dr Dominik Batorski

http://pts.stat.gov.pl/oddzialy/warszawa/
Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Statystycznego
dr Dominik Batorski
Plan wystąpienia
1. Jak komputery i telefony komórkowe zmieniają
nasze zachowania i struktury poznawcze?
2. Jakie są indywidualne efekty korzystania z
internetu – zmiany w obszarach: relacji
społecznych, uczestnictwa w kulturze i
zaangażowania obywatelskiego.
3. Czy oprogramowanie i roboty zabiorą nam
pracę?
4. Jak internet zmienia media i sferę publiczną?
Jak internet i telefony komórkowe
zmieniają to, w jaki sposób myślimy?
Każda nowa technologia budzi obawy
Sokrates uważał, że
wynalazek pisma
doprowadzi do upadku
cywilizacji. Jego zdaniem:
• tylko przekaz ustny
pozwala bronić własnych
poglądów przed
ewentualną krytyką.
• korzystanie z pisma nie
ćwiczy pamięci i pozwala
na błędne interpretacje.
Społeczna adaptacja technologii
scriptura continua
• Sposoby i normy korzystania
z technologii rozwijają się
znacznie dłużej niż one
same.
Prawo czerwonej flagi
Locomotives on Highways Act w 1865
w Wielkiej Brytanii (tzw. Red Flag Act)
Spójrzmy w przyszłość
O POTRZEBIE BADANIA
EFEKTÓW ROZWOJU TECHNIKI
Zmiany technologiczne ostatnich 20 lat
Kiedyś osobne wytwory
techniki dziś mieszczą się
w jednym urządzeniu.
Możemy spodziewać się,
że skala zmian w kolejnych
latach będzie znacznie
większa.
Nowe technologie
jako źródło przemian
• Główne czynniki zmian w Polsce w ostatnich
25 latach:
– Transformacja ustrojowa i przejście do gospodarki
rynkowej
– Boom edukacyjny
– Wstąpienie do UE, fundusze strukturalne, fala
emigracji
– Rozwój i upowszechnienie nowych technologii
Przewidywanie jest bardzo trudne,
szczególnie jeśli idzie o przyszłość.
Niels Bohr
Przyszłość jest już dziś,
tylko nierówno rozłożona.
William Gibson
Od przedmiotów do informacji
Coraz więcej fizycznych przedmiotów będzie dostępnych w postaci
cyfrowej.
Wyzwania związane z drukiem 3D
Produkcja przedmiotów
zmieni się tak jak rynek
muzyki w efekcie przejścia
od nośników fizycznych do
cyfrowych.
Możliwość wydrukowania
broni nie jest jedynym
zagrożeniem.
Wyzwania związane z drukiem 3D
•
•
•
•
•
Przedmioty  informacja
Nielegalne kopiowanie
Demokratyzacja wytwarzania
Brak ograniczeń = inflacja twórczości
Złóż to sam – czy mogę wydrukować części i
złożyć produkt, który jest objęty ochroną?
• Dostęp w abonamencie?
Jak zmienia się przepustowość w gospodarstwach domowych?
DYNAMIKA DOSTĘPU I PROGNOZA
POPYTU NA INTERNET
Dostęp do internetu w
gospodarstwach domowych
•
•
Przyrost nowoczesnych telewizorów jest
znacznie szybszy niż przyrost gospodarstw
domowych z komputerem.
Telewizja satelitarna lub kablowa jest w
większej liczbie gospodarstw niż dostęp
internetu.
Niewielki potencjał wzrostu. Już prawie
wszystkie gospodarstwa z komputerem
mają też internet.
telewizor LCD lub plazmowy
telewizja satelitarna lub kablowa
komputer
dostęp do Internetu w domu
tablet
100%
90%
Procent gospodarstw domowych
Przyrost gospodarstw domowych z
dostępem do internet jest coraz
wolniejszy. Obecnie do sieci
podłączonych jest 71% gospodarstw.
Jednak to telewizja jest cały czas
kluczowym medium dla Polaków.
80%
70%
67%
61%
60%
51%
50%
40%
71%
39%
30%
20%
10%
0%
2007
2009
2011
2013
2015
Dostęp a korzystanie
z internetu
100%
90%
21,9
47,3
70%
14,1
40%
13,1
10,8
nie posiada i
nie korzysta
15,4
1,1
3,6
posiada w
domu, ale
nie korzysta
4,5
8,4
30%
20%
14,9
2,4
60%
50%
18,3
36,0
80%
procent osób w wieku 16+
Dostęp do internetu w domu
ma ponad 80% Polaków w
wieku 16+, ale korzysta z
niego jedynie 66%.
Prawie połowa tych, którzy
sieci nie używają, to osoby
mające dostęp w domu.
25,9
56,4
60,8
65,2
nie posiada
w domu, ale
korzysta
46,4
33,5
posiada w
domu i
korzysta
10%
0%
2007
2009
2011
2013
2015
Powody braku dostępu do
internetu
Internet nie jest nam
potrzebny
14,6
6,1
Brak odpowiedniego sprzętu
Już tylko 5% gospodarstw
domowych nie ma dostępu ze
względu na brak możliwości
finansowych.
Tylko pół procenta tłumaczy
się brakiem technicznych
możliwości założenia łącza.
Kluczowymi barierami są: brak
motywacji/potrzeby
korzystania oraz brak
kompetencji. Choć również ich
znaczenie maleje.
