pobierz pdf - Instytut Ochrony Przyrody PAN

Sprawozdanie z warsztatów szkoleniowych na temat działania grupy interwencyjnej
ds. niedźwiedzi w Polsce.
Czas i miejsce spotkania: 31 maja – 1 czerwca 2010, Zajazd „Kosynier”, Węgrzce k. Krakowa
Cel spotkania:
- potrzeba stworzenia protokołu postępowania dla „Grupy interwencyjnej ds. niedźwiedzi“ w Polsce
- opracowanie składu grup interwencyjnych, siatki powiadamiania oraz zakresu działania grup
interwencyjnych
- opracowanie procedur i protokołów postępowania w różnych przypadkach konieczności interwencji
Przebieg spotkania:
Warsztaty otworzył prof. dr hab. Henryk Okarma, dyrektor Instytutu Ochrony Przyrody PAN w
Krakowie, przedstawiając główne cele spotkania oraz przedstawiając głównych gości i prelegentów,
tj. Prof. Djuro Hubera i dr Josipa Kusaka z Zakładu Biologii, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej,
Uniwersytetu w Zagrzebiu; członków IUCN Bear Specialist Group. Prof. Okarma poprosił uczestników
spotkania o krótkie przedstawienie się, co ułatwiło późniejszą dyskusję i kontakty. Agnieszka
Olszaoska (Instytut Ochrony Przyrody PAN) i Agnieszka Sergiel (Uniwersytet Wrocławski) przedstawiły
wcześniejszą inicjatywę podjęcia działao w zakresie ochrony i gospodarowania populacją
niedźwiedzia w Polsce (spotkanie niniejsze było wynikiem spotkania zorganizowanego m.in. z
inicjatywy dr hab. Zbigniewa Jakubca w Instytucie Ochrony Przyrody PAN w Krakowie w lutym 2010
roku) oraz przedstawiły wstępny zarys dokumentu dotyczącego grupy interwencyjnej ds. niedźwiedzi
w Polsce. Spotkanie zostało zorganizowane w ramach projektu PL0108 „Optymalizacja wykorzystania
zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach”.
W pierwszej części sesji teoretycznej Prof. Huber przedstawił dokładnie historię powstania, schemat
organizacyjny oraz zasady działania chorwackich grup odpowiedzialnych za ochronę i
gospodarowanie populacją niedźwiedzi (Komitet ds. dużych drapieżników, Grupa ekspercka ds.
niedźwiedzi, Grupa interwencyjna oraz inspektorzy terenowi). Przedstawił również historię ochrony,
obecny stan i status chorwackiej populacji niedźwiedzi, zasady prowadzenia monitoringu populacji
niedźwiedzia oraz zasady zarządzania populacją (kwoty odstrzału, zasady ustalania kwot,
odpowiedzialnośd za szkody). Prof. Huber przedstawił chorwacki „Plan Gospodarowania populacją
niedźwiedzia” (Bear Managament Plan) – dokument przygotowany w roku 2004 i zaakceptowany,
następnie wdrożony w roku 2005, uaktualniony w 2008, oraz corocznie uaktualniany „Plan działao”
(Action Plan). Szczegółowe zasady działania chorwackiej grupy interwencyjnej przedstawił dr Josip
Kusak. W kolejnej prezentacji prof. Huber opisał szczegółowo procedury postępowania w przypadku
różnych rodzajów interwencji oraz opisał stosowane w przypadku schwytania niedźwiedzia (czy to
bezpośrednio do badao czy to w wyniku interwencji) protokoły postępowania, zasady zbierania prób.
Następnie podjęto próbę opracowania składu polskiej grupy interwencyjne ds. niedźwiedzi, jednak na
skutek sugestii uczestników i w wyniku ożywionej dyskusji, zaczęto raczej zastanawiad się nad
zakresem działao grupy interwencyjnej i typami przypadków wymagających interwencji. Padła
propozycja, by wzorem chorwackim powoład grupę ekspercką oraz jedną bądź trzy grupy
interwencyjne (dla trzech karpackich województw). Dr Sabina Nowak (Stowarzyszenie dla Natury
WILK) zaproponowała, że taką inicjatywę mogłaby przedstawid na najbliższym posiedzeniu
Paostwowej Rady Ochrony Przyrody. W dyskusji uczestnicy zaproponowali kilka rodzajów sytuacji
wymagających podejmowania interwencji, m.in. 1) odnalezienie martwego niedźwiedzia, 2)
regularne pojawiania sięniedźwiedzia w pobliżu siedzib ludzkich (kiedy to ludnośd może czud się
zagrożona), 3) sytuacje kiedy niedźwiedź wchodzi do zabudowao, 4) niedźwiedź pojawia się w terenie
zabudowanym czy na drodze 5) niedźwiedź ranny, m.in. w wyniku kolizji drogowej, 6) poturbowanie
człowieka przez niedźwiedzia, 7) szkody nietypowe (np. otwieranie samochodów przez niedźwiedzie).
