METODY OCENY PROJEKTÓW GOSPODARCZYCH Wykład 2

dr Adam Salomon
METODY OCENY PROJEKTÓW GOSPODARCZYCH
Wykład 5 (z 2008-11-19): Statyczne metody
oceny projektów gospodarczych – rachunek stóp
zwrotu i prosty okres zwrotu.
dla 5. roku BE, TiHM i PnRG (SSM)
Podręcznik do wykładu 5.
 A. Salomon, Metody oceny projektów
gospodarczych na przykładzie
przedsiębiorstw sektora morskiego,
Wydawnictwo Uniwersytetu
Gdańskiego, Gdańsk 2003, s.87-117.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
2
Metody oceny opłacalności projektów gospodarczych
– główne rodzaje
1.
statyczne
(niedyskontowe, proste)
dynamiczne
2.
(dyskontowe, złożone)
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
3
Rachunek porównawczy rentowności
(stóp zwrotu)
 Proste stopy zwrotu (rates of return) są
relatywną miarą opłacalności
przedsięwzięć inwestycyjnych i wyrażają
relację korzyści netto z danego
przedsięwzięcia inwestycyjnego do
wielkości zaangażowanego w nie
kapitału.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
4
Ogólna postać prostych stóp zwrotu
 Ogólną postać prostych stóp zwrotu (R) można
przedstawić za pomocą następującego wzoru:
KN
R=
× 100%
I
gdzie:
R – prosta stopa zwrotu;
KN – korzyść netto wyrażona zyskiem;
I – zaangażowany kapitał (nakłady inwestycyjne).
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
5
Dwie postacie prostych stóp zwrotu
 Precyzując znaczenie kategorii występujących
w liczniku i mianowniku wzoru
KN
R=
× 100%
I
można otrzymać dwie postacie prostych
stóp zwrotu (ROI oraz ROE).
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
6
Prosta stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych
– Return On Investment = ROI
 Jeśli prosta stopa zwrotu jest wyliczana dla wszystkich
dostawców kapitału (właścicieli i wierzycieli), to w
mianowniku wzoru umieszcza się nakłady inwestycyjne
(całkowity zainwestowany kapitał), które są finansowane
zarówno kapitałami własnymi, jak i obcymi, a w liczniku
uwzględnia się jedynie zysk operacyjny przeznaczony na
redystrybucję korzyści netto dla wszystkich dostawców
kapitału.
zysk _ operacyjny
ROI =
× 100%
calkowite _ naklady _ inwestyc.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
7
Prosta stopa zwrotu nakładów z kapitału własnego
– Return On Equity = ROE
 Gdy stopa zwrotu jest szacowana jedynie dla
właściciela, wówczas w mianowniku wzoru
umieszcza się tylko tę część nakładów
inwestycyjnych, która jest finansowana kapitałem
własnym, w liczniku zaś – jako miarę korzyści netto
– uwzględnia się zysk netto.
zysk _ netto
ROE =
× 100%
calk . _ naklady _ inwest. _ finansow. _ kapitalem _ wlasnym
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
8
ROI i ROE
§
§
§
Ponieważ obie metody są szacowane osobno dla każdego
okresu, otrzymuje się tyle wartości ROI i ROE, ile okresów
(najczęściej lat) liczy cykl życia przedsięwzięcia
inwestycyjnego.
Proste stopy zwrotu nie są zatem metodami syntetycznymi
(jedna wartość dla całego cyklu życia przedsięwzięcia
inwestycyjnego), lecz rocznymi (jednookresowymi).
Występowanie tak znaczących różnic w algorytmach
szacowania ROI i ROE może w istotny sposób wpływać na
otrzymywane wyniki oceny, a tym samym na
podejmowane decyzje inwestycyjne.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
9
Kryterium decyzyjne dla ROI i ROE

Na podstawie metody prostych stóp zwrotu nie
można zbudować obiektywnych kryteriów
decyzyjnych, dlatego za kryterium decyzyjne dla
ROI i ROE przyjmuje się najczęściej:
1. zasadę osiągania wartości większej niż stopa
graniczna;
2. zasadę maksymalizacji wartości ROI i ROE.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
10
Wyznaczanie stopy granicznej dla ROI
 Stopę graniczną (przy kryterium ROI) ustala się
najczęściej na podstawie zwrotu z nakładów
inwestycyjnych w branży:
ROI ≥ ROI b ⇒ inwestycja _ oplac.
