ZNAJOMOĀå BIOLOGII B¸ONKÓWEK ZE SZCZEGÓLNYM UWZGL

ZNAJOMOÂå BIOLOGII B¸ONKÓWEK
ZE SZCZEGÓLNYM UWZGL¢DNIENIEM IMMUNOCHEMII ICH JADÓW
MA ISTOTNE ZNACZENIE
WE WSPÓ¸CZESNEJ MEDYCYNIE ÂRODOWISKOWEJ
Cz´Êç II. Rodzina Vespidae – osowate
THE KNOW HOW OF HYMENOPTERA BIOLOGY PARTICULARLY COVERING
IMMUNOCHEMISTRY OF THEIR VENOM IS OF VITAL IMPORTANCE IN CONTEMPORARY
ENVIRONMENTAL MEDICINE. Part II. Family Vespidae
Piotr Z. Brewczyƒski 1,2,4,5, Edmund Anczyk, Joanna Kasznia-Kocot1, 5,
Anna Hom 2,4, Beata Dàbkowska1, Maja Muszyƒska-Graca1, Barbara Pypno3,
Magda Skiba1, Adam Brewczyƒski 6, Renata Z∏otkowska 1
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego (IMPiZÂ):
1 Zak∏ad Zdrowia Ârodowiskowego i Epidemiologii (ZZÂiE)
2 Oddzia∏ Chorób Zawodowych, Wewn´trznych i Alergologii (OChZWiA)
3 Regionalny OÊrodek Ostrych Zatruç z Oddzia∏em Toksykologii (ROOZ z OT)
4 Pracownia Diagnostyki Alergologicznej (PDA)
5 Poradnie Alergologiczne dla Doros∏ych i Dzieci (PADD)
6
Dyrektor Instytutu: dr n. med. Edmund Anczyk
Kierownik ZZÂiE: dr hab. n. med. Renata Z∏otkowska
Ordynator OChZWiA: lek. med. Anna Hom
Ordynator ROOZ z OT: dr n. med. Tomasz K∏opotowski
Pe∏nomocnik Dyrektora IMPiZÂ ds. Alergologii: dr n.med. Piotr Z. Brewczyƒski
Âlàski Uniwersytet Medyczny – student Wydzia∏u Lekarskiego
Streszczenie
Za∏àczona publikacja jest drugà cz´Êcià opracowania
podsumowujàcego wspó∏czesnà wiedz´ na temat istotnych medycznie owadów b∏onkoskrzyd∏ych. PoÊwi´cono
jà rodzinie osowatych.
Podobnie jak to by∏o w cz´Êci pierwszej – traktujàcej
o rodzinie pszczo∏owatych (pszczo∏y i trzmiele) – i tutaj
uwypuklono te aspekty biologii omawianych owadów,
które mogà byç przydatne w dzia∏aniach medycznych.
Szczególny nacisk po∏o˝ono na informacje dotyczàce ich
jadów oraz zawartych w nich alergenów. Zwrócono ponadto uwag´ na zachowania si´ osowatych które potencjalnie mogà byç istotne dla ludzi. Uwzgl´dniono zawody
w których zagro˝enie u˝àdleniami przez osy i nale˝àce do
nich szerszenie jest prawdopodobniejsze od nara˝enia
ogólnej populacji.
Obie cz´Êci opracowania w po∏àczeniu z zapowiedzianà do publikacji cz´Êcià trzecià poÊwi´conà rodzinie
mrówkowatych stanowià ca∏oÊç i ukazujà, ˝e wykorzystanie wiedzy z zakresu nauk podstawowych w prowadzeniu
diagnostyki oraz leczenia reakcji wywo∏ywanych przez te
owady u ludzi jest nie tylko przydatne ale mo˝e mieç decydujàce znaczenie dla ich powodzenia.
S∏owa kluczowe: owady (Insecta), b∏onkówki (Hymenoptera), osowate (Vespidae), ryzyko u˝àdlenia, aparat jadowy, immunochemia jadów, alergeny g∏ówne, alergeny
mniejsze, alergeny rekombinowane, immunoterapia alergenowa, alergia zawodowa, reakcja pseudoalergiczna,
reakcja toksyczna.
Nades∏ano: 1.04.2009
Zatwierdzono do druku: 3.06.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
93
Abstract
The present publication makes a second part of a manuscript summarizing the current know how of medically
important Hymenoptera insects.
Similarly to part one on Apidae family (bees, bumblebees) also here those biological aspects of discussed
insects were emphasized and appeared useful in medical
procedures.
Information concerning their venoms and contained
allergens was particularly scrutinized.
Attention was paid to wasps and hornets behaviour,
behaviour of which may pose some kind of impact on
people.
Professions such as (farmers, orchard-keepers, fire-
94
men, confectioners) are much more prone to such exposure than general population.
Both parts in connection with predicted part three
waiting to be published on Formicidae ant family make
a whole and show that making use of basic science in
diagnostics and treatment of reactions caused by those
insects are not only useful but can be of crucial importance for their success.
Key words: insects (Insecta), hymenoptera
(Hymenoptera), Vespidae risk of stinging, venom
apparatus, venoms’ immunochemistry, major allergens, minor allergens, recombined allergens, venom
immuno-therapy, occupational allergy, pseudoallergic reaction.
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
JAKOÂå WODY W KÑPIELISKACH W POLSCE W SEZONIE 2008
BATHING WATER QUALITY IN POLAND IN 2008
Krzysztof Skotak1, Jakub Bratkowski1, Ma∏gorzata Jamsheer-Bratkowska2, Dorota
Maziarka2
1
2
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Paƒstwowy Zak∏ad Higieny, Pracownia Monitoringu Ârodowiska,
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Paƒstwowy Zak∏ad Higieny, Pracownia Higieny Ârodowiska
Kierownik Zak∏adu Higieny Komunalnej NIZP-PZH – dr Bo˝ena Krogulska
Streszczenie
W ostatnim czasie obserwuje si´ coraz wi´ksze zainteresowanie spo∏eczeƒstwa oraz mediów dost´pem do wiarygodnych i aktualnych informacji zwiàzanych z jakoÊcià
wody w kàpieliskach Polski. Niniejszy artyku∏ jest próbà
dokonania ogólnej oceny jakoÊci wody w kàpieliskach na
terenie ca∏ej Polski, ze zwróceniem szczególnej uwagi na
rodzaj kàpielisk (zorganizowane i niezorganizowane) oraz
rodzaj wody (Êródlàdowe i morskie). W pracy wykorzystano dane, zgromadzone w ramach prowadzonego nadzoru sanitarnego Paƒstwowej Inspekcji Sanitarnej nad jakoÊcià wody w kàpieliskach, wykonywanego zgodnie z zapisami rozporzàdzenia Ministra Zdrowia z dn. 16 paêdziernika 2002, w sprawie wymagaƒ, jakim powinna odpowiadaç woda w kàpieliskach.
Ocen´ jakoÊci wody w kàpieliskach przeprowadzono
na podstawie wydanych przez organa Paƒstwowej Inspekcji Sanitarnej orzeczeƒ o nieprzydatnoÊci wody do kàpieli (formalnej interpretacji niekorzystnych wyników badaƒ
wody w kàpielisku), udost´pnianych zainteresowanym za
poÊrednictwem krajowego serwisu informacyjnego.
Summary
A growing interest is observed lately of public and
medias in access to reliable and up-to-date information
concerning bathing water quality in Poland, especially
during summer season. This paper presents a general
assessment of bathing water quality in Poland, especially
in scope of the types of bathing sites (organized and not
organized) and the types of bathing water (inland and
coastal). Analysis were done based on data collected in
frame of national monitoring held by National Sanitary
Inspection, particularly based on decisions made according unacceptable quality of water in bathing sites. These
decisions were based on laboratory analysis, and they
conclusions were published to all via free accessible website. National monitoring is being conducted according to
ordinance of the Ministry of Health from 16-th of
October 2002.
