Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów

Probl
Hig Epidemiol/ 2014,
95(4): 964-968
KOmunikaty
Announcement
964
Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru
detergentów konwencjonalnych i ekologicznych
– badania wstępne
Opinions concerning choice of conventional and organic detergents in inhabitants
of Lublin and surrounding area – a preliminary research
Elżbieta Rusinek-Prystupa, Iwona Sembratowicz
Katedra Biochemii i Toksykologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Wstęp. W detergentach zawartość konserwantów i syntetycznych substancji
zapachowych może działać negatywnie na zdrowie, a ilość substancji
powierzchniowo czynnych i fosforanów stwarza niebezpieczeństwo dla
wód powierzchniowych. Dlatego na rynku polskim pojawiają się – oprócz
detergentów tradycyjnych – produkty ekologiczne, nie zawierające
szkodliwych substancji.
Cel pracy. Opracowanie i przeprowadzenie wśród mieszkańców Lublina
i okolic ankiety na temat detergentów konwencjonalnych i ekologicznych.
Materiał i metody. Badania ankietowe przeprowadzone na 165 osobowej
grupie respondentów z Lublina i okolic. Zbadany został stosunek konsumenta
do rynku detergentów tradycyjnych i ekologicznych.
Wyniki. Rynek produktów tradycyjnych i ekologicznych proponuje szeroką
gamę różnych marek w zróżnicowanej cenie i opakowaniu, co ma to duży
wpływ na wybór określonych detergentów przez ankietowanych. Większość
z nich jako kwartalną kwotę przeznaczaną na zakup detergentów wybiera
najniższy przedział cenowy, natomiast względy ekonomiczne powodują
małe zainteresowanie produktami ekologicznymi. Cena takich detergentów
jest nadal głównym czynnikiem hamującym ich zakup. Badania pokazały
także, iż pomimo barier finansowych respondenci, którzy zadeklarowali
stosowanie produktów ekologicznych, kierują się w większości przy ich
zakupie dbałością o środowisko naturalne oraz wykazują chęć dalszego
ich stosowania.
Wnioski. Można prognozować, że rola w konsumenckiej ocenie środków
ekologicznych w Polsce będzie wzrastać wraz ze wzrostem świadomości
i wrażliwości ekologicznej polskich konsumentów.
Introduction. The content of detergent preservatives and synthetic
fragrances can negatively influence health, and the amount of surfactants
and phosphates poses a danger to surface waters. Therefore, in addition to
conventional detergents the Polish market offers organic products without
harmful substances.
Aim. To develop and conduct a survey on conventional and organic
detergents among inhabitants of Lublin and the surrounding area.
Material & methods. A survey carried out on a 165-person group of
inhabitants of Lublin and the surrounding area. Examined was the
consumers’ attitude towards conventional and organic detergents.
Results. The market of traditional and organic products offers a wide
range of different brands of varying price and packaging, which has a great
impact on the choice of certain detergents by the respondents. Most of
them, indicating the quarterly sum spent on the purchase of detergents
chooses the lowest price range, and economic barriers result in little
interest in organic products. The price of such detergents is still the main
factor limiting their purchase. The studies have also shown that despite
the financial barriers, the respondents who declared the use of organic
products are guided in the majority by care about the environment and
want to continue their use.
Conclusions. We can predict that the role of the consumer assessment
of environmental products in Poland will increase with the increase of
environmental awareness and ecological sensitivity of Polish consumers.
Key words: detergents, surfactants, soap, dishwashing liquid, powder
Słowa kluczowe: detergenty, środki powierzchniowo-czynne, mydło, płyn
do naczyń, proszek
© Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 964-968
www.phie.pl
Nadesłano: 06.11.2014
Zakwalifikowano do druku: 23.11.2014
Wstęp
W ciągu ostatnich lat na polskim rynku pojawiło
się coraz więcej wyrobów chemii gospodarczej oraz
kosmetyków mających poważny udział w zanieczyszczeniu środowiska. Od końca lat 50., po zastąpieniu
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr Elżbieta Rusinek-Prystupa
Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Katedra Biochemii i Toksykologii
Uniwersytet Przyrodniczy
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
tel. 81 445 68 23, e-mail: [email protected]
mydła syntetycznymi środkami powierzchniowo
czynnymi, wzrosły problemy związane z jakością
wód. Przyczyną jest ich masowe stosowanie, co stanowi problem ekologiczny. Fosforany i produkty ich
rozkładu zawierają fosfor, jeden z podstawowych
Rusinek-Prystupa E, Sembratowicz I. Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów ...