Brak odpowiednich
umiejętności
5,0
Wystarczające możliwości
korzystania z internetu
0,7
Inny powód
1,1
Brak możliwości technicznych
0,5
Zamierzamy założyć dostęp w
tym roku
Internet nie oferuje nic
ciekawego
0,3
Względy prywatności lub
bezpieczeństwa
27,5
8,3
6,3
Koszt dostępu jest zbyt duzy
Internet może być szkodliwy
28,3
24,1
4,1
5,2
7,9
5,0
0,4
0,9
2015
0,2
2,4
2007
0,3
1,1
0
10
20
30
Proc. wszystkich gospodarstw domowych
Przepustowość dostępu do internetu
w gospodarstwach domowych
0%
do 1 Mb/s
77%
32%
2-6 Mb/s
4%
39%
10%
Procent gospodarstw z dostępem
30%
40%
50%
60%
20%
70%
80%
90%
4%
21%
7-10 Mb/s
9%
23%
11-19 Mb/s
3%
6%
20-29 Mb/s
2007
3%
6%
2009
30-59 Mb/s
11%
2011
60+ Mb/s
6%
2013
100+ Mb/s
trudno
powiedzieć
17%
14%
4%
2015
19%
Europejska Agenda Cyfrowa
Europejska Agenda Cyfrowa przewiduje, że w 2020
roku:
• 100% gospodarstw domowych powinno mieć
dostęp do internetu na poziomie 30Mb/s,
• a połowa przynajmniej 100Mb/s.
Czy cele te są możliwe do osiągnięcia w Polsce?
• Obecnie łącza 30Mb/s i szybsze są w 25%
podłączonych gospodarstw domowych,
• a te powyżej 100Mb/s w 4%.
Prawo Batorskiego ;-)
Przepustowość łączy internetowych
w gospodarstwach domowych
podwaja się co 19 miesięcy.
Prognoza gospodarstw domowych
z dostępem do internetu
Procent gospodarstw domowych z dostępem do
internetu
100
90
80
71,9
70
66,9
73,9
75,8
78,1
73,5
74,9
76,3
80,9
77,5
84,5
78,7
61,1
60
51,4
50
40
39,2
30
25,6
20
Dostęp do internetu 2003-2015
16,9
prognoza model + demografia
10
prognoza wg modelu
0
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2016* 2017* 2018* 2019* 2020*
Popyt na internet
woj. mazowieckie
Prognoza popytu na internet do 2020
woj. mazowieckie
Prognoza przepustowości dostępu
w gospodarstwach domowych 2020
Wyniki analiz pokazują, że przepustowość internetu
w GD podwaja się co mniej więcej 19 miesięcy.
Przewidujemy, że przy utrzymaniu się tego tempa
w 2020:
• ponad połowa gospodarstw domowych będzie
mieć dostęp przynajmniej 100Mb/s,
• ale nie wszystkie gospodarstwa będą mieć dostęp
na poziomie 30Mb/s.
Ten drugi cel jest znacznie trudniejszy do
osiągnięcia.
UWARUNKOWANIA I SPOSOBY
KORZYSTANIA
Internet, komputery i telefony
komórkowe
Korzystanie z technologii
100
90
85,1
80
Procent osób w wieku 16+
Przyrost nowych użytkowników
komputerów, internetu i telefonów
komórkowych był w ostatnich latach
zdecydowanie wolniejszy niż w pierwszej
dekadzie XXI wieku.
Przyrost użytkowników internetu i
komputerów jest związany przede
wszystkim z procesami demograficznymi i
zastępowalnością pokoleń. Osoby w
wieku 16-18 lat w zdecydowanej
większości są użytkownikami sieci, a
najwięcej niekorzystających jest w
najstarszych grupach wiekowych.
70,1
60
60
50
63,2
44,8
41,8
29,9
23,1
66
50,9
48,1
40
20
90,5
78,4
70
30
87,4
33,4
25,1
10
2,8
0
2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
Komputer
Internet
Komórka
Smartfon
Koniec upowszechnienia internetu w
Polsce?
Korzystanie z internetu według wieku
100%
90%
80%
korzystanie z internetu w 2015
korzystający już w 2013 roku
70%
Z internetu korzysta
więcej osób niż w 2013r.,
ale jest to przede
wszystkim efekt
dochodzenia kolejnych
roczników.
Jeśli popatrzymy jak
osoby mające obecnie
20-80 lat korzystały z sieci
dwa lata temu to okaże
się, że praktycznie nie
obserwujemy przyrostu
nowych użytkowników
internetu w Polsce.
