, Czytamy i interpretujemy D o m aT u r y k r o k p o k r o k u
Transkrypt
, Czytamy i interpretujemy D o m aT u r y k r o k p o k r o k u
Wskazówki do analizy i interpretacji Być poetą czy nie być? Znany z literatury Młodej Polski obraz poety jako kogoś niezwykłego i obdarzonego wyjątkowymi możliwościami zostaje w tym wierszu opisany z perspektywy człowieka całkiem zwyczajnego i żyjącego w realiach lat 50. XX w., kiedy to obowiązywał w sztuce socrealizm – dzieła miały być optymistyczne i mówić o wspólnym budowaniu ludowej ojczyzny. Wiersz Bursy powstał po przełomie w roku 1956, zwanym „odwilżą”. Portret artysty naszkicowany w pierwszych strofach jest ironiczny. Poeta to kobieciarz doświadczony przez kilka rozwodów, dobrze ustawionym życiowo. Deklaruje także niechęć do mieszczańskiego, ustabilizo wanego życia. Ironia jednak znika w dwóch ostatnich strofach, gdzie pojawia się relacja ze żmudnego procesu twórczego pod czujnym okiem cenzora („I ciągle baczyć, ciągle patrzeć”). n Bo fajnie jest poecie Nie musi w biurze ślipić I fuk mu cała dyscyplina Tylko gitara i dziewczyna I złote gwiazdy liczyć I mylić się i liczyć I liczyć wciąż od nowa Na ziemi w drzewie i błękicie Trudnego szukać słowa I gniewać się i martwić Bo ciągle jeszcze nie to I ciągle baczyć ciągle patrzeć Ja nie chcę być poetą (1957) , Czytamy i interpretujemy 1. Jakie cechy „bycia poetą” zostały przywołane w wierszu? Wskaż wśród nich te o wyraźnie modernistycznym rodowodzie. 2. Które z nich traktuje poeta serio, a których nie? 3. Dlaczego poeta „nie chce być poetą”? Z czego wynika jego postawa? Do m at u ry krok po kroku Porównaj dwa młodopolskie manifesty: Confiteor Stanisława Przybyszewskiego i wiersz Evviva l’arte! Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Na ich podstawie przedstaw portret młodopolskiego artysty. Określ jego stosunek do sztuki oraz relacje ze społeczeństwem. I. Informacje wstępne: Confiteor oraz Evviva l’arte! jako manifesty artystyczne. 1. Wskaż cechy utworów, które świadczą o tym, że w obu wypadkach mamy do czynienia z manifestami artystycznymi. Uzupełnij tabelę. Confiteor Evviva l’arte! 1. Wskaż w tekście wszystkie określenia dotyczące sztuki. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób autor tekstu dzieli sztukę. Jakie kryterium uznaje za najważniejsze: etyczne czy estetyczne? 2. Wyjaśnij w kontekście manifestu następujące sformułowania: „odtwarzanie duszy ludzkiej”, „sztuka dla sztuki” oraz biblia pauperum. 3. Kim jest, zdaniem Przybyszewskiego, artysta? Jakie wartości oraz działania związane są z jego postawą? W czym wyraża się jego wyjątkowość? 4. Jakie romantyczne koncepcje artysty przywołuje w swym tekście Przybyszewski? Które z nich odrzuca i dlaczego? postawa osoby mówiącej (w czyim imieniu się wypowiada?) charakter wypowiedzi (jaki nastrój panuje w utworze?) stylistyka – chwyty retoryczne tytuł – znaczenie oraz funkcja w kontekście tematyki 180 II. Interpretacja manifestu Confiteor. Młoda Polska 5. Na podstawie manifestu zdefiniuj pojęcie narodu. Określ związek narodu z artystą. Jak należy rozumieć powinności artysty wobec narodu? III. Interpretacja wiersza Evviva l’arte. 1. Na podstawie utworu podaj cechy młodopolskiego artysty. a) Zinterpretuj fragmenty mówiące o egzystencji artysty, np.: „kto pieniędzy nie ma, jest pariasem”, „nędza porywa za gardło i dusi”. b) Zinterpretuj fragmenty mówiące o związku artysty ze sztuką, np.: „W piersiach naszych płoną / ognie przez Boga samego włożone”. c) Na podstawie punktów a) i b) określ artystę. Czy jest to dekadent? Odpowiedź uzasadnij. 2. Zinterpretuj ukazany w utworze obraz społeczeństwa. a) Wyjaśnij znaczenie słowa „filister”. b) Określ, jakie miejsce w hierarchii społecznej zajmuje artysta. c) Jaką postawę przyjmuje artysta? Możesz wybrać z poniższych propozycji lub zaproponować własne. bunt n pogarda n duma n samotność n cierpienie n pokora n wyniosłość, która podkreśla indywidualizm n wyjątkowość artysty n akceptacja 3. Uzasadnij krótko na podstawie utworu, że sztuka jest wartością najwyższą. Co artysta dzięki niej zyskuje? Zwróć uwagę na porównanie: „ale jak orły z skrzydły złamanemi”. Zastanów się, czy dzięki sztuce artysta jest szczęśliwy. 1. Zestaw wnioski wynikające z interpretacji obu utworów. W tym celu uzupełnij tabelę. 2. Przywołując informacje z tekstu Bożeny Sadkowskiej Homo dandys (zob. s. #), uzasadnij, że artysta w obu omawianych tekstach nosi cechy dandysa. V. Przywołanie odpowiednich kontekstów. Confiteor Evviva l’arte! cechy artysty postawa artysty wobec sztuki zadania artysty Wnioski IV. Interpretacja porównawcza. podobieństwa różnice 1. Krótko przedstaw wizerunek artysty w literaturze wcześniejszych epok, przywołaj właściwe utwory (w tym klasyczne i romantyczne). W którym z nich odnajdujesz horacjański motyw Non omnis moriar? 2. Korzystając z informacji wprowadzających do rozdziału Być artystą (zob. s. #), wyjaśnij następujące pojęcia: „artysta przeklęty”, „estetyka nowoczesności”, „forpoczta”. 3. Jaki dostrzegasz związek między nowym wizerunkiem artysty a powstaniem kultury masowej? 4. Określ związek między filozofią Schopenhauera i Nietzschego a kreacją artysty młodopolskiego. VI. Wnioski. 1. Skonfrontuj postawę młodopolskiego artysty i jego podejście do sztuki oraz stosunek do społeczeństwa z przywołanymi kontekstami historycznoliterackimi (koncepcją poety klasycznego oraz romantycznego), światopoglądem i filozofią Młodej Polski. 2. Zastanów się, czy sztuka rzeczywiście traci swoją moc, gdy jest na usługach etyki i moralności. 3. Jak oceniasz młodopolskie hasło: „sztuka dla sztuki”? Czy ucieczka w sztukę okazała się właściwym lekarstwem na cierpienie? Zwróć uwagę na reakcje antyartystowskie (zob. s. #). A może wizerunek młodopolskiego artysty jest niejednoznaczny i złożony? Uzasadnij swoje stanowisko. VI. Napisz wypracowanie na główny temat. Pamiętaj o przywołaniu odpowiednich kontekstów. 2. B y ć a r t y s t ą 181