1 ks. Jacek Karwasz Cele katechetyczne – wymagania ogólne
Transkrypt
1 ks. Jacek Karwasz Cele katechetyczne – wymagania ogólne
1 ks. Jacek Karwasz OD POSTAWY ROSZCZENIOWEJ DO POSTAWY MIŁOŚCI (J 3,1-21) Cele katechetyczne – wymagania ogólne • analiza i interpretacja tekstów biblijnych • nabywanie umiejętności oceniania ludzkiej motywacji • pobudzanie do postawy wiary jako odpowiedzi na miłość Bożą Treści – wymagania szczegółowe • na podstawie tekstu J 3,1-21 uczeń potrafi scharakteryzować postawę Nikodema • po katechezie uczeń potrafi wyjaśnić sens znaczenia słów „narodzić się z wody i z Ducha” • uczeń umie wyjaśnić, kim byli faryzeusze • uczeń potrafi wskazać związek między „narodzeniem się z wody i z Ducha” a chrztem świętym Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, indywidualna Metody i techniki dydaktyczne: SMS, praca z formularzem, wywiad, praca z tekstem, parafraza, niedokończone zdania Środki dydaktyczne: formularz pt. Konieczność usprawiedliwienia się (zał. 1), wywiad z Nikodemem (zał. 2), tekst J 3,1-21 (zał. 3), formularz pt. Narodzenie z wody i z Ducha (zał. 4), formularz pt. Miłość pragnie wzajemności, a nie przymusu (zał. 5) I. W STRONĘ TEKSTU BIBLIJNEGO – MOTYWY DZIAŁANIA W RELACJACH LUDZKICH Wprowadzenie Wśród ludzi wierzących można spotkać takich, którzy wypełniają praktyki religijne tylko z przyzwyczajenia, jako pewną tradycję. Niekiedy bywa też, że ktoś stara się żyć moralnie jedynie w tym celu, aby zasłużyć sobie na zbawienie. Okazuje się jednak, że taka motywacja nie jest konsekwencją przyjęcia wiary żywej i ma niekiedy niewiele wspólnego z chrześcijaństwem. Jaka zatem ma być nasza postawa wobec Boga? Zanim podejmiemy to pytanie, spróbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie pomocnicze: jak powinna być postawa człowieka wobec innych? Aktywizacja Metoda: SMS • Uczniowie pracują w trzech grupach, stosownie do liczby sytuacji będących materiałem wyjściowym do aktywizacji. W przypadku utworzenia większej liczby grup, ta sama sytuacja jest analizowana przez kilka grup. • Zadanie polega napisaniu smsa (maila) do kolegi/koleżanki, w którym rezygnujemy z zaproszenia, jakie zostało do nas skierowane. Jednocześnie podajemy wyjaśnienie naszej decyzji, prosząc o usprawiedliwienie. • Z przedstawionych poniżej sytuacji grupa wybiera jedną. 2 Formularz pt. Konieczność usprawiedliwienia się (zał. 1) Pierwsza sytuacja Koleżanka zaprasza ciebie w sobotę po południu na urodziny, ale niestety w poniedziałek masz test poprawkowy z j. angielskiego. Prędzej nie chciało ci się uczyć i teraz musisz nadrabiać braki. Napisz jej, że nie dasz rady przybyć na urodziny. Druga sytuacja Masz zaproszenie od kolegi na mecz piłki nożnej w czwartek. Akurat tak się złożyło, że twoi rodzice chcą odwiedzić tego dnia chorą babcię i prosili, abyś zabrał się z nimi. Rodzice specjalnie wzięli urlop w pracy, ponieważ babcia mieszka daleko i czeka was długa podróż. Napisz koledze, że zagracie innym razem. Trzecia sytuacja W niedzielę po południu otrzymałeś zaproszenie do kolegi na wyjazd do kina. Niestety, nie byłeś jeszcze w kościele na mszy św., a planowałeś pójść na godz. 18:00. Napisz koledze, że nie możesz z nim jechać. • Grupy prezentują swoje wypowiedzi smsowe lub mailowe. Prowadzący zwraca uwagę, iż niekiedy człowiek musi dokonywać wyborów, rezygnując z jakiegoś dobra, aby osiągnąć inne, w danej