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1820222426283032343638404244464850525456586062646668707274767880
Zmiany w zakresie korzystania z
internetu 2013-2015
niekorzysta z internetu
zaczął korzystać po 2013
przestał korzystać po 2013
korzysta od dawna
2,5%
2,0%
1,5%
1,0%
0,5%
0,0%
18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90
wiek
Korzystanie z internetu
według wieku
100
Tygodniowy czas poświęcany
na media
90
80
0
10
20
30
40
70
do 24 lat
60
50
16,5
25-34 lata
15,7
13,4
15,7
2,1
2,5
40
35-44 lata
30
9,8
16,2
2,6
20
45-59 lat
10
0
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
16-24 lat
25-34 lat
35-44 lat
45-59 lat
60-64 lat
65 i więcej lat
60-64 lata
5,1
3,2
18,6
21,4
65+ lat 1,4
23,3
internet
telewizja
2,8
3,4
3,5
prasa
Zmiana struktury użytkowników
internetu i osób niekorzystających
Użytkownicy internetu
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
0,8
0,6
15,0
15,9
27,6
1,2
1,0
17,4
16,2
26,7
1,3
1,5
1,8
2,3
20,6
20,9
17,1
3,6
4,8
3,8
4,4
5
5,2
27,1
21,8
21,9
18,8
21,5
27,0
37,6
32,5
21,9
22,8
27,9
23,8
40,1
Niekorzystający z internetu
28,3
27,5
26,7
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
21,4
23,3
6,1
6,5
31,8
32,0
26,3
6,9
31,1
38,7
39,9
12,7
13,9
32,9
30,6
9,0
31,9
33,2
15,5
15,6
15,8
14,8
9,3
7,8
14,5
13,2
7,1
44,7
12,0
14,7
28,3
2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
8,1
9,1
7,4
6,3
4,8
3,9
1,8
1,2
0,9
2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
16-24 lat
25-34 lat
35-44 lat
16-24 lat
25-34 lat
35-44 lat
45-59 lat
60-64 lat
65 i więcej lat
45-59 lat
60-64 lat
65 i więcej lat
19,1
20,6
18,4
10,4
4,4
Wśród internautów widać przede wszystkim spadek udziału osób młodszych i przyrost osób w
średnim wieku. Wśród niekorzystających pozostają przede wszystkim osoby starsze – prawie 60%
stanowią osoby 60+.
Korzystanie z internetu
według miejsca zamieszkania
100
Tygodniowy czas poświęcany
na media
90
80
0
70
miasta o liczbie
mieszkańców 500 tys. i…
60
50
40
30
20
0
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
miasta powyżej 500 tys.
miasta 200-500 tys.
miasta 100-200 tys.
miasta 20-100 tys.
miasta poniżej 20 tys.
wieś
20
14,6
30
17,2
3,9
miasta o liczbie
mieszkańców 200-500 tys.
11,4
18,7
3,3
miasta o liczbie
mieszkańców 100-200 tys.
10,6
19,3
3,1
miasta o liczbie
mieszkańców 20-100 tys.
10
10
7,5
19,1
3,0
miasta o liczbie
7,8
mieszkańców poniżej 20…
19,5
2,8
wieś
internet
5,2
17,8
telewizja
2,3
prasa
40
Korzystanie z internetu
według wykształcenia
100
Tygodniowy czas poświęcany
na media
90
80
0
10
20
30
40
70
Podstawowe i niższe 1,3
60
22,3
2,1
50
Zasadnicze/gimnazjum 3,8
40
19,8
2,4
30
Średnie
20
10
Wyższe i policealne
7,1
18,9
14,1
3,1
15,3
3,6
0
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
Uczący się
Podstawowe i niższe
Średnie
Uczący się
18,1
15,2
Zasadnicze/ gimnazjum
Wyższe i policealne
internet
telewizja
prasa
2,2
Sposoby korzystania z internetu
• Podstawowe wymiary w
sposobach korzystania z
internetu:
– Wszechstronność
korzystania i
zaawansowane
zastosowania
– Zastosowania podstawowe
i komunikacja
– Rozrywka (gry, muzyka,
filmy) i inne sposoby
„zabijania czasu”
wszechstronność i
zaawansowane zastosowania
podstawowe zastosowania i
komunikacja
rozrywka
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
mężczyzna
-0,20
-0,40
-0,60
-0,80
kobieta
Sposoby korzystania z internetu
wszechstronność i zaawansowane zastosowania
podstawowe zastosowania i komunikacja
rozrywka
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
Podstawowe i niższe Zasadnicze/gimnazjum
-0,20
-0,40
-0,60
-0,80
Średnie
Wyższe i policealne
Uczący się
Sposoby korzystania z internetu
wszechstronność i zaawansowane zastosowania
podstawowe zastosowania i komunikacja
rozrywka
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
do 24 lat
-0,20
-0,40
-0,60
-0,80
25-34 lata
35-44 lata
45-59 lat
60-64 lata
65+ lat
Sposoby korzystania z internetu
wszechstronność i zaawansowane zastosowania
podstawowe zastosowania i komunikacja
rozrywka
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
-0,20
-0,40
-0,60
-0,80
miasta o liczbie
miasta o liczbie
miasta o liczbie
miasta o liczbie
mieszkańców 500 mieszkańców 200- mieszkańców 100- mieszkańców 20tys. i więcej
500 tys.
200 tys.
100 tys.
miasta o liczbie
mieszkańców
poniżej 20 tys.
wieś
Sposoby korzystania z internetu
wszechstronność i zaawansowane zastosowania
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
-0,20
-0,40
-0,60
-0,80
podstawowe zastosowania i komunikacja
rozrywka
2. JAKIE SĄ INDYWIDUALNE EFEKTY
KORZYSTANIA Z INTERNETU?
Internet a relacje rodzinne
10
średnia liczba osób z rodziny z którymi
regularny kontakt
• Użytkownicy internetu
kontaktują się regularnie z
większą liczbą osób z
rodziny, niż osoby, które z
sieci nie korzystają.
• Częściej są też zadowoleni
ze swoich stosunków z
najbliższymi w rodzinie.
Jednak korzystanie z sieci
nie ma żadnego wpływu na
te różnice.
• Widoczne są negatywne
efekty pracowania z
komputerem w domu.
