docR R - ZGM Szczecinek
download 
Reklamacja Transkrypt
R R - ZGM Szczecinek
Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii ć Instrukcja do zaję laboratoryjnych z przedmiotu METROLOGIA 2 Kod przedmiotu: F03022 Ć wiczenie pt. MOSTEK THOMSONA ć Numer wiczenia 06 Autor Dr inŜ. Ryszard Piotrowski Białystok 2006 1 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona 1. Wprowadzenie M ostek Thomsona jest układem przeznaczonym do pomiaru szczególnie małych rezystancji - od ułamków milioma (m Ω ) do kilku omów ( Ω ). Są to rezystancje porównywalne z rezystancjami przewodów łączących, których obecność jest nieunikniona w kaŜdym układzie pomia- rowym. Dla przykładu rezystancja mierzona w niniejszym ćwiczeniu ma wartość RX ≈ 1 m Ω , tymczasem miedziany przewód łączący o długości 0,5 m i przekroju 1,5 mm2 ma rezystancję Rp ≈ 6 mΩ (rys.1) RX RP RP A B Rys. 1. Rezystancja mierzona Rx wraz z przewodami łączącymi. Próba pomiaru tak małej rezystancji w układzie mostka Wheatstone’a zakończyłaby się wynikiem obarczonym olbrzymim błę dem. Na rys.1 przedstawione jest jedno z czterech ramion mostka Wheatstone’a. Pomijając inne aspekty mające wpływ na błąd pomiaru, naleŜ y zauwaŜ yć, Ŝe w układzie tego mostka zostałaby zmierzona rezystancja całej gałęzi AB. Jej wartość dla przytoczonych wyŜej wartości rezystancji RX, RP wyniosłaby: RAB = Rx + 2Rp = 13 mΩ Wynik pomiaru trzynastokrotnie przewyŜszałby więc wartość rzeczywistą rezystancji Rx, zaś błędy pomiaru wyniosłyby odpowiednio: a) błąd bezwzględny: ∆R = R AB − Rx = 12 ⋅ mΩ b) błąd wzglę dny: δR = ∆R 100% = 1200% !!! Rx 2 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona Zaproponowany w roku 1862 przez fizyka angielskiego Williama Thomsona (od roku 1892 lorda Kelvina) układ do pomiaru małych rezystancji wywodzi się z układu mostka Wheatstone’a, którego schemat ideowy przedstawiony jest na rys. 2. B C D E IG R1 A F R2 G G R3 R4 UZ Rys. 2. Schemat ideowy mostka Wheatstone’a zawierającego bardzo małe rezystancje R1, R2 Na schemacie tym pogrubiono cztery odcinki przewodów łączących: AB, CD, DE, FG. Ich rezystancje są porównywalne z rezystancjami rezystorów R1, R2 i odgrywają znaczącą rolę w górnych ramionach mostka. Natomiast rezystancje R3, R4 mają wartości rzędu co najmniej kilkuset omów (często kilku lub kilkunastu kiloomów), wobec czego wpływ przewodów występujących wokół nich moŜ na całkowicie zaniedbać. Wyjaś nijmy jeszcze, Ŝe potrzeba pomiaru bardzo małej rezystancji R1, pocią ga za sobą konieczność włączenia do układu jeszcze jednej rezystancji tego samego rzędu. Z analizy błędu nieczułoś ci mostka Wheatstone’a wynika, Ŝe powinna nią być rezystancja R2. Kwestia ta jest szczegółowo omawiana na wykładzie dotyczącym mostka Wheatstone’a. Pierwszym krokiem na drodze przekształcania układu mostka Wheatstone’a w układ mostka Thomsona jest przeniesienie odcinków AB oraz FG przewodów łączących do tych gałęzi mostka, w których są one nieszkodliwe, a więc do gałęzi zawierających duŜe rezystancje R3, R4. Osią ga się to przez