Keywords: bathing sites, water quality, bathing sites
information service
S∏owa kluczowe: kàpieliska, jakoÊç wody, serwis kàpieliskowy
Nades∏ano: 22.01.2009
Zatwierdzono do druku: 19.02.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
29
ARTYKUŁ REDAKCYJNY
EDITORIAL
WYBRANE ASPEKTY STRESU ÂRODOWISKOWEGO
CHOSEN ASPECTS OF ENVIRONMENTAL STRESS
Anna Bryzik, Helena Jurzak, Marzena Gemra, Anna Meres, Edmund Anczyk,
Rafa∏ Górny, Anna Guziejewska, Agnieszka Lewandowska
Zak∏ad Czynników Spo∏ecznych, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego w Sosnowcu
Kierownik: mgr Marzena Gemra
Streszczenie
Abstract
Niniejszy artyku∏ dotyczy zagadnieƒ zwiàzanych ze
stresem Êrodowiskowym, a w szczególnoÊci interakcji poszczególnych stresorów Êrodowiskowych oraz zjawisk
przez nie powodowanych. Opisane tu zjawiska takie jak
stres miejski, stres architektoniczny, syndrom chorego budynku, katastrofy oraz kataklizmy sà nieodzownym
sk∏adnikiem cywilizacji cz∏owieka ˝yjàcego w obecnych
czasach.
This article refers to the aspects of environmental
stress, but particularly interactions of environmental
stressors and the occurrences they cause. Phenomena
described below such as urban stress, architectural stress,
sick building syndrome, disasters, cataclysms are indispensable part of the civilization of human living nowadays.
S∏owa kluczowe: stresor Êrodowiskowy, stres architektoniczny, stres miejski, syndrom chorego budynku, katastrofy
i kataklizmy
Keywords: environmental stressor, architectural stress,
urban stress, sick building syndrome, disasters, cataclysm
Nades∏ano: 8.01.2009
Zatwierdzono do druku: 4.02.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
9
OCENA JAD¸OSPISÓW PRZEDSZKOLNYCH.
CZ¢Âå II. WITAMINY I SK¸ADNIKI MINERALNE
ASSESSMENT OF PRESCHOOL MENUS.
PART 2. VITAMINS AND MINERALS
Wojciech Chalcarz, Sylwia Merkiel, Marianna Wegner
Zak∏ad ˚ywnoÊci i ˚ywienia Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Kierownik Zak∏adu: dr hab. prof. nadzw. AWF W. Chalcarz
Streszczenie
Summary
Wst´p. Z uwagi na znaczenie odpowiedniej zawartoÊci
witamin i sk∏adników mineralnych w dietach dzieci w wieku przedszkolnym, celem niniejszej pracy by∏a ocena zawartoÊci tych sk∏adników pokarmowych w jad∏ospisach
przedszkolnych w zale˝noÊci od pory roku.
Materia∏ i metody. W 48 jad∏ospisach tygodniowych za
okres od czerwca 2006 do czerwca 2007, które realizowano w jednym z poznaƒskich przedszkoli, obliczono zawartoÊç witamin i sk∏adników mineralnych zgodnie z metodologià podanà w cz´Êci pierwszej niniejszej pracy.
Wyniki. Analizowane jad∏ospisy charakteryzowa∏y si´
zbyt wysokà zawartoÊcià witaminy A i folianów oraz magnezu, sodu i potasu. Zawiera∏y zbyt ma∏o witaminy D,
B1, PP oraz wapnia, fosforu, ˝elaza i cynku.
Wnioski. Konieczne jest opracowanie zbilansowanych
jad∏ospisów dla dzieci w wieku przedszkolnym, jak równie˝ prowadzenie edukacji ˝ywieniowej wÊród personelu
przygotowujàcego jad∏ospisy i posi∏ki dla dzieci w przedszkolach.
Background. Taking into account the importance of
adequate vitamin and mineral content in preschool children’s diets, the aim of this study was to assess content of
these nutrients in preschool menus and to investigate the
impact of season on vitamin and mineral content.
Materials and methods. Over 48 weeks during the period from June 2006 to June 2007, menus in a preschool in
Poznaƒ were analysed. The same methodology as in part
1 of this study was used to calculate vitamin and mineral
content.
Results. Statistical analysis showed no significant
impact of the season on vitamin and mineral content.
The studied preschool menus were characterized by excessive content of vitamin A, folic acid, magnesium, sodium
and potassium along with deficient content of vitamin D,
B1, niacin, calcium, phosphorus, iron and zinc.
Conclusions. It is of vital importance to work out balanced menus for preschool children, as well as to introduce nutritional education of preschool staff who prepares menus and meals for preschoolers.
S∏owa kluczowe: jad∏ospisy, przedszkola, dzieci, witaminy, sk∏adniki mineralne, ˝ywienie
Key words: menus, preschools, children, vitamins, minerals, nutrition
Nades∏ano: 11.07.2008
Zatwierdzono do druku: 18.03.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
81
USE OF ORAL REHYDRATION SALT (ORS) IN THE AIM TO REDUCE
CHILDHOOD DIARRHOEAL MORTALITY (REVIEW)
STOSOWANIE DOUSTNEGO NAWADNIANIAJÑCEGO PREPARATU (ORS) W CELU OBNI˚ENIA
UMIERALNOÂCI DZIECI Z POWODU BIEGUNKI (PRZEGLÑD PIÂMIENNICTWA)
Kaushik Chattopadhyay
European Public Health Master, Erasmus Mundus Program
Abstract
Streszczenie
Diarrhoea stands for the World’s largest total annual
health burden in terms of disability, illness or death from
environmental factors, largely from unsafe water, sanitation and hygiene. The major reason behind the childhood
diarrhoeal mortality is dehydration bypassing physiological compensation limits. Dehydration would be immediately balanced with the intravenous infusion of isoosmotic preparations, but this standard for modern medicine is often not available in developing countries due to
poor access to the health service. One of the most successful action coordinated by WHO and UNICEF is recognized with introduction of oral rehydration therapy
(ORT) at home, instead of intravenous rehydration, what
has saved millions of children life in developing countries.
History of introduction ORT procedure is described, in
traditional Indian medicine referred to 5000 years ago.
According to the latest definition of the WHO in 1993,
ORT includes oral rehydration salt (ORS) solution, recommended home fluids (RHF) and breast feeding. The
effective (clinical and cost effective), immediate and best
home management of acute childhood diarrhoea is
through standard pre-packed formula sachets of oral
rehydration salt (ORS) to make one liter of solution.
Technical important aspects of ORT, costs’ effectiveness,
and global results are presented in this review article.
Biegunka stanowi najwi´ksze w Êwiecie ca∏oroczne zagro˝enie zdrowia w znaczeniu jego zaburzenia, choroby
czy umieralnoÊci z przyczyn Êrodowiskowych, przede
wszystkim z powodu spo˝ycia zanieczyszczonej wody,
niew∏aÊciwych warunków sanitarnych i z∏ej higieny. G∏ównà przyczynà umierania dzieci jest odwodnienie przekraczajàce mo˝liwoÊci fizjologicznej kompensacji. Odwodnienie mo˝e byç szybko wyrównane przez podanie izoosmotycznych preparatów we wlewie do˝ylnym, ale to
standardowe post´powanie we wspó∏czesnej medycynie
jest cz´sto nieosiàgalne w krajach rozwijajàcych si´ z powodu ograniczonego dost´pu do placówek ochrony zdrowia. Jednym z najwi´kszych sukcesów akcji koordynowanych przez ÂOZ i UNICEF okaza∏o si´ zastosowanie doustnego leczenia nawadniajàcego (ORT) w domu zamiast
do˝ylnych wlewów, co doprowadzi∏o do uratowania ˝ycia
milionom dzieci w krajach rozwijajàcych si´. Historia rozwoju tej idei ORT jest opisana, w tradycjach medycyny
hinduskiej si´gajàca do 5000 lat wstecz.
