Spastyczność - fizjoterapeutom.pl

Spastyczność
Metody oceny spastyczności
mgr Ewa Żak
Physiotherapy & Medicine
www.pandm.org
1
Definicja
Słowo „Spasm” pochodzi z greki, „spasmos” oznacza
ciągnąć lub opór.
Zaburzenie równowagi między układem hamującym i
pobudzającym skutkuje rozwojem spastyczności.
Klasyczna definicja spastyczności opracowana przez
Lance’a opisuje to zjawisko jako :
„motoryczne zaburzenie charakteryzujące się szybkim
wzrostem napięcia tonicznego mięśnia ze wzmożeniem
odruchów ścięgnistych, wynikające z nadpobudliwości
odruchu rozciągowego, jako jeden z komponentów
zespołu górnego motoneuronu”
2
Spastyczność a Sztywność
Typową
cechą spastyczności jest wzrost
oporu mięśni przy szybszym rozciąganiu.
W sztywności opór mięśniowy jest stały
niezależnie od szybkości rozciągania.
W sztywności często współistnieje tzw. objaw koła zębatego (np. w
chorobie Parkinsona)
Dla spastyczności typowe jest ponadto większe zajęcie zginaczy
kończyn górnych i prostowników kończyn dolnych.
W spastyczności wyróżniamy 3 poziomy wg zmodyfikowanej skali
Ashworta, w sztywności nie występuje podział
3
Definicja cd
Obecnie brakuje dowodów doświadczalnych
podtrzymujących tą teorię.
Patomechanizm spastyczności jest procesem bardziej
złożonym i nie do końca dobrze poznanym.
Spastyczność trudno tłumaczyć zaburzeniem jednego
odruchu lub neuroprzekaźnika.
Uszkodzenie półkul (dróg regulujących), pnia mózgu
lub rdzenia kręgowego może być źródłem
wzmożonego napięcia.
Dlatego obraz spastyczności w większym stopniu
zależy od lokalizacji i rozległości uszkodzenia niż od
przyczyny.
4
Definicja cd
Cechą charakterystyczną spastyczności jest
występowanie tzw. objawu „scyzorykowego”.
Polega on na wzroście napięcia mięśniowego w zajętej
kończynie, które narasta i nagle ustępuje, podczas jej
biernego rozciągania. Opór narasta proporcjonalnie
do amplitudy i szybkości ruchu.
Na ten opór składają się różne czynniki takie jak :
Właściwości elastyczne aparatu ruchowego
Brak świadomej kontroli ruchu przez pacjenta
Zaburzenia poznawcze
5
Objawy kliniczne spastyczności
Objawy dodatnie
Objawy ujemne
wygórowane odruchy
ścięgniste
wzmożony opór podczas
szybkiego, biernego
ruchu
skurcze kloniczne mięśni
obniżenie siły
mięśniowej
ograniczenie mobilności
brak możliwości
wykonania ruchu
zamierzonego
6
Metody oceny spastyczności
Dzielimy na :
Obiektywne i subiektywne
Ilościowe i jakościowe
Kliniczna i instrumentalne
Bezpośrednie i pośrednie
Biomechaniczne
Elektrofizjologiczne
7
Metody kliniczne
Metody kliniczne oceniają i analizują objawy dodatnie i ujemne związane ze
wzmożonym napięciem mięśniowym.
•
•
•
•
•
•
•
•
Badanie napięcia mięśniowego
Badanie odruchów ścięgnistych
Badanie konusów i spazmów mięśniowych
Badanie siły mięśniowej
Badanie zakresu ruchu w stawach
Badanie wykonania ruchu zamierzonego
Badanie reakcji stowarzyszonych
Badanie kliniczne chodu
Znajomość metod oceny wzmożonego napięcia jest bardzo istotna. Pozwala ona na dobór odpowiednich metod
dla danego pacjenta i na najdokładniejszą ocenę możliwości funkcjonalnych.
8
Skale stosowane do oceny
wzmożonego napięcia
Skala
Ashwortha
Zmodyfikowana Skala Ashwortha
Skala Tardieu
Adduktor Tone Rating Scale – w obrębie
m.przywodzicieli
9
Skale Ashwortha
Skala Ashwortha
0 – Bez zwiększonego napięcia
mięśniowego
1 – Niewielkie zwiększenie napięcia
powodujące „przytrzymanie”
podczas poruszania kończyną w
kierunku zgięcia lub wyprostu
2 – Bardziej zaznaczone zwiększenie
napięcia, ale kończyna zgina się
lub prostuje z łatwością
3 – Znaczne zwiększenie napięcia,
ruch bierny trudny do wykonania
4 – Kończyna usztywniona w zgięciu
lub wyproście
Zmodyfikowana skala Ashwortha
0 – Napięcie prawidłowe lub obniżone
1 – Nieznaczny wzrost napięcia
objawiający się oporem i uwolnieniem
lub minimalnym wzrostem napięcia
mięśni w końcowej fazie ruchu
zginania lub prostowania
+ 1 – Nieznaczny wzrost w stanie
napięcia mięśnia objawiający się
oporem i uwolnieniem oraz
występujący w drugiej połowie zakresu
ruchu w stawie
2 – Bardziej zaznaczony wzrost napięcia
mięśnia przez większą część zakresu
ruchu w stawie, ale dotknięta część
kończyny daje się łatwo poruszać
3 – Wyraźny wzrost napięcia mięśnia, ruch
bierny trudny do wykonania
4 – Dotknięta część sztywna w zgięciu i
wyproście
10
Skala Tardieu
Metoda określa ograniczenie zakresu przy ruchu biernym
prowadzonym :
- wolno
- szybko
Pierwszy pomiar interpretowany jest jako ograniczenie
spowodowane zwiększoną wtórnie sztywnością mięśni i
tkanki łącznej. Drugi pomiar interpretowany jest jako
spastyczność.
