50 LAT DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ PROF. DR HAB

Prof. dr hab. Dariusz Brykalski
Prof. dr hab. Jerzy Jankowski
Prof. dr hab. Jacek Kuśmierek
50 LAT DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ
PROF. DR HAB. MED. JULIANA LINIECKIEGO
Julian Liniecki urodził się 13 marca 1930 roku w Łodzi w rodzinie lekarskiej. Po ukończeniu
szkoły średniej w Łodzi podjął studia medyczne w Uniwersytecie Łódzkim uwieńczone w 1953
roku dyplomem z wyróżnieniem. Dzięki uzyskanemu stypendium spędził kilka lat, w ramach
studiów podyplomowych w Instytucie Medycyny Pracy, studiując tam zagadnienia zdrowia
publicznego, toksykologię przemysłową oraz wykonując doświadczenia na szczurach nad
skutkami ekspozycji dwusiarczku węgla na równowagę tiaminy. Na podstawie tych badań Julian
Liniecki otrzymał w Akademii Medycznej w Łodzi stopień naukowy doktora nauk medycznych
(1959).
KRONIKARZ
279
W tym okresie uzyskał też specjalizację z chorób wewnętrznych (1956) oraz powierzono
mu zadanie zorganizowania w Instytucie laboratorium izotopów oraz kursów radiobiologii
i ochrony radiologicznej (1957). Działalność laboratorium rozpoczęła się od badań nad ważnym
problemem skażeń wewnętrznych: 226-Ra oraz 90-Sr osób zatrudnionych przy stosowaniu farb
radioaktywnych. W pracę tę były zaangażowane setki ludzi, głównie kobiet, a inspekcje w tych
zakładach pracy wykazały ogromną skalę skażeń pomieszczeń pracowniczych, ubrań, rąk,
włosów itp. Nawiązana współpraca z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej zaowocowała
przyznaniem środków na badania, w ramach których wiele osób zostało objętych monitoringiem
pod kątem skażeń wewnętrznych z wykorzystaniem zarówno analizy wydalin jak i pierwszego
w Polsce licznika całego ciała. Wyniki badań były dość nieoczekiwane, albowiem niewiele
osób wykazywało dające się zmierzyć, bardzo niskie skażenia wewnętrzne oboma nuklidami.
Później stało się jasne, że nawet w warunkach skażenia otoczenia proste zasady postępowania
jak całkowity zakaz formowania kształtu pędzelka wargami, czy wymóg częstego mycia rąk oraz
używania gumowych rękawic najzupełniej wystarczyły by zapobiec zjawisku skażeń wewnętrznych na dużą skalę.
Powyższe doświadczenie zachęciło Juliana i jego młodych kolegów do podjęcia badań nad
kinetyką gromadzenia się promieniotwórczych pierwiastków ziem alkalicznych, głównie 90-Sr,
w kościach.
Uzasadnieniem wyboru tego tematu było globalne skażenie środowiska substancjami
pro-mieniotwórczymi zawierającymi głównie 90-Sr oraz 137-Cs, których źródłem były przeprowadzone w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych napowietrzne próby jądrowe. Analiza
zawartości 90-Sr w ludzkich kościach i produktach spożywczych oraz wyliczenie średniej dziennej
podaży pozwoliło stwierdzić, czy wartości te na poziomie szkieletowym odpowiadały wartościom
oczekiwanym na podstawie prostego kinetycznego modelu Międzynarodowej Komisji Ochrony
Radiologicznej (ICRP). Okazało się, że występuje tu rozbieżność o rząd wielkości. Z drugiej
Zakład Ochrony Radiologicznej Instytutu Medycyny Pracy
(prof. J. Liniecki - trzeci od lewej w pierwszym rzędzie
280
KRONIKARZ
strony badania dotyczące kinetyki gromadzenia się w ludzkim ciele wstrzykniętego nuklidu 85Sr jasno wykazały idealną zgodność pomiędzy ilością wchłoniętego skażonego pokarmu oraz
zawartością 90-Sr w szkielecie. Julian Liniecki za powyższe badania otrzymał w 1967 roku
kolejny stopień naukowy - doktora habilitowanego.
W międzyczasie zrodziła się potrzeba monitorowania dawek indywidualnych osób narażonych
na promieniowanie X w medycynie i przemyśle. Wspólnie z Jerzym Jankowskim zorganizował
w 1964 roku tego rodzaju służbę w Polsce, która na dzień dzisiejszy monitoringiem obejmuje, na
zasadzie dwumiesięcznych okresów pomiarowych, ponad 30.000 osób. Systematyczne analizy
i podjęte działania we współpracy z Inspekcją Sanitarną pozwoliły na szybkie zredukowanie
dawek i obecnie średnia dawka ekspozycyjna nie przekracza 1mSv/rok.