pierwiastków biogennych, niekorzystnych dla środowiska [1-4]. W związku z tym zostało wprowadzone
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn.
23 lipca 2004 r. [5] oraz Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) z dn. 31 marca 2004 r. [6] w sprawie
wymagań, jakim powinny odpowiadać wyroby ze
względu na ochronę zdrowia, środowiska oraz ich
biodegradację. Obecnie na rynku pojawia się także
więcej produktów reklamowanych jako ekologiczne
lub przyjazne środowisku. Wzrosła też świadomość
konsumentów na temat zdrowia i dbania o środowisko,
jak również oczekiwania w stosunku do kupowanych
produktów. Konsumenci oczekują od producentów,
aby kosmetyki ekologiczne były tak samo skuteczne,
jak tradycyjne. Produkcja detergentów naturalnych
wiąże się jednak z trudnościami m.in. w pozyskaniu
surowca, procesie produkcji, jak i odpowiednim ich
pakowaniu. Produkty ekologiczne mogą być wytwarzane tylko z naturalnych surowców roślinnych
i mineralnych, substratów pochodzących z plantacji
ekologicznych, bądź z tak zwanego kontrolowanego
dzikiego zbioru. Do produkcji można używać także
naturalnych barwników, olejków eterycznych, składników pochodzenia morskiego oraz komponentów
pochodzenia zwierzęcego takich, jak mleko, czy wosk
pszczeli. Wszystkie składniki pozyskiwane są na drodze chemicznej, ale w taki sposób aby nie szkodziły
środowisku i uległy biodegradacji [7, 8]. Muszą także
spełniać wymagania jednostek certyfikujących takie
produkty. Wpływa to w znacznym stopniu na stosunkowo małą dostępność na rynku tych produktów oraz
ich wysoką cenę.
Cel badań
Opracowanie i przeprowadzenie wśród mieszkańców Lublina i okolic ankiety na temat detergentów
konwencjonalnych i ekologicznych. Przeprowadzone
badania miały przedstawić opinię respondentów
z różnych grup społeczno-ekonomicznych na temat
czynników decydujących o ich wyborze. Zbadany
został także stosunek konsumentów do ciągle rozwijającego się rynku detergentów ekologicznych.
studenci, renciści/emeryci oraz osoby bezrobotne)
oraz ze względu na płeć. Osoby te zostały wcześniej
poinformowane o celu i tematyce pracy i wyraziły
zgodę na udział w badaniach.
Ankieta składała się z pytań zamkniętych jedno- lub wielokrotnego wyboru, podzielonych na 2
części opracowanych przez autorów. Pierwsza część
(6 pytań) dotyczyła danych socjo-demograficznych,
natomiast druga jej część (9 kolejnych pytań), respondenci wyrażali opinię między innymi na temat
miejsc i motywu zakupu detergentów czy najczęściej
wybieranych marek tych produktów.
Uzyskane dane liczbowe zostały poddane analizie
statystycznej z wykorzystaniem programu Statistica
ver. 5 z wykorzystaniem testu χ2 Pearsona (w uzasadnionych przypadkach zastosowano poprawkę Yates’a).
Przyjmując za poziom istotności wartość α=0,05
(różnice istotne przy p≤0,05).