chwili ważniejsze. Za każdym razem znaczenie mają motywy (intencje) podejmowanych wyborów. Puenta W relacjach międzyludzkich ogromną rolę odgrywają intencje, którymi się kierujemy. Pytanie o motywy odsłania prawdę o nas samych, stawia nas w bardziej wyraźnym świetle, ukazując to, na czym tak naprawdę nam zależy i jakie mamy pragnienia. Odczytanie fałszywej motywacji demaskuje niekiedy w zachowaniu człowieka egoizm i brak szczerości. Ma to znaczenie nie tylko w relacji do drugiego człowieka, lecz także na polu wiary, a więc w stosunku człowieka do Boga. Na podstawie dialogu Jezusa z Nikodemem postaramy się określić właściwe motywy postępowania na płaszczyźnie wiary. II. W TEKŚCIE BIBLIJNYM – KONIECZNOŚĆ NARODZENIA Z WODY I Z DUCHA a) Nikodem przed spotkaniem Jezusa Wprowadzenie Tekst biblijny, do którego sięgamy, opisuje spotkanie Jezusa z Nikodemem. Nikodem jako faryzeusz, członek Najwyższej Rady, cieszył się poważaniem. Pełnił rolę nauczyciela, do którego niejednokrotnie zwracano się o radę i pomoc. W omawianym fragmencie Ewangelii to on sam potrzebuje wskazówki. Pod osłoną nocy udaje się do Jezusa, aby wyjaśnić nurtujące go wątpliwości. W pierwszym etapie naszej analizy przybliżymy sobie sylwetkę Nikodema przed spotkaniem z Jezusem. Aktywizacja Metoda: wywiad Materiał: wywiad z Nikodemem (zał. 2) 3 •Wybieramy dwóch ochotników, którzy odegrają scenkę (najlepiej, jeśli prędzej zostanie ona przygotowana wcześniej). • Wybrane osoby odczytują lub odgrywają dialog z zaproszonym Nikodemem. • Rozmowę można nagrać wcześniej i odtworzyć w czasie spotkania. • W trakcie wywiadu zadaniem uczniów jest zebranie informacji na temat Nikodema jako faryzeusza: jak bycie faryzeuszem wpływało na postawę Nikodema? Wywiad z Nikodemem (zał. 2) Prowadzący: Dzień dobry, witam Państwa bardzo serdecznie w programie „Dowiedz się więcej”. W naszym studiu gościmy niezwykłego człowieka, jakim jest należący do stronnictwa faryzeuszów Nikodem z Jerozolimy. Witam naszego rozmówcę pozdrowieniem, które używa się w kraju, z którego pochodzi: Szalom! (Nikodem odpowiada: „Szalom alehem!” – Pokój z wami!) Nikodemie, jesteś uczonym w Prawie, członkiem Sanhedrynu, uczysz innych, wskazujesz jak mają postępować. Czy jako faryzeusz jesteś szczęśliwym człowiekiem? Nikodem: Tak, jak najbardziej. P: Tak się składa, że w dzisiejszym odcinku naszego programu pragniemy poszukać odpowiedzi na pytanie: Jak żyć, aby być szczęśliwym? Powiedz nam, co według ciebie należy czynić, aby być człowiekiem szczęśliwym? N: Aby być prawdziwie szczęśliwym trzeba przede wszystkim mieć na uwadze swoje odwieczne przeznaczenie. Człowiek nie będzie żył wiecznie na ziemi. Dlatego należy tak postępować, aby kiedyś odnaleźć się w królestwie Bożym, którego zapowiedzi mamy w Prawie Mojżeszowym. P: Co zatem należy zrobić, aby znaleźć się w królestwie niebieskim? N: Po pierwsze, zbawienie dotyczy narodu izraelskiego, któremu ta obietnica została dana. Poza tym tylko ci, którzy wypełniają przepisy Prawa mogą liczyć na to, że za uczynki spełniane na ziemi zostaną nagrodzeni przez Boga… Na udział w królestwie Bożym trzeba sobie zasłużyć. Ludzie, którzy nie przestrzegają Prawa, będą z pewnością potępieni. P: Jakie przepisy Prawa są według ciebie najważniejsze? Na które z nich należy szczególnie zwracać uwagę? N: Na każde! Nade wszystko jednak należy wystrzegać się wszelkiego bałwochwalstwa, bluźnierstwa i wszelkiej nieczystości. Ponadto należy wypełniać wszystkie nakazane praktyki: składać dziesięcinę i przewidziane w Prawie ofiary płynne i pokarmowe, pościć w dni pokuty, nie pracować w dzień szabatu, nie dotykać się niczego, co jest nieczyste… P: Rozumiem, że jako faryzeusz i nauczyciel masz szczególne zasługi, które doprowadzą cię do udziału w królestwie niebieskim? 