1 Jr 23,9-40 1. Tekst O prorokach. Złamane jest moje serce w moim

1
Jr 23,9-40
1. Tekst
9
O prorokach.
Złamane jest moje serce w moim wnętrzu, drżą wszystkie moje kości,
jestem jak człowiek pijany i jak człowiek przesycony winem
z powodu Jahwe i z powodu Jego świętych słów:
10
„Ponieważ kraj pełen jest cudzołożników,
ponieważ z powodu przekleństwa kraj pogrążony jest w żałobie, wyschły pastwiska stepowe,
a ich bieganie jest złe i ich siła niewłaściwa,
11
ponieważ nawet prorok, nawet kapłan są bezbożni, nawet w moim domu znalazłem ich zło –
wyrocznia Jahwe –
12
dlatego ich własna droga stanie się dla nich jak śliskie miejsca
w ciemności zostaną powaleni i upadną na niej,
gdy sprowadzę na nich zło w roku ich nawiedzenia – wyrocznia Jahwe”
13
I u proroków Samarii zobaczyłem coś budzącego niesmak:
prorokowali w imię Baala i zwodzili mój lud Izraela.
14
I u proroków Jerozolimy zobaczyłem coś budzącego obrzydzenie:
cudzołożąc i chodząc w kłamstwie umacniali ręce złoczyńców,
aby nikt nie odwrócił się od swego zła.
Stali się oni wszyscy dla mnie jak Sodoma, a jej mieszkańcy jak Gomora”.
15
Dlatego tak mówi Jahwe Zastępów na temat proroków:
„Oto ja dam im do jedzenia zatruty pokarm i dam im do picia zatrutą wodę,
ponieważ z proroków Jerozolimy bezbożność rozszerzyła się na cały kraj”.
16
Tak mówi Jahwe Zastępów:
„Nie słuchajcie słów proroków prorokujących wam – łudzą oni was!
Wizję swego serca opowiadają – nie z ust Jahwe.
17
Powtarzają nieustannie lekceważącym mnie: «Jahwe powiedział: Pokój będzie z wami!»
A każdemu postępującemu w zatwardziałości swego serca mówią: «Nie przyjdzie na was zło!»
18
Bo kto stał w zgromadzeniu Jahwe i mógł widzieć i słyszeć Jego słowo?
Kto słuchał uważnie Jego słowa i usłyszał?
19
Oto nawałnica Jahwe, gniew wychodzi a nawałnica wiruje,
nad głową niegodziwych wiruje. 20 Nie odwróci się gniew Jahwe
póki nie uczyni On i póki nie spełni On zamysłów swego serca.
Na końcu dni całkowicie to zrozumiecie.
21
Nie posłałem proroków, a oni biegali,
nie przemawiałem do nich, a oni prorokowali.
22
A jeśliby stali w moim zgromadzeniu, to ogłosiliby me słowa mojemu ludowi
i zawróciliby ich z ich złej drogi i z ich złego postępowania.
23
Czy Bogiem bliskim Ja jestem – wyrocznia Jahwe – a nie Bogiem dalekim?
24
Czy jeśli ukryje się ktoś w kryjówkach, to ja nie zobaczę go? – wyrocznia Jahwe.
Czy niebios i ziemi Ja nie wypełniam? – wyrocznia Jahwe.
25
Słyszałem, co mówią prorocy prorokujący kłamliwie w moim imieniu, mówiąc: «Miałem sen!
Miałem sen!». 26 Dokądże tak będzie w sercu proroków prorokujących kłamstwo – proroków swego
zafałszowanego serca – 27 zamierzających doprowadzić mój lud do zapomnienia mego imienia
2
przez sny, które opowiadają sobie nawzajem, tak jak zapomnieli ich ojcowie moje imię przez
Baala? 28 Prorok, który ma sen, niech opowie sen, a który ma moje słowo, niech powie moje słowo
prawdziwie!