W najnowszej definicji ÂOZ z 1993 roku, pod poj´ciem
ORT mieÊci si´ doustne nawadnianie przy pomocy preparatu ORS, zalecanych napojów wytwarzanych w gospodarstwie domowym (RHF) i karmienia niemowlàt mlekiem matki. Najbardziej op∏acalne (klinicznie i kosztowo), bezpoÊrednio najlepsze post´powanie przy biegunkach dzieci odbywa si´ przy pomocy gotowych saszetek
soli (ORS) do wytworzenia jednego litra roztworu leczniczego. Technicznie wa˝ne aspekty ORT, rachunek kosztów i globalne wyniki jego stosowania sà przedstawione
w tym artykule poglàdowym.
Key words: Oral rehydration therapy (ORT), oral rehydration salt (ORS), childhood diarrhoea.
S∏owa kluczowe: Doustne leczenie nawadniajàce
(ORT), doustna nawadniajàca sól (ORS), biegunka
dzieci´ca.
Nades∏ano: 1.08.2008
Zatwierdzono do druku: 20.08.2008
48
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
PRACE POGLĄDOWE
REVIEW PAPERS
A NEED OF MOTHERS’ AWARENESS AND KNOWLEDGE ABOUT
ORAL REHYDRATION SALT (ORS) IN THE AIM TO REDUCE
CHILDHOOD DIARRHOEAL MORTALITY IN KAMALA VILLAGE, INDIA
O ÂWIADOMOÂCI I WIEDZY MATEK DOTYCZÑCYCH STOSOWANIA
DOUSTNEGO NAWADNIANIAJÑCEGO PREPARATU (ORS)
W CELU ZMNIEJSZENIA BIEGUNKOWEJ UMIERALNOÂCI DZIECI Z WIOSKI KAMALA, INDIE
Kaushik Chattopadhyay1, Janusz Ha∏uszka2, Eva Kaltenthaler3
1
2
3
European Public Health Masters Student, Erasmus Mundus Programme affiliated in “2” during the time of writing this paper
Health and Environment Department, Institute of Public Health, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College,
Krakow, Poland.. Head: Prof. dr hab. med. Janusz Ha∏uszka
ScHARR Technology Assessment Group, Health Economics and Decision Science, ScHARR, The University of Sheffield, Sheffield, UK
Abstract
Streszczenie
One of the major causes of mortality in developing
countries is diarrhoea, especially in the case of underfive children. The most severe consequence of diarrhoea
is dehydration, which may lead to death when the fluid
loss reaches 10%. A cross-sectional study was conducted
to assess the awareness of ORS among mothers of under
five years old children in Kamala village, West Bengal,
India. A complete census of all the thirty one mothers of
under-five children within this village was performed.
Twenty-four eligible mothers, i.e. all available during the
time of this investigation, were interviewed with a predesigned, translated (into Bengali) and pre-tested quantitative questionnaire. The knowledge of mothers of
under-five children in ORS preparation and ORT
administration was found unsatisfactory. Only six mothers pointed out female health workers (Anganwadi
workers) as their source of instruction, in opposition to
formal expectations. Probable reasons are discussed of
not fully successful various health promotion programs
of the Government of India, in order to reduce morbidity and mortality associated with childhood diarrhoea,
which have been in place for the last three decades. What
was found in Kamala village seems to be typical for the
whole country, unfortunately. Inappropriate application
on the executive level is proposed as the main cause of
this fail.
Biegunki sà jednà z podstawowych przyczyn umieralnoÊci dzieci w krajach rozwijajàcych si´, szczególnie w wieku do piàtego roku ˝ycia. Najpowa˝niejszà konsekwencjà
biegunki jest odwodnienie, co mo˝e prowadziç do zgonu
gdy utrata cieczy si´ga 10%. Przeprowadzono epidemiologiczne badanie przekrojowe by oceniç poziom ÊwiadomoÊci matek dzieci do piàtego roku ˝ycia z wioski Kamala,
w Zachodnim Bengalu, Indie, o stosowaniu w takim wypadku preparatu nawadniajàcego ORS. Najpierw ustalono list´ wszystkich mieszkajàcych w tej wiosce, tj. trzydziestu jeden matek dzieci majàcych nie wi´cej ni˝ pi´ç lat.
Wszystkim mo˝liwym do pozyskania w czasie tego badania dwadzieÊcia czterem z nich zadano pytania z wczeÊniej
zaprojektowanego i przetestowanego, przet∏umaczonego
na j´zyk bengalski iloÊciowego kwestionariusza. Tylko
szeÊç matek odpowiedzia∏o ˝e otrzyma∏o stosowne instrukcje o soli ORS i sposobie jej leczniczego stosowania
od lokalnych przedstawicielek ochrony zdrowia (tzw. Anganwadi workers), wbrew formalnym zaleceniom o ich
kluczowej roli w tym zakresie. Prawdopodobne czynniki
niepe∏nego powodzenia licznych programów promocji
zdrowia, wprowadzanych z determinacjà przez Rzàd Indii
w ostatnich trzech dekadach w celu obni˝enia zapadalnoÊci i umieralnoÊci dzieci z powodu biegunki sà dyskutowane, a g∏ównà przyczyn´ upatruje si´ w nieskutecznoÊci ich
aplikacji na poziomie wykonawczym. Sytuacja w ca∏ym
kraju jest podobna do opisanej w Kamala.
Key words: Oral rehydration salt (ORS), childhood
diarrhoea, mothers’ awarness.
S∏owa kluczowe: doustna nawadniajàca sól (ORS), biegunka dzieci´ca, ÊwiadomoÊç matek.
Nades∏ano: 22.04.2008
Zatwierdzono do druku: 23.04.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
103
DRINKING WATERBORNE OUTBREAK DUE TO EXTREME WEATHER
EVENTS – CASE STUDY OF A WATERBORNE OUTBREAK
IN HUNGARY 2006
EPIDEMIE CHORÓB WYWO¸ANYCH WODÑ PITNÑ
ZANIECZYSZCZONÑ WSKUTEK NASILONYCH OPADÓW – ANALIZA PRZYPADKU, W¢GRY 2006
Gyula Dura1, Zoltánné Kiss2, Judit Bodnár2, Ágnes Asztalos2, Erzsébet Papp2, Tamás
Pándics1
1 National
Institute of Environmental Health, Budapest
Regional Institute of Public Health Service, Eger
2 North-Hungarian
Abstract
The climate change may lead due to an extreme rainfall event to increase of water-borne disease, and cause
thereby a microbiological contamination of the water
source and supply. In consequence of the complexity of
the pathways from the surface to the consumer, it is difficult to detect an association between rainfall and human
disease. The water supply of a Hungarian city, Miskolc is
mainly based on the karst water, as a sensitive water body.
Large quantity of precipitation fell on the catchment area
of the karst water source, causing an unusually strong
karst water flow and flood which can lead to bacterial
contamination of the well. It should be emphasized the
presence of several potential source of contamination on
the protecting zone of the karst water source.
Microbiologically contaminated piped drinking water
caused an outbreak. 3673 people got ill out of the 60,000
inhabitants living in the water supply zone and 161
patients were taken to hospital. Public health intervention
and hygienic measures were made in line with epidemiological actions, and focused on the protection of the
healthy people through providing safe drinking-water
supply, the identification of the contamination, and taking measures on risk reduction and preventive actions.
