tego rodzaju współpracy z Polską. Np. Szwecja nie przewidziała w ogóle nowych
projektów i wspierania dodatkowych sektorów. Możliwe jest uruchamianie tylko małych
projektów komplementarnych z działaniami w tych obszarach, które już wcześniej były
finansowane przez stronę szwedzką.
Na zasadzie indywidualnych porozumień między Landami i województwami lub powiatami
polskimi działa współpraca niemiecko – polska, np. Województwo Śląskie – rząd Płn.
Nadrenii-Westfalii i.in. Współpraca ta najczęściej przyjmuje formę tworzenia spółek JointVenture do wspólnego realizowania określonych przedsięwzięć.
98
Utworzenie spółki JV. z doświadczonym i dysponującym dobrym zapleczem technicznym i
finansowym partnerem zagranicznym mogłoby też być opcją wzmocnienia pozycji i szansą
rozwoju działalności dla firm z województwa małopolskiego, np. zajmujących się zbiórką i
unieszkodliwianiem odpadów.
W dalszym ciągu można ubiegać się jeszcze o wsparcie ze strony Duńskiej Agencji Ochrony
Środowiska (DEPA), wspierającej gminy polskie np. we wdrażaniu selektywnej zbiórki
materiałów (dostawy kontenerów itp.), nie mniej program pomocy dla Polski kończy się
także w grudniu 2003.
Informacji na temat programów ISPA i bilateralnych udziela m.in. NFOŚiGW, ul.
Konstruktorska 3a, Warszawa lub Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, ul. Bagatela 14,
Warszawa.
Fundusze strukturalne i Fundusz spójności
W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straci możliwość korzystania z
funduszy przedakcesyjnych,
lecz zyska dostęp do znacznie większych funduszy
strukturalnych Unii i Funduszu Spójności (www.cie.gov.pl lub www.ukie.gov.pl),
przeznaczonego na wsparcie rozwoju transportu i ochrony środowiska. Trudno dziś
powiedzieć, na jakich zasadach będą funkcjonować te fundusze po wejściu Polski do Unii
Europejskiej (zapowiadane jest ich przeobrażenie), niewątpliwie jednak nadal będą pełniły
rolę silnego instrumentu pomocowego, zapewniającego kierowanie dużych środków
finansowych, m.in. na ochronę środowiska i zadania realizowane w tym zakresie szczególnie
przez samorządy terytorialne.
Unia Europejska (UE) przewiduje udzielenie Polsce pomocy na rozwój systemów
infrastruktury ochrony środowiska poprzez instrumenty takie jak fundusze strukturalne i
Fundusz Spójności (FS). Na lata 2004 - 2006 UE przewiduje transfer środków finansowych
na poziomie 13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu
Spójności. Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju
(NPR). Przewidziane środki inwestycyjne w ramach NPR wynoszą 23 mld. EURO (13,8 mld
z funduszy strukturalnych UE, ok. 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne i ok. 3 mld. z
sektora prywatnego, jeżeli będzie beneficjentem funduszy europejskich). Jednym z
priorytetów NPR na lata 2004 – 2006 jest: ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie
zasobów środowiska. Priorytet ten będzie realizowany przez:
o część środowiskową Funduszu Spójności – 2,6 - 3,1 mld EURO (2,1 mld EURO
wkład UE),
99
o inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny
Rozwoju Regionalnego – ZPORR).
Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji działań
na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski wynikających z
wdrażania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez dofinansowanie:
o realizacji indywidualnych projektów,
o programów grupowych z zakresu ochrony środowiska,
o programów ochrony środowiska rządowych i samorządowych.
Jednym z kryteriów uzyskania środków finansowych z Funduszu Spójności jest wielkość
projektu, a mianowicie łączna wartość projektu powinna przekraczać 10 mln EURO. Projekty
o takiej wartości są w stanie zorganizować głównie średnie lub duże miasta bądź np. związki
miast czy gmin.
Priorytetem 3 FS jest racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. Przewidziana kwota
środków finansowych na ten priorytet z UE wynosi 390,2 mln EURO (przy założeniu 19 %
udziału środków krajowych). Fundusze te ukierunkowane będą na finansowanie konkretnych
inwestycji, których wyniki są zgodne z zapisami Dyrektywy Rady 91/156/EEC.
Leasing
Wartą zainteresowania formą wspomagania inwestycji proekologicznych jest leasing.
Polega on na oddaniu na określony czas przedmiotu w posiadanie użytkownikowi, który za
opłatą korzysta z niego, z możliwością docelowego nabycia praw własności.
Leasing jest jedną z najszybciej rozwijających się form finansowania inwestycji w Polsce.
Wkracza on coraz bardziej w sferę finansowania inwestycji proekologicznych. Zwykle z
leasingu korzysta podmiot, który nie posiada wystarczających środków na zakup potrzebnego
sprzętu lub, który nie posiada wystarczającego zabezpieczenia potrzebnego do wzięcia
kredytu bankowego. Z tego powodu leasing uznawany jest bardziej niż kredyt za uniwersalną
i elastyczną formę finansowania działalności inwestycyjnej. Z punktu widzenia podmiotu
gospodarczego największymi zaletami leasingu są możliwości łatwego dostępu do
najnowszej techniki bez angażowania własnych środków finansowych oraz rozłożenie
finansowania przedsięwzięć w długim okresie czasu, co jest szczególnie istotne przy wielu
rodzajach inwestycji ekologicznych.
