pokaż

Zesz yty
Naukowe nr
727
2007
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Adam Stabry∏a
Katedra Procesu Zarzàdzania
Aspekt interpretacyjny
i metodologiczny projektowania
systemów referencyjnych
zarzàdzania
1. Uwagi wst´pne
Celem niniejszego artyku∏u jest przedstawienie wyk∏adni istoty systemów
referencyjnych w ich szczególnym ukierunkowaniu, jakim jest zarzàdzanie
(dzia∏alnoÊç mened˝erska). Punktem wyjÊcia prezentowanego opracowania jest
wymiar semantyczny informacji mened˝erskiej, okreÊlony przez relacje mi´dzy znakiem j´zykowym a przedmiotem odniesienia. Relacja ta jest rozbudowana i dope∏niona jeszcze o inne sk∏adowe: podmiot rozpoznajàcy, dezyderaty odbiorcy (u˝ytkownika), proces informacyjny, znaczenie referencyjne znaku
j´zykowego, przekaz informacyjny.
Wskazana wy˝ej relacja stanowi zasadniczy wyró˝nik semantyki referencyjnej (referencjalnej) w odró˝nieniu od innych form znaczeniowych: strukturalnej, pragmatycznej (w rozumieniu pragmatyki lingwistycznej), metaj´zykowej. Specyfika systemów referencyjnych wyra˝a si´ bowiem w przyj´ciu
za∏o˝enia, i˝ reprezentacjà znaczenia przedmiotu odniesienia jest percepcja rzeczywistoÊci pozaj´zykowej: przedmiotów realnych i przedmiotów myÊli. Innymi s∏owy referencja realizuje si´ poprzez proces informacyjny, zaÊ jego „wytworem” jest przekaz informacyjny.
Proces informacyjny przedstawia stron´ czynnoÊciowà systemu referencyjnego, natomiast przekaz informacyjny, jako wytwór tego procesu, jest rezultatem rozpoznania jakiegoÊ fragmentu rzeczywistoÊci. Sens rezultatowy systemu
referencyjnego wskazuje na funkcj´ poznawczà przekazu informacyjnego, który opracowuje si´ w formie modelu konceptualnego lub zoperacjonizowanego
uj´cia rzeczywistoÊci pozaj´zykowej.
6
Adam Stabry∏a
Systemy referencyjne sà podstawà projektowania systemów informatycznych, które odwzorowujà technologi´ komputerowà (rozwiàzania sprz´towo-programowe) dostosowanà do specyfiki systemów referencyjnych. Sà to wi´c
dwie sfery projektowania, które muszà byç ÊciÊle ze sobà powiàzane, ale majà
przy tym w∏asne odr´bne metodyki.
2. Informacja mened˝erska jako przedmiot metodologii
procesu zarzàdzania
Pod poj´ciem informacji mened˝erskiej b´dziemy rozumieç wszelkà jednostkowà lub zbiorczà wiadomoÊç, która jest w dyspozycji lub jest wykorzystywana przez kierownictwo przedsi´biorstwa (instytucji), jednostki ekonomiczno-zarzàdcze, cia∏a opiniodawczo-doradcze. Informacja mened˝erska jest
wi´c szczególnego rodzaju potencja∏em, który stanowi czynnik warunkujàcy
sprawnoÊç procesu zarzàdzania w zwiàzku z wykonywanymi w jego zakresie
zadaniami planistycznymi, decyzyjnymi, nadzorczymi i in.
Informacja mened˝erska jest poj´ciem ogólnym, które nale˝y rozpatrywaç
w dwóch podstawowych odmianach: jako zasób (sens pasywny) lub jako jej
forma aktywna czyli przekaz informacyjny (strumieƒ informacji). Zasób informacji to pewien dysponowany wolumen wiadomoÊci (wiedzy), który obejmuje zarówno dane êród∏owe i wynikowe, jak i ró˝nego rodzaju projekcje.
Natomiast przekaz informacyjny – w szczególnoÊci dotyczàcy procesu zarzàdzania – to informacja, którà opracowuje si´ na potrzeby okreÊlonego u˝ytkownika: przekaz ten mo˝e byç „wytworem” przetworzonym lub generowanym jako nowoÊç (twór oryginalny). Majàc na uwadze sfer´ zarzàdzania,
przekaz informacyjny przygotowuje si´ w zwiàzku z przyj´tà ogólnà lub specjalnà pragmatykà. Przekaz informacyjny przyjmuje ró˝ne formy, np.: odpowiedzi (na dezyderaty), raportu, instrukcji, wiadomoÊci (powiadomienia), ale
mo˝e mieç postaç imperatywnà, a wi´c mo˝e byç poleceniem, rozkazem, normà, przepisem. Przekaz informacyjny jest opracowany w trybie utrwalonym
lub zindywidualizowanym i w sposób wyraêny jest usytuowany w relacjach zewn´trznych podmiotu i otoczenia oraz w relacjach wewn´trznych podmiotu,
w∏aÊciwych dla procesów biznesowych.
Do najbardziej ogólnych form informacji mened˝erskiej mo˝na zaliczyç:
– wypowiedê ustnà,
– wypowiedê utrwalonà graficznie (m.in. dokument prosty lub z∏o˝ony; monograficzny lub wielotematyczny).
Wykaz powszechnie wyst´pujàcych rodzajów informacji mened˝erskiej
mo˝e przyk∏adowo obejmowaç:
– akty prawne i przepisy wewn´trzne,
– dokumenty zewn´trzne i wewn´trzne,
– korespondencj´ zewn´trznà i wewn´trznà,
– bazy danych,
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
7
– projekcje (prognozy, programy i plany),
– rozwiàzania zadaƒ decyzyjnych,
– êród∏a ustne,
– arkusze analityczne i listy kontrolne,
– sprawozdania, analizy, raporty, meldunki,
– komentarze, recenzje, publicystyk´ fachowà, teksty naukowo-badawcze
(ksi´gozbiór, czasopisma, biuletyny),
– instrukcje,
– notatki.
Poszczególne rodzaje informacji mened˝erskiej majà w∏asnà struktur´, dostosowanà do potrzeb u˝ytkowników. Wykorzystuje si´ równie˝ rozwiàzania
zunifikowane, w zwiàzku z powszechnoÊcià i obligatoryjnoÊcià okreÊlonego
systemu informacyjnego (np. systemów ewidencji ksi´gowej, katalogów ISBN,
systemu PESEL, informacji GUS). Warto dodaç, ˝e wa˝nym kierunkiem badaƒ
w podejÊciu funkcjonalno-lingwistycznym b´dà studia nad rodzajami i gatunkami informacji mened˝erskiej (jako odpowiednikiem genologii w teorii literatury).