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
do 24 25-34 35-44 45-59 60-64 65+
lat lata lata lat lata lat
osoby niekorzystające
użytkownicy
Relacje z przyjaciółmi i znajomymi
znajomi
10
10
9
9
8
8
średnia liczba znajomych
średnia liczba przyjaciół
przyjaciele
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
1
0
0
2011
2013
2011
2013
nie zaczął korzystać z internetu
nie zaczął korzystać z internetu
zaczął korzystać w kolejnych 2 latach
zaczął korzystać w kolejnych 2 latach
przestał korzystać
przestał korzystać
korzysta od dawna
korzysta od dawna
Silne i słabe więzi
• Choć internauci, szczególnie ci korzystający z serwisów
społecznościowych, mają wyraźnie więcej relacji
społecznych i z większą liczbą osób utrzymują regularne
kontakty poza internetem, to jednak liczba tych relacji
znacząco się nie zwiększa.
• Użytkownicy Facebooka doświadczają spadku liczby
przyjaciół i znajomych, który nie jest obserwowany wśród
internautów, którzy z tego portalu społecznościowego nie
korzystają. Zmiany te są jednak efektem innych czynników,
a nie samego korzystania z tego konkretnego portalu.
• Serwisy społecznościowe mają pozytywny wpływ na liczbę
słabych więzi, ich użytkownicy znają więcej osób i nawet
jeśli nie są to aktywnie podtrzymywane relacje, to łatwo je
aktywować w razie potrzeby.
Poczucie osamotnienia
35
30%
Procent osób, które czują się osamotnione
osoby niekorzystające z…
25%
procent osób z danej grupy
30
25
20
15
10
25,0%
poczucie osamotnienia
20%
17,2%
15,3%
13,9%
15%
10%
5%
0,9%
0,5%
0%
-1,2%
-5%
5
-4,3%
-10%
0
do 24 lat 25-34
lata
35-44 45-59 lat 60-64
lata
lata
Wiek
65+ lat
niekorzysta z zaczął
przestał korzysta od
internetu korzystać po korzystać po dawna
2013
2013
korzystanie z internetu w latach 2013-2015
Czytanie książek
100%
osoby niekorzystające z internetu
internauci
90%
procent osób z danej grupy
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
podstawowe i niższe
zasadnicze
zawodowe/gimanzjum
średnie
wyższe i policealne
Uczestnictwo w kulturze online i
offline
80
procent użytkowników regularnie korzystających w dany
sposób
słuchanie
muzyki lub
radia przez
internet
oglądanie
telewizji
przez
internet
ściąganie
darmowej
muzyki,
filmów
granie w
gry
sieciowe
20
15
10
5
tworzenie i
publikowa
nie własnej
twórczości
0
2005 2007 2009 2011 2013 2015
procent osób, które przynajmniej raz w ostatnim
miesiącu były...
25
w kinie,
teatrze lub na
koncercie
70
60
w restauracji,
kawiarni,
pubie
50
na spotkaniu
towarzyskim
40
30
w kinie,
teatrze lub na
koncercie
(internauci)
20
w restauracji,
kawiarni,
pubie
(internauci)
10
0
2009
2011
2013
2015
Korzystanie z internetu i zmiana
zachowań
Do kina, teatru, na koncert
6
2009-2011
2011-2013
Do restauracji, baru lub pubu
8
2013-2015
2009-2011
2011-2013
2013-2015
6
4
2
0
-2
niekorzystał z
internetu
zaczął
korzystać
przestał
korzystać
korzystał od
dawna
zmiana w punktach proc.
zmiana w punktach proc.
4
2
0
-2
-4
-4
-6
-6
-8
niekorzysta z
zaczął
przestał
korzysta od
internetu korzystać po korzystać po
dawna
2013
2013
Aktywność fizyczna i sport
25%
19,5%
Procent osob z danej grupy
20%
16,5%
14,7%
15%
12,9%
9,8%
9,3%
10%
13,7%
6,5%
5%
0%
niekorzysta z internetu
zaczął korzystać po 2013
zaczął uprawiać sport
przestał korzystać po 2013
przestał
korzysta od dawna
Członkostwo w organizacjach
osoby niekorzystające z internetu
internauci
20%
•
•
18%
procent osób w danej grupie
16%
14%
12%
•
10%
8%
6%
•
4%
2%
0%
2009
2011
2013
2015
Wśród internautów jest
zdecydowanie więcej osób będących
członkami organizacji i stowarzyszeń.
Zmiany członkostwa w organizacjach i
stowarzyszeniach w latach 2009-2015
są niewielkie. Liczba osób, które
zaczynają należeć do organizacji, jest
zbliżona do liczby tych, którzy
przestają.
Niewielkie, ale statystycznie istotne
przyrosty członkostwa w
organizacjach widoczne są wśród tych
osób, które zaczynają korzystać z
internetu.
Z kolei wśród tych, którzy przestali
korzystać po 2011 roku widać
wyraźne spadki. Aż co trzecia z tych
osób przestała należeć do
jakiejkolwiek organizacji.
Wolontariat
procent osób angażujących się w wolontariat
0%
osoby niekorzystające z
internetu (2013)
20%
40%
zmiana w latach 2013-2015 w punktach
procentowych
-6% -4% -2% 0%
korzysta od dawna
często
rzadko
internauci (2013)
osoby niekorzystające z
internetu (2015)
internauci (2015)
przestał korzystać w ost. 2
latach
zaczął korzystać w ost. 2
latach
niekorzysta z internetu
2%
4%
6%
Zaufanie do innych ludzi
osoby niekorzystające z internetu
internauci
20%
procent osób w wieku 16+ w danej grupie
18%
16%
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
2009
2011
2013
2015
• Internauci chętniej ufają
innym ludziom.