Co słoma ma wspólnego ze zbożem? – wyrocznia Jahwe.
29
Czy nie takie jest moje słowo: jak ogień – wyrocznia Jahwe – i jak młot rozbijający skałę?
30
Dlatego oto ja występuję przeciw prorokom – wyrocznia Jahwe – kradnącym od siebie nawzajem
moje słowa. 31 Oto ja występuję przeciw prorokom – wyrocznia Jahwe – posługującym się swym
językiem dla głoszenia wyroczni. 32 Oto ja występuję przeciw prorokującym sny kłamliwe –
wyrocznia Jahwe – i opowiadającym je i zwodzącym mój lud przez swe kłamstwa i przez swą
arogancję. A ja nie posłałem ich i nie przykazałem im! I w żaden sposób nie przysparzają korzyści
dla tego ludu – wyrocznia Jahwe.
33
A gdy zapyta cię ten lud albo prorok, albo kapłan, mówiąc: «Jaki jest wyrok Jahwe?», to
odpowiesz im: «Jeśli chodzi o: ‛Jaki jest wyrok?’, to: ‛Odrzucę was! – wyrocznia Jahwe’» 34 A
proroka i kapłana i lud, który powiedziałby: «Wyrok Jahwe» wezwę do odpowiedzialności – jego
samego i jego dom. 35 Tak będziecie mówić każdy do swego przyjaciela i każdy do swego brata:
«Co odpowiedział Jahwe?» lub: «Co powiedział Jahwe?»36 A «Wyrok Jahwe» nie będziecie już
wspominać, ponieważ «wyrokiem» stanie się dla każdego jego słowo, bo wypaczyliście słowa Boga
Żywego, Jahwe Zastępów, Boga naszego. 37 Tak będzie się mówić do proroka: «Co odpowiedział
Jahwe?» lub: «Co powiedział Jahwe?» 38 A jeśli «Wyrok Jahwe» będziecie mówić – dlatego tak
mówi Jahwe: Ponieważ wypowiadacie te słowa «Wyrok Jahwe», a posłałem wam mówiąc: «Nie
będziecie mówić ‛Wyrok Jahwe’», 39 dlatego oto ja z pewnością zapomnę was i odrzucę was i
miasto, które dałem wam i waszym ojcom, sprzed mego oblicza, 40 i okryję was wieczną hańbą i
wieczną zniewagą, która nigdy nie będzie zapomniana!”
w. 10
Redaktorzy BT podają w przypisie do w. 10, że druga jego linia jest „zapewne glosą, którą
opuszcza LXX”. Jest to mało prawdopodobne, gdyż wszystkie manuskrypty zawierają ten fragment.
Co więcej – występuje on również w LXX. Jedyna różnica to zastąpienie w niektórych tekstach
greckich i syryjskich słowa ´älâ („przekleństwo”) zaimkiem, który jako powód żałoby okrywającej
kraj wskazuje nie klątwę, ale „ich” (hebr. ´ëllË) – nawiązując do wspomnianych cudzołożników.
Recenzja Orygenesa oraz tłumaczenie łacińskie („maledictionis”) pokazują, że wokalizacja´älâ jest
solidnie osadzona w tradycji protomasoreckiej, a za różnice w tekście greckim odpowiada Vorlage
LXX różne od Vorlage TM1. Dodatkowym argumentem przemawiającym na korzyść TM jest
dostrzegalny asonans pomiędzy sąsiadującymi ze sobą rzeczownikami´älâ („przekleństwo”) i
´äblâ („żałoba”). Nie ma więc powodu, by ingerować w tekst hebrajski.
w. 17
W tekście hebrajskim czasownikowi w formie imiesłowu ´ömrîm towarzyszy ten sam czasownik
w formie infinitivu absolutu´ämôr. Taka konstrukcja podkreśla rozciągłość czynności w czasie.