ROI < ROI b ⇒ inwestycja _ nieoplac.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
11
Wyznaczanie stopy granicznej dla ROE

Stopę graniczną (przy kryterium ROE) ustala się
najczęściej na podstawie stopy zwrotu z
bezpiecznych inwestycji alternatywnych: (najlepiej
na podstawie rentowności dłużnych papierów
skarbowych – obligacji (rob) o terminie zapadalności
zbliżonym do cyklu życia przedsięwzięcia
inwestycyjnego).
ROE ≥ rob ⇒ inwestycja _ oplac.
ROE < rob ⇒ inwestycja _ nieoplacalna
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
12
Zalety i wady metody prostych stóp zwrotu
Zalety
1.
2.
jest prosta i zrozumiała;
jest łatwa do oszacowania –
niezbędne informacje są
zwykle dostępne, gdyż
podmiot realizujący
dane przedsięwzięcie
inwestycyjne dysponuje
danymi o wysokości
nakładów inwestycyjnych
koniecznych do poniesienia, a
także sporządza rachunek
zysków i strat.
Wady
1.
2.
3.
4.
5.
nie uwzględnia zmienności
wartości pieniądza w czasie;
opiera się na zysku jako
mierniku korzyści netto z
przedsięwzięcia
inwestycyjnego.
wymaga arbitralnego
ustalenia minimalnej
granicznej stopy zwrotu – nie
jest miarą obiektywną.
jest formułą jednookresową,
nie zaś syntetyczną.
różnorodność metodologiczna
(rozbieżne algorytmy
matematyczne).
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
13
Przykład na proste stopy zwrotu (ROI i ROE)
 Wyznaczyć ROI i ROE dla poszczególnych lat trwania
inwestycji oraz zdecydować o jej opłacalności przy tych
kryteriach (ROI i ROE), na podstawie danych zawartych w
poniższej tabeli (w tys. PLN).
Okres
Nakłady
inwestycyjne
Kapitał własny
Zysk
operacyjny
Zysk netto
0
1000
500
1
100
50
2
150
100
3
200
150
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
14
Rozwiązanie przykładu na ROI i ROE
Okres
Nakłady
inwestycyjne
Kapitał
własny
0
1000
500
Zysk
operacyjny
Zysk
netto
ROI ROE
--
--
1
100
50
10%
10%
2
150
100
15%
20%
3
200
150
20%
30%
zysk _ operacyjny
ROI =
× 100%
calkowite _ naklady _ inwestyc.
zysk _ netto
ROE =
× 100%
calk . _ naklady _ inwest. _ finans. _ kapitalem _ wlasnym
Jeżeli stopa graniczna dla ROI byłaby przyjęta na poziomie 10%, to przedsięwzięcie
inwestycyjne jest opłacalne. Aby oceniane przedsięwzięcie inwestycyjne można było uznać
za opłacalne także ze względu na ROE, wartość stopy granicznej nie może być wyższa niż
10% (najniższy poziom ROE) – w przeciwnym razie przedsięwzięcie inwestycyjne należy
uznać za nieopłacalne.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
15
Prosty okres zwrotu (metoda statyczna)
 Okres zwrotu (ang. payback period) określa
liczbę lat, w której dodatnie przepływy
pieniężne netto z inwestycji pokryją
poniesione nakłady inwestycyjne, a więc jest
to liczba lat, po której skumulowane przepływy
pieniężne netto osiągną wartość równą zero.
 W metodzie tej należy obliczyć iloraz łącznej
sumy nakładów i sumy rocznych wpływów z
realizacji inwestycji. Rezultatem działania jest
liczba określająca okres zwrotu nakładów.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
16
Prosty okres zwrotu (metoda statyczna) (2)
 Prosty okres zwrotu (Payback Period) oblicza się wg
wzoru:
OZ = n +
skumulowane _ NCFn
NCFn + 1
× 12
gdzie:
OZ – prosty okres zwrotu;
n – ostatni okres, dla którego skumulowane NCF są ujemne;
skumulowane NCFn – skumulowane przepływy pieniężne netto łącznie z
„ostatnim okresem ujemnym”;
NCFn+1 – przepływy pieniężne netto dla okresu następującego po zmianie znaku
skumulowanego NCF z ujemnego na dodatni.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
17
Kryterium decyzyjne dla prostego okresu zwrotu (PP)
jeżeli OZ < ngr to przedsięwzięcie inwestycyjne jest
opłacalne i można je
zaakceptować;
• jeżeli OZ > ngr to przedsięwzięcie inwestycyjne
jest nieopłacalne i należy
je odrzucić;
• jeżeli OZ = ngr to o przyjęciu lub
odrzuceniu przedsięwzięcia
inwestycyjnego powinny zadecydować
inne czynniki, nieuwzględnione w tej
metodzie (lub inne metody).