• Jednak korzystanie z
sieci nie wpływa na
wzrost zaufania.
– W okresie 2009-2015 nie
nastąpiły żadne zmiany
poziomu uogólnionego
zaufania, które miałyby
istotny statystycznie
związek z korzystaniem z
internetu.
Aktywność obywatelska
30%
uczestnictwo w zebraniach
publicznych
(niekorzystający)
procent osób w wieku 16+
25%
20%
uczestnictwo w zebraniach
publicznych (internauci)
15%
zaangażowanie na rzecz
społeczności lokalnej
(niekorzystający)
10%
5%
zaangażowanie na rzecz
społeczności lokalnej
(internauci)
0%
2009
2011
2013
2015
Aktywność obywatelska
B. udział w zebraniach publicznych
4%
8%
3%
6%
2%
4%
1%
0%
-1%
niekorzysta z
internetu
zaczął korzystać
przestał
w ost. 2 latach korzystać w ost.
2 latach
korzysta od
dawna
-2%
-3%
zmiana w punktach procentowych
zmiana w punktach procentowych
A. zaangażowanie na rzecz lokalnej społeczności
2%
0%
-2%
-5%
-10%
2011-2013
2013-2015
korzysta od
dawna
-6%
-8%
2009-2011
zaczął korzystać
przestał
w ost. 2 latach korzystać w ost.
2 latach
-4%
-4%
-6%
niekorzysta z
internetu
-12%
2009-2011
2011-2013
2013-2015
Dyfuzja informacji
• Wpływ na agendę.
• Rozprzestrzenianie
informacji bez udziału
mediów tradycyjnych.
• Weekly viral reach
około 3 000 000
użytkowników.
700000
Daily talking about
600000
500000
400000
300000
200000
100000
0
no to ACTA
no to ACTA in
comment
Poland
deleted by ACTA
Kto protestował?
Analiza struktury fanów 3 głównych stron przeciwko ACTA na Facebooku
50%
45%
45%
Comment deleted by ACTA
40%
38%
40%
35%
No to ACTA in Poland
44%
34%
No to ACTA
33%
30%
25%
20%
17%
15%
19%
13%
10%
3% 2% 4%
5%
1% 1% 1%
1% 1% 2%
45-54
55+
0%
13-17
18-24
25-34
35-44
age of fans
Oddolny ruch społeczny bez
formalnych liderów?
• Znaczenie
zaangażowania
tradycyjnych organizacji
• Krótkotrwałość
zaangażowania
Clicktivism (1).
Duże zróżnicowanie zaangażowania…
215 120 aktywnych
użytkowników na 3
najpopularniejszych stronach
przeciw ACTA na Facebooku.
Clicktivism (2).
… szybki spadek zaangażowania
Rząd wycofał się z ACTA już
po tym, jak zaangażowanie
użytkowników na FB spadło.
Czy można było przeczekać
protest?
Twarda reakcja wzmacnia protest
• 25 stycznia KPRM skasowało prawie 8,000
komentarzy przeciw ACTA, które użytkownicy
zamieścili na profilu KPRM na Facebooku.
• Uzasadniano to wulgarnością tych postów i
komentarzy.
• Ale w sieci nic nie ginie, dlatego mogliśmy je
przeanalizować.
–
–
–
–
Tylko 3% zawierało groźby lub treści wulgarne.
45% to prosty sprzeciw: STOP ACTA, No to ACTA, etc.
Grafiki maska Guy’a Fawkes’a w kodzie ASCI (34%).
Poważne i merytoryczne wpisy (11%)
Twarda reakcja wzmacnia protest
I tak zostałem memem
Korzystanie z internetu wśród osób
aktywnych zawodowo
Pracujący korzystają z internetu znacznie
częściej niż bezrobotni.
pracujący
bezrobotni
0% 20% 40% 60% 80% 100%
przedsiębiorcy
przedstawiciele władz,…
100%
97,8%
specjaliści
90%
procent osób z danej grupy
Korzystanie z internetu jest silnie zależne od
wykonywanego zawodu.
98,3%
80%
technicy i inny średni…
96,3%
70%
pracownicy biurowi
93,6%
60%
pracownicy usług…
50%
rolnicy, ogrodnicy i rybacy
40%
84,8%
49,1%
robotnicy przemysłowi i…
74,8%
20%
operatorzy i monterzy…
76,3%
10%
pracownicy przy pracach…
30%
0%
siły zbrojne
2005
2007
2009
2011
2013
2015
57,9%
100,0%
Korzystanie z internetu zwiększa
szanse na zatrudnienie
Bezrobotni korzystający z internetu mają
wyższe szanse znalezienia pracy.
Ryzyko utraty pracy jest większe dla osób
niekorzystających z sieci.
Szansa znalezienia pracy
Ryzyko utraty pracy
90%
80%
20%
niekorzysta z internetu
zaczął korzystać w ostatnich 2 latach
korzysta od dawna
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
procent pracujących dwa lata wcześniej
procent bezrobotnych dwa lata wcześniej
100%
18%
16%
niekorzysta z internetu
zaczął korzystać w ostatnich 2 latach
korzysta od dawna
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
2005-2007 2007-2009 2009-2011 2011-2013 2013-2015
2005-2007 2007-2009 2009-2011 2011-2013 2013-2015
Poprawa sytuacji osób zatrudnionych
Podejmowaniu lepszej/dodatkowej pracy sprzyja
korzystanie z internetu w sposób bardziej
zaawansowany i instrumentalny.