doprowadzenie przewodów biegnących od źródła zasilania bezpośrednio do zacisków B i F małych rezystancji R1, R2. Rezultat takiego zabiegu przedstawiono na rys. 3. Dla układu mostka Wheatstone’a z rys. 3 napiszemy równanie pomiaru, uwzglę dniając w nim rezystancje przewodów CD i DE. (R1 + RCD )R4 = (R2 + RDE )R3 (1) 3 Ć wicz. nr 6 Mostek Thomsona Dzieląc obie strony równania (1) przez wyraŜenie R3R4, otrzymuje się zaleŜ ność (2 R1 RCD R2 RDE + = + (2) R3 R3 R4 R4 Z zaleŜ ności tej wynika, Ŝe gdyby spełniony został warunek (3), RCD RDE = R3 R4 lub, co na jedno wychodzi, warunek (4), (3) R3 RCD = R4 RDE (4) to z równania pomiaru (1) znikłyby pasoŜytnicze rezystancje RCD i RDE przewodów CD i DE i równanie to przyję łoby postać (5) R1 R4 = R2 R3 , (5) to znaczy zawierałoby jedynie rezystancje rezystorów występujących w ramionach mostka. B C D E IG R1 A F R2 G G R3 R4 UZ Rys. 3. Schemat układu mostka Wheatstone’a po zmianie punktów przyłączenia przewodów biegnących od źródła zasilania Z warunku (4) wynika, Ŝe rozwiązanie problemu leŜ y w znalezieniu właściwego połoŜenia punktu D, który powinien dzielić odcinek przewodu CE na takie dwie części, których rezystancje miałyby się do siebie jak R3 do R4. Praktyczna realizacja tej idei byłaby kłopotliwa z uwagi na niewielkie wartości rezystancji, z jakimi ma się tutaj do czynienia. Zamiast więc dzielić odcinek CE, dzieli się spadek napięcia na nim przy pomocy rezystancyjnego 4 Ć wicz. nr 6 Mostek Thomsona dzielnika złoŜonego z rezystorów R’3 , R’4 (rys. 4) spełniających warunek (6) , identyczny z warunkiem (4). R3' R3 = R4' R4 (6) Poprawność tego rozwiązania układowego nie jest oczywista i wymaga dowodu, który podajemy niŜej. Znajomość tego dowodu nie jest dla studentów obowią zkowa. Układ przedstawiony na rys. 4 jest juŜ układem mostka Thomsona, narysowanym w dość nietypowy sposób, pokazującym jednak charakterystyczne cechy tego mostka, to znaczy sposób prowadzenia przewodów od ź ródła zasilania oraz obecność dzielnika napięcia R’3 , R’4. B C D R1 E R2 H A R’3 F G R’4 G R3 R4 UZ Rys. 4. Schemat ideowy mostka Thomsona Chcąc dowieść prawdziwości warunku (6), przekształcimy trójkąt rezystancji RCE, R’3, R’4 (rezystancje przewodów występujących wokół R’3, R’4 są do pominięcia wobec znacznej rezystancji tych ostatnich) w równowaŜ ną gwiazdę rezystancji RA, RB, RC. Otrzymany w wyniku tego przekształcenia układ, przedstawiony jest na rys. 5. Przy czym: 5 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona RA = RB = RC = R1 C RCE RCE R3 + R '3 + R ' 4 (7) RCE RCE R4 + R '3 + R ' 4 (8) RCE R '3 R ' 4 + R '3 + R ' 4 (9) RA RB E R2 RC H R3 G R4 UZ Rys. 5. RównowaŜ na gwiazda rezystancji RA, RB, RC Dla czteroramiennego mostka z rysunku 5 moŜ na napisać teraz znane równanie pomiaru dla mostka Wheatstone’a: (R1 + RA )R4 = (R2 + RB )R3 Dzieląc obie strony tego równania przez wyraŜenie R3R4, otrzymujemy zaleŜ ność (10) R1 RA R2 RB + = + R3 R3 R4 R4 JeŜeli w równaniu pomiaru (10) mają występować tylko rezystancje R1, R2, R3, R4, trzeba, aby