3. Poj´cie systemu referencyjnego zarzàdzania (SRZ)
J´zykowy obraz Êwiata a rzeczywistoÊç pozaj´zykowa. Punktem wyjÊcia do
zdefiniowania „referencji” i „systemu referencyjnego” jest wyjaÊnienie ró˝nicy mi´dzy j´zykowym obrazem Êwiata a rzeczywistoÊcià pozaj´zykowà. J´zyk
(system j´zykowy) jest ustrukturyzowanym zasobem znaków j´zykowych i regu∏ funkcjonalnych, s∏u˝àcym do komunikowania si´ w obr´bie okreÊlonej
spo∏ecznoÊci. Z jednej strony j´zyk jest tworem substancjalnym, a wi´c s∏ownictwem (leksykà), z drugiej zaÊ jest noÊnikiem ÊwiadomoÊci ludzkiej, sfery
duchowej i psychicznej cz∏owieka, tak˝e mentalnym, emocjonalnym, aksjologicznym obrazem rzeczywistoÊci.
W zbli˝ony sposób formu∏uje istot´ j´zyka na gruncie lingwistyki kulturowej J. Anusiewicz: „j´zyk mo˝e byç traktowany nie tylko jako Êrodek wyrazu
i przekazu informacji – lecz tak˝e, a mo˝e przede wszystkim jako medium,
twór, a zarazem proces zawierajàcy (prezentujàcy) dorobek kulturowy danej
wspólnoty komunikatywnej, b´dàcy wyrazem praktyki spo∏ecznej tej wspólnoty oraz jej doÊwiadczeƒ utrwalonych i nagromadzonych w ciàgu wielu pokoleƒ” [1995, s. 12]. Dalej rozwija t´ myÊl J. Anusiewicz w nast´pujàcy sposób:
„j´zyk oprócz tego jest noÊnikiem, przekaênikiem i zbiorem wszelkich wartoÊci, ocen i wartoÊciowaƒ, tudzie˝ norm post´powania, wokó∏ których koncentrujà si´ zachowania, dzia∏ania, przekonania oraz system etyczno-normatywny
danej spo∏ecznoÊci, narodu” [1995, s. 12].
Poznanie rzeczywistoÊci, a wi´c Êwiata zewn´trznego, mo˝e odbywaç si´
poprzez bezpoÊredni wglàd lub doÊwiadczenia bàdê w sposób poÊredni, poprzez j´zykowo wyra˝onà wiedz´ o rzeczywistoÊci (jej fragmencie). W∏aÊnie
8
Adam Stabry∏a
owe j´zykowe, poÊrednie poznanie Êwiata, jego ludzka interpretacja to j´zykowy obraz Êwiata (JOS). Stanowi on pole, b´dàce j´zykowym obszarem badaƒ
i poznania – na nim mo˝na przeprowadzaç próby myÊlowe, retrospektywne
i prospektywne, dokonywaç Êcis∏ych i szerokich interpretacji znaczeniowych,
a tak˝e formu∏owaç nowe jakoÊciowo wypowiedzi (b´dàce rezultatem przemyÊleƒ lub zastosowania procedury operacjonizacji na wybranym wycinku wiedzy o rzeczywistoÊci).
Innym uj´ciem j´zykowego obrazu Êwiata jest definicja R. Grzegorczykowej. Pod poj´ciem JOS rozumie ona „struktur´ poj´ciowà utrwalonà (zakrzep∏à) w systemie danego j´zyka, a wi´c jego w∏aÊciwoÊciach gramatycznych
i leksykalnych (znaczeniach wyrazów i ich ∏àczliwoÊci), realizujàcà si´, jak
wszystko w j´zyku, za pomocà tekstów, wypowiedzi” [2004, s. 41]. Natomiast
do sk∏adników JOS R. Grzegorczykowa zalicza: w∏aÊciwoÊci gramatyczne j´zyka, zjawiska leksykalne (cechy s∏ownictwa), w∏asnoÊci s∏owotwórcze leksemów (wyrazów), etymologi´, konotacje semantyczne, poetyckie widzenie
Êwiata [2004, s. 43 i nast.].
Odnoszàc si´ do powy˝szych interpretacji j´zykowego obrazu Êwiata, nale˝y stwierdziç, ˝e mo˝na na nim eksperymentowaç, odwzorowywaç go i transformowaç na wtórne konstrukcje poznawcze. Mogà nimi byç: modele, dowody logiczne, formy narracyjne, hipotezy sytuacyjne, fabu∏a historyczna,
literacka, naukowa (w tym ostatnim przypadku sà to np. problemy i zadania do
rozwiàzania, przyk∏ady symulacyjne, wizje i projekcje). J´zykowy obraz Êwiata to innymi s∏owy Êwiat przedstawiony (presented world), b´dàcy pierwotnym
odwzorowaniem rzeczywistoÊci; natomiast wtórne konstrukcje poznawcze to
formy pochodne, których wspó∏czesnymi przyk∏adami sà wyidealizowane modele kognitywne (idealized cognitive models), sztuczna inteligencja, sztuczna
rzeczywistoÊç (virtual reality), metaj´zyki, metaprogramowanie, reifikacja (reification), systemy refleksyjne (reflective systems), wszelkie transformacje
symboliczne i reinterpretacje j´zykowe.
Odpowiednikiem wtórnych konstrukcji poznawczych sà tzw. wtórne systemy modelujàce (secondary modelling systems), które nale˝y rozumieç jako
pochodne systemy j´zykowe, powsta∏e na bazie j´zyka naturalnego lub ogólnego (jako podstawowych systemów semiotycznych).
J. S∏awiƒski istot´ wtórnych systemów modelujàcych (WSM) objaÊnia nast´pujàco: „Owà pochodnoÊç pojmuje si´ dwojako: po pierwsze jako relacj´
nadbudowywania si´ WSM nad j´zykiem naturalnym; po wtóre jako ich analogicznoÊç wobec j´zyka naturalnego (sà bowiem zbudowane na jego wzór –
j´zykopodobne) (...) Ka˝dy z takich systemów umo˝liwia budowanie okreÊlonych modeli Êwiata; przy czym przez model Êwiata rozumie si´ tu ca∏oÊciowy
i swoiÊcie w ka˝dym przypadku ustrukturyzowany odpowiednik semiotyczny
jakichÊ fragmentów czy przekrojów rzeczywistoÊci” [S∏ownik..., 2002, s. 626].
Diametralnie odmiennym bytem od j´zykowego obrazu Êwiata jest rzeczywistoÊç pozaj´zykowa: sk∏adajà si´ na nià przedmioty realne, a tak˝e (w szer-
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
9
szym uj´ciu) przedmioty myÊli. Przedmioty realne albo inaczej rzeczy to
wszelkiego rodzaju obiekty materialne, a wi´c zasoby, produkty, procesy, jak
równie˝ osoby b´dàce przedmiotem odniesienia dla znaku j´zykowego. Natomiast przedmioty myÊli to z jednej strony tzw. przedstawienia naoczne (spostrze˝enia, wyobra˝enia odtwórcze i wytwórcze), z drugiej zaÊ nienaoczne
przedstawienia przedmiotów, czyli poj´cia. Przedmiot odniesienia jest inaczej
nazywany referentem lub dziedzinà. W praktyce sà stosowane równie˝ inne
terminy, np. dziedzina badaƒ (dzia∏alnoÊci, zarzàdzania), podsystem dziedziny,
obszar badaƒ, obiekt, przedmiot badania (poznania) itp.