W połowie lat sześćdziesiątych trwały poszukiwania biologicznych testów skutków ekspozycji
na promieniowanie jonizujące. Zorganizowano laboratorium radiobiologii, w którym rozpoczęto
badania nad aberacjami chromosomowymi w limfocytach krwi obwodowej, które zaowocowały
serią publikacji oraz podpisaniem kontraktu z Amerykańskim Departamentem Zdrowia.
Julian Liniecki był również jednym z inicjatorów długofalowych badań wykonywanych
w Instytucie, dotyczących ekspozycji zawodowych na promieniowanie jonizujące pochodzące od
źródeł radonu w polskim przemyśle wydobywczym. Efektem powyższych badań było znaczne
zredukowanie dawek dla górników.
Będąc kierownikiem Zakładu Ochrony Radiologicznej pełnił również przez kilka lat funkcję
zastępcy dyrektora Instytutu.
W 1973 roku Julian Liniecki opuścił Instytut i podjął pracę w łódzkiej Akademii Medycznej.
Początkowo był kierownikiem Zakładu Patologii Ogólnej (1973-1974), a od 1974 roku aż do
przejścia na emeryturę w 2000 roku kierował Zakładem Medycyny Nuklearnej. W latach 19922000 był równocześnie dyrektorem Instytutu Radiologii.
Pracownicy naukowi Zakładu Medycyny Nuklearnej Akademii Medycznej w Łodzi (1979)
Prof. J. Liniecki – pierwszy od prawej w pierwszym rzędzie
KRONIKARZ
281
Prof. Julian Liniecki był dwukrotnie prodziekanem Wydziału Lekarskiego i przez 3 kadencje
prorektorem Akademii Medycznej w Łodzi (ds. rozwoju uczelni - w latach 1981-1982 oraz ds.
nauki i współpracy z zagranicą - w latach 1990-1996).
Kierowany przez Niego Zakład Medycyny Nuklearnej stał się jedną z wiodących w Polsce
placówek tego typu. Dzięki staraniom Profesora Zakład pozyskiwał coraz nowocześniejsze
wyposażenie dla prowadzenia diagnostyki radioizotopowej (w tym 4 kamery scyntylacyjne).
Uzyskanie w 1984 r. nowego lokalu w budynku B Centralnego Szpitala Klinicznego przy
ul.Czechosłowackiej umożliwiło dalszy rozwój Zakładu i objęcie opieką w zakresie nowoczesnej
diagnostyki medyczno-nuklearnej 8-10 tysięcy pacjentów rocznie, co postawiło Zakład, pod tym
względem, na jednym z pierwszych miejsc w Polsce.
Pod kierownictwem Prof. Linieckiego zespół Zakładu prowadził intensywne prace badawcze
nad szeregiem nowoczesnych procedur scyntygraficznych oraz radioizotopowymi oznaczeniami
klirensowymi. Większość z tych metod wdrożono do codziennej diagnostyki, w tym kilka
opracowanych oryginalnie (m.in. ilościową metodę oceny perfuzji mięśnia sercowego).
Inspirowane przez Profesora badania nad syntezą nowych znaczników promieniotwórczych
zaowocowały opracowaniem i wdrożeniem do diagnostyki w Polsce kilku radiofarmaceutyków
m.in. przeznaczonych do diagnostyki funkcji nerek, badań układu kostnego, perfuzji mięśnia
sercowego oraz detekcji ognisk nowotworowych i zapalnych. Dzięki wysiłkom Profesora na
terenie Zakładu uruchomiono Wytwórnię Radiofarmaceutyków przy Centralnym Szpitalu
Klinicznym (jedną z dwóch takich placówek w Polsce), pozwalającą na szerokie stosowanie
krajowych radiofarmaceutyków o cenach znacznie niższych w porównaniu do kosztów ich
odpowiedników importowanych dotąd z Europy Zachodniej.
Pod kierownictwem Prof. Linieckiego poszerzyła się również baza dydaktyczna Zakładu
Medycyny Nuklearnej. W Zakładzie opracowano i wdrożono kształcenie z zakresu medycyny
nuklearnej i ochrony przed promieniowaniem jonizującym dla studentów Wydziałów: Lekar282
KRONIKARZ
skiego, Farmaceutycznego i Zdrowia Publicznego (Profesor był jednym z wnioskodawców
utworzenia i współorganizatorem tego Wydziału – obecnie przekształconego w Wydział Nauk
o Zdrowiu).
Przez cały okres pracy w Akademii Medycznej Profesor pozostał nadal związany
z Instytutem Medycyny Pracy - był członkiem Rady Naukowej, a przez kilka kadencji - jej
przewodniczącym
Był również wieloletnim konsultantem wojewódzkim w dziedzinie medycyny nuklearnej.
Związek Juliana Linieckiego z organizacjami międzynarodowymi datuje się od roku 1964,
kiedy to zaproponowano mu pracę na stanowisku eksperta Komitetu Naukowego ONZ ds.
