Scena narkotykowa Część I

Scena narkotykowa
Część I - Epidemiologia
Michał Kidawa
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii KBPN
Urząd Dzielnicy Ochota
01.10.2010 Warszawa
Epidemiologia zjawiska używania
narkotyków oraz narkomanii w Polsce na tle
Europy
Wprowadzenie:
• Badania ankietowe w szkołach dostarczają informacji o
rozpowszechnieniu eksperymentalnego i okazjonalnego
używania substancji psychoaktywnych
• Badania szkolne nie nadają się do oceny rozmiarów
zjawiska uzależnień
• Zmiany w rozpowszechnieniu używania substancji jako
wskaźnik efektów realizacji działań zapobiegawczych –
stąd potrzeba monitorowania
• Korzyści z porównań międzynarodowych
Badania ESPAD
• Prace nad programem badań ESPAD zostały
zainicjowane w 1993 r. przez zespół ekspertów
Grupy Pompidou (Rada Europy)
• Badania zrealizowano już czterokrotnie w:
–
–
–
–
1995
1999
2003
2007
rok
rok
rok
rok
w
w
w
w
26
30
35
35
krajach
krajach
krajach
krajach (plus w 5 krajach w 2008 r.)
• W Polsce badania ESPAD są finansowane przez
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
oraz Państwową Agencję Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych, realizatorem zaś jest
Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Cel badań
• Ocena rozmiarów zjawiska używania
substancji psychoaktywnych wśród
młodzieży szkolnej
• Śledzenie trendów w tym zakresie
• Identyfikacja i pomiar czynników
wpływających na rozmiary zjawiska,
zarówno po stronie popytu jak podaży.
Metodologia
• Wspólnie wypracowane standardowa metodologia –
porównywalność danych
– Kwestionariusz (identyczny we wszystkich krajach)
– Populacja (uczniowie urodzeni w 1991 r. – średni wiek badanych
15,8)
– Wielkość i dobór próby (losowane klasy szkolne – minimum 2400
uczniów)
– Sposób realizacji badania (samodzielne wypełnianie ankiet przez
uczniów)
– Protokół postępowania ankieterów
– Kwestie etyczne (anonimowość i dobrowolność)
– Ten sam czas badania – wiosna 2007
– Analiza danych (wspólna baza danych)
Odsetki uczniów w wieku 15-16 lat, którzy używali
poszczególnych środków chociaż raz w swoim życiu
25
1995
20
15
2007
15,1 15,7
10,4
10,1
10
2003
19,2
18,5
18,3
17,3
15,6
1999
ESPAD
9,1 9,3
8,2
7,4
6,0
5
5,7
4,0
3,8
2,9
1,9
2,51,8
1,9 2,21,8
0,8
0,8
1,81,4
2,8 2,8
2,5 2,8
3,4
2,9
2,1
0,8
Janusz Sierosławski, Instytut
Psychiatrii I Neurologii
Sterydy
anabol.
Ecstasy
Heroina
Kokaina
LSD
Amfetamina
Wziewne
Konopie
Leki usp.
lub nasenne
0
Odsetki uczniów w wieku 17-18 lat, którzy używali
poszczególnych środków chociaż raz w swoim życiu
40
36,7
1995
35
30
20,820,8
20,1
22,4
2007
ESPAD
19
17,1
15,4
15
10,5
5
6,8
7,8
6,8
5,4 6,3
4,2
2,7 3,5 2,7
2,8
LSD
Amfetamina
Wziewne
Konopie
Leki usp.
lub nasenne
0
2,2
1,8 2,4 2,5
0,8
0,6
Janusz Sierosławski, Instytut
Psychiatrii I Neurologii
1,7
5,8
4,2 4,0 2,6 3,5
2,7
3,5
0,6
Sterydy
anabol.
7,9
Ecstasy
10
Heroina
20
2003
27,9
Kokaina
25
1999
Polska na tle średniej dla wszystkich
krajów – alkohol i tytoń w 2007 r.