spełnione była równość : (10) 6 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona RA RB = , R3 R4 lub, co na jedno wychodzi: RA R3 = RB R4 (11) Podstawiając do (11) zaleŜ ności (7), (8), otrzymuje się po przekształceniach: R '3 R3 = , R ' 4 R4 czyli warunek (6), co naleŜało wykazać. W literaturze spotyka się najczęściej schemat ideowy mostka Thomsona przedstawiony na rys.6, nie róŜ niący się ideowo od mostka z rysunku 4. R1 R2 R’3 R’4 G R3 R4 UZ Rys. 6. „Uporządkowany” schemat mostka Thomsona W mostku z rysunku 6 rezystory R3 i R’3 sprzęŜone są mechanicznie dzię ki czemu w kaŜdej chwili ich rezystancje są sobie równe. To samo dotyczy rezystorów R4 i R’4. Rozwiązanie takie ułatwia spełnienie warunku (6) podczas równowaŜenia mostka. RównowaŜenie odbywa się przez regulację tylko rezystancji R3-R’3. Zespół R4-R4’ słuŜ y do zmiany zakresu pomiarowego mostka. 7 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona ś Mostek Thomsona ma cztery zaciski wej ciowe Wskazane wydaje się pokazanie czytelnikowi schematu mostka Thomsona w sposób ukazujący wyraź nie cztery zaciski wejściowe. Pozwoli on zrozumieć konieczność łączenia rezystancji mierzonej z mostkiem czterema, a nie dwoma przewodami, co nie zawsze przestrzegane jest przez ćwiczących, szczególnie w przypadku, gdy przychodzi im korzystać z tak zwanego technicznego mostka Thomsona. Układ taki przedstawiony jest na rysunku 7. R1 R2 1 2 3 4 R’3 R’4 G R3 R4 UZ Rys. 7. Mostek Thomsona ma cztery zaciski wejściowe W układzie mostka Thomsona istnieją gałęzie, w których płynie prąd o znacznym natęŜeniu. W mostku stosowanym w ćwiczeniu wynosi ono 20 A. Tak duŜ y prąd potrzebny jest do wywołania na bardzo małych rezystancjach R1, R2 odczuwalnie duŜ ych spadków napięć zapewniających dostateczną czułość układu. Błą d podstawowy Bez dowodu podamy tu wyraŜenie na względny błą d graniczny pomiaru rezystancji mostkiem Thomsona. Dany jest on zaleŜ nością (12). 8 Ćwicz. nr 6 δ R1 = δ R2 + δ R3 + δ R4 + Mostek Thomsona Rp R1 + R2 (δR 3 ) + δ R4 + δ R ' 3 + δ R ' 4 (12) gdzie: RP - rezystancja przewodu łączącego rezystancje R1 i R2 JeŜeli rezystancja RP ma pomijalnie małą wartość (jest nią np. gruby płaskownik miedziany), wówczas błąd wyraŜają dostatecznie dobrze trzy pierwsze składniki wyraŜenia (12), które staje się wtedy identyczne z zaleŜ nością wraŜającą analogiczny błąd mostka dotyczącym mostka Wheatstone’a. Błą d nieczułoś ci Bez dowodu podajemy niŜej wyraŜenie na błąd nieczułości mostka Thomsona. δn = + [R (R 1 3 ][ ] + R4 ) + R p R3 ⋅ R2 ( R3 + R4 ) + R p R4 da ( ) U z R2 R3 + R2 R4 + R p R 4 R3 S I + ( R1 + R2 + Rp ) ⋅ [2 R3R4 + RG ( R3 + R4 )] ⋅ ( R3 + R4 ) ⋅ da U z ⋅ ( R2 R3 + R2 R4 + R p R4 ) ⋅ R3S I (13) gdzie: Uz -napięcie zasilające RG - rezystancja wewnętrzna galwanometru RP - rezystancja przewodu łączącego rezystancje R1 , R2 SI - czułość prądowa galwanometru da - najmniejsze dostrzegalne przemieszczenie wskazówki galwanome tru (przyjmuje się umownie da = 0,1 mm) 2. Przebieg ć wiczenia Na wstępie naleŜ y zmierzyć wskazaną