Stosownie do powy˝szej interpretacji zostanà przedstawione wybrane
propozycje definicyjne referencji i poj´ç pochodnych.
Referencja.
1. Referencja to relacja mi´dzy znakiem j´zykowym a przedmiotem odniesienia (dziedzinà).
2. Referencja to odniesienie wypowiedzi (tekstu, komunikatu, przekazu) do
jakiegoÊ okreÊlonego fragmentu rzeczywistoÊci.
3. Referencja oznacza „wszelkie rodzaje opisów systemowych, za pomocà
których dostarcza si´ dalszych informacji rozszerzajàcych dok∏adne wyszczególnienie i okreÊlenie danych elementarnych i dzia∏aƒ [McDonough 1973, s. 71].
4. Referencja to „informacja o odniesieniu u˝ytego w zdaniu predykatu do
obiektów Êwiata zewn´trznego” [Grzegorczykowa 1995, s. 121].
5. „Modele referencyjne (czyli referencje – przyp. A.S.) majà za zadanie
tworzenie ram konstrukcyjnych i metodycznych dla modelowanej z∏o˝onej rzeczywistoÊci przedsi´biorstwa. Stanowià reprezentacj´ wiedzy organizacyjnej,
wyznaczajà pewnego rodzaju standardy modelowania, definiujà w postaci modeli struktury informacyjne organizacji” [Modele referencyjne..., s. 12].
W definiowaniu referencji zwraca uwag´ sprawa interpretacji „relacji”.
Otó˝ relacje mi´dzy systemem znakowym (znakiem j´zykowym) a rzeczywistoÊcià pozaj´zykowà sà wyra˝one przez okreÊlone funkcje. Funkcjà ogólnà
jest ewokacja, której sens sprowadza si´ do przedstawiania, identyfikacji, przywo∏ywania „stanów rzeczy” z przesz∏oÊci, jak równie˝ formu∏owania wizji
i rozmaitych prospektywnych uj´ç rzeczywistoÊci pozaj´zykowej. Natomiast
jako funkcje czàstkowe ewokacji mo˝na wymieniç: oznaczanie (desygnacj´),
denotacj´, znaczenie (konotacj´), symbolizowanie, reprezentowanie, zast´powanie, wyra˝anie, wypowiadanie. Wszystkie te funkcje traktuje si´ jako funkcje semantyczne, choç rol´ znaczeniowà w Êcis∏ym sensie spe∏nia w zasadzie
tylko konotacja.
Postacie znaczenia. Ogólnie rozumiane znaczenie to w∏aÊciwoÊç znaku j´zykowego – czy szerzej przekazu informacyjnego – która wyra˝a si´ w objaÊnianiu i powiadamianiu potencjalnych adresatów o stanach i zmianach rzeczywistoÊci pozaj´zykowej. Jednak˝e termin „znaczenie” nie wyst´puje w oderwaniu od
jakiegoÊ odniesienia, ale jest usytuowany w z∏o˝onym uk∏adzie relacyjnym:
„podmiot – znak j´zykowy – rzeczywistoÊç pozaj´zykowa (przedmiot, dziedzi-
10
Adam Stabry∏a
na) – adresat (odbiorca)”. W tym w∏aÊnie uk∏adzie jest uwik∏ane „znaczenie”, np.
rozumiane w sensie logicznym jako „znaczenie nazwy”, ale ju˝ z psychologicznego punktu widzenia jest rodzajem myÊli.
Wskazany wy˝ej uk∏ad relacyjny jest wielorakim odniesieniem dla znaku
j´zykowego, a to powoduje, i˝ rozumienie kategorii znaczenia przyjmuje pewne zró˝nicowane postacie. Sà to:
– znaczenie referencyjne – okreÊlone przez relacje mi´dzy znakiem j´zykowym (przekazem informacyjnym) a przedmiotem odniesienia,
– znaczenie strukturalne – okreÊlone przez relacje jednego znaku j´zykowego do innego znaku (ta odmiana znaczenia realizuje si´ przez relacje syntagmatyczne i paradygmatyczne),
– znaczenie metaj´zykowe – wyra˝one przez relacj´ mi´dzy j´zykiem
przedmiotowym (pierwotnym), a jego wtórnà postacià; metaj´zyk jako j´zyk
drugiego stopnia s∏u˝y do opisu j´zyka przedmiotowego,
– znaczenie sygnifikatywne – jest zdeterminowane przez relacj´ mi´dzy
znakiem j´zykowym, a odpowiadajàcà mu treÊcià poj´ciowà,
– znaczenie denotatywne – okreÊlone przez relacj´ znaku j´zykowego do
klasy przedmiotów,
– znaczenie pragmatyczne (komunikatywne) – wyra˝one przez relacj´ mi´dzy znakiem j´zykowym a nadawcà i adresatem, uczestniczàcymi w procesie
komunikacyjnym,
– znaczenie stylistyczne – jest to odmiana znaczenia pragmatycznego, która charakteryzuje si´ u˝yciem j´zyka w formule wyspecjalizowanej, a wi´c b´dàcej wyodr´bnionym sposobem i konwencjà ukszta∏towania wypowiedzi (np.
znaczenie wypowiedzi w konwencji stylu naukowego, urz´dowego, mened˝erskiego).
System referencyjny. Podstawà zdefiniowania systemu referencyjnego jest
wyró˝nienie g∏ównych sk∏adników, które tworzà struktur´ semantycznà tego
terminu. Tymi sk∏adnikami sà:
(a) podmiot rozpoznajàcy,
(b) relacje mi´dzy znakiem j´zykowym a przedmiotem odniesienia,
(c) dezyderaty odbiorcy (u˝ytkownika),
(d) proces informacyjny,
(e) znaczenie referencyjne znaku j´zykowego,
(f) przekaz informacyjny.
Sk∏adnik (b) jest referencjà w wàskim znaczeniu, zaÊ uk∏ad: (a) → (b) → (c)
stanowi referencj´ w szerokim znaczeniu. Uk∏ad „abc” jest wbudowany w organizacj´ procesu informacyjnego, tworzàc jego ramy konstrukcyjne (rys. 1).
Natomiast proces informacyjny jest uk∏adem dynamicznym interakcji, skonfigurowanych ze wzgl´du na zakres funkcji identyfikacyjnej, analitycznej, projekcyjnej i komunikacyjnej.
