Bank - Koniunktura

Wykład:
BANKI I ICH ROLA W GOSPODARCE
Bankowość
Nauka o bankowych operacjach finansowych.
Nauka o przedsiębiorstwie bankowym i jego relacjach
z otoczeniem gospodarczym.
Największe banki świata wg wartości aktywów
Bank
Industrial & Commercial Bank of China
China Construction Bank
HSBC
JP Morgan Chase
Agricultural Bank of China
BNP Paribas
Mitsubishi UFJ Financial
Bank of China
Barclays
Bank of America
Deutsche Bank
Credit Agricole
Citigroup
Kraj
China
China
UK
US
China
France
Japan
China
UK
US
Germany
France
US
Aktywa
(w mln USD)
3 316 893
2 691 627
2 627 024
2 573 126
2 561 244
2 503 749
2 500 033
2 453 420
2 108 682
2 104 534
2 057 846
1 918 232
1 842 530
Dochód netto
(w mln USD)
44 441
36 710
12 954
21 218
28 917
190
9 543
27 327
-271
4 833
2 011
2 562
7 202
Zatrudnienie
462 282
493 583
257 603
241 359
493 583
187 903
106 141
308 128
132 300
224 000
98 138
72 567
241 000
Źródło: FT 500, 2015.
PKB w 2014 r.: Polska 548,0 mld USD, Rosja 1860,6 mld USD, Francja 2829,2 mld
USD, Niemcy 3852,6 mld USD, Chiny 10360,1 mld USD, USA 17419,0 mld USD.
Bank
Podmiot dokonujący akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego.
Pośrednik który dzięki transformacji wielkości, terminu i ryzyka
doprowadza do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.
Przedsiębiorstwo bankowe - zaciąga i udziela kredytu, świadczy usługi
w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne
usługi.
Jaworski i inni, Bankowość, 2013.
Bank
Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw,
działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania
czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod
jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.
Czynności bankowe
Art. 5.
1. Czynnościami bankowymi są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub
z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków
tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz
otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla
banku w odrębnych ustawach.
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.
Czynności bankowe c.d.
2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są
one wykonywane przez banki:
1) udzielanie pożyczek pieniężnych,
2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są
warranty,
3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
4) terminowe operacje finansowe,
5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz
udostępnianie skrytek sejfowych,
7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,
8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów
wartościowych,
10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń
w obrocie dewizowym.
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.
Funkcje banków
1. Zabezpieczenie depozytów
2. Udzielanie pożyczek
3. Kreacja pieniądza
4. Prowadzenie rachunków transakcyjnych
Teoria pośrednictwa finansowego (1)
Banki rozwiązują problem płynności, który pojawia się przy pożyczkach
bezpośrednich (bez pośrednictwa banków). Jeżeli pojedyncza osoba
lub firma pożycza pieniądze innej osobie lub firmie, to pozbywa się
płynnych środków (na czas trwania pożyczki) i nie może zaspokoić
swoich (często pojawiających się nagle) potrzeb inwestycyjnych lub
konsumpcyjnych.
Banki ograniczają ryzyko kredytowe (angażując się w wiele projektów)
oraz zmniejszają asymetrię informacji (dzięki dostępowi do różnych
szczegółowych informacji o kondycji pożyczkobiorcy).
Diamond i Rajan (1999)
Teoria pośrednictwa finansowego (2)
Banki mogą minimalizować koszty transakcyjne (przy dużej skali
działalności koszty stałe wyceny aktywów rozkładają się na wiele
projektów) oraz zmniejszać istniejącą asymetrię informacji (mają
lepszy dostęp do informacji, szczególnie wtedy, gdy kredytów
udzielają swoim dotychczasowym klientom).
Allen i Santomero (1998)
Banki w imieniu depozytariuszy prowadzą monitoring kredytów (dzięki
efektom skali i dostępowi do poufnych informacji, banki czynią to
znacznie efektywniej niż pojedyncze osoby).
Diamond (1984)
Przyczyny kryzysu 1839 r.
w USA
Spadek cen bawełny
Załamanie się systemu finansowego
[upadek Bank of the United States w wyniku spekulacji bawełną,
długi zabezpieczone przyszłymi wpływami ze sprzedaży bawełny
stały się niespłacalne, upadali pośrednicy, aktywa banków straciły
płynność, depozytariusze stracili zaufanie do banków, zaczęło się
wycofywanie pieniędzy]
Kryzys finansów publicznych
[wysokie koszty obsługi kredytów zaciągniętych na budowę kanałów, dróg,
zakładanie banków stanowych; wzrost oprocentowania kredytów udzielanych
przez Bank of England]
Źródło: Wallis J.: What caused the crisis of 1839? NBER historical paper 133, April 2001.