Conclusion: This case study has shown that it plays a
more and more important role to protect the karst water
springs to avoid the water-borne outbreaks.
Keywords: karst water, waterborne outbreak, water
quality, monitoring system, vulnerability environmental
health
Streszczenie
Zmiany klimatu mogà prowadziç, poprzez epizody
niezwykle nasilonych opadów, do wzrostu cz´stoÊci wyst´powania chorób zwiàzanych z jakoÊcià wody zanieczyszczonej mikrobiologicznie. Z powodu z∏o˝onych szlaków od powierzchni gleby do konsumenta wody, trudno
wykryç zwiàzek pomi´dzy opadami deszczu a zaburzeniami zdrowia u ludzi. Zaopatrzenie w wod´ w´gierskiego
miasta Miszkolc jest oparte g∏ównie o wody krasowe,
zbiornik ten jest wra˝liwy na zmiany. Du˝a iloÊç przesàczanych wód opadowych w obszarze zaopatrywania êród∏a wód krasowych powoduje niezwykle nasilony przep∏yw tych wód oraz powodzie, co mo˝e prowadziç do mikrobiologicznego zanieczyszczenia uj´cia wody. PodkreÊlenia wymaga fakt istnienia licznych potencjalnych êróde∏ zanieczyszczenia w strefie zaopatrywania êród∏a wód
krasowych. Mikrobiologicznie zanieczyszczona wodociàgowa woda pitna spowodowa∏a wybuch epidemii. W populacji 60.000 mieszkaƒców zarejestrowano 3673 przypadki choroby, a 161 pacjentów wymaga∏o leczenia w warunkach szpitalnych. Podj´te zosta∏y dzia∏ania interwencyjne ze strony s∏u˝b zdrowia publicznego jak równie˝
Nades∏ano: 17.01.2008
Zatwierdzono do druku: 29.01.2009
40
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
przeprowadzono pomiary higieniczne. RównoczeÊnie
wdro˝ono post´powanie epidemiologiczne skoncentrowane na ochronie ludzi zdrowych poprzez dostarczenie
im bezpiecznej wody pitnej, identyfikacji zanieczyszczenia, wykonaniu pomiarów dla zmniejszenia ryzyka oraz
dzia∏aniach zapobiegawczych. Wniosek: tego rodzaju
prezentacja przypadku pokazuje, ˝e ochrona êróde∏ wód
krasowych odgrywa coraz wi´kszà rol´ w zapobieganiu
wybuchom epidemii chorób zwiàzanych ze z∏à jakoÊcià
wody.
S∏owa kluczowe: woda krasowa, epidemia chorób wywo∏anych ska˝onà wodà, jakoÊç wody, system monitorowania, wra˝liwoÊç, zdrowie Êrodowiskowe
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
41
OCENA PREFERENCJI POKARMOWYCH MLEKA I JEGO PRZETWORÓW
WÂRÓD UCZNIÓW GIMNAZJUM SPORTOWEGO
ASSESSMENT OF MILK AND DAIRY PRODUCTS PREFERENCES IN STUDENTS FROM
SECONDARY SPORTS SCHOOL
Monika Radzimirska-Graczyk, Wojciech Chalcarz
Zak∏ad ˚ywnoÊci i ˚ywienia AWF w Poznaniu. Kierownik Zak∏adu: dr hab. prof. nadzw. AWF W. Chalcarz
Streszczenie
Abstract
Wst´p. Mleko i produkty mleczne majà bardzo du˝e
znaczenie w ˝ywieniu dzieci i m∏odzie˝y, szczególnie pod
kàtem profilaktyki osteoporozy. Szczególnie wa˝ne jest
poznanie preferencji pokarmowych m∏odzie˝y ze szkól
sportowych, gdy˝ wiadomo, ˝e sposób ˝ywienia tej grupy
m∏odzie˝y odbiega od obowiàzujàcych zaleceƒ.
Celem pracy by∏a ocena preferencji pokarmowych
mleka i jego przetworów wÊród uczniów gimnazjum sportowego.
Materia∏ i metody. Badania ankietowe dotyczàce preferencji pokarmowych 19 produktów przeprowadzono
wÊród 88 uczniów gimnazjum sportowego, w tym 40
uczennic i 48 uczniów. Wyniki analizowano statystycznie
przy pomocy programu komputerowego SPSS 12,0 PL
for Windows. Przy pomocy testu U Manna-Whitneya obliczono wp∏yw p∏ci na preferencje pokarmowe mleka i jego przetworów.
Wyniki. Stwierdzono statystycznie istotny wp∏yw p∏ci
na preferencje pokarmowe dwóch produktów, a mianowicie mleka zsiad∏ego i jogurtów owocowych. Mleko zsiad∏e
by∏o najmniej preferowane spoÊród wszystkich analizowanych przetworów mlecznych, przy czym bardziej preferowali je ch∏opcy. Natomiast jogurty owocowe nale˝a∏y
do najwy˝ej preferowanych produktów i by∏y bardziej
preferowane przez dziewcz´ta.
Wnioski. Wysokie preferencje mleka i jego przetworów
wÊród dziewczàt i ch∏opców nale˝y oceniç bardzo korzystnie, gdy˝ umo˝liwiajà opracowanie i realizowanie urozmaiconych jad∏ospisów przydatnych w ró˝nych okresach
roku treningowego.
Background. Milk and dairy products are of vital
importance to adolescents’ nutrition, especially with
respect to osteoporosis prevention. Food preferences of
adolescents who attend sports schools should be investigated since food habits of those students are known to be
inadequate. The aim of this study was to assess milk and
dairy products preferences in adolescents who attend
sports schools.
Materials and methods. Questionnaires on food preferences of 19 foodstuffs were filled in by 88 students who
attended secondary sports school including 40 girls and
48 boys. Statistical analysis was carried out by means of
the SPSS 12.0 PL for Windows computer programme.
The Mann-Whitney U test was used to investigate the
influence of gender on milk and dairy products preferences.
Results. Gender had statistically significant influence
on preferences of two products: curds and fruit yoghurt.
Curds was the least preferred from all the analysed dairy
products and was more preferred by boys than girls. Fruit
yoghurt was the most preferred from all the analysed
dairy products and was more preferred by girls.
Conclusions. High preferences of milk and dairy products in girls and boys are highly favourable because they
make it easier to work out and carry out varied menus for
different periods of the training cycle.
Key words: food preferences, milk, dairy products, children, adolescents, sport
S∏owa kluczowe: preferencje pokarmowe, mleko, przetwory mleczne, dzieci, m∏odzie˝, sport
Nades∏ano: 11.07.2008
Zatwierdzono do druku: 18.03.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
85
INFANT NUTRITION PATTERNS REPORTED BY MOTHERS
METODY ˚YWIENIA NIEMOWLÑT WED¸UG RELACJI MATEK
Jana Juříková1, Michaela Klusová1, Aleš Komár2, Konstantinos Laparidis3, Renata
Pietrzak-Fieçko4
1
2
3
4
Masaryk University, Department of Kinesiology, Brno, Czech Republic, director: Mgr. M. Zvonař, Ph.D.
Department of Materials and Services, University of Defence, Brno, the Czech Republic, director: pplk. Ing. J. Mareš, CSc.
Democritus University of Thrace, Department of Physical Education & Sport Science, Komotini, Greece, director: prof. G. Mavromatis
University of Warmia and Mazury, Chair of Physics and Biophysics, Olsztyn, Poland, director: dr hab. Z. Wieczorek, prof. UWM
Abstract
Streszczenie
Adequate nutrition is a basic for right growth, health
and progress of child. Breastfeeding is the ideal method
of infant nutrition during the first six months of life.
