Środki prawne stosowane wobec sprawców przestępstw

Środki prawne stosowane wobec sprawców przestępstw seksualnych
w warunkach wolnościowych.
Sylwia Stachecka
Instytut Nauk Politycznych Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytetu Warszawskiego
Streszczenie:
Artykuł ma na celu przybliżenie tematyki rozwiązań prawnych stosowanych wobec sprawców
przestępstw seksualnych po odbytej karze penitencjarnej. Obrazuje środki prawne
obowiązujące w Polsce, jednak są one ściśle powiązane z odbywaniem kary więzienia.
Wynika to z braku rozwiązań legislacyjnych regulujących prewencję w zakresie
przestępczości seksualnej. W tekście znajduje się także przekrój środków izolacyjnych
stosowanych w wybranych krajach europejskich. Szczegółowemu opisowi poddane zostały
dwa rozwiązania dające wrażenie najbardziej kompleksowych, a zarazem będącymi jednymi z
najnowszych. Mowa tu o rejestrze sprawców seksualnych oraz o badaniach poligraficznych,
które funkcjonują już za granicą. Tzw. środki wolnościowe odgrywają istotną rolę
w postępowaniu ze sprawcami seksualnymi ze względu na ich zaburzenia osobowości, które
niestety nie znikają po zakończonej karze więzienia.
Słowa kluczowe:
przestępcy seksualni, rejestr sprawców przestępstw seksualnych, badania poligraficzne, środki
wolnościowe, profilaktyka
Abstract:
Article focused on the legislation solutions to sex offenders after their imprisonment. It shows
legal measures force in Poland but they are connected with being in prison. This is due to the
lack of legislation solutions about prevention of sex crimes. Author write about insulation
measures in another coutries, too. Moreover, article presents two the most complex and latest
answers to the problem with sex offenders which are used in USA. It concerns on register of
sex offenders and polygraph testing. It must to be said that this type of offenders has
personality disorders which do not disappear after release.
Key words:
sex offenders, register of sex offenders, polygraph testing, prevention
1
Wprowadzenie
Przestępczość seksualna należy do zjawisk kryminogennych, które są najtrudniejsze
w zbadaniu. Wynika to z wielu czynników. Jednym z nich jest przeważająca czarna liczba
przestępstw w tym obszarze, co powoduje brak realnych możliwości określenia skali
problemu. Ponadto, temat należy do tych niewygodnych, pozostających w kręgu tematów
tabu. Badacze napotykają na duże opory ze strony ofiar przestępstw, samych przestępców,
a także tych, którzy zawodowo stykają się z problemem przestępczości o charakterze
seksualnym. Popełnione czyny na tym tle najczęściej nie są zgłaszane odpowiednim organom.
Ofiary czują się winne, wstydzą się, bądź nie chcą narażać na karę przestępcy, który w wielu
przypadkach jest członkiem ich rodziny. Zaś osoba, która popełnia czyn zabroniony na tle
seksualnym, często ma zaburzenia osobowości, których nie rozwiąże się jedynie karą
pozbawienia wolności. Jednak niestety w dużej mierze środek ten jest nadużywany
i niewspierany innymi metodami resocjalizacyjnymi. Warto więc pochylić się nad
przeanalizowaniem środków prawnych, stosowanych wobec sprawców przestępstw na tle
seksualnym w warunkach wolnościowych, czyli po odbyciu kary penitencjarnej. W dalszej
części artykułu zostaną poruszone kwestie takich środków, używanych w innych krajach.
Jednak aby przejść do ich omówienia, pierwszym krokiem jest skupienie się na polskich
rozwiązaniach prawnych dla przestępców seksualnych. Należy także zaznaczyć, że publikacje
dotyczące tego rodzaju przestępczości są wyjątkowo pożądane, ponieważ problem ten wciąż
narasta a przy tym, niewspółmiernie do skali występowania, brakuje zarówno świadomości
społecznej na ten temat, jak i samych środków zaradczych. Brakuje również badaczy, którzy
podejmowaliby próby zgłębienia tego zjawiska i skonstruowania rzeczowych wniosków,
rzucających światło na faktyczny stan rzeczy. Co za tym idzie, panuje niedobór źródeł
informacji, z których ludzie mogliby czerpać wiedzę aby być świadomymi m.in. zagrożeń ze
strony dewiantów seksualnych.