By nieco usystematyzowad istniejące rodzaje interakcji niedźwiedź – człowiek, Filip Zięba (Tatrzaoski
Park Narodowy) przedstawił doświadczenia pracowników TPN w zakresie interwencji z udziałem
niedźwiedzi, skalę natężenia problemu w czasie i przestrzeni, różne rodzaje podejmowanych
interwencji. Przedstawił również potencjalne istniejące zagrożenia dla populacji niedźwiedzia nie
tylko w Tatrach, tj. m.in. nęciska i karmowiska dla kopytnych, które to miejsca mogą znacząco
negatywnie wpływad na behawior, ekologię i w efekcie śmiertelnośd niedźwiedzi. Precyzyjnie opisał
również zasady i metody prowadzenia akcji interwencyjnej a także metody zapobiegania sytuacji
konfliktowych czy niebezpiecznych. Opisał również formalne wymagania dotyczące pozwoleo na
użycie odpowiednich rodzajów broni czy podejmowania określonych działao. Prezentacja ta
wywołała znów ożywioną dyskusję zarówno o rodzajach podejmowanych interwencji,
odpowiedzialności poszczególnych służb, możliwościach formalnych i lukach prawnych dotyczących
m.in. użycia pocisków gumowych.
Kolejną prezentację dotyczącą procedur postępowania w czasie odłowu niedźwiedzia przedstawił dr
Wojciech Śmietana (Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie). W szczegółowy sposób przedstawił
techniczne aspekty immobilizacji, rodzaje i dawki stosowanych leków, rodzaje możliwych do użycia
aplikatorów weterynaryjnych, ograniczenia i zalety różnych metod odłowu zwierząt.
Uczestnicy powrócili do dyskusji nas zakresem działania grup interwencyjnych i grupy eksperckiej. By
nieco usystematyzowad dyskusję prof. Huber raz jeszcze przypomniał zasady działania oraz zakres
odpowiedzialności i kompetencje członków grupy interwencyjnej i grupy eksperckiej. To nieco
ułatwiło wyłonienie potencjalnych członków takich grup dla województw śląskiego, małopolskiego i
podkarpackiego oraz ewentualnych członków grupy eksperckiej. Podjęto również temat monitoringu
polskiej populacji niedźwiedzia oraz bazy danych, do której spływałyby informacje o interwencjach.
Z uwagi na późną porę i brak czasu prezentację i dyskusję dotyczącą dyslokacji do utrzymywania
niedźwiedzi w niewoli przeniesiono na kolejne spotkanie (jako temat niezwykle ważny i wymagający
szczegółowych i systemowych rozwiązao).
Kolejnego dnia spotkania, w sesji szkoleniowej prof. Huber wraz z Agnieszką Sergiel przedstawił
szereg bardzo szczegółowych, technicznych wideo-prezentacji prezentujących: 1) zasady i metody
odłowu i immobilizacji niedźwiedzi, 2) protokoły i zasady pomiarów i pobierania prób, 3) zasady i
metody znakowania. W kolejnej prezentacji dr Josip Kusak przedstawił zasady i metody oceny szkód
powodowanych przez duże drapieżniki, wilka, rysia i niedźwiedzia.
Po zakooczeniu prezentacji praktycznych, uczestnicy ponownie podjęli dyskusję nad składem,
zakresem działania, uprawnieniami grupy eksperckiej i grup interwencyjnych.
Podsumowanie spotkania i wnioski:
I. Grupy interwencyjne
Jako osoby odpowiedzialne za określenie składu i zakresu działania grup interwencyjnych w
poszczególnych województwach wyznaczono:
- w woj. małopolskim: Filip Zięba (TPN) z pomocą Bożeny Kotooskiej (Regionalnego
Konserwatora Przyrody),
- w woj. śląskim: Sabina Nowak i Robert Mysłajek (Stowarzyszenie dla Natury WILK)
- w woj. podkarpackim: Hubert Fedyo (Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w
Rzeszowie).