However, after six month of life, the mothersà milk does
not satisfy the energy and nutrients needs; therefore, the
infant transitions into traditional diet. In January 2008,
we conducted a study to investigate the nutrition patterns
of children until the age of two. The research was conducted in selected maternity hospitals in the Fry∂dekMístek region in the Czech Republic. Data was collected
from questionnaires. Fifty mothers took part in the study.
The questionnaires contained 41 questions, of which only
a few are published in this paper. The first question
looked at breast-feeding practices. It was determined 94%
of children were breastfed when they left maternity hospital. At six month of age, only 74% of children were still
being breastfed. The following question examined the
smoking habits of mothers. Data demonstrated that 6%
of mothers were smokers and 12% of mothers admitted
of living in a smoking environment at the time of pregnancy. Finally, nine mothers reported their child had
allergies: mostly eggs and cacao. In conclusion, the paper
is a satisfying evidence about extension of breast-feeding
period by Czech mothers.
W∏aÊciwe ˝ywienie jest kluczowym elementem stanowiàcym o prawid∏owym wzroÊcie, rozwoju i stanie zdrowia dziecka. Karmienie piersià jest najlepszà metodà ˝ywienia niemowl´cia w pierwszych szeÊciu miesiàcach ˝ycia. Jednak po szóstym miesiàcu mleko matczyne nie zabezpiecza w pe∏ni zapotrzebowania dziecka zarówno pod
wzgl´dem wartoÊci energetycznej jak i sk∏adników od˝ywczych, dlatego te˝ niemowl´ przechodzi na diet´ tradycyjnà. W styczniu 2008 r. zosta∏o przeprowadzone badanie
kwestionariuszowe dla oceny metod ˝ywienia dzieci do
drugiego roku ˝ycia. Kwestionariusze badawcze rozprowadzono w wybranych szpitalach po∏o˝niczych na terenie
miejscowoçci Frydek-Mistek w Republice Czeskiej. W badaniu wzi´∏o udzia∏ 50 matek. Kwestionariusz zawiera∏ 41
pytaƒ, z których kilka publikowanych jest w niniejszej
pracy. Pierwsze pytanie dotyczy∏o karmienia piersià.
Ustalono, ˝e 94% dzieci opuszczajàcych szpital po∏o˝niczy by∏o karmionych piersià. W wieku szeÊciu miesi´cy
tylko 74% dzieci by∏o nadal karmionych piersià. Kolejne
pytania dotyczy∏y palenia tytoniu przez matki. Ze zgromadzonych danych wynika, ˝e wÊród badanych pali∏o 6%
matek, a 12% potwierdzi∏o bierne nara˝enie na dym tytoniowy w miejscu zamieszkania w czasie cià˝y. 9 matek potwierdzi∏o alergi´ u dziecka, g∏ównie na bia∏ko jaja kurzego i kakao.
W konkluzji mo˝na stwierdziç, ˝e niniejsza praca stanowi istotny przyczynek do wiedzy na temat d∏ugoÊci
okresu karmienia piersià przez czeskie matki.
Key words: children, nutrition, breast-feeding, breast
milk, vegetable, fruit
S∏owa kluczowe: dzieci, ˝ywienie, karminie piersià, mleko ludzkie, warzywa, owoce
Nades∏ano: 24.07.2008
Zatwierdzono do druku: 2.04.2009
90
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
POSTAWA CIA¸A A POZIOM SI¸Y MI¢ÂNIOWEJ CH¸OPCÓW
Z REGIONU LEGNICKO-G¸OGOWSKIEGO OKR¢GU MIEDZIOWEGO
THE BODY POSTURE JUXTAPOSED WITH MUSCLE STRENGTH IN BOYS FROM THE
LEGNICA-G∏OGÓW CUPRUM REGION
Katarzyna Kochan
Katedra Biostruktury, Zak∏ad Anatomii, Akademia Wychowania Fizycznego, Wroc∏aw. Kierownik Katedry: prof. dr hab. Z. Ignasiak
Streszczenie
Abstract
Wst´p. Asymetria w obr´bie tu∏owia jest jednym z cz´Êciej wyst´pujàcych zaburzeƒ w postawie cia∏a u dzieci
i m∏odzie˝y szkolnej. Z uwagi na niekorzystne oddzia∏ywanie wad postawy na prawid∏owy rozwój m∏odego organizmu, zagadnienie to stanowi jeden z wa˝niejszych problemów medycznych okresu wieku rozwojowego. Celem
pracy by∏a ocena cz´stoÊci wyst´powania bocznego skrzywienia kr´gos∏upa oraz okreÊlenie wspó∏zale˝noÊci mi´dzy wielkoÊcià asymetrii a poziomem rozwoju cech morfofunkcjonalnych ch∏opców z Legnicko-G∏ogowskiego
Okr´gu Miedziowego.
Materia∏ i metody. Badania realizowane by∏y w ramach
grantu promotorskiego KBN nr 2 P05 D 002 26. Badaniami postawy cia∏a metodà fotogrametrycznà obj´to 455
ch∏opców w wieku 11–13 lat. Dokonano pomiaru podstawowych parametrów somatycznych oraz przeprowadzono
4 testy diagnozujàce si∏´ mi´Êniowà. Zgromadzony materia∏ opracowano ogólnie stosowanymi metodami analizy
statystycznej.
Wyniki. Przeprowadzona analiza wskazuje, ˝e znacznà
asymetri´ po∏o˝enia linii wyrostków kolczystych zaobserwowano u ponad 8% badanych. Uczniowie z asymetrycznym ukszta∏towaniem linii C7–S1 cz´Êciej charakteryzowali si´ wi´kszà wysokoÊcià i masà cia∏a. Uzyskane wyniki badaƒ wskazujà na zró˝nicowanie poziomu zdolnoÊci
si∏owych m∏odzie˝y z bocznym skrzywieniem kr´gos∏upa
w stosunku do rówieÊników o prawid∏owej postawie cia∏a.
Wnioski. W zakresie rozwoju motorycznego osoby
z asymetrycznym ukszta∏towaniem linii wyrostków kolczystych wykazujà mniej korzystny rozwój si∏y mi´Êniowej, co byç mo˝e jest dodatkowym powodem os∏abienia
stabilizacji kr´gos∏upa.
Background. The asymmetry of the body is one of the
most frequent disorders in the body posture in children
and school adolescents. Due to unfavorable effects the
posture disorder has on the young organism, this issue is
one of the most important medical problems of the growing age. The work aims at evaluating the frequency occurrence of the lateral spinal curvature and determining the
interrelations between the size of the asymmetry and the
development level of the morphofunctional traits in boys
from the Legnica-G∏ogów Cuprum Region.
Materials and methods. The examinations were conducted thanks to the KBN nr 2 P05 D 002 26 grant. The
examinations were carried out with the use of the photogrammetric method on 455 boys at the age of 11–13
years. Measurement involved basic somatic parameters
and 4 diagnostic tests of muscle strength. The collected
material was compiled by means of the generally applied
methods of the statistic analysis.
Results. The conducted analysis indicates that the significant asymmetry of the position line of spinous
processes was observed in more than 8% of the examined
individuals. The schoolchildren with the asymmetric layout of the C7–S1 line were more frequently featured by a
greater height and body weight. The acquired results
exhibit the diversity of the strength level in adolescents
with the lateral scoliosis in relation to their peers with the
correct body posture
Conclusions. The individuals with the asymmetric layout of the spinous processes line evince a less favorable
development of muscle strength in respect of the motor
development, which can be an additional cause of
diminution of the spinal stability.