Wyniki i ich omówienie
Jak wynika z danych respondentów zamieszczonych
w tabeli I badaniami objęto więcej kobiet (60%) niż
mężczyzn (40%). Największą grupę stanowiły osoby
w przedziale wiekowym 24-40 lat (35,2%) oraz do 23 lat
(29,7%) oraz osoby czynne zawodowo (43%) i studenci
(33,9%). Ponad połowa respondentów legitymowała
się wykształceniem średnim (51,5%) oraz wyższym
(28,5%). Blisko 50% badanej grupy ankietowanych to
mieszkańcy Lublina oraz około 30% osób pochodziła
z pobliskich wsi. Ponad 40% ankietowanych odpowiedziała iż ich sytuacja materialna jest dobra bądź przeciętna, zaledwie 5,5% wyraziło opinię bardzo dobrą.
Czynniki determinujące zakup oraz rolę jaką
odgrywają detergenty w codziennym życiu człowieka
przedstawiono w tabeli II oraz na rycinach 1-8. Suma
udziałów odpowiedzi udzielonych na niektóre pytania
mogła przekroczyć 100%, gdyż respondenci mieli
możliwość wskazania w nich maksymalnie po dwa lub
trzy czynniki wpływające na ich wybór.
100
Osoby bezrobotne n=14
Materiał i metody
Badania metodą wywiadu, za pomocą anonimowego kwestionariusza ankietowego, zostały przeprowadzone w okresie od początku marca do końca
września 2013 roku wśród 200 losowo wybranych
respondentów zamieszkujących Lublin i okolice.
Uzyskano 165 prawidłowo wypełnionych ankiet.
Miały one charakter wstępny i dotyczyły opinii ankietowanych na temat roli detergentów tradycyjnych
i ekologicznych oraz ich dostępności na rynku lubelskim. Osoby biorące udział w badaniu podzielono na
grupy społeczno-ekonomiczne (aktywne zawodowo,
965
58,3
Emeryci/Renciści n=24
50
Studenci n=56
49,3
55,2
Mężczyźni n=67
Kobiety n=98
49,7
10
20
30
<100zł
14,1
32,9
45,9
Ogół n=165
7,1
42,9
36,6
Osoby aktywne zawodowo n=71
0
41,7
40
50
60
>100-300zł
11,9
48
6,1
41,8
8,5
70
80
90 100%
>300zł
Ryc. 1. Kwartalna kwota przeznaczona na zakup detergentów
Fig. 1. Quarterly sum for purchase of detergents
966
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 964-968
Z informacji zawartych w ankiecie około 46%
kobiet i ponad 55% mężczyzn (ryc. 1) określiło najniższy przedział cenowy kupna detergentów, natomiast
18% ankietowanych stwierdziło, że kupują je w cenie
powyżej 300 złotych (χ2=4,46; p>0,05). Czynnikiem
w największym stopniu hamującym zakup produktów
ekologicznych jest ich wysoka cena, co potwierdza
badania innych autorów [9].
Zdecydowana większość kobiet i mężczyzn
(ryc. 2) dokonywała głównego wyboru miejsca kupna
detergentów w dużych sieciach handlowych (χ2=7,50;
p≤0,05). Potwierdzają to także badania Olejniczaka
[10] w których ponad połowa badanych zadeklarowało supermarket jako preferowane miejsce zakupu.
W przypadku przynależności do określonej grupy
społeczno-ekonomicznej nie stwierdzono statystycznej zależności w udzielanych odpowiedziach.