4 N: Dziwne by było, gdyby stało się inaczej... Staram się żyć uczciwie. Wypełniam wszystkie przepisy Prawa, modlę się w wyznaczonych godzinach. Jestem przekonany, że Bóg widzi moje czyny i w czasie sposobnym wynagrodzi moje starania. P: Dla wielu z nas Pańska postawa, Nikodemie, jest nieosiągalna, a może i dyskusyjna. Tym bardziej dziękujemy za przyjęcie naszego zaproszenia do rozmowy. Uwaga! Charakterystyka faryzeuszy jako pomoc dla prowadzącego (za: Praktyczny komentarz do Nowego Testamentu, red. A. Jankowski, Poznań 1999, I, 435). Faryzeusze należeli do najpopularniejszego ugrupowania religijnego w Palestynie w czasach Jezusa Chrystusa. Spośród nich rekrutowali się niemal wyłącznie ,,uczeni w Piśmie", a wpływy ich sięgały Najwyższej Rady, czyli Sanhedrynu. Nikodem był właśnie członkiem tej Rady, wyróżniającym się jednak od pozostałych radnych, wrogich Jezusowi, postawą otwartości na Jego naukę i gotowością do dialogu. Będąc człowiekiem zamożnym (por. J 19, 39) i zapewne wpływowym (podobnie jak Józef z Arymatei J 19,38), nie waha się nawet wystąpić publicznie w obronie Jezusa (7,50) wobec całej Rady. […] Sposób wystąpienia Nikodema jest charakterystyczny dla uczonych faryzejskich. Często odbywali oni nocne rozmowy i dyskusje nad Prawem, jakkolwiek motyw lęku przed innymi Żydami czy chęć odbycia prywatnej rozmowy nie są tu wykluczone. Nikodem zwraca się do Jezusa mimo swego wysokiego stanowiska z pełnym szacunkiem (Rabbi), uznając w Nim przynajmniej człowieka obdarzonego specjalnymi łaskami Boga, potwierdzonymi „znakami”. Natomiast określenie Jezusa jako tego, który przyszedł od Boga, nie stanowi pełnego uznania przez uczonego faryzejskiego godności mesjańskiej czy nawet boskiej Chrystusa. Jeśli ,,Bóg jest z Nim", to cieszy się on podobnie jak wiele innych wybitnych osób w ST specjalną Jego opieką, Jest z Nim w bliskim kontakcie. Wyrazem tego są cuda, działanie w ST autorytetem i mocą Boga. Nikodem nie czyni żadnych mesjańskich aluzji, uważając Jezusa najwidoczniej za bardzo wybitnego Nauczyciela, którego naukę chciałby bliżej poznać. Puenta Poznanie sylwetki Nikodema jest niezwykle istotne, aby zrozumieć cel jego wędrówki do Jezusa. Nikodem uważa, że osiągnięcie królestwa Bożego jest możliwe w przyszłości. Jednak należy sobie na nie zasłużyć przez wypełnianie konkretnych czynów i przestrzeganie przepisów Prawa. Ta jego wizja zostaje zachwiana poprzez konfrontację z nauczaniem Jezusa. b) Nikodem podczas spotkania z Jezusem – pytanie Nikodema Wprowadzenie W kolejnej części spotkania zastanowimy się, co chciał wyjaśnić Nikodem w spotkaniu z Jezusem. Aby zrozumieć cel tego spotkania, musimy przyjrzeć się pytaniom, jakie zadaje główny bohater. Bardzo często są one wyraźnie określone, niekiedy jednak trzeba się ich domyśleć, gdyż nie ma ich bezpośrednio w tekście. W analizowanym fragmencie Nikodem zadaje trzy pytania, jednak żadne z nich nie jest kluczowym dla zrozumienia celu jego wizyty. Najważniejszego pytania 5 możemy się