Wszystkie wyznaczone osoby zobowiązały się do konsultacji następujących zagadnieo:
1) lista osób – członków grupy interwencyjnej dla danego województwa
2) zakres działania i wstępne propozycje procedur i protokołów postępowania
3) propozycje systemu przepływu informacji wśród członków grup oraz pomiędzy grupa
interwencyjną a grupą ekspercką
4) propozycje systemu szkolenia grup
5) wyposażenie i potrzeby techniczne grupy interwencyjnej (naświetlenie ewentualnych
istniejących utrudnieo prawnych)
6) zasady monitoringu i katalogowania danych
7) propozycje metod i zasad finansowania grup interwencyjnych
8) wszelkie inne sugestie merytoryczne
Czas przedstawienia wstępnych propozycji określono na 30 lipca 2010. Propozycje powinny zostad
przesłane do IOP PAN (Agnieszka Olszaoska bądź Henryk Okarma). Uczestnicy zobowiązali się również
do przemyślenia kwestii organizacji kolejnego spotkania dotyczącego zawiązania grupy
interwencyjnej ds. niedźwiedzi. Uczestnicy zadeklarowali również chęd pomocy merytorycznej w
opracowaniu powyżej przedstawionych zagadnieo oraz chęd do bycia członkami grup
interwencyjnych czy też grupy eksperckiej.
II. Grupa ekspercka
Dr Sabina Nowak i dr hab. Zbigniew Jakubiec zobowiązali się do zaproponowania składu grupy
eksperckiej ds. niedźwiedzi działającej np. jako organ doradczy dla Ministerstwa Środowiska oraz do
przygotowania listu adresowanego m.in. do Ministerstwa Środowiska, Paostwowej Rady Ochrony
Przyrody, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Komitetu Ochrony Przyrody PAN. List ów miałby
wyjaśniad potrzebę zawiązania takiej inicjatywy oraz wstępne propozycje zawiązania i zasady
działania obydwu grup.
III. Protokoły i procedury
Agnieszka Sergiel zobowiązała się do przetłumaczenia chorwackich protokołów stosowanych
zarówno w czasie badao, jak i różnego typu interwencji z udziałem niedźwiedzi. Agnieszka Olszaoska
zobowiązała się do rozesłania istniejących dokumentów pomiędzy uczestników spotkania oraz do
umieszczenia prezentacji wraz ze sprawozdaniem ze spotkania na stronie internetowej projektu
PL0108 „Natura 2000 w Karpatach” WWW.iop.krakow.pl/karpaty.
Załącznik 1. Program spotkania
Niedziela 30 maja 2010
18.00 – 20.00 Spotkanie robocze przedstawicieli chorwackiej grupy interwencyjnej i organizatorów
Poniedziałek, 31 maja 2010
09.30 Rozpoczęcie – Powitanie, przedstawienie gości i planu dnia – Henryk Okarma
9.40 – 10.00 Potrzeba stworzenia protokołu postępowania dla „Grupy interwencyjnej ds.
niedźwiedzi“ w Polsce (obecna sytuacja i potrzeby) – Agnieszka Sergiel, Agnieszka Olszaoska
10.00 – 11.30 Prezentacja pracy Chorwackiej Grupy Interwencyjnej (Croatian Bear Emergency
Team) i chorwackiego protokołu
10.00 – 10.30 Plan Gospodarowania Populacją Niedźwiedzia Brunatnego dla Republiki
Chorwackiej – Djuro Huber
10.30 – 11.00 Chorwacka grupa interwencyjna (Croatian BET) – Josip Kusak
11.00 – 11.30 Chorwacki protokół postępowania BET – Djuro Huber
11.30 - 11.40 Przerwa na kawę
11.40 – 12.20 Dyskusja
12.20 Polska grupa interwencyjna – sesja teoretyczna
Wstępne tworzenie protokołu działania polskiej grupy interwencyjnej (według zagadnieo włączonych
w opracowanie dotyczące grupy)
12.20 – 13.00 Skład grupy – moderator dyskusji: Agnieszka Olszaoska
Zagadnienia do dyskusji:
- dostępnośd członków grupy
- optymalne pokrycie terenu występowania niedźwiedzia (odpowiedzialnośd osób za
dany teren)
- włączenie badaczy, którzy są najlepiej wyposażeni i wyszkoleni
- włączenie kluczowych instytucji z określonymi osobami odpowiedzialnymi (numery
kontaktowe i gotowośd do reagowania o każdej porze)
- regularne raportowanie interwencji i przepływ informacji wewnątrz grupy
13.00 – 14.00 Obiad
14.00 – 18.00 Protokoły postępowania - moderator dyskusji: Djuro Huber,
Zagadnienia:
14.00 – 14.30 Definicja niedźwiedzia problemowego – Filip Zięba
14.30 – 16.00 Procedury postępowania w trakcie interwencji – Filip Zięba
- prewencja
- odstraszanie
- martwy niedźwiedź (procedury postępowania, pobieranie prób)
- prowadzenie rozmów w ludźmi (kształtowanie odpowiedniego stosunku do
niedźwiedzi)
16.00 – 16.10 Przerwa na kawę
16.10 – 18.00 Odłów i dyslokacja:
- 16.10 – 16.40 Procedury w czasie odłowu – Wojciech Śmietana
- 16.40 – 17.10 Dyslokacja do utrzymywania w niewoli – procedury kryteria –
Agnieszka Sergiel, Robert Maślak
17.10 – 17.40 Siatka kontaktowa w obrębie grupy, finansowanie interwencji, wyposażenie –
RDOŚ w Katowicach, RDOŚ w Krakowie, RDOŚ w Rzeszowie
17.40 – 18.00 Podsumowanie i dyskusja
18.15 Kolacja
Wtorek, 1 czerwca 2010
09.00 - 11.15 Sesja szkoleniowa
Immobilizacja (wideo-prezentacja)
Mierzenie i pobieranie prób (wideo-prezentacja)
Znakowanie (wideo-prezentacja)
Ustawianie pułapek (wideo-prezentacja)
Użycie kul gumowych i innych środków odstraszających (prezentacja praktyczna)
11.15 - 13.00 Dyskusja nad ostatecznym kształtem protokołu postępowania
13.00 Obiad i zakooczenie szkolenia
Załącznik 2. Lista uczestników
Nazwisko i imię
Zbigniew Jakubiec
Henryk Okarma
Wojciech Śmietana
Agnieszka Olszaoska
Stanisław Śnieżko
Grzegorz Baś
Agnieszka Sergiel
Instytucja
IOP PAN Wrocław
IOP PAN Kraków
IOP PAN Lutowiska
IOP PAN Kraków
IOP PAN Kraków
IOP PAN Kraków
Instytut Zoologiczny
Uniwersytet
Wrocławski /
www.bearproject.org
Robert Maślak
Instytut Zoologiczny
Uniwersytet
Wrocławski /
www.bearproject.org
Stanicka Monika
RDOŚ Katowice
Zygmunt Chromik
RDOŚ Katowice
Hubert Fedyo
RDOŚ Rzeszów
Tomasz Ciepły
RDOŚ Kraków
Bożena Kotooska
RDOŚ Kraków
Filip Zięba
TPN Zakopane
Anna Spalona
SGGW Warszawa
Sabina Nowak
Stowarzyszenie dla
Natury "Wilk"
Robert Mysłajek
Stowarzyszenie dla
Natury "Wilk"
Maciej Lesiak
firma KABAN (RDOŚ
Kraków)
Djuro Huber
University of Zagreb,
Croatia
Josip Kusak
University of Zagreb,
Croatia
Andrzej Fedaczyoski Ośrodek Rehabilitacji
Zwierząt
Chronionych w
Przemyślu, 16 678 71
68
Jolanta Fedaczyoska Ośrodek Rehabilitacji
Zwierząt
Chronionych w
Przemyślu, 16 678 71
68
Magurski PN
Łukasz Bobula
Zbigniew Smołkowicz Magurski PN
Michał Hudyka
Babiogórski PN
Tomasz Kurek
Powiatowe Centrum
Zarządzania
Kryzysowego w
Katowicach
Ewa Zyśk-Gorczyoska doktorantka IOP PAN
e-mail 1
e-mail 2
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Nazwisko i imię
Instytucja
e-mail 1
Hanna Karczmarska
Józef Łapka
RDLP Kraków
Nadleśnictwo Nowy
Targ
Nadleśnictwo
Myślenice
Nadleśnictwo
Krościenko
Centrum Dziedzictwa
Przyrodniczego
Górnego Śląska
IOP PAN / SGGW
[email protected]
Wiktor Situszyk
Leszek Olszewski
Jerzy Parusel
Teresa Berezowska
[email protected]
[email protected]
[email protected]
e-mail 2