25
Podjęcie lepiej płatnej lub dodatkowej
pracy
Te same czynniki sprzyjają awansom, ale widoczny
jest także negatywny efekt korzystania z internetu do
rozrywki.
Awans zawodowy
14
użytkownicy
osoby niekorzystające
12
20
procent pracujących
procent pracujących
10
15
10
5
użytkownicy
osoby niekorzystające
0
8
6
4
2
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2005
2007
2009
2011
2013
2015
Podnoszenie kwalifikacji i zakładanie
firm
Zdobył nowe kwalifikacje lub
umiejętności
40
35
Założył firmę
użytkownicy
5
użytkownicy
osoby niekorzystające
5
osoby niekorzystające
4
procent pracujących
procent pracujących
30
25
20
15
4
3
3
2
2
10
1
5
1
0
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2005
2007
2009
2011
2013
2015
Wzrost dochodów
Zmiana dochodów w okresie dwóch lat
600
niekorzysta z internetu
500
400
zaczął korzystać w
ostatnich 2 latach
300
200
korzysta od dawna
100
0
2005-2007
2007-2009
2009-2011
2011-2013
2013-2015
3. CZY OPROGRAMOWANIE I
ROBOTY ZABIORĄ NAM PRACĘ?
Znaczenie technologii na rynku pracy
• Od czasu rewolucji przemysłowej postęp
technologiczny prowadził do zastępowania
pracy ludzi pracą maszyn.
• Rozwój technologii cyfrowych i robotyzacja
znacząco przyśpieszyły ten proces.
• Wykładniczy wzrost mocy obliczeniowych w
połączeniu z szybkim spadkiem kosztów
stwarza nowe możliwości automatyzacji pracy.
Rewolucja cyfrowa jak rewolucja
przemysłowa
Rewolucja przemysłowa
Rewolucja cyfrowa
Praca wykonywana przez:
parę
dane
Co będzie współczesną taśmą
produkcyjną?
Dopiero zmiana
organizacji produkcji
pozwalająca na efektywne
wykorzystanie nowych
rozwiązań technicznych
doprowadziła do
zwiększenia możliwości i
zysków.
Procesy, produkty i usługi
oparte o dane.
Dlaczego ludzie są ciągle potrzebni?
• Frank Levy i Richard Murnane
(2004) The New Division of Labor
• Prace wymagające stosowania
istniejących reguł łatwo podlegają
automatyzacji. Te, które wymagają
rozpoznawania złożonych
wzorców i w których nie można
wyprowadzić reguł są trudne do
zastąpienia.
• Przykład: kierowca ciężarówki,
tłumacz
Samochody bez kierowców
Sztuczna inteligencja jest coraz bliżej
program komputerowy stworzony przez DeepMind
wygrał z jednym z najlepszych graczy w Go Lee Sedol’em
Automatyzacja i prosumeryzacja
• Wzrost wydajności i
zastępowanie pracy ludzi
pracą maszyn:
– rozmowy telefoniczne z
automatami zamiast
pracowników call center,
– nowoczesne przetwórnie
– pisanie tekstów opartych o
dane
• ale też prosumeryzacja,
sami klienci/użytkownicy
wykonują część pracy
– pracownicy banków,
Bezrobocie technologiczne
• Bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który
powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i
urządzeń.
– Komputery i roboty robią wiele rzeczy, które kiedyś robili tylko
ludzie. Zmiany te są szybkie i mają dość dużą skalę
• Bezrobocie technologiczne nie ma trwałego charakteru, ale
rozwój kompetencji nie zawsze nadąża. W efekcie:
niedostosowanie podaży kompetencji i popytu na nie.
• Konieczność zdobywania nowych kompetencji i częstego
przekwalifikowywania.
• Spadkowi zapotrzebowania na część zawodów nie
towarzyszy równie szybki przyrost popytu w innych
obszarach.
Uberyzacja
• Posiadanie własnych pracowników jest w
niektórych branżach istotne, ale dzięki
internetowi koszt znalezienia i nadzoru nad
zewnętrznymi pracownikami bardzo spada.
• Pojawiają się firmy/platformy udostępniające
usługi, ale też pracowników do konkretnych
zadań.
• Zmiana modelu organizacyjnego (przykład
Hollywood)
Przyszłość pracy
• Badania, które przeprowadzili Frey i Osborne
(2013) pozwoliły na oszacowanie
prawdopodobieństwa automatyzacji ponad 700
zawodów.
• Według przeprowadzonych analiz w USA w 2010
– 47% pracowało w zawodach o dużym (powyżej 0,7)
prawdopodobieństwie automatyzacji
– 33% było mało zagrożone (poniżej 0,3)
• A jak jest w Polsce?