Podstawę pomiaru spastyczności stanowi kąt zatrzymania ruchu
i szybkość, przy której uzyskano zatrzymanie. Napięcie
mięśniowe oceniane jest na podstawie oceny odpowiedzi
mięśniowej na różne prędkości rozciągania. Ocenie zostaje
poddana jakość reakcji mięśniowej podczas ruchu kończyną z
określoną prędkością oraz kąt, przy którym pojawia się
reakcja mięśniowa.
11
Adduktor Tone Rating Scale – w
obrębie m.przywodzicieli
0
– brak wzmożonego napięcia
1 – napięcie nieznacznie wzmożone, łatwe
odwiedzenie do kąta 45 stopni
2 – odwiedzenie do kąta 45 stopni wymaga
lekkiego wysiłku
3 – odwiedzenie do kąta 45 stopni wymaga
umiarkowanego wysiłku
4 – odwiedzenie do kąta 45 stopni wymaga
współpracy dwóch osób
12
Metody instrumentalne
Metody instrumentalne w sposób obiektywny oceniają
spastyczność, ale są czasochłonne i wymagają
specjalistycznego sprzętu oraz personelu.
Do metod instrumentalnych możemy zaliczyć :
Trójwymiarową analizę chodu
Metody elektrofizjologiczne
Ocenę utrzymania równowagi i postawy ciała
Skale instrumentalne czynności dnia codziennego (ang.ADL)
Goniometryczny test wahadła
13
Trójwymiarowa analiza chodu
Trójwymiarowa
analiza chodu to
najnowocześniejsza bezinwazyjna metoda,
która jako jedyna pozwala na obserwację
wzajemnych relacji poszczególnych
segmentów ciała w dynamicznych wzorcach
ruchu. Obecnie istnieje wiele systemów
służących do analizy ruchu.
14
System do analizy chodu
15
System analizy chodu
- Służy do kompleksowej diagnostyki układu ruchu
pacjenta.
- Może ułatwić pracę fizjoterapeutom poprzez
dostarczenie informacji o biomechanicznych oraz
patologicznych parametrach i dzięki temu stać się
narzędziem ułatwiającym dobór odpowiedniej terapii
dostosowanej do potrzeb pacjenta.
- Pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów
patologicznych i kompensacyjnych.
- Metoda ta jest uzupełnieniem badania klinicznego i
pozwala na weryfikację efektów leczenia
16
Ocena
Parametry które oceniane są w tej metodzie to :
Parametry
elektromiograficzne (rejestracja
czynności pracy mięśni)
Parametry kinematyczne (położenie miednicy,
kąty w stawach)
Parametry kinetyczne (pomiar reakcji sił
podłoża podczas chodu)
17
Badanie
Do badania wykorzystuje się
markery, które umieszcza się
na powierzchni ciała w
odpowiednich punktach
anatomicznych.
Ruch markerów jest
analizowany przez system
kamer rozmieszczonych w
pomieszczeniu i podłączonych
do komputera.
Zadaniem komputera jest
zbieranie danych oraz
dostarczenie raportu.
18
Przebieg badania
Część pierwsza
Pomiar antropometryczny: szerokości i głębokości
miednicy, szerokości stawów kolanowych i
skokowych oraz długości kończyn dolnych.
Otrzymane wartości wprowadzone zostaną do
programu komputerowego, który wykorzysta je w
analizie.
19
Przebieg badania
Druga część
Polega na rejestracji jednego cyklu statycznego.
Pacjent przybiera swobodną pozycję ciała z
odwiedzionymi kończynami górnymi do 90 stopni.
Czas trwania statycznego pomiaru 10 sekund.
20
Przebieg badania
Część trzecia
Ocena wzorca dynamicznego.
Pacjent chodzi boso w tempie dostosowanym do
swoich możliwości. Zapis parametrów chodu
dotyczy od 1-10 cykli chodu .
21
Obróbka danych i otrzymanie raportu
Po
badaniu tworzy się w komputerze model
statyczny i dynamiczny pacjenta, a następnie
na wykresie cyklu chodu zaznaczał się fazę
podporu i wymachu dla każdej kończyny
dolnej, oddzielnie.
Do analizy wybieramy ok.. 5 przejść, w celu
uzyskania średniej wartości parametrów.
Taka procedura jest konieczna do uzyskania
raportu opracowanego przez komputer
22
Obróbka danych
23
Raport
24
Oceniane parametry
Parametry
elektromiograficzne (rejestracja
czynności pracy mięśni)
Parametry kinematyczne (położenie
miednicy, kąty w stawach)
Parametry kinetyczne (pomiar reakcji sił
podłoża podczas chodu)
25
Wady i zalety
ZALETY
kompleksowe badanie
układu ruchu
nie inwazyjność
dokładność pomiarów
badanie
ukazuje interakcje
segmentów ciała
WADY
uczestniczyć mogą osoby
w dobrym kontakcie
psychicznym i
wykonujące polecenia
warunkiem uczestnictwa
jest chód samodzielny
długi czas analizowania
raportów które dostarcza
urządzenie
26
Bibliografia :
Jarosław
Sławek – „Spastyczność od
patofizjologii do leczenia”
Janusz Nowotny – „Podstawy Fizjoterapii –
Podstawy teoretyczne i wybrane aspekty
praktyczne”
Dziękuję za uwage.
27