100
9. SPOSÓB MONITORINGU I OCENY WDRAŻANIA PLANU
9.1. Zasady zarządzania systemem
Zarządzanie systemem gospodarki odpadami w gminie Nekla wynikać będzie:
1. Z ustawowo określonego zakresu zadań poszczególnych szczebli administracji i
samorządów.
2. Zadań określonych w Planie Gospodarki Odpadami, zaakceptowanych przez Radę
Gminy
Ponadto, Plan Gospodarki Odpadami winien być skorelowany z całym systemem
planowania na obszarze powiatu, zwłaszcza z:
1. Programem Ochrony Środowiska
2. Planem zagospodarowanie przestrzennego.
9.1.1. Ustawowo określone zadania poszczególnych szczebli administracji i samorządów w
zakresie gospodarki odpadami
9.1.1.1. Zadania gminy
Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania
czystości i porządku określa ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach.
Pod pojęciem właścicieli nieruchomości rozumie się w świetle omawianej ustawy także
współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby
posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające
nieruchomością (art. 2.1.).
Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do zadań własnych gminy (art. 3.1.). Do
zadań gminy należy m.in. zapewnienie czystości i porządku na swoim terenie oraz tworzenie
warunków niezbędnych do ich utrzymania, a w szczególności (art. 3.2.):
1. Tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i
porządku na swoim terenie lub zapewnienie wykonania tych prac przez tworzenie
odpowiednich jednostek organizacyjnych.
2. Zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji, własnych lub z innymi gminami:
• instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych,
• stacji zlewnych,
101
• instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok
zwierzęcych lub ich części.
3. Zapobieganie zanieczyszczeniu ulic, placów i terenów otwartych, w szczególności
przez: zbieranie i pozbywanie się błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń
uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości orz odpadów
zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu urządzeniach ustawionych na
chodniku.
4. Organizowanie selektywnej zbiórki, segregację oraz magazynowanie odpadów
komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz
współdziałają
z
przedsiębiorcami
podejmującymi
działalność
w
zakresie
gospodarowania tego rodzaju odpadami.
5. Zapewnienie zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok bezdomnych zwierząt
lub ich części oraz współdziałają z przedsiębiorstwami podejmującymi działalność
w tym zakresie.
6. Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości
ich opróżniania i opracowywania planu sieci kanalizacyjnej.
7. Prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontrolowania
częstości i sposobów usuwania komunalnych osadów ściekowych oraz w celu
opracowywania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.
Powyższe zadania gmina powinna realizować na podstawie planu gospodarki odpadami.
Rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, w
drodze uchwały ustala szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy
dotyczące m. in. (art. 4):
1. Prowadzenia we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.
2. Rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie
nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także wymagań dotyczących ich
rozmieszczenia
oraz
utrzymywania
w
odpowiednim
stanie
sanitarnym,
porządkowym i technicznym.
3. Częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości
ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku
publicznego.
102
Rada gminy może ustalić - w drodze uchwały - górne stawki opłat ponoszonych przez
właścicieli nieruchomości za usługi odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości (art. 6.2).
Ustalając stawki powyższych opłat, rada gminy może stosować stawki niższe, jeżeli odpady
komunalne są zbierane i transportowane w sposób selektywny (art. 6.4).
Narzędziem ekonomicznym gospodarowania odpadami w gminie są gminny oraz
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW i WFOŚiGW).
Służą one do finansowania przedsięwzięć z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska i
gospodarki wodnej, w tym także nowoczesnemu gospodarowaniu odpadami komunalnymi.
Na dochód GFOŚiGW składa się:
1. Całość wpływów z opłat za usuwanie drzew i krzewów.
2. 50% wpływów z opłat za składowanie odpadów na terenie gminy.
3. 10% wpływów z opłat i kar z terenu gminy za pozostałe rodzaje gospodarczego
korzystania ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz szczególne
korzystanie z wód i urządzeń wodnych. Dysponentem GFOŚiGW jest zarząd gminy.
Dochody te mogą być wykorzystane na m.in.:
1. Dotowanie i kredytowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących
ochronie środowiska.
2. Realizacje przedsięwzięć związanych z gospodarczym wykorzystaniem odpadów.
3. Wspieranie działań zapobiegających powstawanie odpadów.
Wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast są zobowiązani do corocznego przedstawiania
radzie gminy (miasta) oraz zatwierdzania zestawienia przychodów i wydatków tego
funduszu.
9.1.1.2. Opiniowanie projektu planu gospodarki odpadami
Minister opiniuje Plan wojewódzki pod kątem jego zgodności z Planem krajowym. Z
kolei zarządy Powiatów i Gmin, poprzez opiniowanie Planu Wojewódzkiego mają wpływ na
tworzenie zasad zarządzania gospodarką na swoim obszarze.
103
Jednocześnie, wszystkie plany niższego szczebla podlegają zaopiniowaniu przez szczeble
wyższego rzędu, i tak:
1.Projekt planu gminnego – przez zarząd województwa oraz zarząd powiatu.