S∏owa kluczowe: postawa cia∏a, wiek szkolny, rozwój
morfofunkcjonalny, topografia Moire’a
Keywords: the body posture, school age, morphofunctional development, Moire topography
Nades∏ano: 11.07.2008
Zatwierdzono do druku: 1.06.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
61
ZACHOROWALNOÂå I UMIERALNOÂå NA NOWOTWORY Z¸OÂLIWE
W POPULACJI DZIECI 0-14 LAT W POLSCE
CANCER INCIDENCE AND MORTALITY IN CHILDREN AGED 0-14 YEARS, IN POLAND
Ma∏gorzata Kowalska, Jan E. Zejda
Katedra i Zak∏ad Epidemiologii, Wydzia∏ Lekarski ÂUM w Katowicach
Kierownik Zak∏adu: prof. dr hab. J.E. Zejda
Streszczenie
Choroby nowotworowe dzieci sà istotnym zagadnieniem zdrowia publicznego. Aktualne dane literaturowe
wskazujà na niedostatek danych epidemiologicznych
uwzgl´dniajàcych kwesti´ Êrodowiskowych nara˝eƒ dzieci
i obserwowanych zmian w zakresie zachorowalnoÊci
i umieralnoÊci.
Celem badania by∏o przedstawienie sytuacji epidemiologicznej nowotworów wieku dzieci´cego (0–14 lat) w Polsce, z uwzgl´dnieniem zró˝nicowania czasowego i terytorialnego. Ponadto w modelu badania ekologicznego dokonano próby odpowiedzi na pytanie, czy obserwowane
regionalne zró˝nicowanie mo˝e reprezentowaç zró˝nicowanie nara˝enia na Êrodowiskowe czynniki ryzyka.
èród∏em danych by∏y informacje, w tym standaryzowane wspó∏czynniki rejestrowanej zachorowalnoÊci oraz
umieralnoÊci z ostatnich 10 lat, gromadzone w zasobach
Krajowego Rejestru Nowotworów oraz WHO-HFA Database. Dla klasyfikacji nara˝enia przyj´to dwie kategorie: „miejski” i „wiejski” charakter województwa, definiowany w oparciu o dane GUS opisujàce powierzchni´ geodezyjnà regionu.
Uzyskane wyniki pozwalajà stwierdziç, ˝e stopniowemu wzrostowi zachorowalnoÊci na nowotwory w grupie
dzieci 0–14 lat, towarzyszy zmniejszenie umieralnoÊci
w analizowanym okresie. Mo˝e to sugerowaç popraw´
zg∏aszalnoÊci zachorowaƒ i jednoczesny post´p w leczeniu
nowotworów wieku dzieci´cego. Ujawniono ponadto re-
gionalne zró˝nicowanie, szczególnie w odniesieniu do nowotworów z∏oÊliwych mózgu i bia∏aczki limfatycznej, byç
mo˝e odzwierciedlajàce wp∏yw nara˝eƒ zwiàzanych z tzw.
„wiejskim” charakterem regionu. W Êwietle wykazanych
ró˝nic wydaje si´ celowe wdro˝enie bardziej swoistych badaƒ nad rolà „Êrodowiska wiejskiego” w kszta∏towaniu
ryzyka chorób nowotworowych u dzieci.
S∏owa kluczowe: epidemiologia nowotworów, dzieci, badanie ekologiczne
Summary
Childhood cancer is an important public health issue.
In Poland its incidence and mortality varies across
regions hence it is relevant to explore a potential role of
environmental exposures among risk factors. The objective of our study was to describe current epidemiology of
childhood cancer in Poland and to find out if the regional distribution of incidence and mortality of specific cancers could be explained in terms of differing potential for
exposures defined as “rural” versus “urban” exposures.
Data on standardized incidence and mortality were
obtained from the National Cancer Registry and WHOHFA Database for last ten years. Based on the classification provided by the Central Statistical Office two categories of the regions were defined: urban and rural
voivodeship.
Nades∏ano: 22.01.2008
Zatwierdzono do druku: 17.02.2009
20
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
The results showed an increasing incidence of childhood cancer in children aged 0–14 years, over the analyzed
period. At the same time cancer mortality has decreased,
probably as a result of improved therapeutic measures in
Poland. Furthermore the mortality due to leukemia and
brain cancer appeared higher in rural than in urban
voivodeships and that finding could be discussed in terms
of specific rural exposures (i.e. pesticides, other chemicals). Our findings justify a need for more specific investigations into environmental risk factors of childhood cancer, including exposures related to rural environment.
Key words: cancer epidemiology, children, ecological
study
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
21
NIEKTÓRE ASPEKTY ÂRODOWISKOWEGO NARA˚ENIA NA RT¢å
SOME ASPECTS OF ENVIRONMENTAL EXPOSURE TO MERCURY
Henryka Langauer-Lewowicka1, Krystyna Pawlas1,2
1
2
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego. Dyrektor Instytutu – dr n. med. E. Anczyk
Katedra i Zak∏ad Higieny Akademii Medycznej im. Piastów Âlàskich we Wroc∏awiu
Streszczenie
Abstract
Rt´ç jest metalem, który nie odgrywa ˝adnej biologicznej roli. Jest wszechobecna w ekosystemie w wyniku wietrzenia skorupy ziemskiej, erozji, erupcji wulkanów, kopalnictwa metali, emisji zwiàzanej z licznymi procesami
technologicznymi. Antropogeniczna emisja rt´ci do atmosfery znacznie wzros∏a w porównaniu z okresem preindustrialnym. Artyku∏ omawia prawdopodobieƒstwo
niepo˝àdanego wp∏ywu niskich Êrodowiskowych st´˝eƒ
rt´ci na zdrowie ludzi oraz zwierzàt.
Mercury is a unique element, that unlikely many metals, has no essential biological function. It is ubiquitus in
ecosystem. It is liberated from Earth’s crust and natural
processes such erosion and vulcanism as well as by mining
and many industrial processes. Anthropogenic Hg emission into the atmosphere have increased significantly since pre-industrial times. Probability of the consequences,
due to environmental exposure to low concentration of
mercury on human and animal health, is presented.
S∏owa kluczowe: rt´ç, Êrodowiskowe nara˝enie na niskie
st´˝enia
Key words: mercury, environmental exposure to low
concentrations
Rt´ç to wysoce toksyczny metal, wyst´pujàcy
w postaci p∏ynnej, parujàcy ju˝ w temperaturze pokojowej, bezustannie krà˝àcy w atmosferze. W przeciwieƒstwie do wielu innych metali nie odgrywa
˝adnej biologicznej roli [1].
Wszechobecna w przyrodzie rt´ç (Hg) znajduje
si´ w skorupie ziemskiej, zarówno w jej cz´Êci sta∏ej,
jak i p∏ynnej, a tak˝e we wszystkich akwenach morskich i s∏odkowodnych. Najwi´cej depozytów geogenicznych zawierajà warstwy póênego mezozoiku,
bogate w rudy arsenu, o∏owiu, miedzi, cynku, antymonu [2].
Sta∏a obecnoÊç Hg w powietrzu atmosferycznym
naszego globu zale˝na jest od emisji zarówno z jej
naturalnych, jak i antropogenicznych êróde∏. Paro-
wanie làdów i mórz, erupcje wulkanów, wietrzenie
ska∏, procesy geotermiczne nale˝à do naturalnych
emitorów Hg do Êrodowiska. Szczególnie wysoki
poziom emisji charakteryzuje strefy geogeniczne
tektonicznie aktywne oraz regiony kopalnictwa metali.
Trudna jest ocena zarówno naturalnej, jak i antropogenicznej emisji Hg w skali ca∏ego globu. Szacuje si´, ˝e jest to wielkoÊç rz´du 2700 do 6000 ton
w skali roku dla emisji ze êróde∏ naturalnych oraz
2000–3000 ton z antropogenicznej. Âwiatowe wydobycie Hg ocenia si´ na 10.000 ton rocznie [3].