przez prowadzącego rezystancję Rx technicznym mostkiem Thomsona typu TMT-2. Jest to niezbędne do sprawnego i bezpiecznego przeprowadzenia zasadniczego pomiaru rezystancji mostkiem laboratoryjnym 9 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona Techniczny mostek Thomsona Techniczny mostek Thomsona uŜ ywany jest w laboratorium do zgrubnego pomiaru nieznanej rezystancji Rx , co pozwala ś na prawidłowe nastawienie parametrów mostka laboratoryjnego i przy pieszenie jego równowaŜenia.. Mostek techniczny ma niewielkie rozmiary i jest łatwy w obsłudze. Na rys.8 przedstawiono sposób przyłączania do mostka rezystancji mierzonej RX czterozaciskowej i dwuzaciskowej. W obydwu przypadkach konieczne jest uŜycie czterech przewodów łączących. Wszystkie „usprawnienia” stosowane niekiedy przez „adeptów” sztuki mierzenia, a polegające na zwieraniu par zacisków wejściowych i przyłączaniu rezystancji mierzonej tylko dwoma przewodami, powodują powstawanie kilkusetprocentowych błę dów pomiaru. Rx T RRxx T Rys. 8. Sposób przyłączania do mostka Thomsona rezystancji mierzonych: czterozaciskowej i dwuzaciskowej. Mostek techniczny typu TMT-2 jest zasilany z baterii płaskiej 4,5V ; przystosowany jest jednak takŜeć do zasilania ze ź ródła zewnętrznego. Podczas ć wiczenia mostek naleŜy zasili z zasilacza stabilizowanego. Wynik pomiaru rezystancji mostkiem technicznym: 10 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona RX = .................. Ω Wynik pomiaru, w celu jego weryfikacji, naleŜ y podać prowadzącemu ć wiczenie. Pomiar rezystancji laboratoryjnym mostkiem Thomsona Schemat układu laboratoryjnego mostka Thomsona przedstawiono na rysunku 9 R ZS R 1=R X Ip G R 2=R W RP Z G + x 1000 N W XT x 10 9 9 T 1000 + x 100 R= 9 100 10 x1 x 0,1 9 9 1 G 0,1G Rys. 9. Schemat laboratoryjnego układu mostka Thomsona Opis elementów mostka ZS – zasilacz stabilizowany o duŜej wydajności prądowej R – rezystor drutowy o rezystancji 0,6 Ω R1=RX – rezystancja mierzona (bocznik amperomierza magnetoelektrycznego) 11 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona R2 =RW -rezystor wzorcowy (0,001Ω Ω) RP – szyna miedziana G – galwanometr magnetoelektryczny Z – zwieracz galwanometru (G - 0,1G) – przełącznik (włącznik) galwanometru: • pozycja „0,1G” oznacza ograniczoną czułość galwanometru • pozycja „G” oznacza pełną czułość galwanometru • w pozycji środkowej galwanometr jest odłączony od układu N, XT – pary zacisków, do których doprowadzane są spadki napięć na rezystorach RX i RW (miejsce przyłączenia poszczególnych napięć zaleŜ y od wartości rezystancji RW zmierzonej mostkiem technicznym - patrz Tablica 1 W – rezystor odpowiadający rezystorowi R’4 T – rezystor odpowiadający rezystorowi R4 W kaŜdej chwili powinno być W = T R – pięciodekadowy zespół sprzęŜonych mechanicznie rezystorów R’3, R3 słuŜący do równowaŜenia mostka Zasady zestawiania laboratoryjnego mostka Thomsona 1. Na wstępie naleŜ y ustalić miejsca przyłączenia rezystancji Rx oraz Rw . Biorąc pod uwagę wynik dokonanego poprzednio pomiaru rezystancji RX mostkiem technicznym naleŜ y zdecydować: a) gdy RX ≥ 0,001 Ω naleŜ y przyłączyć RX do zac. XT zaś RW do zac. N b) gdy RX < 0,001 Ω naleŜ y przyłączyć RX do zac. N zaś RW do zac. XT 2. W kolejnym kroku naleŜ y dokonać wyboru wartości rezystancji rezystora wzorcowego Rw oraz rezystorów W, T. Wyboru RW , W , T dokonuje się według wskazań Tablicy 1. 