Zawody najbardziej zagrożone
automatyzacją
ISCO
Nazwa zawodu
P-stwo
411
Pracownicy obsługi biurowej
0,98
431
Pracownicy do spraw finansowo-statystycznych
0,98
413
Operatorzy urządzeń biurowych
0,98
421
Pracownicy obrotu pieniężnego
0,97
412
Sekretarki (ogólne)
0,96
432
Pracownicy do spraw ewidencji materiałowej i transportu
0,95
921
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie
0,95
331
Średni personel do spraw finansowych
0,94
521
Sprzedawcy uliczni i bazarowi
0,93
752
Robotnicy obróbki drewna, stolarze i pokrewni
0,92
522
Pracownicy sprzedaży w sklepach
0,91
Zawody najmniej zagrożone
automatyzacją
ISCO
Nazwa zawodu
P-stwo
111
Przedstawiciele władz publicznych i wyżsi urzędnicy
0,05
235
Inni specjaliści nauczania i wychowania
0,05
131
Kierownicy produkcji w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie
0,05
265
Twórcy i artyści
0,04
133
Kierownicy do spraw technologii informatycznych
0,04
252
Specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych
0,03
213
Specjaliści nauk biologicznych i pokrewni
0,03
226
Lekarze, dentyści
0,02
232
Nauczyciele kształcenia zawodowego
0,01
233
Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
0,01
134
Kierownicy w instytucjach usług wyspecjalizowanych
0,01
Prawie połowa pracuje w zawodach
silnie zagrożonych automatyzacją
procent osób z danej grupy
35
33% pracujących
14% bezrobotnych
pracujący
46,3% pracujących
66,5% bezrobotnych
bezrobotni
30
25
20
15
10
5
0
[0,0-0,1)
[0,1-0,2)
[0,2-0,3)
niskie ryzyko
automatyzacji
[0,3-0,4)
[0,4-0,5)
[0,5-0,6)
ryzyko automatyzacji
[0,6-0,7)
[0,7-0,8)
[0,8-0,8)
[0,9-1,0)
wysokie ryzyko
automatyzacji
Wyższe bezrobocie w zawodach
podlegających automatyzacji
poziom bezrobocia w danej grupie zawodów
16%
15%
14%
13%
12%
11%
11%
10%
8%
5%
6%
4%
5%
5%
6%
7%
3%
2%
0%
[0,0-0,1) [0,1-0,2) [0,2-0,3) [0,3-0,4) [0,4-0,5) [0,5-0,6) [0,6-0,7) [0,7-0,8) [0,8-0,8) [0,9-1,0)
niskie ryzyko
automatyzacji
grupy zawodów według ryzyka automatyzacji
wysokie ryzyko
automatyzacji
W zawodach o wysokim ryzyku automatyzacji już teraz bezrobocie jest znacznie wyższe.
Świadczy to o występowaniu zjawiska bezrobocia technologicznego w Polsce.
Sytuacja na rynku pracy w zawodach
wg ryzyka automatyzacji
• Przedstawiciele zawodów o niskim
prawdopodobieństwie automatyzacji znajdują
się w lepszej sytuacji na rynku pracy.
– Specjaliści ICT, nauczyciele, kierownicy
• Im wyższe jest prawdopodobieństwo
automatyzacji danego zawodu tym mniej jest
ofert pracy w tym zawodzie w stosunku do
liczby bezrobotnych.
– Robotnicy, pracownicy wykonujący prace proste
Koniec pracy?
Wkraczamy w nową fazę
w światowej historii, w
której będzie potrzeba
coraz mniej pracowników
do produkcji towarów i
usług dla ludności na
świecie.
• Jeremy Rifkin (1995)
The end of work
Rola ludzi jako najważniejszego czynnika produkcji
będzie malała, tak jak rola
koni w produkcji rolniczej
została najpierw
ograniczona a następnie
wyeliminowana przez
wprowadzenie ciągników.
• Wassily Leontief (1983)
Dostosowanie rynku pracy do zmian
związanych z automatyzacją
Większe na szanse na znalezienie /utrzymanie
pracy mają osoby z zawodów niskiego ryzyka.
niskie ryzyko automatyzacji
niskie ryzyko automatyzacji
wysokie ryzyko automatyzacji
wysokie ryzyko automatyzacji
45
92,7
88,9
41,3
63,4
45,7
35,2
23,8
2,1 4,0
pracuje 2015 bezrobotny pracuje 2015 bezrobotny
2015
2015
bezrobotni 2013
pracujący 2013
Procent pracujących
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Pracownicy się przekwalifikowują i stopniowo
zmienia się udział zawodów o wysokim i niskim
ryzyku automatyzacji.
40,3
40,1
30,8
31,3
2013
2015
40
35
29,9
30
25
2011
4. JAK INTERNET ZMIENIA MEDIA
I SFERĘ PUBLICZNĄ?
Inflacja treści
• Demokratyzacja
wytwarzania.
Każdy może tworzyć
własne media.
• Firmy i organizacje z
reklamodawców stają
się wydawcami.
Przeładowanie informacyjne
Szybki wzrost ilości informacji
powoduje deficyt uwagi.
Herbert Simon
Zalew danych i informacji
• „Jedną z chorób obecnego stulecia jest
nadmiar książek; świat jest nimi tak obciążony,
że nie sposób przetrawić obfitości jałowych
treści, które rodzą się co dzień”.
Barnaby Rich, 1613
Źródło: Derek J. de Solla Price, Mała nauka – wielka nauka. Warszawa 1967, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, s. 64
Zmiana struktury użytkowników
internetu i osób niekorzystających
Użytkownicy internetu
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
29,9
32,9
27,7
25,3
31,7
29,1
21,9
34,4
30,0
19,7
31,4
30,1
14,5
31,5
31,8
13,2
32,1
32,4
Niekorzystający z internetu
11,6
34,6
30,9
16,4 19,2 19,8 19,9
7,5 12,0 12,1
3
2,9
2,6
2,3
2,0
2,0
1,5
2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
3,5
9,2
3,0
8,8
2,7
7,6
1,4
6,5
0,5
6,2
0,3
5,4
0,3
5,6
26,0
24,2
21,8
21,3
26,7
21,9
26,7
37,3
39,1
39,4
34,0
35,6
37,0
33,0
27,6
27,6
28,2
30,7
34,3
33,4
33,4
2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
Podstawowe i niższe
Zasadnicze/ gimnazjum
Podstawowe i niższe
Zasadnicze/ gimnazjum
Średnie
Wyższe i policealne
Średnie
Wyższe i policealne
Uczący się
Uczący się
Już tylko co 9ty internauta w Polsce jest uczniem lub studentem. Wśród niekorzystających są przede
wszystkim osoby słabiej wykształcone.