Stąd najlepiej oddać tę frazę przez „powtarzają nieustannie” (BT: „mówią stale”). W LXX mamy
le,gousin („mówią”). Stąd redaktor BHS sugeruje opuszczenie ´ämôr. Brak jednak świadectw
1
Por. D. BARTHELEMY, Critique textuelle de L’Ancien Testament. II: Isaïe, Jérémie, Lamentations (OBO 50/2;
Göttingen 1986) 642.
3
zewnętrznych przemawiających za usunięciem tego słowa, a TM jest poprawny pod względem
gramatycznym oraz wpisuje się w treść wypowiedzi.
W miejsce hebrajskiego limna´ácay DiBBer yhwh („lekceważącym mnie: Jahwe powiedział”) w
LXX czytamy avpwqoume,noij to.n lo,gon kuri,ou („lekceważącym słowo Pana”). Opierając się na
tłumaczeniu greckim oraz syryjskim proponuje się więc zmianę wokalizacji tekstu hebrajskiego na
następującą limna´ácay Dübar yhwh. Tak też tłumaczy się w BT. Taka lekcja wydaje się lepiej
zbalansowana pod względem poetyckim. Fraza „lekceważącym słowo Jahwe” zdaje się też lepiej
korespondować z paralelnym określeniem „każdemu postępującemu w zatwardziałości swego
serca” (por. także 13,10; 16,12). Za zachowaniem wokalizacji masoreckiej przemawia z kolei tekst
tłumaczenia łacińskiego oraz Targumu. Dlatego proponuje się pozostawienie tego wyrażenia w
brzmieniu TM.
w. 33
Fragment´et-mà-maSSä („to, jaki jest wyrok/jakie jest brzemię”) jest trudny do zaakceptowania.
Pod wpływem zestawienia z LXX, przekładów starołacińskich i Wulgaty proponuje się zachowanie
tekstu spółgłoskowego, ale przegrupowanie go do postaci ´aTTem hamaSSä („wy jesteście
wyrokiem/brzemieniem”). Tak tłumaczy się w BT Za taką lekcją przemawia również dalsza treść
wypowiedzi, a zwłaszcza zaimek ´etkem. Pod wpływem badań nad tekstami qumrańskimi
zaproponowano także inną możliwość pogrupowania spółgłosek: ´aTTemâ maSSä. Zauważono
bowiem, że we wszystkich 17 przypadkach występowania zaimka ‫ ַאתֶּ ם‬w tekście 1QIsa jest on
wokalizowany właśnie jako ´aTTemâ. Brak jednak świadectw potwierdzających występowanie
zaimka w takiej formie w tekście Jeremiasza. Inne rozwiązanie zaproponowali G.H.A. Ewald i C.F.
Keil. Sugerują oni, aby ´et rozumieć w znaczeniu „co do” czy „jeśli chodzi o”, które w poprzednik
wprowadza bezpośredni cytat z pytania mà-maSSä. Wówczas odpowiedź, jakiej ma udzielić prorok
brzmiałaby: „Jeśli chodzi o «Jaki jest wyrok/brzemię?», to «Odrzucę was!» – wyrocznia Jahwe”2.
To rozwiązanie wydaje się być najlepszym, gdyż pokazuje, że obecne brzmienie TM jest poprawne
i zrozumiałe, a zatem nie wymaga korekty.
w. 39
wünäšîtî („i zapomnę”) za niektórymi manuskryptami Septuaginty, Wulgaty i przekładu
syryjskiego oraz niektórymi manuskryptami hebrajskimi proponuje się czytać wünäSîtî („i
podniosę”). Konsekwentnie – podążając za manuskryptami hebrajskimi oraz tłumaczeniami
łacińskimi i syryjskimi – proponuje się infinitivus absolutus zamiast näšö´ czytać näSö´.