Odsetki badanych
0
10
20
30
40
50
80
90
83
31
Upicie się 12 miesięcy
39
39
5+ drinków pod rząd
30 dni
43
29
Zakup piwa 30 dni
Palenie tytoniu 30 dni
70
78
Picia alkoholu 12
miesięcy
Zakup wódki 30 dni
60
18
6
14
Polska
21
29
Średnia dla wszytkich krajów
Picie alkoholu w czasie ostatnich 30 dni
przed badaniem
• Polska – lekki
spadek, zgodnie
z dominującym
trendem
• W większości
krajów spadek lub
stabilizacja
• Tylko w 4 krajach
znaczący wzrost
Ekscesywne nadmierne picie – co najmniej 5
drinków pod rząd w czasie ostatnich 30 dni
• Polska – wzrost,
zgodnie z
dominującym
trendem
• Skala wzrostu w
Polsce podobna
jak w innych
krajach
• Znaczący spadek
tylko w 6 krajach
• Mimo wzrostu
Polska nadal
poniżej średniej
Polska na tle średniej dla wszystkich
krajów – narkotyki w 2007 r.
Odsetki badanych
0
5
10
25
30
35
40
19
7
7
Inne narkotyki
kiedykolwiek
Polska
Średnia dla wszytkich krajów
6
Wziewne
kiedykolwiek
9
18
Leki uspok.
kiedykolwiek
Łatwy dostęp do
konopi
20
16
Konopie
kiedykolwiek
Alkohol + tabletki
kiedykolwiek
15
6
5
6
35
33
Używanie przetworów konopi chociaż raz,
kiedykolwiek w życiu
• Nieznaczący
spadek, na
granicy
stabilizacji
• W większości
krajów
stabilizacja lub
spadek
• Tylko w 3
krajach
znaczący wzrost
Używanie narkotyków innych niż przetwory
konopi chociaż raz, kiedykolwiek w życiu
• Stabilizacja,
podobnie jak w
zdecydowanej
większości
krajów
• Rozpowszechnienie na
poziomie
średniej
Używanie leków uspokajających lub nasennych bez
przepisu lekarza chociaż raz, kiedykolwiek w życiu
• Polska – w 2007 r.
pierwsze miejsce
pod względem
rozpowszechnienia (tak jest od
1995 r.)
• Nieznaczący
wzrost podobnie
jak w większości
krajów
• Tylko w jednym
kraju istotny
wzrost, niegdzie
nie było spadku
Wnioski
• Spadek lub stabilizację większości wskaźników
używania substancji psychoaktywnych, zarówno w
Polsce jak w większości krajów uczestniczących w
badaniu
• Do 2003 r. przeważała tendencja wzrostowa zarówno,
jeśli chodzi o picie alkoholu jak i używanie narkotyków
• Wzrost nastąpił tylko w przypadku ekscesywnego
nadmierne picie, tj. wypijanie co najmniej 5 drinków
pod rząd
• Polska młodzież od początku badań ESPAD odznacza się
największym rozpowszechnieniem używania leków
uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza
Młodzież 2008
Badania nad młodzieżą
Realizator:
Centrum Badania Opinii Społecznej
na zlecenie KBPN
Próba i metodologia badania
• Badanie ankietowe zrealizowane przez CBOS
w terminie 8-24 października 2008 r.
• Próba N = 1 400
• Ostatnie klasy szkół pondagminazjalnych
• Młodzież w wieku 18-19 lat (43 osoby starsze lub
młodsze)
Używanie substancji psychoaktywnych
w ciągu ostatniego roku – odsetki badanych
Odpowiedź:
Tak
2003
CBOS 2003, 2008
2008
32%
24%
23%
15%
Ogółem
13%
9%
Dziewczynki
Chłopcy
Szałwia wieszcza
(salvia divinorum)
Kokaina
4,8 3,6 3,5 3,4
LSD
30
Substancje
wziewne
30,5
Leki
przeciwkaszlowe
Sterydy
anaboliczne
„Dopalacze” tzw.