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
11
Podmiot rozpoznajàcy
Przedmiot
odniesienia
referencje
•
•
znak j´zykowy
•
percepcja
dezyderaty
Odbiorca
system j´zykowy
znaczenie referencyjne
znaku j´zykowego
przekaz
informacyjny
J´zykowy obraz
Êwiata
transformacje
Modele konceptualne
•
Modele zoperacjonizowane
Wtórne systemy
modelujàce
PROCES INFORMACYJNY
Rys. 1. Schemat systemu referencyjnego
èród∏o: opracowanie w∏asne.
W procesie informacyjnym ma miejsce ponadto generowanie okreÊlonego rodzaju wytworów, mianowicie przekazów informacyjnych. Zatem system referencyjny mo˝na zdefiniowaç w uj´ciu symbolicznym jako uk∏ad: {a, b, c, d, e, f}.
W zwiàzku z powy˝szym definicj´ systemu referencyjnego nale˝y wyraziç
w nast´pujàcy sposób:
1. W znaczeniu czynnoÊciowym system referencyjny jest procesem informacyjnym, w którym sà spe∏nione funkcje: deskrypcyjno-generatywne, komunikacji organizacyjnej i pragmatyki lingwistycznej. W szczególnoÊci ma on objaÊniç znaczenie (sens, istot´) rzeczywistoÊci pozaj´zykowej, uj´tej nast´pnie
w systemie j´zykowym i w wypowiedzi jako przekaz informacyjny. System referencyjny pe∏ni wi´c rol´ opisowo-analitycznà, ale ponadto ma w nim miejsce
generowanie przekazów informacyjnych o wielorakim przeznaczeniu, np. raportów, ekspertyz, planów, projektów decyzji.
2. W znaczeniu rezultatowym system referencyjny to model konceptualny
lub zoperacjonizowany przekaz informacyjny, który wyra˝a semantycznà stro-
12
Adam Stabry∏a
n´ (treÊç) tekstu, traktowanego jako wypowiedê utrwalonà graficznie lub przekazanà w sposób ustny. Ten sens rezultatowy mo˝na rozwinàç, definiujàc system referencyjny w nast´pujàcy sposób: 1) stanowi on formalnie i merytorycznie spójnà ca∏oÊç informacyjnà, okreÊlonà przez funkcje zastosowanego j´zyka,
2) jest odniesiony do rzeczywistoÊci pozaj´zykowej i do zasobów wiedzy
(zbioru opisów faktów, wiadomoÊci), doÊwiadczenia i kluczowych kompetencji twórczych cz∏owieka (w zakresie rzeczywistoÊci pozaj´zykowej), 3) posiada sens pragmatyczny w ró˝nych aspektach u˝ycia j´zyka, m.in. takich jak: komunikowania si´, rozumienia, motywacji psychologicznej mówiàcych.
System referencyjny pojmowany w sensie rezultatowym jest reprezentowany przez modele uogólnione lub modele skonkretyzowane. Sà one j´zykowymi odwzorowaniami albo transformacjami rzeczywistoÊci pozaj´zykowej: raz
postrzeganej w sposób uniwersalny poprzez poj´cia ogólne (uniwersalia, powszechniki), a raz w sposób egzemplifikacyjny poprzez poj´cia jednostkowe.
Modele–odwzorowania to przekazy informacyjne o charakterze identyfikacyjnym, zaÊ modele–transformacje to wzorce (prototypy), a wi´c – jak ju˝ wczeÊniej zaznaczono – konstrukcje b´dàce przekazami informacyjnymi, które spe∏niajà rol´ wtórnych systemów modelujàcych.
Reasumujàc, rezultatowe rozumienie systemu referencyjnego jest konceptualnym lub zoperacjonizowanym modelem rzeczywistoÊci pozaj´zykowej, zaÊ
funkcj´ poznawczà tego modelu spe∏nia przekaz informacyjny. Przekaz ten
mo˝e byç komunikatem prostym (lapidarnym) lub komunikatem rozwini´tym,
wyra˝ajàcym organizacj´ tekstu z∏o˝onego (rozbudowanej dokumentacji).
System referencyjny zarzàdzania (SRZ). Stosownie do powy˝szej interpretacji systemu informacyjnego – jako uj´cia uniwersalnego – zostanie teraz
przedstawiona szczególna wyk∏adnia tego poj´cia, zwiàzana ona bowiem b´dzie z zarzàdzaniem.
1. W znaczeniu czynnoÊciowym system referencyjny zarzàdzania to proces
informacyjny, w którym sà spe∏nione nast´pujàce funkcje: 1) deskrypcyjno-generatywne, 2) komunikacji organizacyjnej i 3) pragmatyki lingwistycznej.
Funkcje deskrypcyjno-generatywne to identyfikacja, analiza (diagnoza),
rozwiàzywanie zadaƒ decyzyjnych. Tworzà one zespó∏ dzia∏aƒ wspomagajàcych informacyjnie procesy biznesowe, a wi´c procesy zarzàdzania i procesy
wykonawcze. Funkcje te pozostajà w Êcis∏ym zwiàzku z metodologià zarzàdzania, poniewa˝ instrumenty zarzàdzania (metody, techniki, algorytmy, strategie)
stanowià „zasilenie” dla bazy biznesowych procesów modu∏owych i procedur,
w które w∏àczajà si´ rodzajowo zró˝nicowane procesy informacyjne.
Wspomaganie informacyjne procesów biznesowych, a w szczególnoÊci procesów zarzàdzania, polega przede wszystkim na merytorycznej analizie materia∏u informacyjnego oraz przygotowaniu przekazów informacyjnych. Znaczàcà rol´ odgrywa to ostatnie zadanie, które sprowadza si´ do opracowania
ró˝nego rodzaju prezentacji stanu faktycznego jakiejÊ dziedziny dzia∏alnoÊci,
raportów, analiz, projektów decyzji. Wspomaganie informacyjne zarzàdzania
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
13
nie jest jego zast´powaniem, ale wià˝e si´ z coraz wi´kszà partycypacjà ju˝ nie
tylko w badaniach diagnostycznych, ale i w podejmowaniu decyzji. Nie ma tu
wi´c sytuacji wchodzenia w kompetencje kierownicze, czy wr´cz przejmowania funkcji mened˝erskich, ale wzrasta rola procesów informacyjnych jako „kooperanta” z instytucjami zarzàdzania (podmiotami zarzàdzajàcymi). Merytoryczne opracowanie przekazów informacyjnych to ju˝ wyspecjalizowana praca
koncepcyjna, która obejmuje czynnoÊci analityczne, planistyczne, doradcze itp.