jednak domyśleć na podstawie odpowiedzi Jezusa. Ono dopiero odsłania sens poszukiwań Nikodema. Zadaniem, które stoi przed uczestnikami, jest określenie tego pytania. Aktywizacja Metoda: praca z tekstem Materiały: tekst J 3,1-21 (zał. 3) • Każdy z uczniów otrzymuje tekst J 3,1-21. • Zadaniem uczniów jest podkreślenie w tym tekście pytań, które Nikodem zadaje Jezusowi. Uczniowie podkreślą prawdopodobnie tylko te pytania, które znajdują się bezpośrednio w tekście biblijnym: - Jakżeż może się człowiek narodzić będąc starcem? (J 3,4a) - Czyż może powtórnie wejść do łona swej matki i narodzić się? (J 3,4b) - Jakżeż to się może stać? (J 3,9) • Podpowiadamy, że w tekście możemy domyślać się jeszcze innego pytania, jakie zadał Nikodem, które może mieć kluczowe znaczenie do zrozumienia jego poszukiwań. Wynika ono z odpowiedzi Jezusa: „W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwa Bożego»”. (J 3,3) Odpowiedź Jezusa nie jest poprzedzona żadnym pytaniem Nikodema (tzw. luka w tekście). • Próbujemy razem z uczniami ustalić pytanie Nikodema. Wśród propozycji mogą się pojawić: Co zrobić, aby wejść do królestwa Bożego? Jak osiągnąć zabawienie? Co zrobić, aby być zbawionym? (ewentualnie: Czy wypełniane przeze mnie nakazy Prawa wysłużą mi zbawienie?) • Uczniowie mogą połączyć się w pracy i w nich sformułować odpowiedź Nikodem na pytanie: Co zrobić, aby być zbawionym? A zatem ważne jest wejście w rolę Nikodema. Znając już jego osobę, należy wyobrazić sobie jego spodziewaną odpowiedź. • Chętni uczniowie proponują swoje odpowiedzi. Puenta W podsumowaniu prowadzący zwraca uwagę, że Nikodem wypełniał wzorowo wszystkie nakazy i praktyki religijne. A zatem jego pytanie mogło być kontynuacją jakiejś konfrontacji Jezusa z faryzeuszami. Nauczyciel z Nazaretu często napiętnował postępowanie faryzeuszów, podkreślając, że są daleko od królestwa Bożego (zob. Łk 11, Mt 23). Szczególnie niezrozumiałym stwierdzeniem dla Nikodema mogły być słowa Jezusa skierowane do starszych ludu: „Zaprawdę, powiadam wam: celnicy i nierządnice wchodzą przed wami do królestwa niebieskiego”. (Por. Mt 21,31) Takie słowa mogły bardzo zaboleć uczonego żydowskiego, który skrupulatnie starał się wypełniać wszystkie przepisy Prawa Mojżeszowego. W tym kontekście pytanie ze strony Nikodema mogło brzmieć następująco: 6 Dlaczego ja, faryzeusz wypełniający wszystkie obowiązki i żyjący uczciwie mogę mieć problem z osiągnięciem zbawienia? Dlaczego to grzesznicy mogą mnie wyprzedzić w drodze do królestwa Bożego? Czego mi jeszcze brakuje? Także dzisiaj wielu ludzi mówi: chodzę do kościoła, modlę się, przestrzegam przykazań… Jednak czy to wystarczy? c) Sens narodzenia się z wody i z Ducha Wprowadzenie Już na samym początku rozmowy z Nikodemem Jezus stwierdza: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwa Bożego”. (zob. J 3,3) Słowa te mogą być niezrozumiałe dla słuchacza, podobnie jak w przypadku Nikodema. Aby zrozumieć ich sens, koniecznie trzeba przyjrzeć się całej wypowiedzi Jezusa. Uczynimy to w tej części spotkania. Aktywizacja Metoda: praca z formularzem, parafraza Materiały: tekst J 3,1-21 (zał. 3), wybrane z tego fragmentu teksty: J 3,12-13; J 3,14-15; J 3,20-21, formularz pt. Narodzenie z wody i z Ducha (zał. 4) Wariant 1 • Utworzone wcześniej grupy mają za zadanie dokonać parafrazy wybranych zdań Jezusa z Jego dialogu z Nikodemem. Grupa I: J 