WielkoÊç ta zale˝y m.in. od aktualnego zapotrzebowania na Hg przez gospodark´ poszczególnych
regionów.
Nades∏ano: 17.12.2008
Zatwierdzono do druku: 17.02.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
109
OCENA JAD¸OSPISÓW PRZEDSZKOLNYCH.
CZ¢Âå I. ENERGIA I MAKROSK¸ADNIKI
ASSESSMENT OF PRESCHOOL MENUS.
PART 1. ENERGY AND MACRONUTRIENTS
Sylwia Merkiel, Wojciech Chalcarz, Marianna Wegner
Zak∏ad ˚ywnoÊci i ˚ywienia Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Kierownik Zak∏adu: dr hab. prof. nadzw. AWF W. Chalcarz
Streszczenie
Wst´p. Spo˝ycie energii i makrosk∏adników podczas
pobytu dziecka w przedszkolu mo˝e w istotny sposób
wp∏ywaç na jego stan od˝ywienia. Celem pracy by∏a ocena zawartoÊci energii i makrosk∏adników w jad∏ospisach
przedszkolnych w zale˝noÊci od pory roku.
Materia∏ i metody. Analizie poddano 48 tygodniowych
jad∏ospisów za okres od czerwca 2006 do czerwca 2007,
które zrealizowano w jednym z poznaƒskich przedszkoli.
ZawartoÊç energii i makrosk∏adników obliczono przy pomocy programu komputerowego Dieta 2.0. Ze wzgl´du
na to, ˝e w trakcie pobytu w przedszkolu dzieci powinny
spo˝ywaç 70% ca∏odobowego zapotrzebowania na energi´ i sk∏adniki pokarmowe, obliczonà zawartoÊç energii
i makrosk∏adników porównano wzgl´dem 70% obowiàzujàcych zaleceƒ ˝ywieniowych. Przy pomocy programu
komputerowego SPSS 12.0 PL for Windows analizowano
wp∏yw pór roku na zawartoÊç energii i makrosk∏adników.
Wyniki. ZawartoÊç energii ogó∏em, bia∏ka ogó∏em oraz
t∏uszczów ogó∏em w analizowanych jad∏ospisach przedszkolnych by∏a odpowiednia dla dzieci 4-6-letnich, ale
zbyt wysoka dla dzieci w wieku 3 lat. Dla obu grup wiekowych zawartoÊç bia∏ka zwierz´cego, kwasów t∏uszczowych nasyconych i sacharozy by∏a zbyt wysoka, a zawartoÊç bia∏ka roÊlinnego, kwasów t∏uszczowych jedno- i wielonienasyconych oraz skrobi by∏a zbyt niska.
Wnioski. Stwierdzone b∏´dy ˝ywieniowe mo˝na ∏atwo
wyeliminowaç poprzez ograniczenie produktów pochodzenia zwierz´cego i cukru, zwi´kszenie udzia∏u produktów spo˝ywczych i potraw bogatych w bia∏ko roÊlinne
i skrobi´ oraz zastàpienie t∏uszczów zwierz´cych olejem
rzepakowym.
S∏owa kluczowe: jad∏ospisy, przedszkola, dzieci, energia, makrosk∏adniki, ˝ywienie
Summary
Background. Energy and macronutrient intake during
the stay in the preschool may have a strong influence on
the child’s nutritional status. The aim of this study was to
assess energy and macronutrient content in preschool
menus and to investigate the impact of season on energy
and macronutrient content.
Materials and methods. Over 48 weeks during the period from June 2006 to June 2007, menus in a preschool in
Poznaƒ were analysed. Energy and macronutrient content
was calculated by means of the Dieta 2.0 computer programme. Since children during the stay in the preschool
should consume 70% of their daily energy and nutrient
requirements, the energy and macronutrient content was
compared to 70% of the daily recommendations for
preschoolers. Using the SPSS 12.0 PL for Windows computer programme, the impact of season on energy and
macronutrient content was analysed.
Nades∏ano: 11.07.2008
Zatwierdzono do druku: 18.03.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
75
Results. Statistical analysis showed no significant
impact of the season on energy and macronutrient content in preschool menus. The content of total energy, total
protein and total fat in the preschool menus was adequate
for 4-6-year-old children, but was too high for 3-year-old
children. For both age groups, the content of animal protein, saturated fatty acids and saccharose was too high,
and the content of plant protein, mono- and polyunsaturated fatty acids and starch was too low.
76
Conclusions. The observed nutritional inadequacies in
the studied preschool menus can be easily eliminated by
restricting animal products and sugar, by introducing
more foodstuffs and dishes rich in plant protein and
starch, and by exchanging animal fat for rapeseed oil.
Keywords: menus, preschools,
macronutrients, nutrition
children,
energy,
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
OCENA POZYTYWNYCH MIERNIKÓW ZDROWIA DZIECI WIEJSKICH
Z TERENÓW PRZEMYS¸OWYCH
AN EVALUATION OF POSITIVE HEATH INDICATORS IN RURAL CHILDREN FROM
INDUSTRIAL AREAS
Pawe∏ Pos∏uszny, Jakub Pokrywka
Katedra Biostruktury, Akademia Wychowania Fizycznego, Zak∏ad Anatomii, Wroc∏aw. Kierownik Katedry: prof. dr hab. Z. Ignasiak
Streszczenie
Abstract
Wst´p. Wskaêniki sprawnoÊci fizycznej maja takà samà wartoÊç dla oceny zdrowia, jak medyczne statystyki
zapadalnoÊci na okreÊlone choroby czy inne kryteria epidemiologiczne lub kliniczne. Wysoki poziom sprawnoÊci
fizycznej i jej sk∏adowych, takich jak wytrzyma∏oÊç i si∏a,
ma zwiàzek ze zdrowiem. Od wielu lat zauwa˝a si´ spadek
poziomu sprawnoÊci fizycznej dzieci, a ni˝szy jej poziom
na poczàtku XXI wieku stwierdzony zosta∏ wÊród dzieci
wiejskich. Zbli˝one, negatywne trendy rozwojowe stwierdza si´ w niektórych podstawowych zdolnoÊciach motorycznych, g∏ównie wytrzyma∏oÊci i sile.
Celem pracy by∏a ocena si∏y mi´Êni koƒczyn dolnych,
tu∏owia oraz r´ki i przedramienia dzieci z Legnicko-G∏ogowskiego Okr´gu Miedziowego na tle populacji polskiej.
Materia∏ i metody. Badania przeprowadzono w 2001
w szeÊciu szko∏ach wiejskich Zag∏´bia Miedziowego.
W niniejszej pracy zosta∏y wykorzystane wyniki badaƒ
488 dzieci w m∏odszym wieku szkolnym, w tym 261
dziewczàt i 227 ch∏opców. Przeprowadzono testy: skoku
w dal z miejsca, siadów z le˝enia i si∏y Êcisku r´ki.
Wyniki i wnioski. Zmierzone komponenty sprawnoÊci
fizycznej wykaza∏y poziom nie odbiegajàcy od pozosta∏ych dzieci w kraju osiàgajàc w niektórych przypadkach
wartoÊci przewy˝szajàce poziom przeci´tny populacji polskiej.
Background. Comparing heath evaluation methods
show that medical statistics or other epidemiologic criteria have same efficiency as physical activity indicators.
High level of physical fitness is corelated to health especially if we observe such traits as strength or endurance.
For many years it is observed that amount of physical
activity in children and adolescents constantly decreases.
While those negative trends concern physical activity they
also have influence on basic functional traits like strength
and endurance.