PoÊród funkcji systemu referencyjnego zarzàdzania zosta∏a wymieniona
równie˝ komunikacja. Jest ona pojmowana w dwóch zasadniczych znaczeniach:
po pierwsze jako komunikacja organizacyjna, po drugie jako pragmatyka lingwistyczna. Komunikacja organizacyjna to z jednej strony systematyzacja zasobów i przekazów informacyjnych, z drugiej zaÊ to struktura dynamiczna biznesowych procesów modu∏owych i procedur, w której nast´puje przekazywanie
informacji1. Natomiast pragmatyka lingwistyczna to proces komunikacji mi´dzyludzkiej, reprezentowanej przez znaczenie j´zyka i wypowiedzi (tj. u˝ycia
wyra˝enia w okreÊlonym kontekÊcie) w relacjach mi´dzy znakami j´zykowymi
a uczestnikami procesu komunikacji: wypowiadajàcymi i odbiorcami.
2. W znaczeniu rezultatowym system referencyjny zarzàdzania to model konceptualny lub przedstawiony w formie skonkretyzowanej przekaz informacyjny,
którego treÊç jest merytorycznie skorelowana z potrzebami informacyjnymi i dezyderatami u˝ytkowników. Przedmiotem odniesienia w SRZ pojmowanym rezultatowo sà ró˝ne obszary badaƒ (dziedziny dzia∏alnoÊci i ich konteksty), wyst´pujàce zarówno w przedsi´biorstwach i instytucjach, jak i w wi´kszych
systemach. Generalnymi formami SRZ w omawianym tu sensie sà zasoby i przekazy informacyjne o przeznaczeniu standardowym lub ukierunkowanym na procesy biznesowe. Tu równie˝ wlicza si´ zbiory, bazy i hurtownie danych, rozmaite przekroje z∏o˝onych przekazów informacyjnych i systemów dokumentacji.
4. Typy i rodzaje systemów referencyjnych zarzàdzania
(SRZ)
Podzia∏ systemów referencyjnych zarzàdzania mo˝e byç dokonywany w rozmaity sposób. Na przyk∏ad P. Mertens wyró˝nia: referencyjne modele procedur,
referencyjne modele zastosowaƒ, referencyjne modele organizacyjne [Becker,
Rosemann, Schütte 1999, s. 23]. Zbli˝onà typologi´ modeli referencyjnych
przedstawia R. Gabryelczyk. Sà to: modele referencyjne bran˝, modele oprogramowania standardowego, modele procedur [Modele referencyjne..., s. 110].
1 Szczególnà procedurà nale˝àcà do systematyzacji zasobów i przekazów informacyjnych jest
hierarchizacja informacji. Jej istota sprowadza si´ do czynnoÊci klasyfikowania zbiorów oraz wartoÊciowania informacji, majàc na uwadze takie kryteria, jak: istotnoÊç i pilnoÊç informacji dla procesów zarzàdzania i procesów wykonawczych, stopieƒ tajnoÊci (poufnoÊci), jakoÊç i kompletnoÊç,
koszt itp.
14
Adam Stabry∏a
W odmienny sposób jest uj´ta klasyfikacja referencyjnych modeli procesów
organizacyjnych zawarta w standardzie COBIT (Control Objectives for Information and Related Technology). Procesy organizacyjne w ramach COBIT zosta∏y zgrupowane w czterech dziedzinach:
Planowanie i organizacja (Planning and Organization)
PO1. Definiowanie planu strategicznego dla IT
PO2. Wyznaczanie architektury informatycznej
PO3. Ustalanie kierunku technologicznego
PO4. OkreÊlanie organizacji i stosunków w IT
PO5. Zarzàdzanie inwestycjami IT
PO6. Przedstawianie kierownictwu celów i kierunków
PO7. Zarzàdzanie zasobami ludzkimi
PO8. Zapewnienie zgodnoÊci z wymogami zewn´trznymi
PO9. Szacowanie ryzyka
PO10. Zarzàdzanie projektami
PO11. Zarzàdzanie jakoÊcià
Pozyskiwanie i wdro˝enie (Acquisition and Implementation)
A11. Identyfikowanie rozwiàzaƒ
A12. Nabywanie i utrzymywanie oprogramowania aplikacyjnego
A13. Nabywanie i utrzymywanie architektury technologicznej
A14. Rozwijanie i utrzymywanie procedur IT
A15. Instalowanie i akredytowanie systemów
A16. Zarzàdzanie zmianami
Udost´pnianie i wsparcie (Delivery and Support)
DS1. OkreÊlenie poziomów serwisowych
DS2. Zarzàdzanie obcymi serwisami
DS3. Zarzàdzanie wydajnoÊcià i przepustowoÊcià
DS4. Zarzàdzanie ciàg∏oÊcià serwisów
DS5. Zapewnienie bezpieczeƒstwa systemów
DS6. Identyfikowanie i rozliczenie kosztów
DS7. Edukowanie i szkolenie u˝ytkowników
DS8. Wspomaganie i doradzanie klientom IT
DS9. Zarzàdzanie konfiguracjà
DS10. Zarzàdzanie problemami i incydentami
DS11. Zarzàdzanie danymi
Ds12. Zarzàdzanie urzàdzeniami
DS13. Zarzàdzanie operacjami
Monitorowanie (Monitoring)
M1. Monitorowanie procesów
M2. Ocenianie adekwatnoÊci kontroli wewn´trznej
M3. Uzyskiwanie niezale˝nego zapewnienia
M4. Otrzymywanie niezale˝nego audytu (K. Sacha, R. Cegie∏a, A. Zalewski,
Instytucjonalizacja i standaryzacja audytu systemów informatycznych,
http://www.e-informatyka.pl, s. 4].
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
15
Ze swej strony proponujemy – zgodnie z prezentowanà koncepcjà SRZ –
podzia∏ systemów referencyjnych zarzàdzania na dwa typy: procesy informacyjne (I) i przekazy informacyjne (II). Przyk∏adowe rozwini´cie tych dwóch
klas przedstawia si´ nast´pujàco:
I. Procesy informacyjne
01. Procesy monitorowania
02. Procesy wyszukiwawcze
03. Procesy analityczno-diagnostyczne
04. Procesy modelowania
05. Procesy informacyjno-decyzyjne
06. Procesy kontrolne
07. Procesy komunikacyjne
II. Przekazy informacyjne
01. Materia∏y informacyjne (êród∏owe)
02. Modele deskrypcyjne
03. Raporty bie˝àce i sprawozdania okresowe
04. Dokumentacja wynikowa (analityczna i syntetyczna)
05. Prace studialne diagnostyczne
06. Opinie, ekspertyzy, projekty decyzji
Powy˝szy podzia∏ zosta∏ dokonany na podstawie kryterium funkcyjnego,
zaÊ jako szczegó∏owe rozwini´cia przedmiotowe (albo inaczej rodzajowe)
mogà pos∏u˝yç poni˝sze przyk∏ady.