smarty
5
Grzyby
halucynogenne
5,5
Poppersy
10
Ecstasy
12,2
Amfetamina
15
Alkohol razem z
tabletkami
20
Alkohol razem z
marihuaną
25
Leki uspokajające
i nasenne
35
Marihuana,
haszysz
Odsetki uczniów, którzy używali
poszczególnych środków chociaż raz w swoim
życiu
CBOS 2008
21,8
17,3
9,0
3,2 2,9 2,3 2,2 2,1
0
1,1 1,1
Substancje
wziewne
Szałwia wieszcza
(salvia divinorum)
1,9 1,9 1,3
Kokaina
16
LSD
Sterydy
anaboliczne
2
2
Leki
przeciwkaszlowe
2,6 2,4
Grzyby
halucynogenne
3
Poppersy
4
3,7
„Dopalacze” tzw.
smarty
6
Ecstasy
8
Amfetamina
10
Alkohol razem z
tabletkami
11,2
Alkohol razem z
marihuaną
12
Leki uspokajające
i nasenne
14
Marihuana,
haszysz
Odsetki uczniów, którzy używali
poszczególnych środków w ciągu ostatnich 12
miesięcy
18 16,4
CBOS 2008
10,1
7,1
1
0
LSD i inne
halucynogeny
1,1 1,1 1,1 0,9
0,8 0,7 0,6
Szałwia wieszcza
(salvia divinorum)
7
Substancje
wziewne
Kokaina
Sterydy
anaboliczne
Poppersy
Leki
przeciwkaszlowe
Grzyby
halucynogenne
1
Ecstasy
1,5
Amfetamina
2
„Dopalacze” tzw.
smarty
4
Alkohol razem z
tabletkami
5
Leki uspokajające
i nasenne
6
Alkohol razem z
marihuaną
8
Marihuana,
haszysz
Odsetki uczniów, którzy używali
poszczególnych środków w ciągu ostatnich 30
dni
7,3
CBOS 2008
4,9 4,7
3,1
3
0,6 0,6 0,5
0
Odsetki uczniów, którym
proponowano kupno narkotyków
CBOS
76%
68%
55%
9%
6%
6%
12%
6%
1994
52%
64%
7%
8%
24%
26%
8%
12%
14%
7%
1996
1999
2003
2008
18%
Nie, nigdy
21%
Tak, raz
Tak, kilka razy
Tak, często
Sprzedaż narkotyków na terenie szkół,
odsetki badanych
CBOS
37%
30%
43%
49%
37%
50%
37%
40%
14%
1996
27%
1999
Nie
26%
2003
10%
2008
Trudno powiedzieć
Tak
14 13 13 12 11 11
Dekstrometorfan
(DXM)
Crack
80
Polska heroina,
tzw. kompot
Szałwia wieszcza
(salvia
Heroina
Poppersy
20 18 17 16
Kokaina
„Dopalacze”
(tzw. smarty)
LSD
Grzyby
halucynogenne
24 22
Ecstasy
20
Sterydy
anaboliczne
40
Amfetamina
60
Leki
uspokajające i
Marihuana,
haszysz
95
Wódka
95 96
Wino
Piwo
100
Papierosy
Ocena trudności zdobycia poszczególnych
substancji – odsetki uczniów z łatwym lub bardzo
łatwym dostępem
120
93
CBOS 2008
46 45
8
0
Rozpowszechnienie używania substancji psychoaktywnych
wśród młodzieży szkolnej
100%
CBOS
90%
80%
piwo
70%
60%
wódka
50%
40%
papierosy
wino
30%
20%
narkotyki
10%
0%
1992
1994
1996
1999
2003
2008
Odsetki odpowiedzi twierdzących na pytania o palenie papierosów (regularnie i w wyjątkowych sytuacjach), o picie piwa, wina
oraz wódki i innych mocnych alkoholi w ciągu miesiąca przed badaniem, a także o używanie jakichkolwiek narkotyków w ciągu
ostatniego roku
• Marihuana i haszysz najczęściej używanymi
substancjami nielegalnymi
• Tendencja spadkowa w używania narkotyków przez
młodzież
• Spadek dostępności narkotyków w ocenie badanych
• Nowe tendencje i zagrożenia: używania łącznie
substancji psychoaktywnych tzw. politoksykomania oraz
sięganie po nowe substancje tzw. dopalacze
• Potrzeba nowych działań, angażujących wielu
partnerów z różnych dziedzin jako odpowiedź na
agresywną kampanię promującą nowe środki o działaniu
psychoaktywnym
Wskaźniki dotyczące
problemowego
używania narkotyków
Liczba problemowych użytkowników narkotyków w
Polsce mieści się w przedziale
100 000 – 120 000,
w tym liczba użytkowników opiatów:
25 000 – 27 000.