3,12-13 Grupa II: J 3,14-15 Grupa III: J 3,20-21 • Parafraza ma oddać jak najlepiej sens danej wypowiedzi. Przykładowe parafrazy J 3,12-13: Jeżeli wam mówię o tym, co jest ziemskie, a nie wierzycie, to jakżeż uwierzycie temu, co wam powiem o sprawach niebieskich? I nikt nie wstąpił do nieba, oprócz Tego, który z nieba zstąpił – Syna Człowieczego. Nikt nie może samodzielnie (dzięki czynom) być zbawionym, wejść do nieba. Własną mocą może wstąpić jedynie Chrystus. J 3,14-15: A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak potrzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy, miał życie wieczne. Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. Bóg jest tym, który z miłości do człowieka oddał życie na krzyżu. Zbawienie jest darem Bożym, łaską. Bóg pragnie, aby każdy był zbawiony. Źródłem odkupienia nie są uczynki, ale śmierć Zbawiciela na krzyżu. 7 J 3,20-21: Każdy bowiem, kto się dopuszcza nieprawości, nienawidzi światła i nie zbliża się do światła, aby nie potępiono jego uczynków. Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się okazało, że jego uczynki są dokonane w Bogu. Czyny człowieka mówią o wyborze nowego życia w Duchu lub o braku takiego wyboru. Dobre uczynki są naturalną konsekwencją narodzenia z wody i z Ducha (przyjęcia Bożego daru zbawienia). Wierność Bożym przykazaniom jest pragnieniem człowieka wierzącego, ponieważ ufa on, że Bóg pragnie jego szczęścia. • Grupy odczytują swoje parafrazy, które wspólnie są omawiane. Puenta Człowiek wierzący musi uznać następujące prawdy wiary: zbawienie jest darem miłości Boga (łaską), nie jesteśmy w stanie na nie zasłużyć; aby zbawienie się dokonało konieczna była ofiara krzyżowa Pana Jezusa; udział w królestwie Bożym mamy już tutaj na ziemi, jeśli odrodzimy się z wody i z Ducha. Owo odrodzenie dokonuje się w sakramencie chrztu; wypełniając przykazania potwierdzamy, że przyjęliśmy dar zbawienia od Boga. Wariant 2 • Grupy mają za zadanie wypełnienie formularza pt. Narodzenie z wody i z Ducha (zał. 4), który pozwoli na skonfrontowanie słów Jezusa z poglądami Nikodema. W dwóch kolumnach uczestniczy wpisują odpowiedzi, jakich udzieliłby ich zdaniem Jezus i Nikodem na pytania posrawione w pierwszej kolumnie. Formularz pt. Narodzenie z wody i z Ducha (zał. 4) Pytanie Nikodem Kto potrzebuje przemiany? Co zrobić, aby osiągnąć zbawienie? O jakim narodzeniu myśli? Co jest źródłem zbawienia? Kiedy będziemy mieli w królestwie Bożym? udział Co daje wypełnianie przykazań i wykonywanie praktyk religijnych? Przykładowe odpowiedzi Jezus 8 Pytanie Nikodem Jezus Kto potrzebuje przemiany? poganie, grzesznicy Co zrobić, aby osiągnąć zbawienie? przestrzegać Prawa, trzeba sobie odkupienie jest darem, a zbawiony zasłużyć będzie ten, który przyjmie ten dar O jakim narodzeniu myśli? z ciała (dla świata) Co jest źródłem zbawienia? dobre uczynki, przykazaniom Kiedy będziemy mieli w królestwie Bożym? udział dopiero po śmierci każdy człowiek z wody i z Ducha (dla nieba) wierność ofiara krzyżowa Chrystusa w momencie nowych narodzin z wody i z Ducha (chrzest św.) Co daje wypełnianie przykazań pewność, że będę zbawiony, bo jest to potwierdzenie, że przyjąłem i wykonywanie praktyk religijnych? sobie zasłużyłem dar zbawienia Komentarz do formularza • Faryzeusze i uczeni w Piśmie ogromny nacisk kładli na przestrzeganie Prawa, co miało im zapewnić zbawienie. Jezus mówi o