Uwzględniając podwójne znaczenie maSSä („wyrocznia” oraz „brzemię”), całe zdanie można
rozumieć następująco: „dlatego oto ja niechybnie podniosę was jak brzemię i odrzucę was daleko
sprzed mego oblicza, was i miasto, które dałem wam samym i waszym ojcom”. W tym kierunku
idzie przekład BT. Jednakże sam TM nie wymaga korekty. Lekcja „z pewnością was zapomnę”
trudniejsza, ale występowanie czasownika fonetycznie bliskiego, a jednocześnie różnego od
oczekiwanego, świadczy tylko o umiejętnościach literackich autora tekstu.
2
Por. D. BARTHELEMY, Critique textuelle de L’Ancien Testament, 649.
4
2. Dynamika retoryczna Jr 23,9-40
Mimo że Księga Jeremiasza, w tym również fragment Jr 23,9-40, sprawia wrażenie
nieuporządkowanej antologii, to jednak bliższa analiza struktury tekstu pozwala stwierdzić, że
został on skomponowany w sposób dobrze przemyślany. Za uznaniem analizowanego fragmentu za
samodzielną jednostkę literacką przemawiają względy formalne i treściowe:
Pod względem formalnym na taką delimitację wskazuje występujący w funkcji terminu
początkowego zwrot lannübì´îm („O prorokach”, w. 9). Zaznacza on początek nowej sekcji, różnej
od występującej przed nią wyroczni wymierzonej w pasterzy i zapowiadającej zbawienie Izraela w
czasach mesjańskich (Jr 23,1-8). Chociaż brak jest elementu formalnego w postaci terminu
końcowego, to jednak wskazanie, jak daleko sięga analizowany fragment, nie nastręcza trudności.
Rozdz. 24 przynosi już nową retorycznie jednostkę, o czym świadczy zarówno odmienny gatunek
literacki (wizja dwóch koszy fig), jak również inny temat (wartość w oczach Boga wygnańców do
Babilonii z 597 r. przed Chr. i mieszkańców pozostawionych w Jerozolimie).
Pod względem treści, fragment Jr 23,9-40 jest zbiorem mów dotyczących proroków. Wskazuje
na to otwierający go zwrot lannübì´îm, będący rodzajem nagłówka czy tytułu. Potwierdzeniem
jedności tematycznej jest również fakt, iż w obrębie ww. 9-40 rdzeń nB´ występuje 23 razy (brak go
jedynie w ww. 23-24).
2.1. Delimitacja jednostek retorycznych
Analizowany fragment składa się z pięciu części: ww. 9-15.16-22.23-24.25-32.33-40.
Pierwsza część, obejmująca ww. 9-15, rozpoczyna się ogólnym tytułem lannübì´îm (w. 9), który
pełni funkcję terminu początkowego. Wraz z wyrażeniem `al-hannübì´îm („na temat proroków”, w.
15), występującym w pozycji terminu końcowego, delimituje on tę część tekstu. Funkcję terminu
skrajnego pełni również imię „Jahwe” (ww. 10.15). Podobną pozycję retoryczną zajmuje
rzeczownik hä´ärec („kraj”) w ww. 10.15. Za uznaniem w. 15 za koniec części pierwszej
przemawia także rozpoczynająca go formuła posłańca w funkcji terminu końcowego. O
tematycznej jedności ww. 9-15 świadczy nagromadzenie rdzenia r`h (jako rzeczownik „zło” w ww.
11.12.14; jako przymiotnik „zły” w w. 10), który wraz z rzeczownikami: „cudzołożnicy” (w. 10),
„coś budzącego niesmak” (w. 13), „coś budzącego obrzydzenie” (w. 14), „złoczyńcy” (w. 14),
„bezbożność” (w. 15) oraz porównaniem do Sodomy i Gomory (w. 14) przynosi negatywną ocenę
proroków i ludu w oczach Boga.