9.1.1.3. Aktualizacja i modyfikacja planów
Ustawa o odpadach wymaga, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie
rzadziej niż raz na 4 lata. Zarządy poszczególnych szczebli przygotowują, co 2 lata
sprawozdanie z realizacji planów gospodarki odpadami. Sprawozdania te są przechowywane
przez Sejmik Wojewódzki, Radę Powiatu i Radę Gminy.
Jeżeli będzie wymagała tego sytuacja lokalna i chwalony Plan będzie wymagał modyfikacji –
będzie przeprowadzone stosowne postępowanie, przed upływem wymaganych ustawowo 4
lat, w celu aktualizacji Planu.
9.1.1.4. Raportowanie wdrażania planów
Kolejnym elementem zarządzania i monitorowania systemem gospodarki odpadami jest
sporządzanie raz na 2 lata raportów z postępów we wdrażaniu Planów Gospodarki Odpadami.
Przekazywane są one:
1. Burmistrz – do Rady Gminy.
10. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO - INFORMACYJNEGO
Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i
74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo
ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty.
104
Zapisy dotyczące zasady uspołeczniania polityki ekologicznej poprzez stworzenie
warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania
modelu zrównoważonego rozwoju znalazły się w II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej
przez Sejm RP w 2001 r.
Także w wyniku realizacji ustaleń Agendy 21 powstał w 2000 r dokument stworzony
przez MEN i MOŚZNiL, pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. Zostały w nim
określone cele, z których do podstawowych należą między innymi, upowszechnianie idei
ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji
interdyscyplinarnej. Na podstawie postanowień tego dokumentu powinna być realizowana
edukacja ekologiczna na obszarach jednostek samorządowych.
10.1. Potrzeba edukacji ekologicznej
Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcją kształcenia i wychowywania
społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć
globalnie, działać lokalnie". Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z
humanistyczną oraz działaniami praktycznymi.
Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i
kształtowania środowiska. Musi docierać do wszystkich grup wiekowych i społecznych. W
związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy
i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną.
Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć
podział mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio
przygotowane formy edukacyjne:
• pracowników samorządowych powiatu i gmin (zarząd i pracownicy urzędów);
• nauczyciele,
• dzieci i młodzież;
• dorośli mieszkańcy.
Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, z zakresu gospodarki odpadami, jakie
ma przynieść prowadzona akcja edukacyjno-informacyjna. Są nimi przede wszystkim:
1. Dające się zmierzyć, ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa
domowe, a tym samym wydłużenie okresu wykorzystania składowiska odpadów.
2. Zwiększenie ilości odzyskiwanych i przetwarzanych surowców wtórnych
105
3. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów;
4. Powstanie trwałych grup mieszkańców, współpracujących z samorządem lokalnym,
podejmujących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej.;
5. Zwiększenie sprzyjającego nastawienia społeczności lokalnej do zagadnień właściwej
gospodarki odpadami.
10.2. Gminne Centrum Edukacji Ekologicznej
Realizując na terenie gminy edukację ekologiczną, należy pamiętać, że bez aktywnego
udziału społeczeństwa i współpracy z władzami lokalnymi nie będzie możliwe rozwiązanie
problemów ekologicznych, czyli wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju. Głównym
bowiem celem edukacji ekologicznej jest zmiana zachowań na proekologiczne wszystkich
grup społecznych.
Dlatego dla prawidłowego funkcjonowania kampanii edukacji społeczeństwa związanej
z wdrażaniem zrównoważonego rozwoju na terenie powiatu niezbędna jest sprawna
koordynacja wszystkich działań edukacyjnych.
Z tego względu należy rozważyć możliwość utworzenia przy siedzibie gminy Nekla
Centrum Edukacji Ekologicznej, które byłoby odpowiedzialne za prowadzenie edukacji
ekologicznej. Głównym celem działalności Centrum byłoby koordynowanie i wspieranie już
podjętych działań edukacyjnych przez poszczególne gminy powiatu, a także inicjowanie
nowych przedsięwzięć w tej dziedzinie. Największe rezultaty przynoszą bowiem
niekonwencjonalne,
jednocześnie
efektywne
działania
edukacyjno
–
informacyjne,
adresowane do różnych środowisk. Należy również pamiętać, że podstawowe znaczenie dla
szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma nie tylko
odpowiednia edukacja ekologiczna ale też zapewnienie powszechnego dostępu do informacji
o środowisku.
W pierwszy etapie funkcjonowania GCEE, wystarczające jest zatrudnienie jednej
osoby, która mogłaby np. co dwa tygodnie urzędować po jednym dniu tygodnia w
poszczególnych sołectwach gminy. Z chwilą skoordynowania wszystkich działań oraz
opracowania dalszych wspólnych przedsięwzięć może nastąpić konieczność poszerzenia
składu
osobowego
Centrum.
Przejęłoby ono
równocześnie
zadania
związane
z
pozyskiwaniem środków na zaplanowane działania.
106
Działania edukacyjne prowadzone przez Gminne Centrum Edukacji Ekologicznej
powinny objąć trzy zasadnicze segmenty:
1. Edukację
ekologiczną
obejmującą
decydentów
(pracowników
samorządowych:
burmistrza sołtysów i radnych), oraz osoby mające przekazywać informacje pozostałym
grupom społecznym (nauczycieli, dziennikarze, księży, pracownicy służb komunalnych).
