TERAZ NIEMCY!

TERAZ NIEMCY!
CEZARY KOWANDA,WWW.POLITYKA.PL (2011-03-30 00:00:00)
www.polityka.pl/rynek/1514144,1,niemcy-otwieraja-rynki-pracy-co-z-tego-dla-polski.read
Od maja ostatecznie otwiera się przed nami unijny rynek pracy. I kiedy jedni Niemcy boją się zalewu
taniej siły roboczej, inni czekają na Polaków, którzy przyjadą, by ożywić gospodarkę. Zwłaszcza
wschodnich landów. I nadzieje, i obawy wydają się nadmierne.
Teraz Niemcy!
Cezary Kowanda
Od maja ostatecznie otwiera się przed nami unijny rynek pracy. I kiedy jedni Niemcy boją się zalewu
taniej siły roboczej, inni czekają na Polaków, którzy przyjadą, by ożywić gospodarkę. Zwłaszcza
wschodnich landów. I nadzieje, i obawy wydają się nadmierne.
Pod niemieckimi łóżkami” – taki tytuł nosi książka polskiej sprzątaczki ukrywającej się pod pseudonimem
Justyna Polańska. Trafiła nawet do czołówki listy bestsellerów, publikowanej przez tygodnik „Der
Spiegel”. Autorka opowiada o najbardziej odrażających nieczystościach, jakie znajdowała w domach
swoich klientów, i o sposobie, w jaki traktowali ją niektórzy pracodawcy. Dla osób takich jak Justyna
Polańska po 1 maja w zasadzie nic się nie zmieni. Nadal będą sprzątać w niemieckich domach i nadal
będą to najczęściej robić na czarno. Ale i tak pełne otwarcie rynku pracy naszych zachodnich sąsiadów
budzi dziś wielkie emocje.
Świadczą o tym choćby wyniki sondaży. Według ankiety przeprowadzonej przez instytut IMAS, prawie
dwie trzecie Niemców twierdzi, że po 1 maja wielu mieszkańców nowych państw członkowskich, w tym
Polski, przyjedzie do ich kraju w poszukiwaniu pracy. Prawie 70 proc. uważa, że będzie to miało
negatywne skutki dla Niemiec, a tylko 16 proc., że pozytywne.
Jeszcze bardziej dramatyczne wyniki przynosi sondaż opublikowany przez „Welt am Sonntag”. Prawie
trzy czwarte ankietowanych twierdzi, że Niemcy zaczną tracić pracę z powodu likwidacji ograniczeń dla
Polaków, Czechów i innych obywateli krajów przyjętych do UE w 2004 r. Takie obawy podziela wiele
osób z wyższym wykształceniem i dobrymi zarobkami.
Emigracja zarobkowa
Tych, którzy lepiej znają współczesne Niemcy, podobne wyniki badań nie mogą dziwić. To właśnie presja
opinii publicznej sprawiła, że kolejne niemieckie rządy, wbrew radom wielu ekonomistów, maksymalnie
wykorzystały siedmioletni okres przejściowy i dwukrotnie przedłużały restrykcje w zatrudnianiu
obywateli nowych państw członkowskich. Ale Polacy nigdy z tego powodu nie rozpaczali. Przeciwnie,
nauczyli się dobrze sobie radzić z niemiecką biurokracją i wynajdywać luki w przepisach.
W ostatnich latach, według danych GUS, czasowo w Niemczech pracowało legalnie ponad 400 tys.
naszych obywateli. Więcej osób znalazło zatrudnienie tylko w Wielkiej Brytanii, która już w 2004 r.
całkowicie otworzyła swój rynek.
Polacy wykorzystali choćby możliwość zakładania jednoosobowych firm i w ten sposób świadczyli usługi
niemieckim pracodawcom bez żadnych restrykcji. Wbrew ugruntowanemu u nas przekonaniu, restrykcje
nie obejmowały zresztą wszystkich zawodów. – Już w 2007 r. wprowadzono ułatwienia dla
poszukiwanych na niemieckim rynku inżynierów, a dwa lata później zrezygnowano z ograniczeń w
zatrudnieniu polskich absolwentów szkół wyższych – wyjaśnia Katarzyna Soszka-Ogrodnik z PolskoNiemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej. Natomiast ci najgorzej wykwalifikowani wybrali po prostu
pracę na czarno, popularną nie tylko wśród sprzątaczek, ale także opiekunek do dzieci czy osób
starszych.