Teoria wahań cyklicznych Juglara
Joseph Clement Juglar (1819-1905),
opisywał cykle 8-10 letnie,
upatrując ich przyczyn
w zjawiskach pieniężnych.
Ekspansja gospodarcza połączona jest z ekspansją kredytową banków.
Rosną ceny. Zainteresowanie kredytami jest często większe niż tempo
przyrostu depozytów. Banki, obawiając się rosnących rozbieżności
pomiędzy zobowiązaniami płatnymi na każde żądanie, a długookresowymi
należnościami (kredyty inwestycyjne), ograniczają akcję kredytową
i podnoszą stopy procentowe, co wywołuje kryzys (który uzdrawia
sytuację rynkową, powodując zniżkę cen i eliminując z rynku
przedsiębiorstwa o charakterze wyłącznie spekulacyjnym).
Teoria nierównowagi pieniężnej R. Hawtreya
(1879-1975)
Mechanizm wahań:
1. Banki, udzielając kredytów, stwarzają warunki do ekspansji.
2. Następuje wzrost inwestycji, produkcji, płac, konsumpcji i cen.
3. Ograniczona podaż oszczędności zmusza banki do spowolnienia ekspansji
kredytowej - banki podnoszą stopy %.
4. Wysokie stopy % zwiększają ryzyko fiaska projektów inwestycyjnych.
5. Firmy mają problemy ze spłatą swoich zobowiązań, zmniejszają inwestycje,
produkcję i zatrudnienie.
6. Gospodarka wchodzi w fazę recesji.
7. Spadają ceny, z rynku znikają firmy o charakterze spekulacyjnym, pojawiają
się znowu możliwości ekspansji.
Gospodarka USA w latach 1922-29
• Stopa wzrostu GNP w latach 1924-1929 sięga 7,0%
• Średnia stopa bezrobocia w latach 1922-1929 wynosi 3,3%
• Produkcja w latach 1924-1929 rośnie o 70%
• Dochód per capita w latach 1922-1928 rośnie o 30%
• W 1928 r. po amerykańskich drogach
jeździ ponad 21 milionów samochodów.
Źródło: www.calvin-coolidge.org
Gospodarka USA w latach 1929-32
• Upada 10.000 banków (40% działających w 1929 r.).
• 2 mld $ depozytów straconych.
• GNP spada o 31%.
• 13 milionów Amerykanów traci pracę.
• Ceny produktów rolnych spadają o 53%.
• Od 1930 r. do 1932 r. akcje firm przemysłowych
tracą 80% swojej wartości.
Co zdarzyło się w czasie Wielkiej Depresji w USA?
Rok
Stopa
bezrobocia
(w %)
1929
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
1937
3,2
8,9
16,3
24,1
25,2
22,0
20,3
17,0
14,3
Realny
PNB
(w mld
USD z
1958 r.)
203,6
183,5
169,5
144,2
141,5
154,3
169,5
193,2
203,2
Konsumpcja Inwestycje Zakupy Nominalna
(w mld USD (w mld USD rządowe stopa %
z 1958 r.)
z 1958 r.)
(w mld
USD z
1958 r.)
139,6
40,4
22,0
5,9
130,4
27,4
24,3
3,6
126,1
16,8
25,4
2,6
114,8
4,7
24,2
2,7
112,8
5,3
23,3
1,7
118,1
9,4
26,6
1,0
125,5
18,0
27,0
0,8
138,4
24,0
31,8
0,8
143,1
29,9
30,8
0,9
Źródło: Historical Statistics of the United States.. Colonial Times to 1970. Part I and II.
U.S. Department of Commerce. Bureau of Census. 1975, Washington, D.C.
Stopa
inflacji
(w %)
- 2,6
- 10,1
- 9,3
- 2,2
7,4
0,9
0,2
4,2
Kryzys bankowy w Irlandii
W latach 2004-2008 zagraniczne zadłużenie irlandzkich banków
wzrosło z 15 do 110 mld euro. Pieniądze były przeznaczone na
finansowanie inwestycji w nieruchomości. Ze względu na spadek
sprzedaży nieruchomości oraz spadek ich cen w bankach pojawiły się
problemy z płynnością, sięgające 4 mld euro.
Rząd Irlandii zdecydował się na ratowanie systemu bankowego za
pomocą publicznych pieniędzy; dokapitalizowano m.in. trzy największe
banki: Allied Irish Bank (AIB), Bank of Ireland oraz Anglo Irish Bank.