Obecnie obowiązujące w Polsce środki prawne dla przestępców seksualnych
Polskie prawo przewiduje 3 grupy rozwiązań prawnych względem sprawców czynów
na tle seksualnym. W kodeksie karnym występują kolejno: środki karne, środki związane
z poddaniem sprawcy próbie oraz środki zabezpieczające. Do tych pierwszych należą jedynie
2 artykuły – art. 411 oraz art. 41a. Najogólniej traktując, spełniają one funkcję zapobiegawczą
1
Por. M. Mozgawa (red.), Kodeks karny – praktyczny komentarz, Zakamycze 2006, s. 104-107.
2
poprzez nakaz powstrzymywania się od przebywania wśród osób, którym mogą zagrażać.
Środki probacyjne zawierają się w art. 732, 84, a także 84a. Określają przesłanki w kontekście
skrócenia trwania nałożonych środków karnych na sprawcę. W tym temacie znaczną rolę
odgrywa pozytywna prognoza kryminologiczna. Najszerszy wachlarz rozwiązań wobec
sprawców seksualnych dają środki zabezpieczające opisane w art. 93, 94, 953 oraz 95a. Jak
wskazuje ich określenie – mają zabezpieczać społeczeństwo od sprawcy i na odwrót.
Zastosowanie któregoś z tych środków może nastąpić wówczas, gdy mamy do czynienia
z chorobą psychiczną u przestępcy, zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeniem
umysłowym bądź uzależnieniem od alkoholu czy środków odurzających. Aby przesłanka
wypełniła znamiona czynu, wymienione zaburzenia muszą mieć związek przyczynowy
z popełnionym czynem przestępczym. Ponadto, obowiązuje tu klauzula konieczności
oznaczająca realne zagrożenie ze strony sprawcy, a także określone przez specjalistów
prawdopodobieństwo wystąpienia następnego przestępstwa.
Istotny dla najnowszego rozwiązania w kwestii sprawców seksualnych w Polsce jest
art. 201 § 2 kodeksu karnego wykonawczego, zawierający w sobie możliwość skierowania
niebezpiecznego sprawcy do zakładu zamkniętego lub na leczenie ambulatoryjne. Nowość
polega na utworzonym Regionalnym Ośrodku Psychiatrii Sądowej w Gostyninie, na którego
bazie powstał Krajowy Ośrodek Seksuologii Sądowej. Jego działanie połączone jest
z orzekaniem środka zabezpieczającego z art. 95a kodeksu karnego. Mianowicie, jego
zastosowanie występuje po zasięgnięciu opinii z Ośrodka. Do wydania takiej opinii konieczna
jest obserwacja podejrzanego o popełnienie czynu zabronionego na tle seksualnym. Istnieje
możliwość jej wydania na podstawie jednokrotnego badania ambulatoryjnego bądź w wyniku
szpitalnej obserwacji prowadzonej przez całą dobę w Ośrodku. W skład zespołu biegłych,
którzy sporządzają opinię zalicza się dwóch psychiatrów, seksuolog oraz psycholog.
Środki izolacji sprawców przestępstw seksualnych stosowane w wybranych
państwach europejskich
Metody postępowania ze sprawcami przestępstw seksualnych są różnorodne,
w zależności od kraju, w którym one obowiązują. W kilku państwach europejskich występuje
2
3
Por. A. Marek, Kodeks karny – Komentarz 2, wydanie, Warszawa 2005, s. 272-273.
Por. T. Bojarski (red.), Kodeks karny Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2012.
3
możliwość stosowania środka dodatkowego względem wybranych skazanych, jakim jest
pozbawienie wolności. Ma ono charakter leczniczo – korekcyjny. Przesłanką do zastosowania
takiego środka może być nieskuteczna terapia w okresie odbywania kary penitencjarnej. Do
objęcia taką karą kwalifikują się m.in. sprawcy z zaburzeniami psychicznymi, czy też
wykazujący ryzyko recydywy.4
Pierwszym przykładem państwa stosującego dodatkowe pozbawienie wolności wobec
sprawców seksualnych są Niemcy. Określane jest to przez Niemców jako osadzenie
prewencyjne. Jednak taki środek można orzec wobec osoby, która była dwukrotnie skazana
na łącznie minimum dwuletnią karę więzienia. Ponadto, musi istnieć realne zagrożenie ze
strony sprawcy dla społeczeństwa. Środek ten orzeka się maksymalnie na 18 miesięcy. Po
tym czasie zwalnia się osadzonego bądź wydaje się decyzję o ponownym pozbawieniu
wolności, jeśli nadal występują wątpliwości, co do nieszkodliwości takiej osoby. We Francji
zaś istnieje możliwość osadzenia przestępcy seksualnego w ośrodku społeczno-medycznosądowym na czas nieokreślony. Jednakże, aby orzec taką formę pozbawienia wolności, musi
zostać ona przewidziana jeszcze w czasie trwania wyroku skazującego. 6 miesięcy przed
końcem kary penitencjarnej osadzonego bada specjalna komisja i decyduje czy należy
skierować go do ośrodka. Alternatywą takiego rozwiązania może być dozór elektroniczny.