3. ZaleŜ nie od miejsca przyłączenia rezystora RX (tzn. do zacisku N lub XT) naleŜ y przyjąć do dalszych obliczeń jedno z dwóch równań pomiaru: R T T dla przypadku b) obowiązuje zaleŜ ność : Rx = Rw R dla przypadku a) obowiązuje zaleŜ ność: Rx = Rw Zasady zawarte w punktach 1, 2, 3 ujmuje wyczerpująco Tablica 1. (13) (14) 12 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona Tablica 1 RX RW R X → XT RW → N R RX = RW T T Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω 1000 1000 1000 - 1000 1000 1000 - 0,001 0,001 0,001 1000 100 10 1000 100 10 Przedziały wartości RX 1-0,1 0,1 0,1-0,01 0,01 0,01-0,001 0,001 0,001-0,0001 0,0001-0,00001 0,00001-0,000001 - W RW RX → N R W → XT T RX = RW R T W Przebieg pomiarów Czynnoś ci przygotowawcze Po zmontowaniu układu pomiarowego według schematu z rysunku 9., ŜnaleŜ y nastawić określone parametry mostka tak, aby był on w stanie zblionym do stanu równowagi. Przyśpiesza to osiągnięcie stanu równowagi i zapobiega ewentualnemu uszkodzeniu czułego galwanometru laboratoryjnego. PrzybliŜ ony stan równowagi uzyskuje się, nastawiając odpowiednią wartość pięciodekadowego rezystora R, którą oblicza się z zaleŜ ności (13) lub (14), podstawiając w niej w miejsce RX wynik pomiaru rezystancji mostkiem technicznym. Wartości rezystorów W, T ustala się przy pomocy przełączników kołkowych na podstawie Tablicy 1. Jak wiadomo, powinno być zawsze W = T. Kolejną operacją przygotowawczą jest wyzerowanie galwanometru. Przy otwartym zwieraczu Z naleŜ y ustawić świetlną wskazówką galwanometru na zerowej kresce działowej. W wypadku gdy występują trudności w całkowitym stłumieniu oscylacji wskazówki, przyrząd uwaŜa się za wyzerowany, gdy lewa amplituda oscylacji wokół połoŜenia zerowego jest równa amplitudzie prawej. Po wyzerowaniu nie naleŜ y zmieniać miejsca ustawienia galwanometru na stole. Pomiar rezystancji R x 1. Włącz napięcie zasilające zasilacza stabilizowanego ZS. Następnie przy pomocy regulatorów napięcia i prądu występujących w tym zasilaczu nastaw prąd pomocniczy IP =20 A. 13 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona 2. Przełącznik galwanometru ustaw w pozycji „0,1 G” (ograniczona czułość). Regulując rezystancję pięciodekadowego rezystora R, doprowadź wskazanie galwanometru do zera. Ustaw następnie przełącznik galwanometru w połoŜ Ŝ enie „G” (pełna czuło ść ) i w przypadku gdy wskazania galwanometru oka ą Ŝ Ŝ się ró ne od zera, podobnie jak poprzednio zrównowa mostek. Wartość rezystancji R, dla której uzyskano zerowe wskazanie galwanometru zapisz w Ŝ Tablicy 2. Poszukiwaną wartość RX oblicz ze wzoru (13) lub (14), zale nie od Ŝ wyniku uzyskanego podczas pomiaru