Czary góralskie

Czary góralskie
Magia Podtatrza i Beskidów Zachodnich
czary_goralskie_k4.indd 1
2014-09-24 09:41:38
czary_goralskie_k4.indd 2
2014-09-24 09:41:38
Czary góralskie
Magia Podtatrza i Beskidów Zachodnich
Urszula Janicka-Krzywda
Katarzyna Ceklarz
czary_goralskie_k4.indd 3
2014-09-24 09:41:38
Urszula Janicka-Krzywda, Katarzyna Ceklarz
Czary góralskie. Magia Podtatrza i Beskidów Zachodnich
Recenzent
dr hab. Jerzy M. Roszkowski
Redaktor prowadzący
Zbigniew Ładygin
Redakcja językowa i korekta
Łukasz Mackiewicz / eKorekta24.pl
Okładka według pomysłu i zdjęć
Zbigniewa Ładygina
Zdjęcia
Barbara Caillot-Dubus
www.bcaillotdubus.com
Wybrane zdjęcia pochodzą z cyklu „Pachnące jarzębiną”
DTP
lookStudio
e-mail: [email protected], www.lookstudio.pl
Wszystkie prawa zastrzeżone
Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana
w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich
© Copyright by Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego
Kuźnice 1, 34-500 Zakopane
tel. (+48) 18 20 23 240, e-mail: [email protected], www.tatry.tpn.pl
Zakopane 2014
ISBN 978-83-61788-86-7
czary_goralskie_k4.indd 4
2014-09-24 09:41:38
spis treści
od Autorek 7
wstęp
9
czary góralskie – słownik 17
słowniczek
199
informatorzy
201
źródła
203
bibliografia
207
spis haseł
211
skróty
215
5
czary_goralskie_k4.indd 5
2014-09-24 09:41:38
czary_goralskie_k4.indd 6
2014-09-24 09:41:40
od Autorek
kulturze ludowej górali magia pełniła niegdyś niezwykle ważną funkcję, wyrastaW
jącą z potrzeby opisania i pojęciowego ustrukturyzowania rzeczywistości. Była
podstawowym narzędziem i wyrazem tzw. ludowej wizji świata, czyli zespołu przekonań
i wierzeń oraz wynikających z nich sposobów postępowania. Współcześnie, gdy silnie
eksploruje się fragmenty tej kultury – śpiew, taniec czy strój – niniejsza publikacja ma za
zadanie przypomnieć i uzmysłowić Czytelnikom rolę duchowości w rozwoju i funkcjonowaniu góralszczyzny.
Książka jest adresowana do wszystkich zainteresowanych tym tematem, ale w szczególności przydać się może instruktorom zespołów regionalnych, animatorom kultury ludowej, lokalnym dziennikarzom czy przewodnikom górskim.
Informacje na temat ludowej magii są rozproszone w licznych czasopismach, publikacjach i zbiorach archiwalnych, do których przeciętnemu czytelnikowi niekiedy trudno
dotrzeć. Zgromadzenie ich w jednym miejscu pozwala zapoznać się z magicznymi zachowaniami, a przypisy i bibliografia posłużą osobom, które ten temat szczególnie zainteresuje. Książka składa się z blisko 250 haseł i jest z założenia opracowaniem popularnonaukowym, w przejrzysty sposób prezentującym omawiane zagadnienia.
Słownik ma za zadanie wypełnić lukę w piśmiennictwie, istniejącą między materiałami terenowymi, publikowanymi i archiwalnymi, a opracowaniami naukowymi. Celowo
nie zamieszczono tu etnologicznych analiz, które dla odbiorcy spoza środowiska antropologów kultury i etnologów są częstokroć niezrozumiałe, a co za tym idzie – zniechęcają
do dalszej lektury. W wielu miejscach dodano jednak krótkie i przystępnie sformułowane
uwagi.
Urszula Janicka-Krzywda
Katarzyna Ceklarz
7
czary_goralskie_k4.indd 7
2014-09-24 13:48:23
C Z A R Y G Ó R A L S K I E
M A G I A P O D T A T R Z A I B E S K I D Ó W Z A C H O D N I C H
8
czary_goralskie_k4.indd 8
2014-09-24 09:41:42