Szwajcarski kodeks natomiast przewiduje prewencyjne pozbawienie wolności dla
przestępców seksualnych z nieuleczalnym zaburzeniem psychicznym lub osobowościowym,
którzy odznaczają się wysokim ryzykiem recydywy. Wykonanie profilaktycznej izolacji jest
możliwe po zakończonej karze penitencjarnej. Orzeka się ją na 5 lat, z możliwością
przedłużenia o kolejne 5, aż do dożywocia – jeśli występuje taka konieczność. Co roku,
w czasie prewencyjnej izolacji, osadzony jest badany pod względem stosowności przesłanek.
Włosi stosują środki izolacyjne względem sprawców seksualnych w formie domów pracy
przymusowej, zamkniętych zakładów leczniczych, odwykowych lub psychiatrycznych czy też
zakładów poprawczych dla nieletnich. Orzekane są podczas kary więzienia bądź jeszcze
w czasie wyrokowania. W Austrii zapobiegawczo pozbawia się wolności zaburzonych
umysłowo, narkomanów oraz recydywistów. Odbywa się to w zamkniętych zakładach
leczniczych. Izolowane osoby poddawane są regularnym badaniom. Wyleczonych kieruje się
do klasycznego zakładu karnego w celu odbycia reszty kary, a pozostali przebywają
w ośrodkach specjalistycznych do 10 lat. Ostatnim przytoczonym przykładem państwa
Uzasadnienie do tzw. „Ustawy Gowina” http://bip.ms.gov.pl/pl/projekty-aktow-prawnych/prawokarne/download,2068,3.html: wygenerowano 28.01.16 r., 17:21.
4
4
europejskiego stosującego środki izolacyjne jest Słowacja. Prawo słowackie zakłada, że
w przypadku stwierdzenia zaburzenia umysłowego u więźnia, istnieje możliwość przerwania
kary penitencjarnej na rzecz osadzenia w zakładzie zamkniętym. Wszelkie odstępstwa od
przebycia prawidłowej terapii mogą skutkować ponownym orzeczeniem takiego środka,
jednak już po przebytej karze penitencjarnej.
Rejestr sprawców przestępstw seksualnych jako środek ich kontroli
Współczesna literatura wyróżnia dwa modele metod radzenia sobie z osobami
popełniającymi przestępstwa na tle seksualnym. Do pierwszego modelu zaliczają się takie
państwa jak: Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia oraz Wielka Brytania.
Model ten kładzie nacisk na nadzór nad takimi przestępcami po odbyciu kary więzienia.
Ponadto, tworzy się rejestr dewiantów seksualnych a ewentualną kontrolę nad nimi sprawują
pracownicy placówek opiekuńczo – wychowawczych. Drugi model reprezentują: Holandia,
Niemcy, Dania, Włochy i Francja. Charakteryzuje się on stosowaniem terapii względem
przestępców seksualnych, niezależnie od tego, czy jeszcze odbywają karę więzienia, czy już
ją zakończyli. Szerszemu opisowi poddane zostaną Stany Zjednoczone oraz Francja, która
mimo przynależności do drugiego modelu, upodabnia się w pewnym zakresie do pierwszego.