Badania Skutków Promieniowania Atomowego (UNSCEAR). W latach 1964-66 i 1978-86 był
jednym z sekretarzy naukowych (ekspertów) tego Komitetu; opracował 4 rozdziały fachowe do
3 kolejnych raportów. W roku 1979 pełnił obowiązki szefa sekretariatu UNSCEAR.
Od 1969 roku do chwili obecnej jest członkiem Międzynarodowej Komisji Ochrony
Radiologicznej (ICRP). W 1973 r. został wybrany do Komisji Głównej (Main Commission)
ICRP. Przez dwie kadencje (od 1984 do 1992 r.) sprawował funkcję przewodniczącego Komitetu
nr 3 zajmującego się ochroną przed źródłami promieniowania jonizującego stosowanymi w medycynie.
Obecnie Profesor jest członkiem Komitetu nr 3 (do 2005 roku był jego wiceprzewodniczącym)
i stałej Grupy Roboczej ICRP zajmującej się dozymetrią dawek od radiofarmaceutyków
stosowanych w diagnostyce medyczno-nuklearnej.
Komisja Główna ICRP
Prof. J. Liniecki – pierwszy od prawej w drugim rzędzie
KRONIKARZ
283
Przez wiele lat był też ekspertem Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA).
Jest członkiem kilku zagranicznych towarzystw naukowych, w tym Europejskiego Towarzystwa
Medycyny Nuklearnej.
Równie wybitna jest działalność Juliana w kraju. Był wiceprzewodniczącym Komitetu
Fizyki Medycznej Polskiej Akademii Nauk (jeden rok), przez ponad 20 lat był członkiem Rady
d/s Atomistyki oraz przewodniczącym jej Komisji Ochrony Radiologicznej i Bezpieczeństwa
Jądrowego, które to ciało od wielu lat nadzoruje prace legislacyjne w tej dziedzinie. Od wielu
lat był członkiem Rady Sanitarno - Epidemiologicznej oraz przewodniczącym Komisji Higieny
Radiacyjnej. Jest on członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Medycyny Nuklearnej
i od 1988 roku członkiem Zarządu Głównego. Jest także: członkiem (przez 3 kadencje
wiceprzewodniczącym) Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego, członkiem Polskiego
Towarzystwa Fizyki Medycznej i Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych. Przez kilka
kadencji był członkiem Komitetu Fizyki Medycznej i Radiobiologii Polskiej Akademii Nauk.
Do 2005 roku był członkiem i przez szereg kadencji przewodniczącym Komisji Ochrony
Radiologicznej i Bezpieczeństwa Jądrowego Państwowej Rady ds. Atomistyki. W latach 19781994 był członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej. Obecnie jest
wiceprzewodniczącym Zespołu Ministra Zdrowia ds. implementacji prawa unijnego (Dyrektywa
97/43, dotycząca ochrony przed promieniowaniem w medycynie).
Od 2006 roku jest również przewodniczącym Zespołu Polskiego Towarzystwa Medycyny
Nuklearnej ds. opracowania kryteriów akredytacyjnych z zakresu medycyny nuklearnej.
Prof. Liniecki otrzymał liczne nagrody Rektora AM i Ministra Zdrowia, w tym nagrodę
I stopnia Ministra. Posiada wiele odznaczeń państwowych i resortowych, w tym Krzyż
Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz przyznany mu w 2007 roku Medal im. Marii
Curie-Skłodowskiej.
Profesor jest wychowawcą wielu specjalistów w dziedzinie medycyny nuklearnej i ochrony
przed promieniowaniem jonizującym; 16 jego współpracowników, których prace promował,
otrzymało tytuł doktora, a 8 spośród Jego bliskich współpracowników zostało profesorami.
Liczba Jego publikacji przekracza 100; jest współautorem kilku opracowań książkowych.
Od blisko 10 lat jest redaktorem naczelnym publikowanego w Polsce w języku angielskim
czasopisma naukowego Nuclear Medicine Review, periodyku kilkunastu naukowych towarzystw
medycyny nuklearnej krajów Europy Centralnej i Wschodniej.
Profesor jest pasjonatem narciarstwa, miłośnikiem muzyki (kilkutysięczna kolekcja płyt CD
z muzyka klasyczną) i fotografikiem (kilka wystaw jego prac, kolekcja bardzo interesujących
fotogramów jego autorstwa zdobi m.in. wnętrza Zakładu Medycyny Nuklearnej).
Nam, uczniom i współpracownikom Profesora towarzyszy szczęśliwa okoliczność wieloletniego pozostawania w kręgu oddziaływania Jego bogatej i pełnej walorów osobowości. Po
przejściu na emeryturę Julian, jak zwykle w doskonałej formie, wspiera nas nadal swoją rozległą
wiedzą i doświadczeniem, pomagając w realizacji kolejnych zadań.
284
KRONIKARZ