W 2010 r. pomoc rządowa dla sektora bankowego sięgnęła 32% PKB.
Wskaźniki koniunktury, Irlandia 2003-2006
Wskaźnik
2003
2004
2005
2006
Wzrost gospodarczy
4,4
4,6
6,0
5,3
Stopa bezrobocia
4,5
4,5
4,3
4,4
64,9
65,4
67,5
68,5
5,2
10,6
14,6
3,9
18,1
11,2
15,8
3,1
Inflacja
3,5
2,2
2,4
3,9
Saldo finansów publicznych /
PKB
0,4
1,4
1,6
2,9
34,1
32,8
32,6
29,2
Stopa zatrudnienia
Stopa wzrostu inwestycji
Inwestycje w budownictwie
mieszkaniowym
Dług publiczny / PKB
Źródło: OECD.
Wskaźniki koniunktury, Irlandia 2007-2012
Wskaźnik
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wzrost gospodarczy
5,4
-2,1
-5,5
-0,8
1,4
0,9
Stopa bezrobocia
4,9
5,9
12,5
14,1
14,9
15,3
69,2
67,9
62,2
60,0
59,2
58,8
2,4
-9,6
-20,6
-17,9
-3,1
4,3
-11,2
-15,9
-37,6
-34,0
-10,3
-15,2
Inflacja
2,9
3,1
-1,7
-1,6
1,2
1,9
Saldo finansów
publicznych / PKB
0,1
-7,4
-13,9
-30,8
-13,3
-7,5
28,6
49,7
70,5
98,0
112,2
123,3
Stopa zatrudnienia
Stopa wzrostu
inwestycji
Inwestycje
w budownictwie
mieszkaniowym
Dług publiczny / PKB
Wzrost gospodarczy w 2014 r. : 4,8%
Źródło: OECD.
Inwestycje w sektorze mieszkaniowym (r/r)
Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012.
Ceny nieruchomości (I kw. 2005 = 100)
Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012.
Rola sektora bankowego w gospodarce
Źródło: KNF.
Kredyty
Źródło: KNF.
Struktura kredytów
Źródło: KNF.
Udział kredytów w PKB
Rynek mieszkaniowy (w tys.)
Źródło: KNF.
Kredyty mieszkaniowe a inwestycje
na rynku mieszkaniowym
Źródło: KNF.
Wskaźnik
Jednostka
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Mieszkania, na realizację których wydano
pozwolenia
w tys.
114,9
123,9
168,4
247,7
230,1
178,8
174,9
184,1
165,1
138,7
Mieszkania, których budowę rozpoczęto
w tys.
101,1
105,8
138,0
185,1
174,7
142,9
158,1
162,2
141,8
127,4
Mieszkania oddane do użytkowania
w tys.
108,1
114,1
115,4
133,7
165,2
160,0
135,8
131,0
152,9
145,1
Źródło: GUS.
Kredyty mieszkaniowe a średnia cena mieszkania
(rynek pierwotny, oferty)
Źródło: KNF.
Źródło: NBP.
Kredyty dla przedsiębiorstw w Polsce
Źródło: KNF.
Zmiany PKB (r/r)
2005
I
II
III
2006
IV
I
II
III
2007
IV
I
II
III
2008
IV
I
II
III
2009
IV
I
II
III
2010
IV
I
II
III
2011
IV
I
II
III
2012
IV
I
II
III
2013
IV
I
II
III
IV
2,2 2,8 4,3 4,8 5,6 6,3 6,5 6,3 7,7 7,3 6,9 6,9 5,5 4,9 3,7 1,9 1,5 1,9 2,7 4,2 2,1 3,6 4,0 4,8 4,6 4,5 4,8 5,1 3,7 2,2 1,3 0,2 0,5 0,7 2,3 3,0
Suma bilansowa banków zagranicznych
obecnych w Polsce
Wskaźnik
Nominalny PKB (mld EUR), 2014
Źródło: KNF.
Polska
413
Liczba banków i struktura własnościowa
sektora bankowego, lipiec 2015
Liczba banków i oddziałów instytucji kredytowych
Liczba krajowych banków komercyjnych
Liczba banków spółdzielczych
37
562
Liczba oddziałów instytucji kredytowych
Struktura własnościowa
Liczba banków kontrolowanych przez Skarb Państwa
Liczba banków z przewagą kapitału prywatnego
Liczba banków z przewagą kapitału zagranicznego
Udział w rynku
Udział 5 największych banków w aktywach
Udział 5 największych banków w depozytach
Udział 5 największych banków w należnościach sektora niefinansowego
Źródło: KNF.