Stany Zjednoczone wiodą prym w temacie stosowania rejestru sprawców przestępstw
o charakterze seksualnym,5 ponieważ są one jego kolebką. Historia rejestru w Stanach
Zjednoczonych ewoluowała od 1991 roku, jednak to rok 1996 przyniósł najbardziej istotne
zmiany prawne w tej kwestii. Tzw. prawo Megan zobowiązało byłych skazańców
seksualnych do obligatoryjnego rejestrowania się w najbliższym komisariacie w ciągu 70 dni
od przeprowadzki w dane miejsce. Taki wpis do rejestru musi zawierać informacje
o nazwisku przestępcy, jego wieku, numerze ubezpieczenia, dacie urodzenia, płci, rasie,
kolorze oczu i włosów, wadze, dacie oraz miejscu aktualnego zatrudnienia, adresie
zameldowania oraz czasowego pobytu. Co więcej, osoba rejestrująca się musi oddać odciski
palców, a także opisać popełnione czyny, za które było się skazanym. Pedofile są objęci
dodatkowym obostrzeniem rejestru. Mianowicie, są zobowiązani do aktualizowania adresu
zamieszkania co 90 dni. Ma to na celu uświadomienie społeczności lokalnej, co do
potencjalnego zagrożenia, które może występować w najbliższej okolicy. Zakres
powiadamiania lokalnego jest uzależniony od wagi przestępstwa, jakie popełnił były skazany.
Sakowicz, A. (2012): Rejestr sprawców przestępstw seksualnych jako sposób ich kontroli. Uwagi na tle
rozwiązań wybranych państw obcych oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Numer 4 (36). Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu.
5
5
Upływ czasu spowodował różnice w rejestrowaniu sprawców w określonych stanach. Za
przykład może posłużyć Alabama z Luizjaną, w których to informację z rejestru sprawców
można uzyskać po wniesieniu opłaty. 1996 rok przyniósł Stanom także poprawkę poprzedniej
regulacji, dzięki której powstała ogólnokrajowa baza FBI skupiająca dewiantów seksualnych
wykazujących negatywną prognozę kryminologiczną. W 2006 roku stworzono dodatkową
regulację prawną, mającą chronić tych najmłodszych w sferze seksualnej. Nakazuje ona
prowadzenie takiego samego rejestru w każdym stanie. Rejestrowanie obejmuje wszystkich
przestępców, niezależnie od wysokości ryzyka powrotności do przestępstwa. Sprawca
zobligowany jest do podania tych samych informacji, które wymienione zostały powyżej,
a ponadto musi poinformować o numerze rejestracyjnym samochodu oraz adresie pracy lub
szkoły. Taki rejestr powinien zawierać także opis wyglądu rejestrowanego i historii
kryminalnej, aktualną fotografię, odciski linii papilarnych, próbkę DNA oraz kopię dowodu
osobistego lub prawa jazdy.
Istotnym jest fakt, że umieszczanie danych w rejestrach zależy od wysokości
otrzymanej kary. Orzeczenie dożywotniej kary pozbawienia wolności, a także przekraczającej
30 miesięcy powoduje rejestr bezterminowy. Przestępcy chorzy psychicznie oraz upośledzeni
umysłowo również podlegają bezterminowej rejestracji. Jeśli osoba skazana otrzymała wyrok
od 6 do 30 miesięcy więzienia, widnieje w rejestrze przez 10 lat. Odbyta kara przez mniej niż
6 miesięcy skutkuje siedmioletnim rejestrem. Inny rodzaj kary powoduje zarejestrowanie
sprawcy na 5 lat. Natomiast jeśli czyn został popełniony w okresie niepełnoletności, długości
tych terminów dzieli się na połowę. Widniejący w rejestrze są zobowiązani do aktualizowania
podanych informacji. Za niespełnienie tego obowiązku grozi kara pozbawienia wolności.
Rejestry skazanych są dostępne odpowiednim służbom, a także osobom sprawującym nadzór
nad przestępcami.
Francuski rejestr wygląda nieco inaczej. Rejestruje się przestępców za popełnienie
morderstwa, zabójstwa małoletniego poprzedzonego zgwałceniem i innymi aktami przemocy,
czynów lubieżnych, stręczycielstwa, czy prostytucji z udziałem małoletniego. Do rejestru
kwalifikują się również recydywiści, popełnili morderstwo. We Francji gromadzi się dane
sprawców, wobec których: został wydany wyrok (również nieprawomocny lub zaoczny),
bądź orzeczono winę z odroczeniem kary lub odstąpieniem od niej; została wydana decyzja
(także nieprawomocna), na mocy rozporządzenia dotyczącego przestępczych czynów
nieletnich; zastosowano procedurę porozumienia karnego, wykonaną z prokuratorskim
stwierdzeniem. Ponadto, rejestr gromadzi tych, wobec których: wydano postanowienie
6
dotyczące umorzenia lub uniewinnienia opartego na artykule kodeksowym, który mówi
o niepoczytalności; wydano postanowienie dotyczące zarzutów łącznie z kontrolą sądową,
w przypadku nakazu wpisu do rejestru wydanego przez sędziego śledczego; wydano
postanowienie podobne do poprzedniego, jednak przez organy obcych państw, które
powiadomiły o tym władze francuskie. Ciekawą kwestią jest amnestia i zatarcie skazania,
które nie powodują usunięcia z rejestru.