Większość niemieckich ekspertów twierdzi, że po 1 maja nie wydarzy się nic nadzwyczajnego. Jak
wyglądają szczegółowe prognozy? Joachim Müller, dyrektor badawczego instytutu przy tamtejszej
agencji pracy, ocenia, że rocznie do Niemiec przybędzie dodatkowo zaledwie 100 tys. osób z nowych
krajów członkowskich, większość z Polski.
Z kolei Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa uważa, że likwidacja barier w zatrudnieniu skłoni
do przyjazdu 200–400 tys. Polaków, tyle że w ciągu kilku lat. Zdecydowana większość z nich będzie
pochodzić z województw przygranicznych, a także z opolskiego i mazowieckiego. Inaczej zatem niż po
przystąpieniu do Unii, polska emigracja zarobkowa tym razem ma mieć charakter przede wszystkim
regionalny. Także nasze Ministerstwo Pracy nie spodziewa się gwałtownej fali emigracji i nie oczekuje, że
dzięki niej znacząco spadnie bezrobocie. Ale równocześnie wszyscy wiedzą, że niemiecki rynek pracy po
1 maja będzie dla Polaków bardziej atrakcyjny niż teraz.
Agencje pomagające znaleźć zatrudnienie za granicą już zacierają ręce. – Zainteresowanie ze strony
niemieckich pracodawców wzrosło czterokrotnie. Wielu z nich oficjalnie się do tego nie przyzna, ale
bardzo liczą na Polaków. Niemcy szukają osób dobrze wykształconych, zwłaszcza lekarzy, pielęgniarek,
informatyków, ale także personelu do pracy tymczasowej, jak pakowacze i magazynierzy – mówi Karina
Kaczmarczyk z firmy Work Service International.
Także niektóre urzędy pośrednictwa pracy intensywnie przygotowują się do 1 maja. Tak jest np. w
powiecie nyskim, trapionym wciąż wysokim, przekraczającym 20 proc., bezrobociem. – Nawiązaliśmy już
kontakt ze sporą liczbą niemieckich firm, zwłaszcza z branży hotelarskiej i ogrodniczej – mówi Marek
Rymarz z Powiatowego Urzędu Pracy w Nysie.
Na czarno
Ale nie wszyscy pracodawcy za Odrą są zadowoleni z likwidacji barier. Boją się m.in. płacowego
dumpingu ze strony polskich przedsiębiorstw, a także nieuczciwej konkurencji niemieckich firm, które
będą chciały zatrudniać Polaków.
W Niemczech, inaczej niż w większości europejskich państw, nie ma ustawowej płacy minimalnej. Przez
wiele lat nikt nie widział potrzeby jej wprowadzania. W większości branż zarobki były regulowane
układami zbiorowymi i to politykom wystarczało. Kolejne fale oszczędności płacowych w
przedsiębiorstwach spowodowały, że pod naciskiem związków zawodowych rządy zaczęły stopniowo
wprowadzać płace minimalne w wybranych branżach, np. w budownictwie, usługach komunalnych czy
fryzjerskich. Wciąż nie ma płacy minimalnej dla pracowników tymczasowych, czego domaga się wielu
niemieckich przedsiębiorców. Ale nawet tam, gdzie ją w końcu ustalono, obawy o zgubny wpływ
konkurencji w postaci taniej siły roboczej ze Wschodu nie znikły.
Świadczy o tym m.in. stanowisko średnich firm budowlanych z Berlina i Brandenburgii. Zrzeszająca je
organizacja boi się zwłaszcza większej niż dotąd liczby obcokrajowców pracujących na czarno. – Poza tym
nie jesteśmy pewni, czy firmy z nowych krajów członkowskich, działające w Niemczech, rzeczywiście
będą płacić zatrudnionym co najmniej stawki minimalne ustalone przez niemieckie prawo – mówi
Christiane Witek z Fachgemeinschaft Bau Berlin und Brandenburg.
Im bliżej polskiej granicy, tym niemiecki pesymizm wyraźnie jednak gaśnie. Politycy, ekonomiści, a nawet
związkowcy ze wschodniej Brandenburgii wydali wspólne oświadczenie we Frankfurcie nad Odrą, w
którym pełne otwarcie rynku pracy określili jako wielką szansę dla swojego regionu. Kłopot w tym, że
oczekiwania Polaków i Niemców rozmijają się w bardzo ważnym punkcie. Nasi sąsiedzi chcieliby
skierować nowych pracowników przede wszystkich na tereny byłej NRD, gdzie brakuje młodych, którzy
już lata temu powyjeżdżali na Zachód. Zastrzyk świeżej krwi byłby szansą dla podupadłych miejscowości,
dla licznych małych firm, mających olbrzymie kłopoty ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników.