konieczności „ponownego narodzenia z wody i z Ducha”, które polega na przyjęciu zbawienia jako niezasłużonego daru • Nikodem narodzenie rozumie jedynie w sposób cielesny, nie rozumie co znaczy „narodzić się z Ducha” Ponadto nie może pojąć jednego: czego może jeszcze brakować dobremu Izraelicie • Nikodem nie wie, jaką mocą ma się dokonać owe odrodzenie. Jezus nawiązując do Lb 21,5-9 ukazuje, ze konieczna jest ofiara złożona przez Niego na krzyżu • Faryzeusze utożsamiali królestwo Boże z rzeczywistością, którą człowiek osiągnie dopiero w przyszłości dzięki zachowywaniu Prawa. Chrystus wskazuje, że wszyscy, którzy narodzili się z wody i z Ducha już są uczestnikami królestwa Bożego. (por. J 17,3) Puenta Jezus głosi konieczność „nowego narodzenia z wody i z Ducha” w celu osiągnięcia królestwa Bożego. Polega ono na zmianie kierunku – zbawienie to dar Bożej miłości, na który nie trzeba sobie zasługiwać. Narodzenie z wody i z Ducha jest przyjęciem Bożego zbawienia i rozpoczęciem życia dla królestwa Bożego. Wypełnianie przykazań z przymusu, aby osiągnąć zbawienie nie jest postawą odrodzonego człowieka. Pytanie, jakie powinien stawiać sobie człowiek wierzący, nie powinno brzmieć: Co robić, aby osiągnąć zbawienie?, lecz: Jak postępuje człowiek zbawiony? Odkupienie zatem nie jest następstwem wypełniania dobrych uczynków, lecz łaską daną przez Boga, którą człowiek przyjmuje poprzez akt wiary w sakramencie chrztu. Łaska jest nam darmo dana. Nasze czyny są potwierdzeniem dokonanego wyboru życia wiary. Dobre postępowanie jest naturalną konsekwencją przyjęcia chrztu z wody w Duchu Świętym. Samo bycie dobrym nie wystarcza do zbawienia, ale jak mówi jedna z prawd naszej wiary „łaska jest do zbawienia koniecznie potrzebna”. Życie grzeszne natomiast jest znakiem odrzucenia łaski Bożej. 9 III. Z TEKSTU BIBLIJNEGO W ŻYCIE – CZY ODRODZIŁEM SIĘ Z WODY I Z DUCHA? Wprowadzenie Jesteśmy ochrzczeni. Ale czy narodziliśmy się na nowo? Pomocą w odpowiedzi na to pytanie posłuży nam tekst, w którym należy dokończyć zdania zamykające kolejne akapity. Aktywizacja Metoda: niedokończone zdania Materiały: formularz pt. Miłość pragnie wzajemności, a nie przymusu (zał. 5) Jak kogoś kocham, chcę z nim rozmawiać. Modlitwa to rozmowa z Jezusem. Modlę się………………………………… Jak kogoś kocham, chcę z nim przebywać. Eucharystia to uczta, na którą zaprasza mnie Pan. Chodzę do kościoła……………………………… Jak kogoś kocham, mam jego zdjęcie, pamiątki. Krzyż, obrazek święty kierują moje myśli ku Temu, kogo przedstawiają. Mam w pokoju krzyż/obraz………………………….. Jak kogoś kocham, oczekuję na każdego SMS-a, list. Słowo Boże napisane pod natchnieniem Ducha Świętego, jest „listem Boga” do nas. Czytam Pismo Święte……………………… Jak kogoś kocham, sprawiam mu niespodzianki, jestem wobec niego życzliwy. Jezus powiedział: „Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, toście Mnie uczynili” Życzę bliźnim…………………………………… Jak kogoś kocham, często o nim opowiadam, pokazuję się z nim wszędzie. Dawanie świadectwa wiary jest naszym głoszeniem Chrystusa. Mówię innym ……………………….. Jak kogoś kocham, myślę o nim, chcę, aby był on obecny we wszystkim, co przeżywam. Czy Jezus jest obecny w mojej codzienności? W ciągu dnia……………………………………… • Na zakończenie prowadzący prosi kilku uczniów, by odczytali swoje dokończone zdania. • Jako modlitwę końcową można wspólnie odmówić akt wiary, nadziei i miłości.