System zarzàdzania strategicznego:
01. Podsystem (modu∏): Analiza zdolnoÊci rozwojowej
02. Podsystem (modu∏): Ocena konkurencyjnoÊci
03. Podsystem (modu∏): Bilans sprawnoÊciowy
04. Podsystem (modu∏): Strategiczna karta wyników
05. Podsystem (modu∏): Planowanie strategiczne
06. Podsystem (modu∏): Controlling strategiczny
System zarzàdzania finansami przedsi´biorstwa:
01. Podsystem (modu∏): SprawozdawczoÊç finansowa
02. Podsystem (modu∏): Analiza kondycji finansowej
03. Podsystem (modu∏): Analiza kosztów
04. Podsystem (modu∏): Analiza produktywnoÊci
05. Podsystem (modu∏): Alokacja Êrodków finansowych
06. Podsystem (modu∏): Polityka cenowa
07. Podsystem (modu∏): Rachunek efektywnoÊci przedsi´wzi´ç inwestycyjnych
08. Podsystem (modu∏): Rachunek kosztów docelowych
09. Podsystem (modu∏): Rachunek kosztów cyklu ˝ycia produktu
10. Podsystem (modu∏): Rachunek kosztów jakoÊci
11. Podsystem (modu∏): Planowanie finansowe
12. Podsystem (modu∏): Controlling finansowy
16
Adam Stabry∏a
Poszczególne systemy i podsystemy (modu∏y) reprezentujà typy i okreÊlone
rodzaje systemów referencyjnych zarzàdzania. Nale˝y je zatem rozpatrywaç
w sposób dualny: zarówno jako procesy informacyjne (w ich poszczególnych odmianach funkcyjnych), ale tak˝e jako odpowiadajàce im wyspecyfikowane przekazy informacyjne, które przygotowuje si´ w ramach dzia∏alnoÊci informacyjnej.
5. Systemy informacji mened˝erskiej (SIM) a systemy
referencyjne zarzàdzania (SRZ)
Realizacja procesów informacyjnych i generowanie przekazów informacyjnych odbywa si´ poprzez systemy informacyjne przedsi´biorstwa (instytucji).
Rozwój tych systemów koncentruje si´ na dwóch g∏ównych kierunkach:
– jeden jest reprezentowany przez standardowe (normatywne) systemy informacyjne,
– drugi to systemy informacji mened˝erskiej, które wspomagajà procesy
biznesowe.
Standardowe (normatywne) systemy informacyjne to przyk∏adowo:
– system statystyki GUS,
– system planowania i sprawozdawczoÊci w rachunkowoÊci finansowej,
– system ewidencyjno-sprawozdawczy dla potrzeb rozliczeƒ z dostawcami
i klientami,
– system dotyczàcy spraw podatkowo-skarbowych,
– system dotyczàcy spraw celnych,
– system dotyczàcy rozliczeƒ z instytucjami ubezpieczeniowymi,
– system informacji bibliograficznej i bibliotecznej (np. naukowo-technicznej).
Natomiast systemy informacji mened˝erskiej (SIM), ukierunkowane na
wspomaganie procesów biznesowych mo˝na podzieliç w poni˝szy sposób:
a) ze wzgl´du na spe∏nianà funkcj´ ogólnà:
– systemy identyfikacyjne (monitorujàce),
– systemy diagnostyczne,
– systemy wspomagania decyzji,
b) ze wzgl´du na dziedzin´ dzia∏alnoÊci (przedmiot):
– SIM dla zarzàdzania strategicznego,
– SIM dla zarzàdzania operacyjnego,
– SIM dla zarzàdzania logistycznego,
– SIM dla zarzàdzania zasobami ludzkimi,
– SIM dla zarzàdzania finansami,
– SIM dla zarzàdzania marketingowego itd.
Oba te kierunki sk∏adajà si´ na jednà wspólnà strategi´ rozwojowà dzia∏alnoÊci informacyjnej przedsi´biorstwa. Nale˝y dà˝yç do tego, aby te dwa ró˝ne
systemy pracowa∏y – na ile jest to tylko mo˝liwe – w uk∏adzie zintegrowanym,
co pozwoli na znaczne oszcz´dnoÊci w kosztach eksploatacji.
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
17
System informacji mened˝erskiej
(SIM)
1. Cele dzia∏alnoÊci
informacyjnej
3. Konfiguracja SIM
i pragmatyka
Programowanie i planowanie dzia∏alnoÊci informacyjnej
Strategie informacyjne
5. Metodyka analizy
i projektowania
Zarzàdzanie informacjami
Badanie informacji
mened˝erskiej
Pion Informacji
Metodyka projektowania organizacji procesów
informacyjnych
Jednostki funkcjonalne
i produkcyjne
Organizacja zasobów
informacyjnych
EfektywnoÊç dzia∏alnoÊci
informacyjnej
Metodyka generowania
przekazów informacyjnych
Inne jednostki:
– Dzia∏ Analiz i Statystyki
– Biblioteka
– Archiwum
Metodyka projektowania
informatycznego
Regulamin organizacyjny
Normy ISO
Bezpieczeƒstwo systemów
Prawna ochrona informacji
Metodyka zarzàdzania
projektami informatycznymi
Dokumentacja SRZ
Projekty informatyczne
Prawo autorskie
2. Sfera
podmiotowa
Podstawowy system
zarzàdzajàcy i wykonawczy
System zadaniowy
4. Procesy
informacyjne
Funkcje deskrypcyjno-generatywne
Komunikacja organizacyjna
Pragmatyka lingwistyczna
Zarzàdzanie wiedzà
U˝ytkownicy
Potrzeby informacyjne
Rys. 2. Struktura systemu informacji mened˝erskiej (SIM)
èród∏o: opracowanie w∏asne.
18
Adam Stabry∏a
W procesie zarzàdzania szczególnà rol´ spe∏niajà systemy informacji mened˝erskiej. Specyfika tych systemów polega na ukierunkowaniu ich na problemy decyzyjne, organizatorskie, planistyczne, kontrolne i in., w Êcis∏ym odniesieniu do poszczególnych dziedzin dzia∏alnoÊci okreÊlonego podmiotu.
Systemy informacji mened˝erskiej mo˝na zdefiniowaç w nast´pujàcy sposób:
– mogà byç one odniesione do organizacji jako ca∏oÊci lub do ró˝nych dziedzin dzia∏alnoÊci (np. finansów, zasobów ludzkich, produkcji, logistyki),
– ich celem ogólnym jest realizacja potrzeb informacyjnych w sferze procesu zarzàdzania,
– spe∏niajà one funkcje z zakresu wspomagania merytorycznego procesu zarzàdzania, komunikacji organizacyjnej oraz pragmatyki lingwistycznej,
– mogà byç specjalizowane dziedzinowo (np. w sferze finansów, zasobów
ludzkich, produkcji, logistyki) lub w aspekcie instrumentalnym (przyk∏adowo
SIM: Analizator Mened˝era, SIM: Controlling, SIM: Strategiczna Karta Wyników, SIM: Plan Biznesowy, SIM: Strategiczny Pomiar i Technika Raportowania „SMART”),
– sà okreÊlonymi jednostkami organizacyjnymi, takimi jak np.: Pion Informacji, Dzia∏ Informacji Naukowo-Technicznej, ale systemy informacji mened˝erskiej mogà równie˝ funkcjonowaç w uk∏adzie rozproszonym,
– mogà byç tak˝e zorganizowane wed∏ug formu∏y struktur macierzowych.