2. Edukację ekologiczną dzieci i młodzieży opartą na ścisłej współpracy z placówkami
oświaty.
3. Edukację ekologicznej dorosłych członków społeczności lokalnych, realizowanej między
innymi przez politykę medialną oraz prowadzenie okresowych akcji ekologicznych
obejmujące wszystkich mieszkańców np. sprzątanie świata, wystawy, konkursy, festyny.
10.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa
10.2.1.1. Edukacja dzieci i młodzieży
Prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży to najważniejszy segment
działań edukacyjnych. Dzięki wyrobieniu w nich nawyków właściwego postępowania w
zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, można się spodziewać, że wprowadzane
inwestycje i zmiany, będą znajdowały przychylniejsze przyzwolenie społeczeństwa.
Jak wynika z doświadczeń dzieci i młodzież mogą stać się swoistym przekaźnikiem
treści ekologicznych w swoich rodzinach. Mogą one „upominać” i nakłaniać rodziców do
właściwego postępowania z odpadami powstającymi w gospodarstwie domowym,
prowadzenia właściwej gospodarki wodno-ściekowej, itp. W pewnym stopniu poprzez swą
świadomość ekologiczną dzieci i młodzież będą kształtować także model konsumpcyjny w
rodzinie. Dzięki temu podczas zakupów będą wybierane np. opakowania wielokrotnego
użytku.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w dużej mierze powinna opierać się na
placówkach oświatowych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odrębnego przedmiotu
obejmującego tylko zagadnienia edukacji ekologicznej treści te powinny być włączane w
realizowane w ramach programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych. Dotyczy
to większości nauczanych przedmiotów. Powinny to być krótkie „wtrącenia” w ramach
danego przedmiotu np. fizyki, chemii, geografii, matematyki. Dodatkowo wskazane
poświęcenie np. jednej godziny wychowawczej w miesiącu tylko (lub w większości) na
zagadnienia związane z edukacja ekologiczną.
107
Poza przekazywaniem treści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie w
stosunku do dzieci i młodzieży zastosowanie także innych form przekazu. Powinny to być
różnego rodzaju konkursy np. rywalizacje między klasami czy szkołami, wycieczki np. na
składowisko, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, a jednocześnie na miejsca
dzikich wysypisk śmieci i wylewisk ścieków.
Aby prowadzone działania edukacyjne wśród dzieci i młodzieży przyniosły
oczekiwane efekty niezbędna jest ścisła współpraca z władzami samorządowymi.
Przekazywane informacje powinny w dużej mierze odnosić się do najbliższego otoczenia
(miejsca zamieszkania) czyli gminy, powiatu. Przykłady właściwe oraz wymagające zmiany
powinny pochodzić z „własnego podwórka”. Wymiernym efektem prowadzonej edukacji
będzie ostatecznie poprawa stanu środowiska na terenie własnej gminy czy powiatu.
Nie ulega wątpliwości, że nauczyciele i uczniowie, otrzymując wsparcie gminy lub
powiatu w tym zakresie, mogą i podejmują w praktyce szereg działań na rzecz środowiska
lokalnego, które znacznie przekraczają obowiązki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno
wsparcia
programowego
jak
i
finansowego,
przygotowywanych
działań
przez
poszczególnych nauczycieli czy całe placówki szkolne. Stosunkowo nieskomplikowanymi
dla samorządów przykładami wspierania ekologicznych działań szkół jest między innymi
współfinansowanie, wspólna organizacja
i pomoc merytoryczna w takich przedsięwzięciach
jak:
• organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska,
• prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach,
• programy edukacyjne np. związane z gospodarowaniem odpadami w powiecie (gminie)
lub innym realizowanym przez gminę przedsięwzięciem na rzecz środowiska,
• konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej,
• udział pracowników samorządowych w
zajęciach terenowych
klas
bądź kół
przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie określonym tematem zajęć
terenowych,
• udostępnianie i popularyzacja informacji, w tym także materiałów drukowanych, na temat
zagrożeń i prośrodowiskowych działań powiatu (gminy), celem wspólnej edukacji
mieszkańców tego terenu,
• prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,
• wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji
zagadnień związanych z gospodarka odpadową, ekologią i ochroną środowiska,
108
• wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół w niezbędne pomoce
naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działań,
Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży (i nie tylko) zasadne jest
także podjęcie współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarządowymi tzw. NGO (non
government organization). Współpraca taka przyczyni się do wzbogacenia zakresu
merytorycznego prowadzonych działań, z drugiej zaś strony pozwoli na obniżenie jej
kosztów. Wielokrotnie bowiem z racji swych działań statutowych organizacje te świadczą
swą pomoc w formie nieodpłatnej.
Do największych organizacji ekologicznych działających na terenie całego kraju można
zaliczyć między innymi: Ligę Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Federacja
Zielonych, Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra.
10.2.1.2. Edukacja dorosłych
Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu kształtowania
świadomości ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady, czy kluby
dyskusyjne nie zawsze przynoszą, zamierzone rezultaty. Krąg odbiorców tego typu form
edukacyjnych bywa bardzo zawężony (pojawiają się tylko zainteresowani). Z badań wynika,
że na kształtowanie świadomości ekologicznej duży wpływ wywierają media. Przekazują one
wiedzę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagrożeń przyrody, ale również informują na
bieżąco o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Dlatego też współpraca z
mediami (prasa lokalna, internet) nie tylko poszerza znacznie krąg edukowanych, ale także
przekazuje treści ekologiczne wraz
z informacjami o konkretnych działaniach.
Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu ukształtowanie
świadomości mieszkańców przejawiającej się w ich konkretnych działaniach związanych z
troską o otaczające ich najbliższe środowisko. Ważny jest również wybór odpowiednich
treści, położenie szczególnego nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowania
każdego z nas mają wielkie znaczenie w zachowaniu czystości i estetyki całego powiatu,
miasta czy wioski. Treści te należy przekazywać kilkakrotnie stosując odmienne, interesujące
formy przekazu. Edukacja ekologiczna w mediach, przede wszystkim w prasie, jest
stosunkowo
prosta
do
przeprowadzenia.
Wymaga
odpowiedniego
przygotowania
dziennikarzy.
Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką
społeczności lokalnych w czasie której mogą być również propagowane treści ekologiczne.
109
Imprezy takie jak festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. zazwyczaj
przeznaczone są dla całych rodzin. Tym samym jest sposobność do włączania dzieci w
prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaangażowanym w występy
dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczną formą
przekazywania treści ekologicznych.
W przypadku gminy proponowane formy przekazu treści ekologicznych mogą mieć
charakter cykliczny np. przechodzący z sołectwa do sołectwa . Można do ich organizacji
wykorzystać Gminny Ośrodek i Kultury czy remiza strażacka (wystawy) a także boiska czy
sceny widowiskowe (festyny).
Nie
należy
również
zapomnieć
o
ogólnopolskich
sezonowych
„akcjach
ekologicznych” np. Sprzątanie Świata, Dni Ziemi, Dzień bez samochodu i inne. Stawiają
sobie one za cel szeroko rozumiana ochronę środowiska, ostrzegają przed zagrożeniami,
uświadamiają szkodliwość niektórych zachowań człowieka.
10.3. Media w kampanii informacyjnej
Niezbędnym elementem pomyślnego promowania zagadnień ekologicznych jest
wsparcie prowadzonych działań w środkach masowego przekazu poprzez realizacje
odpowiedniej polityki medialnej. Media dzięki znacznym możliwościom oddziaływania,
społecznego
spełniają ważną rolę
w
kształtowaniu świadomości proekologicznej.
Prowadzona właściwa polityka medialna ma na celu dotarcie z treściami ekologicznymi
głownie do osób dorosłych.
W celu osiągnięcia pożądanych efektów prowadzona polityka medialna powinna być
oparta w głównej mierze o media lokalne (prasa, ) a także z racji znacznego wzrostu jego
znaczenia również o Internet.
Prasa lokalna
• Ogłoszenie. Poprzez tę formę w prosty, hasłowy sposób można promować np. o
wprowadzanym systemie segregacji odpadów. Ogłoszenie może zawierać informacje
edukujące co do sposobów korzystania z pojemników na odpady.
• Wkładka
informacyjna do
gazety.
Powinna
zostać
skonstruowana
w formie
ulotki/broszury tematycznej np. w zakresie gospodarki odpadami. Wkładka ma za
110
zadanie informować – jak unikać wytwarzania odpadów, jak je segregować, co robić, aby
na składowisko trafiało jak najmniej śmieci. Ulotka ta stanowiłaby więc ABC kultury
odpadowej, z którą powinni się zapoznać mieszkańcy gmin powiatu. Pomoże ona
również społeczeństwu szerzej spojrzeć na różne aspekty produkcji odpadów i
uzmysłowić jak mogą temu przeciwdziałać. Ta sama broszura powinna być również
rozdana mieszkańcom gminy tuż przed bezpośrednim rozpoczęciem segregacji odpadów
(np. około miesiąca wcześniej).
Wskazane jest także aby na łamach lokalnej prasy utworzyć rubrykę (stronę)
poświęconą szeroko rozumianej ochronie środowiska. Publikowane byłyby tam artykuły
poświęcone poszczególnym zagadnieniem ochrony środowiska, w tym także gospodarki
odpadami. Autorami mogą być zaproszeni specjaliści, przedstawiciele pozarządowych
organizacji ekologicznych czy władz samorządowych itp.
Akcja ulotkowa
Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu treści ekologicznych. Jest ona
zawsze wsparciem przy wprowadzaniu konkretnych działań związanych z ochroną
środowiska. Z założenia ulotki (broszury informacyjne) trafiają bezpośrednio do adresatów
czyli mieszkańców. Bezpośrednie dostarczanie wybranej grupie daje większą gwarancję
osiągnięcia zamierzonego celu.
Istotną sprawą jest aby kolportaż ulotek był przeprowadzony przed podjęciem
konkretnych działań „technicznych”. Mieszkańcy będą mieli właściwe przygotowanie
merytoryczne w chwili wprowadzanych zmian.
Kolportowane ulotki powinny zawierać tylko najważniejsze elementy wprowadzanych
działań – pełen zakres informacji powinien być przekazany za pośrednictwem innych form
przekazu. Ulotki winny wyjaśniać i uzasadniać wprowadzane przedsięwzięcia a także
przedstawiać korzyści z nich płynące
Przekazywane treści powinny być zredagowane w sposób jasny i skrótowy (najlepiej
hasłowo) a forma ulotki powinna być przejrzysta i czytelna.