Do francuskiego rejestru sprawców mają dostęp sądy, odpowiednie służby, określeni
urzędnicy państwowi oraz przewodniczący rad generalnych i regionalnych mający związek
z małoletnimi. Istotne jest to, że każdy zarejestrowany może mieć dostęp do swoich danych
po potwierdzeniu tożsamości oraz wystosowaniu wniosku do prokuratora w najbliższym
okręgu. Taka osoba ma prawo do ubiegania się o zmianę informacji widniejących w rejestrze
bądź o ich usunięcie, jeśli występują przesłanki ku temu.
Rejestry sprawców przestępstw seksualnych wywołują pewne wątpliwości związane
z obowiązującą zasadą prawa karnego, która mówi o tym, że prawo nie działa wstecz. Może
być to utożsamiane z podwójnym karaniem oraz łamaniem prywatności danej osoby
w wyniku tworzenia baz zawierających dane osobowe.
Przedstawiając ideę rejestru sprawców przestępstw seksualnych stosowanego
w innych krajach, należy z aprobatą wspomnieć o najnowszym planie wprowadzenia takiego
rejestru w Polsce. 29.12.2015 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy6 mający na celu
przeciwdziałanie przejawom przestępczości seksualnej. Powstały rejestr ma dzielić się na
dwie części oparte na dwóch różnych bazach. Pierwsza ma tworzyć „Rejestr z dostępem
ograniczonym”, druga natomiast ma być „Rejestrem publicznym”. Rejestr ograniczony będzie
udostępniany według uprawnień określonych ustawowo, dla organów państwowych
i samorządowych, placówek oświatowo-wychowawczych oraz innych instytucji czy
organizacji sprawujących pieczę nad dziećmi i młodzieżą. Warto podkreślić, że rejestr ten
zawierałby informacje na temat pedofilów. Rejestr publiczny natomiast zostanie
upowszechniony dla wszystkich w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa
Sprawiedliwości. Będą w nim widnieli ci, którzy popełnili przestępstwo zgwałcenia
połączonego ze szczególnym okrucieństwem wobec małoletniego poniżej lat 15 oraz
6
https://www.ms.gov.pl/pl/informacje/news,7878,rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym--.html:
„Rejestr sprawców przestępstw na tle seksualnym - projekt ustawy przyjęty przez Radę Ministrów”,
wygenerowano: niedziela, 17 stycznia 2016, 16:23.
7
recydywiści seksualni. Co istotne, projekt ustawy zakłada również podanie do publicznej
wiadomości informacji o miejscach szczególnie niebezpiecznych pod względem zagrożenia
ze strony przestępców seksualnych. Można stwierdzić, że jest to krok milowy polskiego rządu
pod
względem
wprowadzenia
nowych
regulacji
w
zakresie
często
omijanego
i przemilczanego obszaru przestępczości na tle seksualnym.
Okresowe badania poligraficzne w postępowaniu wobec sprawców przestępstw
seksualnych
Badania poligraficzne należą do najnowszych metod monitorowania sprawców
seksualnych po zakończeniu kary pozbawienia wolności. Model takich badań określa się
skrótem PCSOT, który pochodzi od angielskich słów post – conviction sex offender testing.7
Dzielą się na dwa rodzaje. Pierwsze z nich służą zidentyfikowaniu potencjalnych sprawców.
Drugi rodzaj badań prowadzi się wobec osób, które już popełniły przestępstwo seksualne.
Tak, jak w przypadku rejestrów, badania poligraficzne w największej skali są stosowane
w Stanach Zjednoczonych. Warto podkreślić ich multidyscyplinarny charakter, który łączy
nadzór kuratorski, testy poligraficzne, opiekę medyczną i terapeutyczną, ochronę rodziny
skazanego, a także szereg czynności towarzyszących kompleksowemu działaniu. Podstawę do
profesjonalnego działania stanowią cele operacyjne badań, dzielące się na 3 główne obszary.