Drugą część tworzą ww. 16-22. Rozpoczyna się ona formułą posłańca w w. 16: „Tak mówi
Jahwe Zastępów”. Skrajną pozycję zajmują terminy: „nie słuchajcie” (w. 16) oraz „ogłosiliby” (w.
22), pochodzące od tego samego czasownika šäma` („słuchać”). Za termin skrajny należy uznać
również rzeczownik Däbär: w w. 16 mowa jest o „słowach proroków”, które nie pochodzą „z ust
Jahwe”, lecz z „ich serca”, natomiast w w. 22 o „moich (tzn. Jahwe) słowach”. Można też dostrzec
paralelizm wyrażeń opisujących grzeszne postępowanie ludu: „lekceważącym” Boga z w. 17
odpowiadają będący na „złej drodze” z w. 22, zaś „wszyscy postępujący w zatwardziałości swego
serca” z w. 17 korespondują ze „źle postępującymi” z w. 22.
Trzecia – najkrótsza część – obejmuje ww. 23-24. Za wyznaczeniem takich granic przemawia
fakt, iż wersety te wyróżniają się formalnie i treściowo w swoim kontekście. Od strony formalnej
zawierają one trzy pytania postawione przez Jahwe mówiącego w pierwszej osobie, wzmocnione
formułą konkluzyjną nü´um-yhwh („wyrocznia Jahwe”). Pytania są spójne treściowo, gdyż dotyczą
natury Boga. Zwraca uwagę nagromadzenie w nich okoliczników miejsca: qäröb („bliski”), räHöq
(„daleki”), misTärîm („kryjówki”), haššämayim („niebiosa”), hä´ärec („ziemia”).
5
Czwarta część zawiera się w ww. 25-32. Formalnie jest ona wyznaczona przez terminy HälämTî
(„miałem sen” w w. 25[bis]) i Hálôm („sen” w ww. 27.28[bis].32) oraz šeqer („kłamstwo” w ww.
25.26.32[bis]), które odnoszą się do komunikacji podejmowanej przez fałszywych proroków. Z
jednej strony pełnią one funkcję terminów skrajnych (por. ww. 25.32), z drugiej strony stanowią
element spajający treściowo czwartą część. O jedności ww. 25-32 decyduje również wyjątkowe
nagromadzenie rdzenia nB´ (jako czasownik „prorokować” w ww. 25.26.32; jako rzeczownik
„prorok” w ww. 25.26[bis].28.30.31), które służy ukazaniu specyfiki komunikacji fałszywych
proroków.
Ostatnią część stanowią ww. 33-40. Otwiera ją zdanie warunkowe, rozpoczynające się od
spójnika wükî („a gdy”). Pozycję terminu skrajnego zajmuje czasownik nä†aš, którym Jahwe
zapowiada odrzucenie swego ludu (ww. 33.39). Ostatecznie o spójności retorycznej piątej części
stanowi sześciokrotne wystąpienie zwrotu maSSä´ yhwh (ww. 33.34.36.38[tris]) i dwukrotne
wystąpienie samego rzeczownika maSSä´ (ww. 34.36). Pojawia się on tylko w tej części,
przynosząc zasadniczy dla niej temat „wyroku Jahwe”.
2.2. Struktura poszczególnych części
2.2.1. Część I: ww. 9-15
9
O prorokach.
Złamane jest moje serce w moim wnętrzu, drżą wszystkie moje kości,
jestem jak człowiek pijany i jak człowiek przesycony winem
z powodu Jahwe i z powodu Jego świętych słów:
10
„Ponieważ KRAJ pełen jest cudzołożników,
ponieważ z powodu przekleństwa KRAJ pogrążony jest w żałobie,
wyschły pastwiska stepowe,
a ich bieganie jest złe i ich siła niewłaściwa,
11
ponieważ nawet prorok, nawet kapłan są bezbożni,
nawet w MOIM DOMU znalazłem ich zło – wyrocznia Jahwe –
12
DLATEGO ich własna droga stanie się dla nich jak śliskie miejsca w ciemności,
zostaną powaleni i upadną na niej,
gdy sprowadzę na nich zło w roku ich nawiedzenia – wyrocznia Jahwe.