Festyny
Festyn ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy mieszkańcy
danej miejscowości. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu mogą być
przekazywane mieszkańcom także informacje ekologiczne. Mogą to być różnego rodzaju
111
konkursy: sprawnościowe, wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane aby proponowane formy
edukacji poprzez zabawę angażowały w nią dzieci i rodziców
W trakcie trwania festynu można propagować treści z szeroko rozumianej ochrony
środowiska i gospodarki odpadami:
•
Prezentacja gospodarstw agroturystycznych z terenu gmin powiatu,
•
Warsztat ceramiki,
•
Wystawa zdrowej żywności połączona z degustacją,
•
Prezentacja miejscowego nadleśnictwa,
•
Prezentacja parków krajobrazowych z terenu gmin powiatu,
•
Prezentacja sprzętu wykorzystywanego w gospodarce odpadami: pojemników,
worków do zbiórki i segregacji odpadów. indywidualnych przydomowych
kompostowników itp.,
•
Wystawa sadzonek drzew, krzewów, kwiatów,
•
Prezentacja literatury ekologicznej i prac plastycznych związanych z ekologią,
wykonanych przez młodzież.
112
11. HARMONOGRAM ZADAŃ KRÓTKO I DŁUGO OKRESOWYCH DLA GMINY NEKLA
Tabela 12 Harmonogram zadań krótkookresowych dla GMINY ŃEKLAna lata 2004 – 2007
Cel strategiczny
Przedsięwzięcie
Zadania
1. Powołanie Gminnego Centrum Edukacji
Unikanie
powstawania
odpadów
Uświadomienie
społeczeństwu zasad
funkcjonowania
systemu gospodarki
odpadami
Ewidencjonowanie
odpadów
Selektywna
zbiórka odpadów
Organizacja systemu
zbiórki odpadów
Ekologicznej
2. Przekazanie ogólnych informacji o zasadach
funkcjonowania gminnego systemu gospodarki
odpadami – druk ulotek informacyjnych
ZADANIA KOORDYNOWANE
1. Przekazanie informacji o oczekiwanych efektach
funkcjonowania systemu gospodarki odpadami
2. Uchwalenie nowego regulaminu porządku i
czystości w gminach uwzględniających
selektywne gromadzenie odpadów
3. Informowanie o wynikach funkcjonowania
systemu gospodarki odpadami
1. Kontrola zgodności wytwarzanych odpadów z
uzyskanymi zezwoleniami na wytwarzanie i
składanymi informacjami
2. Ewidencja firm wywozowych i instalacji
unieszkodliwiania odpadów – kontrola zezwoleń
i funkcjonowania
1. Opracowanie (modyfikacja)zasad gromadzenia i
odbioru odpadów zmieszanych
Realizacja
Odpowiedzialny
2004
Urząd Miasta i Gminy
Nekla
2004
Nekla
2004
Burmistrz
2004
Rady Gmin
Zadanie
ciągłe
Burmistrz
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
2004
Nekla
Nekla
Burmistrz
113
zmieszanych
Organizacja systemu
zbiórki surowców
wtórnych
Organizacja systemu
selektywnej zbiórki
organicznych odpadów
komunalnych
Organizacja systemu
odpadów
niebezpiecznych
2. Budowa (uzupełnienie) systemu zbiórki odpadów
zmieszanych – zakup brakującej ilości
pojemników
1. Opracowanie zasad gromadzenia i odbioru
surowców wtórnych 1)
2. Budowa (uzupełnienie) systemu zbiórki
surowców wtórnych – zakup brakującej ilości
pojemników dla poszczególnych typów
zabudowy
3. Budowa uzupełniającego systemu zbiórki
surowców wtórnych – zakup lub docelowe
rozstawienie istniejących pojemników
odpadów organicznych z poszczególnych źródeł
2. Budowa systemu zbiórki odpadów organicznych
z gospodarstw domowych w rejonach zabudowy
wielorodzinnej (miasto Nekla) – zakup
niezbędnej ilości pojemników
3. Budowa systemu zbiórki odpadów organicznych
z pielęgnacji i utrzymania zieleni – wyznaczenie
miejsc czasowego ich przetrzymania
4. Budowa systemu zbiórki osadów z oczyszczalni
ścieków – wyznaczenie miejsca czasowego ich
gromadzenia
odpadów niebezpiecznych 1)
2. Wyznaczenie lokalizacji oraz budowa Punktów
Gromadzenia Odpadów Niebezpiecznych
3. Wyłonienie firmy odpowiedzialnej za zbiórkę
odpadów niebezpiecznych – rozpoczęcie zbiórki
odpadów niebezpiecznych
2005
Burmistrz
2004
Burmistrz
2005
Burmistrz
2006
Burmistrz
2005
Burmistrz
2007
Burmistrz
2007
Burmistrz
2007
Firmy wywozowe,
2005
Burmistrz
2005
Burmistrz
2005
Burmistrz
114
4. Opracowanie programu usuwania odpadów
azbestu
Organizacja systemu
zbiórki odpadów
wielkogabarytowych z
sektora budowlanego i
wraków pojazdów
Właściwe
zagospodarowanie
Odzysk odpadów
selektywnie zebranych
odpadów
Właściwe
unieszkodliwienie
Unieszkodliwianie
odpadów nie nadających
odpadów
się do dalszego
zagospodarowania
Prowadzenie edukacji
wśród osób
odpowiedzialnych za
planowanie i realizacje
Edukacja
gospodarki odpadami na
ekologiczna
terenie powiatu
Prowadzenie akcji
informacyjno
edukacyjnej wśród
mieszkańców
1)
odpadów wielkogabarytowych z sektora
budowlanego i wraków pojazdów 1)