Zasada długiego ogona
• Mediom elektronicznym
opłaca się publikować
wszystkie treści. Bo
nawet niszowe i słabej
jakości treści znajdą
swoich odbiorców, a
liczy się przyciąganie
uwagi.
Zmiana roli mediów
• Nowe media abdykują z roli podmiotu
ustalającego ważność treści, co się nadaje do
publikacji, a co nie.
• To efekt ekonomii uwagi i kierowania się
wynikami oglądalności, słuchalności,
sprzedaży, itp..
• Rolę tę przejmują użytkownicy (np. w mediach
społecznościowych) i algorytmy
rekomendacyjne.
Media społecznościowe i filtrowanie
treści
Portale społecznościowe, używane przez ponad ¾ internautów,
są nie tylko narzędziem podtrzymywania kontaktów, ale w coraz
większym stopniu pełnią funkcję narzędzia dostępu do treści.
Klika na link do strony internetowej
Otrzymuje informacje, newsy
Komentuje treści zamieszczone przez inne osoby
„Lajkuje” lub promuje treści zamieszczone przez inne osoby
„Lajkuje” lub „śledzi” stronę sponsorowaną przez prywatną firmę
Przesyła linki, informacje, video itd. stworzone i zamieszczone przez inną osobę
Aktualizuje status (np. wysyłanie „Tweeta” lub aktualizacja na Facebooku)
Sprawdza lub zmienia ustawienia prywatności
Sprawdza informacje na temat jakiegoś polityka lub „śledzi” go na portalu
Dołącza do grupy lub zakłada grupę dyskusyjną na temat polityki
Zamieszcza rysunki lub zdjęcia wykonane przez Pana\ią osobiście
Zamieszcza informacje osobiste, takie jak Pana\i adres czy miejsce pracy
Usuwa ze znajomych, „odlajkowuje” kogoś z listy znajomych
Zamieszcza coś, co Pan\i osobiście napisał\a, np. opowiadania
Przynajmniej raz w tygodniu
Przynajmniej raz dziennie
Debata w sieci:
deliberacja vs fragmentacja
• Internet może być platformą deliberacji.
• „Daily Me” (Negroponte, 1995): internet as an ideal
"consumer market"
• “Cyber-balkanization" (Cass Sunstein 2001) i selective
exposure
• Homofila i segregacja blogów politycznych (Adamic i
Glance 2005)
• Homofilia i segregacja prowadzą do polaryzacji
(Hindman, 2008; Lawrence, Sides, & Farrell, 2010)
Fragmentacja debaty
• Fragmentacja w mediach oraz w dyskusjach
politycznych
– media
– blogi
– komunikacja
• Inne opisy rzeczywistości
• Homogenizacja mediów, ale jednocześnie bardzo
różny stosunek do treści
• Czy fragmentacja wynika z dużego wystawienia
na inne poglądy? (Shirky)
Polish presidential airplane TU-154 crashed
near Smoleńsk on April 10th, 2010 killing all 96 people on board,
including President of Poland, Mr. Lech Kaczynski, his wife, members of
parliment and other high-ranked officials
bit.ly/10bVIDz
Problem badawczy
• Struktura debaty po katastrofie
o
Czy dyskusje dotyczące katastrofy doprowadziły
do pogłębienia segregacji w sieciach
komunikacyjnych?
• Segregacja w korzystaniu z mediów
o
Czy debata po katastrofie wiązała się ze zmianą
źródeł informacji, które ludzie wybierają?
Dane i metodologia
• Blogi polityczne (Salon24.pl)
• 83528 postów napisanych w okresie styczeńpaździernik 2010 na 6649 blogach
• 1243278 komentarzy wraz z czasem ich dodania
• Zbiory danych
– Sieć relacji w czasie między blogerami poprzez komentarze
– 2-modalna sieć relacji między blogerami a cytowanymi
przez nich źródłami
– Kodowanie blogów: 3 wymiary
• Ekonomiczny
• Moralny
• Poglądy na przyczyny katastrofy
Fragmentacja blogów politycznych
Fragmentacja blogów politycznych
Fragmentacja blogów politycznych
Poglądy dotyczące przyczyn katastrofy
0
5
10 15 20 25 30 35 40
Błąd pilotów/ kontrolerów lotu
Zamach/spisek przeciwko polskiemu
Prezydentowi
12,3
16,7
15,3
Naciski na pilotów, aby lądowali bez
względu na warunki
2011
Ogólny bałagan w instytucjach
odpowiedzialnych za lot
2015
Inna przyczyna
Trudno powiedzieć
2013
Sympatie polityczne w social media
Prawica
Lewica
Koalicja
Relacje z mediami
Op-ed TV
programs
Business media
Op-ed press and
websites
Information
media
Media
Dziękuję
Twitter: @DominikBatorski
E-mail: [email protected]