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach
1997- 2008 – liczby osób
14000
12000
0
1997
1999
2001
2003
2005
2007
12627
12582
13198
13320
11778
11241
8590
6827
2000
6100
4000
5336
6000
9096
8000
12836
10000
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach
1997- 2008 – liczby osób wg. substancji
Mieszane i inne
14000
Wziewne
12000
Halucynogeny
10000
Inne stymulanty
8000
Kokaina
6000
Uspokajające i
nasenne
Konopie
4000
Opiaty
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
0
1997
2000
Liczba klientów programów leczenia substytucyjnego
w latach 2003 – 2008
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
1944
1522
825
801
2003
2004
969
1221
2005
2006
2007
2008
2009
Osoby leczone w programach leczenia substytucyjnego
w Europie – wskaźnik na 100 tyś osób.
Leczenie substytucyjne w Europie (2005)
400
350
300
250
200
150
100
50
C
Y
P
L
R
O
LV
S
I
H
U
LT
B
G
FI
C
Z
S
E
G
R
E
E
D
E
N
L
S
K
E
U
-a A
ve T
ra
ge
D
K
B
E
M
T
FR
IT
E
S
P
T
IE
LU
0
U
K
Przypadki leczenia - wskażnik na 100 000 mieszkańców
450
Liczby zgonów w Polsce z powodu używania narkotyków
w latach 1997 – 2008
(zgony wg kodów ICD-10: F11-12, F14-16, F19, X42, X62, Y12, X44, X64, Y14)
350
300
250
200
292 310 294
253 235
324
290
277
231
241
244
214
150
100
50
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Nowe przypadki zakażeń HIV, w tym w wyniku
używania iniekcyjnego zażywania narkotyków 19992008 (według daty wykrycia)
900
800
700
600
500
narkotyki w
iniekcjach
w szyscy
400
300
200
100
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
• Spadek liczby osób zgłaszających się do lecznictwa
• Spadek liczby osób zgłaszających się do lecznictwa z
powodu opiatów.
• Politoksykomania – rosnący problem
• Niewystarczająca dostępność leczenia substytucyjnego
• Stabilny trend problemów związanych z używaniem
narkotyków: zgony, zakażenia HIV
Podsumowanie
CBOS, Młodzież 2008
• Marihuana i haszysz najczęściej używanymi
substancjami nielegalnymi
• Tendencja spadkowa w używania narkotyków
przez młodzież
• Spadek dostępności narkotyków w ocenie
badanych
• Nowe tendencje i zagrożenia: używania łącznie
substancji psychoaktywnych tzw.
politoksykomania oraz sięganie po nowe
substancje tzw. dopalacze
Podsumowanie II
• ESPAD 2007
• Spadek lub stabilizację większości wskaźników
używania substancji psychoaktywnych, zarówno w
Polsce jak w większości krajów uczestniczących w
badaniu
• Do 2003 r. przeważała tendencja wzrostowa zarówno,
jeśli chodzi o picie alkoholu jak i używanie narkotyków
• Wzrost nastąpił tylko w przypadku ekscesywnego
nadmierne picie, tj. wypijanie co najmniej 5 drinków
pod rząd
• Polska młodzież od początku badań ESPAD odznacza się
największym rozpowszechnieniem używania leków
uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza
Podsumowanie III
Problemowi – Epi
• Spadek liczby osób zgłaszających się do lecznictwa
• Spadek liczby osób zgłaszających się do lecznictwa z
powodu opiatów.
• Politoksykomania – rosnący problem
• Niewystarczająca dostępność leczenia substytucyjnego
• Stabilny trend problemów związanych z używaniem
narkotyków: zgony, zakażenia HIV
Wyzwania
•
•
•
•
„Dopalacze”
Politoksykomania
Pozamedyczne używanie leków
Leczenie substytucyjne