The aim of his study was to evaluate lower limb, trunk,
forearm and hand muscle strength of children living in
the area of Copper Mining District comparing to population average.
Materials and methods. The examination was made in
2001 in six rural schools of Legnicko-G∏ogowski Copper
Mining District in south-western Poland. Analysis concerned total 488 children, that is 261 girls and 227 boys in
younger school age. Trials included standing broad jump,
sit-ups and hand grip strength for dominating hand.
Results and conclusions. Measured functional traits
showed that rural children in some trials were above average, but in general their obtained scores were as good as
population average.
S∏owa kluczowe: zdrowie, sprawnoÊç fizyczna, si∏a
Keywords: younger school age, health, physical fitness,
strength
Nades∏ano: 11.07.2008
Zatwierdzono do druku: 2.06.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
69
ARTYKUŁY ORYGINALNE
ORIGINAL PAPERS
a1 KWAÂNA GLIKOPROTEINA (AGP) JAKO BIA¸KO OSTREJ FAZY
W 90-DNIOWYM DOUSTNYM BADANIU TOKSYCZNOÂCI KWASU
2,4-DICHLOROFENOKSYOCTOWEGO (2,4-D) NA MYSZACH
a1 ACID GLYCOPROTEIN (AGP) AS AN ACUTE-PHASE PROTEIN IN 90-DAY ORAL TOXICITY
STUDY OF 2,4-DICHLOROPHENOXYACETIC ACID (2,4-D) ON MICE
Ma∏gorzata Przyby∏a, Inga Mrzyk
Zak∏ad Badaƒ Toksykologicznych
Instytut Przemys∏u Organicznego Oddzia∏ w Pszczynie
Kierownik oddzia∏u: dr in˝. J. Olek
Streszczenie
Abstract
Celem pracy by∏o oznaczenie st´˝enia a1 kwaÊnej glikoproteiny (AGP), jako bia∏ka ostrej fazy oraz jako
wskaênika dzia∏ania toksycznego kwasu 2,4-D na myszy,
w 90-dniowym doustnym badaniu toksycznoÊci. DoÊwiadczenie obejmowa∏o badanie wp∏ywu kwasu 2,4-D
na samce i samice myszy w 3 ró˝nych st´˝eniach, w odniesieniu do grupy kontrolnej. W celu stwierdzenia cofania
si´, utrzymywania bàdê opóênionego wystàpienia ewentualnych zmian prowadzono równie˝ grupy satelitarne.
Badanie wykaza∏o istotne statystycznie obni˝enie st´˝enia AGP w grupie o najwy˝szym zastosowanym st´˝eniu kwasu 2,4-D, oraz wystàpienie stanu ostrej fazy
u samców w grupie satelitarnej.
The aim of this work was to determine concentration
of a1 acid glycoprotein (AGP) as an acute-phase protein
and as indicator of toxic influence of 2,4-D acid on mice
in 90-day oral toxicity study. Experiment comprised study
of influence of 2,4-D acid at three different concentrations on mice males and females in comparison with control group. In order to state about reversibility, persistence
or delay in occurrence of possible changes the satellite
groups were also involved in the experiment.
The study revealed statistically significant decrease in
concentration of AGP in group with the highest concentration of 2,4-D acid and occurrence of acute phase state
in males of satellite group.
S∏owa kluczowe: a1 kwaÊna glikoproteina (AGP), ostra
faza, kwas 2,4-D
Key words: a1 acid glycoprotein (AGP), acute phase,
2,4-D acid
Nades∏ano: 22.01.2008
Zatwierdzono do druku: 17.02.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
15
OCENA STYLU ˚YCIA U PACJENTÓW
Z ROZPOZNANYM NADCIÂNIENIEM T¢TNICZYM
THE ESTIMATION OF HEALTHY LIFESTYLE IN PATIENTS WITH ARTERIAL HYPERTENSION
Monika Âcibor, Magdalena Organa
Uniwersytet Jagielloƒski Collegium Medicum,
Wydzia∏ Nauk o Zdrowiu, Instytut Zdrowia Publicznego, Zak∏ad Zdrowia i Ârodowiska
Kierownik: Prof. dr hab. J. Ha∏uszka
Streszczenie
Abstract
Wst´p: W terapii nadciÊnienia t´tniczego metody niefarmakologiczne: zmniejszenie spo˝ycia soli i alkoholu,
zaprzestanie palenia papierosów, w∏aÊciwe od˝ywianie
i podejmowanie aktywnoÊci fizycznej, obok terapii hipotensyjnej odgrywajà bardzo wa˝nà rol´. Celem prowadzonych badaƒ by∏a ocena stylu ˝ycia u osób z rozpoznanym
nadciÊnieniem t´tniczym.
Materia∏ i metody: Analizie poddano grup´ 89 osób: 54
kobiety i 35 m´˝czyzn z rozpoznanym nadciÊnieniem t´tniczym, leczàcych si´ w Poradni NadciÊnieniowej I Kliniki Kardiologii C M UJ. Badani zostali poproszeni o wype∏nienie anonimowej ankiety zawierajàcej pytania dotyczàce danych osobowych, danych w kierunku nadciÊnienia t´tniczego oraz stylu ˝ycia.
Wyniki: WÊród wszystkich respondentów poziom aktywnoÊci fizycznej jest niski i nieadekwatny do zaleceƒ.
W diecie wszystkich osób stwierdzono zbyt wysoki udzia∏
energii pochodzàcej z t∏uszczów nasyconych i wysokie
spo˝ycie soli oraz zbyt niskà w stosunku do zaleceƒ zawartoÊç potasu, wapnia, magnezu. Spo˝ycie alkoholu, kawy oraz palenie tytoniu jest tak˝e u przebadanych osób
zbyt wysokie.
Wnioski: Badani pacjenci z nadciÊnieniem t´tniczym
pomimo stwierdzonej choroby i leczenia w specjalistycznej poradni oÊrodka uniwersyteckiego cechujà si´ niskà
aktywnoÊcià fizycznà oraz nieodpowiednim sposobem
˝ywienia. Systematyczna i powtarzana edukacja pacjenta
stanowi bardzo wa˝ny element w terapii hipotensyjnej.
Introduction: The administration of antihypertensive
drugs is very important in patients with arterial hypertension but they have to remember about healthy lifestyle. The
modyfication of lifestyle such as: reduce of salt intake,
alkohol, discontinuation of smoking and sensible physical
activity has the very important influence on health of people and gives a lot of favourable effects particularly in
patients with arterial hypertension: deteriorate of blood
pressure, reduce of risk factor for heart diseases and other
complications. The aim of present study was the estimation
of healthy lifestyle in patients with arterial hypertension.
Materials and methods: The study was performed in
the group of 89: 54 women and 35 men with arterial
hypertension. All patients were asked to file up scientifically described questionanaire.
Results: The examined patients are characterized the
low level of physical activity. We noticed also that our
patients didn`t reduce of too high level of salt and fat
intake and they intaked still not enough amount of magnesium, potasium, calcium in food. Smoking, drinking of
coffee and alkohol were too big in patients during the
administration of antihypertensive drugs.
Conclusions: Methodical and recurrent education of
patients about healthy life style is very important element
during antihypertensive therapy. In spite of the examined
patients are treated in Specialistic Cardiologic Outpatient
Clinic, they are characterized the low level of physical
activity and no adequate fashion of feed. authors: M.Â
M.O Title: “The estimation of healthy lifestyle in patients
with arterial hypertension”
S∏owa kluczowe: leczenie niefarmakologiczne- styl
˝ycia, nadciÊnienie t´tnicze
Key words: healthy lifestyle, arterial hypertension
Nades∏ano: 17.11.2007
Zatwierdzono do druku: 17.03.2009
Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2009; 12 (1)
51