Największą popularnością wśród ankietowanych
cieszyła się marka proszku do prania Persil i Vizir,
odpowiednio u kobiet (34,7% i 31,6%) i u mężczyzn
(37,3% i 25,4%) oraz płynu do mycia naczyń Pur i Ludwik (45,9% i 34,7% – u kobiet) oraz (35,8% i 37,3%
– u mężczyzn), (tab. II). W przypadku proszku Rex
Tabela I. Dane socjo-demograficzne ankietowanych zamieszkałych w Lublinie
i okolicach
Table 1. Socio-demographic data of respondents residing in Lublin and its
surroundings
Specyfikacja
Udział
Liczba
odpowiedzi
odpowiedzi
[%]
Płeć
Kobieta
Mężczyzna
Ogół
99
66
165
60
40
100
Wiek
do 23 lat
24-40 lat
41-64 lat
powyżej 64 lat
Ogół
49
58
41
17
165
29,7
35,2
24,8
10,3
100
Wykształcenie
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Wyższe
Ogół
12
21
85
47
165
7,3
12,7
51,5
28,5
100
Miejsce
pochodzenia
Wieś
Miasto Lublin (>100 000)
mieszkańców
Miasteczko średnie (20 000
-100 000) mieszkańców
Miasteczko małe (poniżej
20 000) mieszkańców
Ogół
48
82
29,1
49,7
23
13,9
12
7,3
165
100
Ocena własnej
sytuacji
materialnej
Bardzo dobra
Dobra
Przeciętna
Zła
Ogół
9
72
74
10
165
5,5
43,6
44,8
6,1
100
Struktura
społecznoekonomiczna
Osoby aktywne zawodowo
Studenci
Renciści i emeryci
Bezrobotni
Ogół
71
56
24
14
165
43,0
33,9
14,6
8,5
100
Tabela II. Marki najczęściej kupowanych detergentów przez respondentów
uczestniczących w badaniu ankietowym
Table II. Most frequently purchased brands of detergents by respondents
Rodzaj
detergentu
Proszek
Marka
kupowanych
detergentów
Udział odpowiedzi [%]
Ogół
n=165
Kobiety Mężczyźni
n=98
n=67
Test χ2
Ariel
Persil
Omo
Rex
28,5
35,8
11,5
15,8
25,5
34,7
13,3
21,4
32,8
37,3
8,9
7,5
Vizir
Dosia
Proszek E
Bonux
29,1
10,9
9,7
6,1
31,6
12,2
10,2
5,1
25,4
8,9
8,9
7,5
ns
ns
ns
χ2=5,84*
p≤0,05
ns
ns
ns
ns
Płyn do mycia
naczyń
Pur
Ludwik
Gold Citrus
E
Lucek
Fairy
Ajax
41,8
35,8
9,1
3,6
9,1
30,9
12,7
45,9
34,7
7,1
6,1
9,2
35,7
9,2
35,8
37,3
11,9
0,0
6,1
23,9
17,9
ns
ns
ns
–
ns
ns
ns
Mydło
Arko
Palmolive
Fa
Luksja
Dove
Nivea
Protex
15,2
21,8
21,2
26,7
28,5
21,2
6,1
19,4
26,5
19,4
30,6
32,7
19,4
6,1
8,9
14,9
23,9
20,9
22,4
23,9
5,9
ns
ns
ns
ns
ns
ns
ns
* – wartości w wierszach różnią się istotnie przy p≤0,05
**wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość wskazania
maksimum po 2 odpowiedzi
ns – różnice nieistotne statystycznie
wykazano istotny wpływ płci na częstość wyboru tej
marki. W porównaniu do badań Ratajczak [11] otrzymane rezultaty badań ankietowych dotyczące najpopularniejszych marek detergentów były zbliżone. Wśród
proszków do prania dominowała marka Vizir (23,9%)
i Persil (15,8%) natomiast najczęściej kupowaną marką
płynów do naczyń był Ludwik (34,6%) i Pur (23,1%).
Wśród mydeł preferencja marki Dove i Luksja była
większa u kobiet niż u mężczyzn odpowiednio (32,7% vs
22,4%) oraz (30,6% vs 20,9%). Według wyników badań
Ratajczak [11] dominującą marką było Arko (35,1%)
następnie Luksja (22,3%) oraz Palmolive (17,7%).
Respondenci podczas zakupu detergentów kierowali się głównie wielkością opakowania (79,6% kobiet
oraz 76,1% mężczyzn). W przypadku określania cech
opakowań detergentów, decydujących o ich zakupie
przez ankietowanych nie odnotowano statystycznej
istotności pomiędzy płciami (ryc. 3; p>0,05).