Przedstawiony wczeÊniej podzia∏ systemów informacji mened˝erskiej zosta∏ dokonany z przedmiotowego punktu widzenia. Ka˝dy z tych systemów ma
swojà wersj´ referencyjnà, a w konsekwencji tak˝e informatycznà. Systemy referencyjne zarzàdzania sà oparte na podejÊciu procesowym oraz na regu∏ach
konceptualizacji i operacjonizacji. Reprezentujà one szczególne wymiary systemów informacji mened˝erskiej, jakimi sà aspekt funkcjonalny i instrumentalny, obejmujàce zarówno czynnoÊciowà, jak i rezultatowà stron´ referencji.
Natomiast szerokie uj´cie SIM jest konstrukcjà wielowymiarowà, okreÊlonà
przez nast´pujàce aspekty: celowoÊciowy, podmiotowy, strukturalny, funkcjonalny i instrumentalny. Tym aspektom odpowiadajà charakterystyczne cz´Êci
sk∏adowe SIM:
– cele dzia∏alnoÊci informacyjnej,
– sfera podmiotowa,
– konfiguracja SIM i pragmatyka,
– procesy informacyjne,
– metodyka analizy i projektowania.
Rozbudowanà struktur´ SIM przedstawia rys. 2. Ka˝dà z wyró˝nionych cz´Êci sk∏adowych mo˝na traktowaç jako podsystem SIM – wszystkie te podsystemy wzajemnie si´ dope∏niajà, przy czym trzy pierwsze sk∏adajà si´ na uj´cie statyczne SIM, zaÊ czwarty i piàty podsystem przedstawiajà uj´cie dynamiczne2.
2 Ka˝dy SIM mo˝e byç zatem widziany w sposób pe∏ny (wielowymiarowy) lub zredukowany,
ograniczony do jakiegoÊ wyró˝nionego aspektu. Na przyk∏ad specyficznym rodzajem SIM jest zarzà-
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
19
6. Organizacja procesów informacyjnych
Procesy informacyjne sà okreÊlone przez nast´pujàce determinanty:
– funkcje deskrypcyjno-generatywne,
– komunikacj´ organizacyjnà,
– pragmatyk´ lingwistycznà.
Funkcje deskrypcyjno-generatywne wskazujà na zadania poznawcze, jakie
powinien spe∏niaç rozbudowany SRZ. Do jego podstawowych dzia∏aƒ zalicza
si´ przede wszystkim spe∏nianie funkcji identyfikacyjnej. Sk∏adajà si´ na nià
nast´pujàce czynnoÊci, traktowane jako funkcje czàstkowe:
– obserwacja przebiegu procesów pracy,
– monitoring zak∏óceƒ i niesprawnoÊci systemu eksploatacyjnego,
– pomiar parametrów wyrobów i jakoÊci us∏ug,
– opracowanie charakterystyki strukturalnej i funkcjonalnej poszczególnych
podsystemów przedsi´biorstwa.
Obok identyfikacji w rozwini´tych systemach informacji mened˝erskiej realizuje si´ tak˝e funkcj´ analizy diagnostycznej oraz funkcj´ rozwiàzywania
zadaƒ decyzyjnych.
Funkcja analizy (diagnozy) jest naturalnà kontynuacjà identyfikacji i w wàskim znaczeniu sprowadza si´ do oceny stanu faktycznego jakiegoÊ obiektu lub
procesu. Natomiast w szerokim uj´ciu analiza diagnostyczna obejmuje przyk∏adowo nast´pujàce funkcje czàstkowe:
– ocen´ stanu faktycznego danego przedmiotu badania (jest to badanie porównawcze I rz´du, które dotyczy porównania stanu faktycznego ze stanem
wzorcowym),
– analiz´ przyczynowà (dyskryminacj´ czynników wyst´pujàcych w danym
uk∏adzie badania),
– porównania dynamiczne i przestrzenne (sà to badania porównawcze II
rz´du).
Funkcja rozwiàzywania zadaƒ decyzyjnych sprowadza si´ do opracowania
przekazów informacyjnych typu decyzyjnego. W ramach tej funkcji mo˝na
wyró˝niç na przyk∏ad poni˝sze czynnoÊci:
– wariantowanie (generowanie przestrzeni wyboru),
– obliczanie ryzyka,
– wybór racjonalnej (optymalnej) decyzji: czynnoÊç ta jest oparta na zastosowaniu okreÊlonej funkcji decyzyjnej,
– opracowanie projekcji decyzji sekwencyjnych krótko- i d∏ugoterminowych.
dzanie informacjami. Jest to system pracujàcy na rzecz wszystkich dzia∏alnoÊci danego podmiotu
(przedsi´biorstwa, instytucji), zaÊ jego specyficzne funkcje to: ewidencjonowanie danych, gromadzenie i opracowywanie zbiorów, sterowanie procesami, monitorowanie i kontrola infrastruktury
informatycznej. Wymieniony tu system mo˝e byç postrzegany tylko w aspekcie strukturalnym, ale
mo˝na go rozpatrywaç we wszystkich aspektach ∏àcznie.
...
...
Rys. 3. Model I funkcjonowania systemu referencyjnego zarzàdzania
èród∏o: opracowanie w∏asne.