Ale nic nie wskazuje na to, żeby tak się stało, bo Polacy chcą oczywiście jechać głównie do bogatych
krajów związkowych, a zwłaszcza do Bawarii i Badenii-Wirtembergii.
– Z badań wynika, że dotąd aż 86 proc. Polaków przyjeżdżających do Niemiec wybierało właśnie
zachodnie regiony, niespełna 8 proc. Berlin, a mniej niż 6 proc. nowe kraje związkowe, wśród nich te
graniczące z Polską – przekonuje Alexander Kubis z Instytutu Badań Gospodarczych w Halle. Na tym nie
kończą się różnice w oczekiwaniach niemieckich pracodawców i polskich pracowników.
Tylko pozazdrościć
Niemcy od dawna narzekają na brak informatyków, specjalistów od nowych technologii, którzy
wybierają chętniej Stany Zjednoczone niż Europę. Prowadzą nawet w wielu krajach akcje zachęcające
informatyków do przyjazdu, ale bez wielkich sukcesów. Także polscy specjaliści nie są taką
przeprowadzką specjalnie zainteresowani. – Mają dobre wynagrodzenia w Polsce, a Niemcy nie
proponują im warunków wyraźnie lepszych, skłaniających do rozłąki z rodziną – ocenia Bartosz
Kaczmarczyk, prezes Polskiego Holdingu Rekrutacyjnego. Także w służbie zdrowia nie spełniamy do
końca niemieckich oczekiwań. O ile spore grono pielęgniarek, położnych czy opiekunek osób w
podeszłym wieku jest zainteresowanych czasową pracą u zachodniego sąsiada, to już polscy lekarze
wybierają inne kraje. W Wielkiej Brytanii nie tylko więcej zarobią, ale też nie będą musieli uczyć się
kolejnego języka. Ta przeszkoda w mniejszym stopniu jest brana pod uwagę przez pracowników gorzej
wykwalifikowanych, którym wystarczy podstawowe słownictwo niemieckie.
Od maja przed Polakami otwierają się w Niemczech jeszcze inne możliwości. Chodzi o jednoczesną pracę
i naukę zawodu. Zachodnim sąsiadom możemy pozazdrościć systemu edukacji równoległej: uczestnictwa
w zajęciach szkolnych i gwarancji zatrudnienia w wybranym zakładzie. W Polsce okazji do tego jest mało.
Mimo to niemiecka oferta nie będzie pewnie rozchwytywana.
– O możliwości jednoczesnego zatrudnienia i nauki w Niemczech pytają przede wszystkim rodzice.
Niestety, zazwyczaj wymagana jest przynajmniej podstawowa znajomość niemieckiego, sam angielski
nie wystarczy. Poza tym trzeba pamiętać, że początkowe wynagrodzenie jest niskie i nie pozwoli na
samodzielne utrzymanie – tłumaczy Katarzyna Soszka-Ogrodnik z Polsko-Niemieckiej Izby PrzemysłowoHandlowej. Z tego rodzaju programów skorzystają więc zapewne nieliczni. Co jeszcze od maja zaoferuje
nam niemiecki rynek pracy?
Bundeswehra, podobnie jak nasza armia, rezygnuje z poboru i przechodzi na zawodowstwo. Młodzi
Niemcy nie garną się do sił zbrojnych, więc Ministerstwo Obrony ma zamiar zachęcać do służby osoby ze
stałym zameldowaniem w Niemczech, niemające tamtejszego obywatelstwa. Były szef niemieckiego
resortu obrony podczas wizyty w Warszawie zapewniał, że Bundeswehra nie będzie prowadzić specjalnej
akcji rekrutacyjnej wśród Polaków. Z oczywistych względów taki pracodawca dla wielu z nas jest ciągle
nie do przyjęcia. Ale czy dla wszystkich?
Wśród kilkuset tysięcy polskich obywateli, którzy w najbliższych latach będą szukać szczęścia na
niemieckim rynku pracy, znajdą się zapewne i tacy, którzy zechcą robić karierę w niemieckich siłach
zbrojnych. Nie byłoby bardziej wymownego symbolu zjednoczonej Europy.