wstępnego przy u yciu mostka technicznego. Tablica 2 RX = .......................... Ω (wynik pomiaru mostkiem technicznym) RW = 0,001 Ω W = T = ................... Ω IP = 20 A Numer pomiaru R Ω RX Ω 1 2 3 RXŚR = ................... Ω Ŝ Pomiar nale y powtórzyć trzykrotnie, wskazane jest przy tym, aby za Ŝ Ŝ ka dym razem dokonywała tego inna osoba z grupy laboratoryjnej. Je eli Ŝ poszczególne wyniki ró nią się nieznacznie między sobą, obliczamy ich średnią arytmetyczną. Wyznaczanie błędu nieczułości mostka Definicja błędu nieczułości Bezwzględnym błędem nieczułości mostka ∆ n nazywa się największy przyrost ∆ RX rezystancji mierzonej RX, nie powodujący jeszcze dostrzegalnego przemieszczenia wskazówki świetlnej galwanometru. W praktyce stosuje się uŜ ytkową definicję tego błędu. Bezwzględnym błędem nieczułości mostka ∆ n nazywa się przyrost ∆ RX rezystancji mierzonej RX powodujący najmniejsze dostrzegalne przemieszczenie wskazówki świetlnej galwanometru ∆ a. Jego wartość przyjmuje się umownie za równą 0,1 mm. Zgodnie z tym ostatnim okreś leniem, ∆ n = ∆ RX (dla ∆ a = 0,1 mm) (15) 14 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona Względny błąd nieczułości natomiast definiuje się następująco: δn = ∆n RX (16) Odst ę pstwa od definicji Zgodnie z podaną wyŜej definicją błę du nieczułości doświadczalne wyznaczanie błędu nieczułości wymaga płynnej regulacji rezystancji mierzonej RX. W znakomitej większości przypadków jest to niemoŜ liwe, bowiem rezystory ćmierzone nie są na ogół regulowane. Ma to miejsce takŜe w niniejszym wiczeniu, dlatego definicje (15), (16) stosowane będą tutaj w odniesieniu do rezystancji R słuŜącej do równowaŜenia mostka. ą Poza tym przemieszczanie wskazówki galwanometru o definicyjn ć ć wartoś ∆ a = 0,1 mm jest praktycznie niewykonalne, dlatego w wiczeniu ć zaleca się zmianę rezystancji R o taką wartoś , która wywoła przemieszczenie wskazówki o ∆ a = 5 mm, a następnie obliczenie bezwzględnego błę du nieczułości według wzoru (17) ∆n = ∆R = 0 ,02 ∆ R 50 (17) ć ć który pozwala na drodze teoretycznej ustali wartoś ∆ R niezbędną do przemieszczenia wskazówki o ∆ a = 0,1 mm. Błąd względny oblicza się natomiast według wzoru (18) ∆n 100% (18) R ć gdzie: R – wartoś rezystancji pięciodekadowego rezystora mostka w stanie równowagi mostka. δn = Przebieg pomiarów Pomiary błędu nieczułości odbywają się w układzie przedstawionym na rysunku 9. według następującego porządku. 1. Nastaw prąd pomocniczy IP = 20 A ć 2. ZrównowaŜ mostek, i zanotuj w Tablicy 3 wartoś rezystancji R uzyskaną dla prądu galwanometru IG = 0. Następnie poprzez regulację tego samego rezystora R uzyskaj odchylenie wskazówki galwanometru o ∆ a = 5 mm od połoŜenia zerowego w dowolną stronę. 