Spośród 165 ankietowanych zaledwie 74 osoby
(44,8%) udzieliły odpowiedzi dotyczących używania
i zakupu detergentów ekologicznych (ryc. 4). Preferencje dotyczące motywu zakupu różniły się istotnie
pomiędzy kobietami a mężczyznami (χ 2=8,79;
p≤0,05). Znaczna grupa ankietowanych (96%) pojmuje produkty ekologiczne jako wolne od szkodliwych
substancji, a około 28% dokonało ich zakupu opierając
się na opinii innych osób (ryc. 5). Najczęściej kupo-
Rusinek-Prystupa E, Sembratowicz I. Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów ...
Osoby bezrobotne n=14
14,3
75
Studenci n=56
7,1
Osoby aktywne zawodowo n=71
8,4
Mężczyźni n=67
Kobiety n=98
Ogół n=165
0
100
85,7
Emeryci/Renciści n=24
90
25
89,3
15,3
18,2
10
20
sklep osiedlowy
30
40
50
80
3,6
81,7
22,4
10,4
82,7
2
40
76,4
5,4
30
70
supermarket/hipermarket
80
20
90 100%
7,1
10,4
20
19,4
20,9
estetyka
29,7
28,6
31,3
wielkość opakowania
78,2
79,6
76,1
rodzaj otwarcia
32,1
31,6
32,8
rodzaj opakowania
36,4
35,7
37,3
30
40
Ogół n=165
0
50
60
70
Kobiety n=98
80
8,7
90
80
69,6
70
90 100%
%
60
50
7,8
3,9
30
20
75,5
10
0
21,4
Biały Jeleń
Osoby aktywne zawodowo n=71
Kobiety n=98
48
44,8
10
20
mężczyźni n=23
kobiety n=51
ogól n=74
na bazie
olejku
arganowego
65,7
52
Ogół n=165
Sodasan
**wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość
wskazania maksimum po 2 odpowiedzi
45,1
34,3
Sonett
Fig. 6. Which brands of organic detergents do you buy most often?
62,5
54,9
Mężczyźni n=67
0
58,3
37,5
20,3
12,2
14,9
Ryc. 6. Jakie marki detergentów ekologicznych kupuje Pani/Pan
najczęściej?
78,6
41,7
25,5
78,4
40
Mężczyźni n=67
21,7
39,1
**wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość
wskazania maksimum po 3 odpowiedzi
Studenci n=56
mężczyźni n=23
100
Fig. 3. Which feature of detergent packaging is decisive in the purchase?
Emeryci/Renciści n=24
kobiety n=51
Fig. 5. Motives of purchase of organic detergents
Ryc. 3. Która cecha opakowania detergentu ma decydujące znaczenie
przy zakupie?
Osoby bezrobotne n=14
19,6
Ryc. 5. Motywy zakupu detergentów ekologicznych
14,9
20
31,1
56,5
nie zawierają szkodliwych substancji
namówił mnie do kupna członek rodziny, znajomy
dbam o środowisko naturalne
15,3
10
23,5
ogól n=74
8,5
0
17,6
10
w internecie
15,2
szkodliwość dla środowiska
4,4
50
Fig. 2. Places of detergent purchase
znaki jakości i certyfikaty
56,9
60
%
67,2
60
39,1
51,4
70
9,9
Ryc. 2. Miejsca zakupu detergentów
nie ma wpływu
967
30
100
2,7
3,9
97,3
96,1
ogól n=74
kobiety n=51
55,2
40
tak
50
60
70
80
80
90 100%
nie
Ryc. 4. Czy używają Pani/Pan detergentów ekologicznych?
Fig. 4. Do you use ecological detergents?
waną marką detergentów był biały jeleń. Udzieliło tej
odpowiedzi ponad 78% kobiet i około 70% mężczyzn
(ryc. 6; P>0,05). Wybór poszczególnych marek detergentów ekologicznych był zależny od płci w przypadku
preparatu Sonett (χ2=12,87; p≤0,05).
Interesująco przedstawia się także analiza odpowiedzi na pytanie czy respondenci nadal będą korzystali z detergentów naturalnych. 100% mężczyzn
%
60
100
40
20
0
tak
mężczyźni n=23
nie
Ryc. 7. Czy jest Pani/Pan zainteresowana(y) dalszym stosowaniem
detergentów ekologicznych?
