Ikona Zstąpienia Chrystusa do Otchłani – symbolika i

Angelika Brzostowska-Pociecha (Uniwersytet im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Warszawie)
Ikona Zstąpienia Chrystusa do Otchłani – symbolika i kontekst literacki
W Europie Zachodniej temat Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa od wielu stuleci
był i nadal jest szeroko interpretowany w sztukach plastycznych i literaturze. Istnieje
nieskończenie wiele opracowań tematu, od powściągliwych w formie do przesadnie
rozbudowanych i szokujących. Jedyne ograniczenie to tylko wyobraźnia artysty.
Zupełnie inaczej jest na obszarach chrześcijańskiego Wschodu. Tam wypracowano
pewien kanon przedstawienia ściśle związany z Pismami i Tradycją. Dla prawosławia
tajemnica Zmartwychwstania to najbardziej niezgłębione ze wszystkich wydarzeń w dziejach
ludzkości. Jest tak głęboka, że niemożliwe jest jej bezpośrednie zobrazowanie.
Dlatego ikonografowie przedstawiają tajemnicę Zmartwychwstania ukazując scenę
Zstąpienia do Otchłani. Pomiędzy Zstąpieniem a ponownym ukazaniem się niewiastom,
w ikonografii Wschodu panuje milczenie.
Ikona Zstąpienia do Otchłani jako jedyna kanoniczna opiera się tylko na testach
apokryficznych, przede wszystkim na Ewangelii Bartłomieja z III w. i Ewangelii Nikodema
nazywanej też Aktami Piłata z V w. Według nich Chrystus zaraz po śmierci zstąpił do piekieł
zanosząc
światło
do
miejsca
wiecznej
ciemności.
Wyprowadził
także
stamtąd
starotestamentowych sprawiedliwych i proroków, a także Adama i Ewę.
Paschalna ikona Zstąpienia do otchłani posiada kilka wariantów, różnych graficznie
i kolorystycznie, mających jednak to samo przesłanie. Ciekawy jest fakt, że nie mając
podstawy w Ewangeliach z Pisma Świętego jest ikoną paschalną, wystawianą w Cerkwi
podczas liturgii Zmartwychwstania.