2. Budowa systemu zbiórki odpadów
wielkogabarytowych z sektora budowlanego i
wraków pojazdów - wyznaczenie lokalizacji i
stworzenie gminnych punktów gromadzenia
odpadów nietypowych
2006
2004
Burmistrz
Burmistrz
2006
Burmistrz
Zadanie
ciągłe
Burmistrz
2007
Burmistrz
1. Szkolenia, wykłady, wyjazdy „techniczne” itp.
Zadanie
ciągłe
Burmistrz
2. Akcja ulotkowa, wykłady, festyny itp.
Zadanie
ciągłe
Burmistrz
1. Prowadzenie odzysku i przetwarzania odpadów
w dotychczas istniejących instalacjach
1. Eksploatacja istniejących składowisk odpadów –
na zasadach określonych w decyzjach starostwa
na podstawie zatwierdzonych planów gospodarki odpadami (wojewódzkiego, powiatowego i gminnych)
115
Tabela 13 Harmonogram zadań długookresowych dla Gminy Nekla na lata 2007 – 2014
Cel
strategiczny
Selektywna
zbiórka
Przedsięwzięcie
Organizacja systemu
odpadów
Właściwe
zagospodarowanie
Odzysk odpadów
selektywnie zebranych
odpadów
Właściwe
unieszkodliwienie
Unieszkodliwianie
odpadów nie nadających
odpadów
się do dalszego
zagospodarowania
Prowadzenie akcji
Edukacja
informacyjno
ekologiczna
edukacyjnej wśród
mieszkańców
Zadania
1. Objęcie zbiórką makulatury całego obszaru
powiatu
2. Wprowadzenie rozdzielnego gromadzenia
wielowarstwowych odpadów opakowaniowych
tzw. tetropaków
3. Objecie selektywną zbiórką odpadów, w ramach
stworzonego systemu, podmiotów gospodarczych
np. surowce wtórne, odpady organiczne
1. Rozszerzenie zagospodarowania odpadów
organicznych na terenie gminy – wyposażenie
gospodarstw domowych w zabudowie
jednorodzinnej w przydomowe kompostowniki
1. Przekazywanie (z chwilą zamknięcia dotychczas
funkcjonujących składowisk) odpadów na
składowiska z którymi zostały podpisane
odpowiednie porozumienia
1. Rozszerzenie akcji edukacji ekologicznej na
podmioty gospodarcze działające na terenie
gminy.
Realizacja
2009
Odpowiedzialny
Burmistrz
2010
Burmistrz
2014
Burmistrz
2009
Burmistrz
Zadanie
ciągłe
Burmistrz
Zadanie
ciągłe
Burmistrz
116
ZAŁĄCZNIKI
117
Załącznik nr 1
Dokumentacja – MAPY
118
Ryc. 1 Mapa rozmieszczenia istniejących instalacji do unieszkodliwiania odpadów komunalnych na
terenie Gminy Nekla
119
Ryc. 2 Mapa rozmieszczenia istniejących i planowanych instalacji do unieszkodliwiania odpadów
komunalnych na terenie powiatu wrzesińskiego
120
Ryc. 3 Proponowane obszary działania Zakładów Zagospodarowania Odpadów na terenie
województwa wielkopolskiego
121
Ryc. 4 Selektywna zbiórka odpadów na terenie Gminy Nekla
122
Rozmieszczenie pojemników
na selektywną zbiórkę odpadów
w mieście Nekla
Ryc. 5 Rozmieszczenie pojemników na selektywną zbiórkę odpadów w mieście Nekla
123
Załącznik nr 2
Dokumentacja graficzna
124
Procentowy rozkład odpadów produkowanych
przez firmy z obszaru Gminy Nekla
Odpad z grupy 10 01 01
99%
1%
Węzeł betoniarski A i M Piotrowscy - 2.000 Mg
Gminna Spółdzielnia S CH - 25,20 Mg
Ryc. 1 Procentowy rozkład odpadów z grupy 10 01 01
96%
4%
Me diplas t - 40.000 l
Usługi Agrotechniczno-Transportowe Zieleni i Drogownictwa - 1.500 l
125
47%
53%
Auto Se rvis - 0,7 Mg
KOS - 0,8 M g
32%
40%
24%
3% 1%
HORTPLAND - 0,1 Mg
Me diplas t - 0,4 Mg
Pasz Kons pol - 3,0 Mg
Blok am id - 4,0 Mg
M atex - 5,0 M g
126
64%
36%
Usługi Agrotechniczne-Transportowe Zieleni i Drogownictwa - 100 szt.
Pasz Kons pol - 56 s zt.