Przekaz informacyjny
Dezyderaty wyspecyfikowane
Zbiór potencjalnych
dezyderatów
PPI
koordynacja
U˚YTKOWNICY
UI – uk∏ad informujàcy, PZI – podsystem zasobów informacyjnych,
PPI – podsystem potrzeb informacyjnych, PW: PPI – przestrzeƒ wirtualna PPI
Struktura zasobów
informacyjnych
Rodzaje zasobów
informacyjnych
PZI
Matryca potrzeb
informacyjnych X2
Matryca potrzeb
informacyjnych X1
PW: PPI
Funkcje:
– identyfikacja
– analiza
– rozwiàzywanie
zadaƒ decyzyjnych
– komunikacja
dezyderaty wyspecjalizowane
UI
przekazy informacyjne
Podstawowy
system zarzàdzajàcy
i wykonawczy
20
Adam Stabry∏a
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
REALIZACJA POTRZEB
INFORMACYJNYCH
IK-2
21
U˚YTKOWNICY KO¡COWI
Biuro Koordynacji
Informacji
Di / Dj
analiza dezyderatów
ustalenie priorytetów
dezyderatów i rozdzia∏
zleceƒ
zg∏oszenie
dezyderatów
Di / Dj
Zespo∏y
zadaniowe
wspó∏praca
w rozwiàzywaniu
zadaƒ
mened˝erskich
Pion Informacji
IK-1
ID
gromadzenie danych,
rozwiàzywanie
zadaƒ decyzyjnych,
opracowywanie
ekspertyz
IE
opracowanie zestawieƒ
b∏´dów i korekta (B – K)
oraz weryfikacja
dezyderatów
IS
Bazy danych
SIM
B–K
nadawanie przekazów
informacyjnych Pi / Uj
Pi / Uj
Systemy wspomagania
decyzji
Systemy eksperckie
IK-1 – Sekcja Studiów i Analiz, ID – Dzia∏ Rozwoju Informacji
IE – Dzia∏ Eksploatacji, IS – Dzial Obs∏ugi Technicznej
Rys. 4. Model II funkcjonowania systemu referencyjnego zarzàdzania
èród∏o: opracowanie w∏asne.
22
Adam Stabry∏a
Komunikacja organizacyjna jest uk∏adem procesów informacyjnych, odniesionych do ró˝nych dziedzin dzia∏alnoÊci firmy (tak˝e innych systemów).
W zakres komunikacji organizacyjnej wchodzà m. in. takie procedury jak:
– rejestracja i gromadzenie informacji,
– hierarchizacja informacji,
– przetwarzanie informacji,
– przekazywanie informacji.
Zarówno poszczególne funkcje SRZ, jak procedury komunikacji organizacyjnej sà uj´te w okreÊlonych regulaminach i instrukcjach (przewodnikach),
w zwiàzku ze stosowanymi metodami i technikami badawczymi.
Pragmatyka lingwistyczna obejmuje funkcje: skonfigurowania relacji komunikacyjnych (mi´dzy nadawcà a odbiorcà), okreÊlenia ról komunikacyjnych,
rozumienia, motywacji psychologicznej mówiàcych, spo∏ecznego rozwijania
relacji komunikacyjnych, interpretacji znaczeƒ w relacjach komunikacyjnych,
uczenia si´, udost´pniania wiedzy i dzielenia si´ nià itd.
Funkcjonowanie SRZ wskazuje na jego wymiar czynnoÊciowy, a wi´c uj´cie procesowe. Jego przyk∏adem jest model I funkcjonowania systemu referencyjnego zarzàdzania (rys. 3).
Procesy informacyjne sà podporzàdkowane dzia∏alnoÊci informacyjnej
przedsi´biorstwa. Dzia∏alnoÊç ta podlega ciàg∏ej specjalizacji: z jednej strony
nast´puje specjalizacja przedmiotowa (merytoryczna), odniesiona do analizy
ró˝nego rodzaju tematyki ekonomicznej, techniczno-produkcyjnej, personalnej
i in., z drugiej zaÊ ma miejsce pog∏´biona specjalizacja s∏u˝b informatycznych
(projektowanie systemów, programowanie, eksploatacja, obs∏uga techniczna).
Do realizacji zadaƒ szeroko rozumianego informowania powo∏uje si´ Pion
Informacji przedsi´biorstwa, który grupuje zarówno jednostki merytoryczne,
jak techniczne. Pion ten mo˝e byç nazywany s∏u˝bà informacyjnà, u˝ywane sà
tak˝e inne nazwy (u nas i za granicà), np. Êrodek informacji, s∏u˝ba komputerowa, dzia∏ przetwarzania danych, dzia∏ EDP, MIS, IRM [O’Brien 1990, s. 48].
Innym przyk∏adem funkcjonowania SRZ jest model przedstawiony na rys.
4 (model II). Jest on ogólnà procedurà Êwiadczenia us∏ug informacyjnych przez
Pion Informacji na rzecz u˝ytkowników koƒcowych (tu: stanowisk kierowniczych, organów nadzoru, jednostek zarzàdzania, cia∏ opiniodawczo-doradczych).
Model ten jest uogólnionym uj´ciem procesów informacyjnych, które w fazie projektowania b´dà szczegó∏owo ustrukturyzowane, stosownie do potrzeb
poszczególnych u˝ytkowników koƒcowych (uwzgl´dniajàc zarazem wymogi
formalizacji).
Aspekt interpretacyjny i metodologiczny...
23
Literatura
Anusiewicz J. [1995], Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc∏awskiego, Wroc∏aw.
Becker J., Rosemann M., Schütte R. [1999], Referenzmodellierung, Physica-Verlag, Heidelberg.
Grzegorczykowa R. [2004], Poj´cie j´zykowego obrazu Êwiata [w:] J´zykowy obraz Êwiata, pod red. J. Bartmiƒskiego, Wydawnictwo UMC-S, Lublin.
Grzegorczykowa R. [1995], Wprowadzenie do semantyki j´zykoznawczej, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa.
S∏ownik terminów literackich [2002], M. G∏owiƒski, T. Kostkiewiczowa, A. S∏awiƒska-Okopieƒ,
J. S∏awiƒski, Ossolineum, Wroc∏aw.
J´zykowy obraz Êwiata [2004], pod red. J. Bartmiƒskiego, Wydawnictwo UMC-S, Lublin.
McDonough A.M. [1973], Systemy scentralizowane – planowanie i kontrola, PWN, Warszawa.
Modele referencyjne w zarzàdzaniu procesami biznesu [2005], pod red. T. Kasprzaka, Difin, Warszawa.
O’Brien J.A. [1990], Management Information Systems – A Managerial end User Perspective, Irwin, Homewood.
Interpretational and Methodological Aspects of Designing
Management Reference Systems
The purpose of this article is to review the key characteristics of reference systems in
their particular areas of application, i.e., management (managerial activities). The starting
point of the article is the semantic dimension of managerial information, defined by the
relationships between linguistic signs and the reference object. This relationship is
expanded and supplemented with other components: recogniser, recipient (user)
requirements, information process, referential meaning of linguistic sign, and message. The
author focuses particular attention on the action and result senses of the reference system.
The information process presents the action side of the reference system, while the
message, as a product of this process, is the result of recognising some fragment of reality.
The result sense of the reference system points to the recognition function of message,
which is prepared as a conceptual model or an operational depiction of the extra-lingual
reality.
Reference systems are the basis for designing IT systems, which present computer
technology (hardware and software solutions) adapted to the specific character of the
reference systems. Thus, these are two design spheres that must be closely inter-connected,
albeit having their own separate methodologies.
The article covers the following issues:
– managerial information as the subject of management process methodology;
– the management reference system (MRS) concept;
– types and kinds of management reference systems (MRS);
– management information systems (MIS) and reference systems (MRS);
– the organisation of information processes.