Pierwszym z nich jest ujawnienie problemowego sprawcy, kolejnym odstraszanie
potencjalnych przestępców od popełnienia przestępstwa. Ostatnim celem jest wykrycie
alarmującego zachowania sprawcy, co świadczy o eskalacji dewiacji seksualnej.
Aby osiągnąć wymienione cele badań poligraficznych w kontroli zachowania
sprawców przestępstw seksualnych, należy wypełnić pewne założenia. Podstawową kwestią
jest respektowanie praw i godności wszystkich badanych, bez względu na to, jaki czyn
popełnili. Ponadto, poligraferzy powinni konfrontować rezultaty przeprowadzonych badań
z resztą grupy nadzorującej skazanego. To konieczne ze względu na wielowymiarowy
charakter nadzoru, jakim jest on objęty. Kolejnym założeniem jest nieingerowanie w toku
dochodzenia, co znaczy, że prowadzący badania nie powinni kolidować swoimi działaniami
z trwającym śledztwem wobec nowego zarzutu dla sprawcy. Należy również pamiętać o tym,
że badania poligraficzne służą zweryfikowaniu informacji w temacie zaangażowania
7
American Polygraph Association (2009), Model Policy for Post-conviction Sex Offender Testing [Electronic
version] Retrieved DATE, from http://www.polygraph.org
8
badanego w zdarzenie znane prowadzącym nadzór. Mogą także pomóc w stwierdzeniu
angażuje się on w okoliczności nieznane policji. Następnym założeniem badań jest opieranie
się na reakcjach psychofizjologicznych osoby poddawanej testowi. W badaniach
poligraficznych dużą rolę odgrywa etyka oraz profesjonalizm. Oznacza to powinność
ograniczenia się poligrafera do jednej roli w każdym badaniu. Co więcej, należy przestrzegać
odpowiedniej liczby i długości przeprowadzanych testów, m.in. dotyczy to prowadzenia
maksymalnie 3 przypadków przestępstw seksualnych dziennie. Natomiast techniki badań
powinny być czerpane z publikacji Polygraph, która precyzyjnie określa sposób
przeprowadzania testów. Jest to bardzo ważne, ze względu na odpowiedzialność, jaką ponosi
przeprowadzający badanie za zadawane pytania i język testu. Poligraferzy stosują
w badaniach określone procedury techniczne. Są one rozbudowane i szczegółowo określone,
jednak na potrzeby artykułu wystarczy przytoczyć jedynie ich ogólny zarys. Pierwszy etap
badań to zebranie tła informacyjnego, które jest podstawą do stworzenia siatki pytań
testowych. Ważnym elementem badania jest jego nagranie w celu możliwości jego
późniejszego odtworzenia w przypadku zaprzeczania istotnym faktom przez sprawcę. Takie
nagranie powinno być przechowywane przez minimum 3 lata. Kolejny etap to tzw. wywiad
przedtestowy. Polega na wprowadzeniu badanego w procedury badania oraz zebraniu
podstawowych informacji na temat tej osoby. W późniejszej fazie sprawca jest poddawany
testowi właściwemu, który prowadzi się według ścisłych procedur, z uwzględnieniem
określonych interwałów czasowych. W następnym etapie poligrafer analizuje dane zebrane
podczas badań, tworząc empiryczną interpretację odpowiedzi badanego. Ostatni etap to faza
post – testu polegająca na skonsultowaniu wyników z samym badanym. Wówczas zapewnia
się go o możliwości konfrontacji nieścisłości powstałych podczas testów. Na końcu poligrafer
tworzy raport z całości badania. Co istotne, jeśli w trakcie testu wyjdą na jaw fakty
świadczące o złamaniu zasad kontraktu wolnościowego odbywania kary, badany może trafić
z powrotem do więzienia.
Istotą badań poligraficznych jest uwzględnienie fazowości stanów psychicznych
sprawcy seksualnego. Umiejętność określenia danej fazy może przyczynić się do uniknięcia
kolejnego przestępstwa poprzez wczesną interwencję. Sprawca przechodzi kolejno fazy,
począwszy od stanów depresyjnych, przez poczucie permanentnego pobudzenia seksualnego,
szukanie drogi dojścia do potencjalnych ofiar, obranie celu napaści, tworzenie wizji i planu
ataku, aż do manipulacji pokrzywdzonym oraz finalnego popełnienia przestępstwa.