§
?
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
18
Problem uwzględnienia w wartości progowej (ngr)
wszystkich okresów (metoda PP)
§
Należy jednoznacznie określić, czy ngr obejmuje tylko okres operacyjny
(eksploatacyjny), czy także okres realizacji (budowy) przedsięwzięcia
inwestycyjnego.
§
Wydaje się, że wartość progowa (graniczna) powinna obejmować
wszystkie okresy cyklu życia przedsięwzięcia inwestycyjnego, łącznie z
okresem realizacji (budowy).
§
Jeżeli decydent określi wartość progową na cztery okresy roczne, oznacza
to, że aby przedsięwzięcie inwestycyjne mogło być uznane za opłacalne,
nakłady inwestycyjne muszą się zwrócić najpóźniej po czterech okresach
(latach) liczonych od pierwszego okresu, w którym zostały poniesione
pierwsze nakłady inwestycyjne.
§
W praktyce ngr jest najczęściej określany intuicyjnie przez decydenta.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
19
Zalety i wady metody prostego okresu zwrotu
Zalety
1.
2.
3.
4.
jest prosta i zrozumiała;
uwzględnia wyższe ryzyko
przedsięwzięć długookresowych – ogranicza ryzyko;
sprzyja zachowaniu płynności
zaangażowanych w
przedsięwzięcie kapitałów
(preferuje przedsięwzięcia
krótkoterminowe;
opłacalność przedsięwzięcia
jest wyrażona przez czas
(miara ta lepiej przemawia do
wyobraźni decydenta, gdyż
jest intuicyjna).
Wady
1.
2.
3.
4.
5.
nie uwzględnia zmienności
wartości pieniądza w czasie;
opiera się na zysku jako
mierniku korzyści netto z
przedsięwzięcia.
nie informuje o opłacalności
przedsięwzięcia, lecz o jego
płynności;
wymaga arbitralnego
ustalenia granicznej stopy
zwrotu – nie jest obiektywna;
preferuje przedsięwzięcia o
krótkim ekonomicznym cyklu
życia.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
20
Przykład na prosty okres zwrotu (PP)
 Realizowany przez firmę PARTEX projekt inwestycyjny
wymaga poniesienia następujących nakładów: 50000 PLN w
momencie rozpoczęcia inwestycji (rok 0), 30000 PLN w roku 1.
i 10000 PLN na koniec trzeciego roku. Zdecydować o
opłacalności tej inwestycji na podstawie kryterium prostego
okresu zwrotu (OZ), wiedząc że:
 maksymalny okres zwrotu nie powinien przekroczyć 3 lat;
 firma zamierza uzyskać następujące wpływy: 20000 PLN na
koniec pierwszego roku, 50000 PLN rok później, 40000 PLN
dwa lata później i 25000 PLN na koniec czwartego roku
trwania inwestycji.
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
21
Rozwiązanie przykładu na prosty okres zwrotu (1)
Lata inwestycji
Nakłady
Wpływy
Przepływy
pieniężne netto
(NCF)
Skumulowane
przepływy pieniężne
netto NCFskumul.
0
-50000
--
-50000
-50000
1
-30000
20000
-10000
-60000
2
--
50000
50000
-10000
3
-10000
40000
30000
20000
4
--
25000
25000
45000
Razem
-90000
135000
--
--
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
22
Rozwiązanie przykładu na prosty okres zwrotu (2)
Uzyskane wielkości podstawiamy do wzoru:
skumulowane _ NCFn
OZ = n +
× 12
NCFn + 1
− 10000
OZ = 2 +
× 12 = 2 _ lata _ 4 _ mies .
30000
Odp.: Ponieważ zdyskontowany okres zwrotu inwestycji (2
lata 4 miesiące) jest krótszy od granicznego okresu zwrotu
(3 lata), to analizowany projekt można realizować (jest
opłacalny).
dr Adam Salomon, Instytut Transportu i Handlu Morskiego UG
23
Dziękuję za uwagę ...
... i zapraszam
za tydzień na kolejny wykład
(kalkulatory wciąż będą potrzebne)
24