71%
27%
2%
Mate x - 25,4 M g
Sitono - 0,6 Mg
Pasz Kons pol - 9,6 M g
127
Procentowy rozkład odpadów z selektywnej zbiórki
z obszaru Gminy Nekla
59%
17%
1%
15%
8%
Plas tik 10,32 t
Szkło 9,00 t
M ak ulatura 4,40 t
Stal + Alum inium 0,09 t
Osad z oczyszczalni ścieków 35,00 t
Ryc. 7 Selektywna zbiórka odpadów
96%
4%
Se lek tyw na zbiórka 58,80 t
Odpady kom unalne z gos podarstw dom ow ych 1.430 t
Ryc. 8 Selektywna zbiórka odpadów a odpady z sektora gospodarki komunalnej
128
Załącznik nr 3
Dokumentacja fotograficzna
129
Fot.1 Miasto Nekla z lotu ptaka
130
Fot.2 Budynek składowiska odpadów komunalnych w Starczanowie
Fot.3 Waga
131
Fot.4 Kwatera składowiska komunalnego
Fot.5 Kwatera składowiska komunalnego
132
Fot.6 Selektywna zbiórka
Fot.7 Kosze uliczne
133
Oczyszczalnia
ścieków
Fot.8 Oczyszczalnia ścieków w Nekli –odpad osad ściekowy
Fot.9 Oczyszczalnia ścieków w Nekli
134
EKO-TECH
Fot.10 P.P.H.U. „EKO-TECH” s.c. - linia sortownicza
Fot.11 Eko-Tech
135
Fot.12 Eko-Tech sprasowane odpady
Fot.13 MATEX Sp. z o.o. (recykling odpadów nr: 03 01 05)
136
MEDIPLAST
Fot.14 MEDIPLAST S.A. (producent odpadów nr: 12 01 05, 15 01 02, 13 02 03)
Fot.15 Stacja paliw BIS-BEL (odpad z grupy 16 07 06; 16 08 21; 13 06 01)
137
Zakład przetwórstwa mięsnego
Fot.16 Zakład przetwórstwa mięsnego w Nekli Z. Najtkowski
KARLIK Elektrotechnik
AUTO SERWIS
Fot.17 KARLIK–Elektrotechnik, AUTO SERWIS
138
Fot.18 KARLIK–Elektrotechnik (odpad z grupy 13 01 13)
Fot.19 AUTO SERWIS (odpad z grupy 13 02 04)
139
Zespół Szkół w Nekli
Fot.20 Zespół Szkół w Nekli (zbiórka makulatury, baterii, aluminium)
Gminna Spółdzielnia
Fot.21 Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Nekli (odpad nr: 20 03 02)
140
Fot.22 KOS (odpad z grupy 16 01 19; 02 03 01; 13 02 04)
Fot.23 Zakład betoniarski (odpad z grupy 17 04 05; 17 01 01; 15 01 02; 10 01 01)
141
Fot.24 SITONO (odpad z grupy 20 03 01; 17 04 07; 17 04 02)
Fot.25 STALMET (odpad z grupy 20 03 01; 17 04 07)
142
Fot.26 BLOKAMID (odpad z grupy 15 01 01; 17 04 01; 03 01 05 )
Fot.27 HORTPLANT (odpad z grupy 12 01 02; 12 01 04; 12 01 03; 12 02 01; 15 01 01; 15 01 07)
143
Załącznik nr 4
Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania odpadów
(punkty skupu surowców wtórnych)
KOD ODPADU
LP.
NAZWA
PODMIOTU
1.
Skup i sprzedaż złomu
ul. Rynek
62-330 Nekla
(zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27
września 2001r. w sprawie katalogu odpadów Dz. U. Nr 112 poz.
1206
12 01 03,15 01 04,17 04 02,19 12 03,17 04 01,17 04 11,12 01 01,
19 12 02,17 04 05
144
Załącznik nr 5
Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania i odzysku
odpadów.
RODZAJ ODPADÓW
LP.
(ZGODNIE Z ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA ŚRODOWISKA Z DNIA 27 WRZEŚNIA
2001R. W SPRAWIE KATALOGU ODPADÓW DZ. U. NR 112 POZ. 1206)
NAZWA
PODMIOTU
zbiór
07 02 13, 12 01 05, 15 01 02, 16 01 19, 17
02 03, 19 12 04, 16 03 06
odzysk
1.
EKO-TECH s.c.
ul. Kosynierów 17
62-300 Września
2.
„MATEX” Sp. z o.o.
Starczanowo 4
62-330 Nekla
-
03 01 05
3.
Zakład Betoniarski P.H.U.
ul. Dworcowa 22A
62-330 Nekla
-
10 01 01
07 02 13, 12 01 05, 15 01 02, 16 01 19,
17 02 03, 19 12 04, 16 03 06
145

plan gospodarki odpadami dla gminy nekla - BIP

Transkrypt

Podobne dokumenty

System Informacji Przestrzennej Gminy Nekla

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską

Kierunek studiów: GOSPODARKA ODPADAMI NAZWA

karta - Nekla

urząd miasta i gminy nekla zgłoszenie wyjazdu za granicę na okres

urząd miasta i gminy nekla zezwolenie na przeprowadzenie imprezy

Informacja dla osób prowadzących gospodarstwo rolne

relacja na stronę - SARPI Dąbrowa Górnicza