W późniejszym etapie występuje również próba gróźb względem ofiary, czy też jej
9
przekupienia aby czyn nie ujrzał światła dziennego. Znajomość powyższych faz, połączona
z poznaniem historii przestępstwa skazanego pozwalają na przewidzenie jego planów oraz
zapobieżenie ich urzeczywistnieniu.
Podsumowanie
Zaprezentowany przekrój środków prawnych, mających zastosowanie wobec
przestępców seksualnych, w pewnym stopniu rzuca światło na obecną sytuację tej grupy
dewiantów. Polska dysponuje głównie rozwiązaniami dotyczącymi okresu odbywania kary
penitencjarnej skazanego oraz leczenia ambulatoryjnego po jej odbyciu, które jednak nie
rozwiązują źródła problemu. W temacie popełniania czynów na tle seksualnym chodzi o coś
więcej, niż tylko o ukaranie poprzez izolację w zakładzie karnym. Wchodzą tu w grę również
czynniki o podłożu osobowościowym czy psychicznym. Racjonalnym potwierdzeniem tego
stanowiska mogą być słowa amerykańskiej profesor prawa Rutgers-Camden o tym, że
pedofilia nie jest wyborem człowieka a parafilią, z którą człowiek się rodzi8. Twierdzi ona, że
pedofilię należy leczyć przed zaistnieniem faktu przestępstwa. Nie należy stawiać znaku
równości między pedofilem z niezdrowym pociągiem do dzieci a przestępcą seksualnym. To
oczywiście nie zwalnia przestępcy z poniesienia odpowiedzialności za już popełniony czyn,
jednak należy robić wszystko aby temu zapobiec.
Tak więc należy pójść głębiej w tej kwestii, podejmować badania, konstruować nowe
wnioski, szukać u źródeł. Resocjalizacja musi być kompleksowa aby odniosła efekty. Mogą
temu posłużyć na przykład opisane w artykule badania poligraficzne, mające na celu kontrolę
wewnętrznych zachowań i popędów przestępcy seksualnego. Natomiast rejestr takich
sprawców może pomóc w procesie uświadamiania społeczeństwa na ten temat, które wciąż
żyje w strachu przed nimi. Są to środki, które powinny być rozwijane i doskonalone. Jednak
nadal niewiele się o tym mówi, a ilość przeprowadzanych badań nie jest zadowalająca.
Oczywiście, obszar badawczy nie należy do najłatwiejszych, mimo to powszechnym
obowiązkiem jest podejmowanie tych prób aby społeczeństwo bało się mniej a sami sprawcy
uczyli się akceptowalnie w nim funkcjonować poprzez kontrolowanie swojej dewiacyjnej
natury.
8
Pedophilia: A Disorder, Not a Crime by Margo Kaplan, The New York Times, OP-ED Monday, October 6,
2014. (artykuł: http://www.phillymag.com/news/2014/10/06/pedophilia-not-a-crime-rutgers-margo-kaplan,
wygenerowano 28.01.2016 r., 17:01).
10
Bibliografia
1. Bojarski, T., (red.), Kodeks karny Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2012.
2. Marek, A., Kodeks karny – Komentarz 2. wydanie, Dom Wydawniczy ABC,
Warszawa 2005.
3. Mozgawa, M., (red.), Kodeks karny – praktyczny komentarz, Oddział Polskich
Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o., Zakamycze 2006.
4. American Polygraph Association (2009), Model Policy for Post-conviction Sex
Offender Testing [Electronic version] Retrieved DATE, from
http://www.polygraph.org
5. Sakowicz, A. (2012): Rejestr sprawców przestępstw seksualnych jako sposób ich
kontroli. Uwagi na tle rozwiązań wybranych państw obcych oraz Konwencji o
ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Numer 4 (36). Zeszyty Prawnicze
Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu.
6. Pedophilia: A Disorder, Not a Crime by Margo Kaplan, The New York Times, OPED Monday, October 6, 2014.
http://www.phillymag.com/news/2014/10/06/pedophilia-not-a-crime-rutgers-margokaplan
7. „Rejestr sprawców przestępstw na tle seksualnym - projekt ustawy przyjęty przez Radę
Ministrów” https://www.ms.gov.pl/pl/informacje/news,7878,rejestr-sprawcowprzestepstw-na-tle-seksualnym--.html
8. Uzasadnienie do tzw. „Ustawy Gowina” http://bip.ms.gov.pl/pl/projekty-aktowprawnych/prawo-karne/download,2068,3.html
11