Fig. 7. Are you interested in continued use of ecological detergents?
968
oraz ponad 96% kobiet odpowiedziało twierdząco na
zadane pytanie, co wskazuje na coraz większą świadomość ekologiczną badanych respondentów (ryc. 7;
p>0,05).
Płeć wpłynęła na preferencje w wyborze środków do sprzątania bez chemii (χ2=19,94; p≤0,05).
Zaledwie ponad połowa kobiet odpowiedziała iż zna
sposoby ich przygotowania i około 20% mężczyzn
(ryc. 8).
Wnioski
Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych można zaobserwować jak kształtuje się
rynek produktów stosowanych w gospodarstwach
domowych. Zdecydowana większość respondentów
dokonuje zakupów w dużych sieciach handlowych
zwracając przy wyborze szczególną uwagę na wielkość opakowania produktu. Na wybór konsumentów
w bardzo dużym stopniu ma wpływ cena, większość
z nich jako kwartalną kwotę przeznaczaną na zakup
detergentów wybiera najniższy przedział cenowy.
Względy ekonomiczne mają także wpływ na małe
zainteresowanie produktami ekologicznymi, których
cena według respondentów jest głównym czynnikiem
hamującym ich zakup. Pozytywnym aspektem jest
to, że respondenci którzy zadeklarowali w ankiecie
stosowanie produktów ekologicznych kierują się
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 964-968
35,7
Osoby bezrobotne n=14
Emeryci/Renciści n=24
29,2
57,1
33,8
Osoby aktywne zawodowo n=71
66,2
19,4
80,6
Kobiety n=98
54,1
Ogół n=165
0
70,8
42,9
Studenci n=56
Mężczyźni n=67
64,3
45,9
40
10
20
60
30
40
tak
50
60
70
80
90 100%
nie
Ryc. 8. Czy znasz domowe sposoby przygotowywania środków naturalnych do sprzątania?
Fig. 8. Do you know homemade methods for preparing natural cleaning agents?
w większości przy ich zakupie dbałością o środowisko
naturalne oraz wykazują chęć dalszego ich stosowania.
Podsumowując zebrane informacje można
stwierdzić, że rynek detergentów jest bardzo dobrze
rozwinięty w porównaniu z poprzednimi latami. Dostępność oraz ilość marek poszczególnych detergentów konwencjonalnych jest dosyć liczna. Pozwala to
konsumentowi na wybór produktu w odpowiadającej
cenie, formie i opakowaniu. Można też zaobserwować
wzrost świadomości społecznej w dziedzinie zdrowia
i ochrony środowiska.
Piśmiennictwo / References
1. Zieliński R. Surfaktanty budowa, właściwości, zastosowania.
UE, Poznań 2013.
2. Tomal E. Wpływ niektórych składników detergentów na
środowisko wodne. Chemia Zdr Środow 2010, 1: 10-11.
3. Pastewski S, Mędrzycka K. Monitoring surfactant
concentrations in surface waters in tricity agglomeration.
Pol J Environ Studies 2003, 12(5): 643-646.
4. Łukaszewski A, Siwiński P, Szymański A. Biodegradability
of detergent powder surfactants in the river water die-a way
test. Pol J Environ Studies 1998, 7(4): 251-256.
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 23 lipca
2004.
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
z dnia 31 marca 2004.
7. Kołodziejczyk M, Krotowska M. Droga do uzyskania
biokosmetyku. Ekonatura 2010, 6: 4.
8. Włudyka B. Kosmetyki ekologiczne – nie kaprys, ale
przyjemność. Aura 2010, 5: 31-33.
9. Kowalczuk-Vasilev E, Klebaniuk R, Gronowicz K. Żywność
ekologiczna w opinii studentów różnych lat studiów uczelni
lubelskich. Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 960-964.
10. Olejniczak R. Raport – Rynek kosmetyków. Porad Handl
2004, 6: 58-82.
11. Ratajczak J. Rynek chemii gospodarczej i artykułów
higienicznych. Porad Handl 2012, 2: 52-77.