13
I u proroków Samarii zobaczyłem coś budzącego niesmak:
prorokowali w imię Baala i zwodzili mój lud Izraela.
14
I u proroków JEROZOLIMY zobaczyłem coś budzącego obrzydzenie:
cudzołożąc i chodząc w kłamstwie umacniali ręce złoczyńców,
aby nikt nie odwrócił się od swego zła.
Stali się oni wszyscy dla mnie jak Sodoma, a jej mieszkańcy jak Gomora”.
15
DLATEGO tak mówi Jahwe Zastępów na temat proroków:
„Oto ja dam im do jedzenia zatruty pokarm i dam im do picia zatrutą wodę,
ponieważ z proroków JEROZOLIMY bezbożność rozszerzyła się na cały KRAJ”.
6
W pierwszej części można wyróżnić trzy urywki: ww. 9.10-12.13-15. Oto jej schematyczny
zapis:
a (w. 9)
kondycja proroka Jeremiasza
b (ww. 10-12)
odpowiedzialność proroka i kapłana za stan moralny kraju
b’ (ww. 13-15)
odpowiedzialność proroków Jerozolimy za stan moralny kraju
2.2.2. Część II: ww. 16-22
16
Tak mówi Jahwe Zastępów:
„Nie słuchajcie słów PROROKÓW prorokujących wam – łudzą oni was!
Wizję swego SERCA opowiadają – nie z ust Jahwe.
17
Powtarzają nieustannie lekceważącym mnie:
"Jahwe powiedział: Pokój będzie z wami!"
A każdemu postępującemu w zatwardziałości swego SERCA mówią:
"Nie przyjdzie na was zło!"
18
Bo kto stał w zgromadzeniu Jahwe i mógł widzieć i słyszeć Jego słowo?
Kto słuchał uważnie Jego słowa i usłyszał?
19
OTO nawałnica Jahwe, gniew wychodzi
a nawałnica wiruje,
nad głową niegodziwych wiruje.
20
Nie odwróci się gniew Jahwe
póki nie uczyni On i póki nie spełni On zamysłów swego SERCA.
Na końcu dni całkowicie to zrozumiecie.
21
Nie posłałem PROROKÓW, a oni biegali,
nie przemawiałem do nich, a oni prorokowali.
22
A jeśliby stali w moim zgromadzeniu, to ogłosiliby me słowa mojemu ludowi
i zawróciliby ich z ich złej drogi i z ich złego postępowania.
Druga część (ww. 16-22) składa się z trzech urywków: ww. 16-18.19-20.21-22. Oto ich schemat:
a (ww. 16-18)
źródło i treść przepowiadania fałszywych proroków
b (ww. 19-20)
gniew Jahwe jako Jego słowo
a’ (ww. 21-22)
postulowane źródło i treść przepowiadania prorockiego
2.2.3. Część III: ww. 23-24
23
24
Czy Bogiem bliskim Ja jestem – wyrocznia Jahwe – a nie Bogiem dalekim?
Czy jeśli ukryje się ktoś w KRYJÓWKACH, to Ja nie zobaczę go? – wyrocznia Jahwe.
Czy niebios i ziemi Ja nie wypełniam? – wyrocznia Jahwe.
Struktura trzeciej części ujęta schematycznie prezentuje się następująco:
7
a (w. 23)
transcendencja Boga
b (w. 24a)
wszechwiedza Boga
a’ (w. 24b)
immanencja Boga
2.2.4. Część IV: ww. 25-32
25
Słyszałem, co mówią prorocy prorokujący kłamliwie w moim imieniu, mówiąc:
"Miałem sen! Miałem sen!"