29
5
568
55
48,0%
54,7%
49,0%
Koncentracja sektora
Źródło: KNF.
Struktura własnościowa i wyniki sektora bankowego
Wynik finansowy w 2014 r.:
16,2 mld PLN.
Źródło: KNF.
Oprocentowanie kredytów i depozytów
Źródło: KNF.
Zatrudnienie w bankach (w tys. osób)
Lipiec 2015 r.: 171 012 osób
Źródło: KNF.
Liczba placówek (w tys.)
Źródło: KNF.
Kredyty zagrożone
Źródło: KNF.
Wyniki banków i ich inwestorów strategicznych (1)
Źródło: KNF.
Wyniki banków i ich inwestorów strategicznych (2)
Źródło: KNF.
Wyniki banków i ich inwestorów strategicznych (3)
Źródło: KNF.
Płynność - definicja
Płynność – łatwość z jaką można zamienić
dany rodzaj aktywów na inne aktywa
(w możliwie najkrótszym czasie i przy
możliwie najmniejszej utracie wartości).
Najbardziej płynnym rodzajem aktywów jest gotówka.
Struktura aktywów sektora bankowego
Struktura aktywów sektora bankowego
Źródło: KNF.
Aktywa banku komercyjnego (PKOBP),
31.12.2013 (w mln PLN)
Aktywa
Wartość
Struktura (w %)
Kasa, środki w banku centralnym
7 188
3,7%
Należności od banków
2 089
1,1%
147 372
75,1%
Papiery wartościowe
29 400
15,0%
Pozostałe aktywa
10 229
5,2%
196 280
100,0%
Kredyty i pożyczki udzielone klientom
Suma aktywów
Źródło: PKOBP.
Pasywa banku komercyjnego (PKOBP),
31.12.2013 (w mln PLN)
Pasywa
Wartość
Struktura (w %)
Zobowiązania wobec banków
2 534
1,3%
Zobowiązania wobec klientów
159 958
81,5%
Własna emisja popierów wartościowych
2 604
1,3%
Inne zobowiązania
6 073
3,1%
Kapitał własny
25 111
12,8%
Suma pasywów
196 280
100,0%
Źródło: PKOBP.
Udziały rynkowe PKOBP (w %)
Źródło: PKOBP.
Rachunek zysków i strat PKOBP (w mln PLN)
Źródło: PKOBP.
Struktura akcjonariatu PKOBP SA
17.04.2013 zarząd banku rekomendował wypłatę dywidendy za 2012 r.
w wysokości 2250 mln PLN (61,1% sumy zysku netto za 2012 r.).
Źródło: PKOBP.
Rezerwy obowiązkowe i nadwyżkowe
Rezerwa obowiązkowa – jest to część wkładów
depozytowych, jaką na mocy decyzji banku centralnego
każdy bank komercyjny musi utrzymywać w postaci
gotówkowej w skarbcu lub na rachunku w banku
centralnym.
Rezerwy nadwyżkowe – są to zasoby gotówkowe
banku komercyjnego, stanowiące nadwyżkę nad
rezerwami obowiązkowymi.
Rezerwy a zasoby pieniądza
Rezerwy
Zmiana
poziomu
rezerw
Depozyty
Zmiana wielkości depozytów
Mechanizm kreacji pieniądza przez banki
1)
2)
Pekao S.A.
AKTYWA
PASYWA
Gotówka 10.000 Depozyty 10.000
RAZEM
10.000
3)
ING Bank Śląski
AKTYWA
Gotówka
900
Pożyczki 8.100
RAZEM
9.000
RAZEM
10.000
RAZEM
AKTYWA
PASYWA
Gotówka 1.000 Depozyty 10.000
Pożyczki 9.000
RAZEM 10.000 RAZEM
4)
PASYWA
Depozyty 9.000
9.000
Pekao S.A.
BZWBK
AKTYWA
Gotówka
810
Pożyczki 7.290
RAZEM
8.100
Stopa rezerw obowiązkowych = 10 %
PASYWA
Depozyty 8.100
RAZEM
8.100
Mnożnik kreacji pieniądza
M1
m=
M0
m=
1
stopa rezerw
obowiązkowych
styczeń 2015:
M0 = 171,4 mld PLN
M1 = 596,6 mld PLN
m = 3,48
styczeń 2015:
stopa rezerwy obowiązkowej
3,5% [od 31.12.2010]
m = 28,57