Uwarunkowania zaparć u dzieci

Uwarunkowania zaparć u dzieci
prof. dr hab. Józef Ryżko, Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii,
Instytut – „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
W okresie niemowlęcym liczba wypróżnień wynosi 4 i więcej, w wieku 1–4 lat zmniejsza się do 1–2 wypróżnień dziennie, a w wieku powyżej 4 lat jest już taka jak u
dorosłych – norma wynosi od 3 wypróżnień dziennie do
2 wypróżnień tygodniowo.
Według kryteriów rzymskich II zaburzenia defekacji u dzieci można podzielić na kilka typów. Jeden z nich
to dyschezja niemowlęca. Inna sprawa to czynnościowe
zaparcia stolca i czynnościowa retencja kału, która została
wyodrębniona jako oddzielne zagadnienie, ponieważ ma
nieco inny patomechanizm i wynika z postawy retencyjnej
dziecka. Dodatkową kwestia jest nieretencyjne brudzenie
bielizny przez dziecko. Każde z tych zagadnień chcielibyśmy
Państwu przybliżyć.
Dyschezja niemowlęca pojawia się w pierwszym kwartale życia dziecka. Cechuje się napadowym krzykiem
(15 – 30 min.), który występuje zawsze przed defekacją. Po
oddaniu stolca dziecko cichnie, uspokaja się i bawi się aż do
następnego momentu, kiedy zbliża się pora wypróżnienia.
Za przyczynę tej dolegliwości uważa się brak koordynacji
między mięśniami tłoczni brzusznej i dna miednicy. Dziecko nie potrafi wytworzyć zwiększonego ciśnienia w jamie
brzusznej, co ułatwiłoby defekację. Problem kończy się,
gdy maluch nauczy się zaciskać głośnię, co zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej i wtedy stolec oddaje swobodnie.
Jest to zaburzenie czynnościowe, które może przypominać
zaparcie, ale faktycznie zaparciem nie jest.
Czynnościowe zaparcie stolca występuje u niemowląt
i młodszych dzieci (diagnozujemy je, gdy utrzymuje się
co najmniej przez 2 tygodnie). Cechuje się oddawaniem
zbitych stolców lub kamieni kałowych, przy czym brak
jest oznak wad strukturalnych jelita, zaburzeń układu dokrewnego lub defektu metabolicznego. Czyli nie występuje
żadna przyczyna organiczna, która powodowałaby ograniczenie w oddawaniu stolca.
Retencja kału może występować od wczesnego niemowlęctwa aż do 16 roku życia (według kryteriów rzymskich
musi utrzymywać się przynajmniej przez 12 tygodni). Dziecko oddaje szerokie, obfite stolce dwa razy w tygodniu lub
rzadziej. Charakterystyczna jest postawa retencyjna – dziecko unika oddania stolca w ten sposób, że zaciska pośladki,
przerywa zabawę, kuca albo siada i po pewnym czasie, gdy
uczucie parcia mija wraca do zabawy. Często też można
zaobserwować zmianę zachowania dziecka. Staje się ono
drażliwe w momencie zbliżania się pory defekacji, a po oddaniu stolca uspokaja się. Drażliwość wraca w momencie
zbliżania się kolejnej defekacji.
Nieretencyjne nietrzymanie kału – dolegliwość ta dotyczy dzieci powyżej 4 roku życia. Wypróżnienia w miejscach
nieodpowiednich pod względem socjalnym (np. do bielizny,
na podłogę) zdarzają się przynajmniej raz w tygodniu przez
12 tygodni. Nie stwierdzamy cech retencji kału u tych dzieci ani też zmian strukturalnych lub zapalnych jelita, które
tłumaczyłyby takie zachowanie. Przypadłość ta występuje
u 1,5 – 2,8 proc. dzieci powyżej 4 lat, częściej u chłopców
(4:1 albo nawet 9:1 w stosunku do dziewczynek). Charakterystyczną cechą związaną z tą przypadłością jest mani-
12
Żywność dla zdrowia
festowanie zaburzeń emocjonalnych (obecność pewnych
osób lub okoliczności). Jako przykład często podaje się
powrót ojca z pracy do domu albo zasiadanie do obiadu.
Brudzenie w czasie czuwania (gdy dziecko śpi, brudzenie
nie występuje). Ilość kału może być mała aż do dużej w
porównaniu do normalnego wypróżnienia.