26
Dokądże tak będzie w sercu proroków prorokujących kłamstwo
– proroków swego zafałszowanego serca –
27
zamierzających doprowadzić mój lud do zapomnienia mego imienia
przez sny, które opowiadają sobie nawzajem,
tak jak zapomnieli ich ojcowie moje Imię przez Baala?
28
Prorok, który ma sen, niech opowie sen,
a który ma moje słowo, niech powie moje słowo prawdziwie!
Co słoma ma wspólnego ze zbożem? – wyrocznia Jahwe.
29
Czy nie takie jest moje słowo: jak ogień – wyrocznia Jahwe –
i jak młot rozbijający skałę?
30
DLATEGO OTO JA WYSTĘPUJĘ PRZECIW prorokom – wyrocznia Jahwe –
kradnącym od siebie nawzajem moje słowa.
31
OTO JA WYSTĘPUJĘ PRZECIW prorokom – wyrocznia Jahwe –
posługującym się swym językiem dla głoszenia wyroczni.
32
OTO JA WYSTĘPUJĘ PRZECIW prorokującym sny kłamliwe – wyrocznia Jahwe –
i opowiadającym je i zwodzącym mój lud przez swe kłamstwa i przez swą arogancję.
A ja nie posłałem ich i nie przykazałem im!
I w żaden sposób nie przysparzają korzyści dla tego ludu – wyrocznia Jahwe.
Czwarta część (ww. 25-32) składa się z trzech urywków: ww. 25-28b.28c-29.30-32. a (ww. 2528b) źródło i cel przepowiadania fałszywych proroków
b (ww. 28c-29) skuteczność i witalność słowa Jahwe
a’ (ww. 30-32)
wystąpienie Jahwe przeciw fałszywym prorokom
8
3.2.2.5. Część V: ww. 33-40
Tłumaczenie tej części, w którym zaznaczono elementy znaczące retorycznie, przedstawia się
następująco:
33
„A GDY zapyta cię ten lud albo prorok, albo kapłan,
mówiąc: «Jaki jest wyrok Jahwe?»,
to odpowiesz im: «Jeśli chodzi o: ‛Jaki jest wyrok?’,
to: ‘Odrzucę was! – WYROCZNIA JAHWE’».
34
A proroka i kapłana i lud, który powiedziałby: «Wyrok Jahwe»
wezwę do odpowiedzialności – jego samego i jego dom.
35
Tak będziecie mówić każdy do swego przyjaciela i każdy do swego brata:
«Co odpowiedział Jahwe?» lub: «Co powiedział Jahwe?»
36
A «Wyrok Jahwe» nie będziecie już wspominać,
ponieważ «wyrokiem» stanie się dla każdego jego słowo,
bo wypaczyliście słowa Boga Żywego, Jahwe Zastępów, Boga naszego.
37
Tak będzie się mówić do proroka:
«Co odpowiedział Jahwe?» lub: «Co powiedział Jahwe?»
38
A jeśli «Wyrok Jahwe» będziecie mówić – DLATEGO tak mówi Jahwe:
Ponieważ mówicie te słowa: «Wyrok Jahwe»,
a posłałem wam mówiąc: «Nie będziecie mówić ‘Wyrok Jahwe’»,
39
DLATEGO OTO JA
z pewnością zapomnę was
i odrzucę was i miasto, które dałem wam i waszym ojcom, sprzed mego oblicza,
40
i okryję was wieczną hańbą i wieczną zniewagą,
która nigdy nie będzie zapomniana!”
Piąta część składa się z trzech urywków: ww. 33-34.35-36.37-40.
a (ww. 33-34)
b (ww. 35-36)
wyrocznia Jahwe na temat właściwego sposobu komunikacji
pouczenie ludu o właściwym sposobie komunikacji
b’ (ww. 37-40)
zapowiedź kary za niewłaściwy sposób komunikacji
9