15 Ćwicz. nr 6 Mostek Thomsona 3. Tę nową wartość rezystancji (R’)zanotuj w odpowiedniej rubryce Tablicy 3. Ze wzorów (17), (18) oblicz błędy nieczułości ∆ n i δn. 4. Eksperyment powtórz dla róŜ nych wartości prądu pomocniczego Ip, wskazanych w Tablicy 3, co pozwoli póź niej wykreślić zaleŜ ność błędu nieczułości δn od prądu pomocniczego IP. Tablica 3 IP R A (IG = 0) Ω R’ ( a = 5mm) Ω ∆R = |R – R’|| Ω ∆n Ω δn % 20 16 12 8 4 W sprawozdaniu naleŜ y: • Sporządzić wykres zaleŜ ności względnego błędu nieczułości δn od prądu pomocniczego IP : δ n = f I p ( ) • Wyjaś nić, dlaczego błąd nieczułości zaleŜ y od wartości prądu IP 3. Pytania i zadania kontrolne Dlaczego bardzo małych rezystancji nie mierzy się mostkiem Wheatstone’a ? Narysuj schemat ideowy mostka Thomsona. Które rezystancje mostka Thomsona mają b. małe wartości, a które duŜe? Jaki warunek spełniać muszą rezystancje R’3, R’4 (rys. 4) ? Napisz warunek równowagi mostka Thomsona (rys. 4). PokaŜ na schemacie ideowym mostka drogę przepływu prądu o natęŜeniu 20 A. 8. Dlaczego w mostku Thomsona wymagany jest przepływ przez bardzo małe rezystancje stosunkowo duŜego prądu pomocniczego? 9. Przedstaw sposób przyłączenia do technicznego mostka Thomsona rezystora a) dwuzaciskowego, b) czterozaciskowego. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 16 Ć wicz. nr 6 Mostek Thomsona 4. Literatura 1. Lebson S. Podstawy miernictwa elektrycznego WNT, Warszawa 1972 2. Chwaleba A. i inni Metrologia elektryczna WNT, Warszawa 2003 Wymagania BHP Warunkiem przystąpienia do praktycznej realizacji ćwiczenia jest zapoznanie się z instrukcją BHP i instrukcją przeciw poŜarową oraz przestrzeganie zasad w nich zawartych. Wybrane urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym mogą posiadać instrukcje stanowiskowe. Przed rozpoczęciem pracy naleŜ y zapoznać się z instrukcjami stanowiskowymi wskazanymi przez prowadzącego. W trakcie zajęć laboratoryjnych naleŜ y przestrzegać następujących zasad. ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ Sprawdzić, czy urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym są w stanie kompletnym, nie wskazującym na fizyczne uszkodzenie. Sprawdzić prawidłowość połączeń urządzeń. Załączenie napięcia do układu pomiarowego moŜe się odbywać po wyraŜeniu zgody przez prowadzącego. Przyrządy pomiarowe naleŜ y ustawić w sposób zapewniający stałą obserwację, bez konieczności nachylania się nad innymi elementami układu znajdującymi się pod napięciem. Zabronione jest dokonywanie jakichkolwiek przełączeń oraz wymiana elementów składowych stanowiska pod napięciem. Zmiana konfiguracji stanowiska i połączeń w badanym układzie moŜe się odbywać wyłącznie w porozumieniu z prowadzącym zajęcia. W przypadku zaniku napięcia zasilającego naleŜ y niezwłocznie wyłączyć wszystkie urządzenia. Stwierdzone wszelkie braki w wyposaŜeniu stanowiska oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu sprzętu naleŜ y przekazywać prowadzącemu zajęcia. Zabrania się samodzielnego włączania, manipulowania i korzystania z urządzeń nie naleŜących do danego ćwiczenia. W przypadku wystąpienia poraŜenia prądem elektrycznym naleŜ y niezwłocznie wyłączyć zasilanie stanowisk laboratoryjnych za pomocą wyłącznika bezpieczeństwa, dostępnego na kaŜdej tablicy rozdzielczej w laboratorium. Przed odłączeniem napięcia nie dotykać poraŜonego.
