Zarys dziejów rabczańskiego Oddziału PTT-PTTK

Zarys dziejów rabczańskiego Oddziału PTT-PTTK
81
lat temu spotkało się kilku pasjonatów: ksiądz Jan Surowiak – proboszcz parafii w
Rabce, Jerzy Czoponowski – absolwent prawa i dziennikarz, Stanisław DuninBorkowski – nauczyciel geografii i biologii, ksiądz Justyn Bulanda – wikary i katecheta w
Rabce, Władysław Klempka– hotelarz i restaurator oraz Zofia Sutorowska – nauczycielką
języka francuskiego i historii, to spotkanie zaowocowało, że 80 lat temu, w ramach
istniejącego już Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego działającego na polu turystyki,
krajoznawstwa, ochrony przyrody, etnografii (i długo by jeszcze wymieniać) utworzono
Oddział rabczańskiego PTT. Dlatego dzisiaj obchodzimy 80 lecie powstania zorganizowanej
turystyki górskiej w Rabce.
Było ich niewielu, ale swoimi ideami i energią powodowali, że w małym górskim
uzdrowisku zaczęły powstawać nowe i przełomowe przedsięwzięcia. Idąc za celami
wyznaczonymi przez PTT nasi poprzednicy stwierdzili, że w pierwszej kolejności należy
pokazać piękno okolicznych gór oraz zaszczepić je zarówno miejscowym jak i turystom i
kuracjuszom. Dlatego podjęli się trudnego zadania zbudowania dwóch schronisk górskich,
mających być przystanią dla tych, którzy zdecydowali się poznawać góry.
Pierwsze powstało schronisko na Luboniu Wielkim (w 1931 roku), co było dużym
sukcesem młodego Oddziału. Zaraz po nim, w 1932 roku, zbudowano z drewnianych bali
drugie schronisko na polanie Stare Wierchy. W tym samym czasie góry pokrywały się coraz
liczniejszą siecią szlaków turystycznych (do 1931 wyznakowano 361,5km szlaków).
Niezmordowanym twórcą znakowanych górskich ścieżek był Stanisław Dunin-Borkowski.
Wyznakowany przez niego szlak żółty na Luboń Wielki – uważany za jeden z
najpiękniejszych w Beskidach – nosi dzisiaj imię swojego twórcy.
W celu ochrony przed zniszczeniem starego, drewnianego i praktycznie nieużywanego
kościoła pw. św. Marii Magdaleny w Rabce oraz aby zachować pozostałości góralskiej
kultury materialnej (która już w tedy stopniowo zanikała), stworzono instytucję unikatową na
skale ogólnopolską – Muzeum Etnograficzne. Od początku powstania rabczańskiego
Oddziału PTT gromadzono w starym kościele liczne eksponaty etnograficzne, czego
uwieńczeniem było uroczyste otwarcie, w 1936 roku, Muzeum Etnograficznego im.
Władysława Orkana (nazwanego tym imieniem po uzyskaniu osobistej zgody pisarza). Dzięki
szerokiej akcji kolekcjonerskiej Muzeum może dzisiaj poszczycić się jedną z największych i
najcenniejszych w Polsce kolekcji sztuki ludowej.
Ponadto Oddział PTT w Rabce, trawiony twórczą gorączką, podejmował coraz to
nowe inicjatywy. Wydano przewodnik po Rabce (autorstwa Stanisława Borkowskiego w
1933 roku), organizowano wycieczki, publikowano artykuły krajoznawcze a także
sprawowano pieczę nad zabytkami w okolicach Rabki. Wszystkie te działania powodowały,
że systematycznie wzrastała liczba członków Oddziału, pojawiały się nowe osoby, które w
przyszłości, po II wojnie światowej, będą kontynuowały rozpoczęte dzieło.
W czasie II wojny światowej działacze PTT czynnie włączyli się w działalność
Polskiego Państwa Podziemnego. Ukryli i zabezpieczyli cenne zbiory Muzeum
Etnograficznego, prowadzili tajne nauczanie (m.in. Zofia Sutorowska), działali w wywiadzie
oraz walczyli z bronią w ręku.
Po wojnie, pomimo niesprzyjających czasów dla wszelkiej wolnej działalności, rabczański
Oddział PTT, który w 1950 roku wszedł w struktury nowopowstałego PTTK dalej
kultywował idee rozwoju turystyki górskiej. Już w parę lat po zakończeniu działań wojennych
nasi członkowie (Elfryda i Czesław Trybowscy, Emil Węglorz, Stanisław Miętus, Władysław
Klempka i inni) z nowym zapałem przystąpili do znakowania zniszczonych szlaków
turystycznych, zorganizowali pierwszy kurs dla kandydatów na ratowników górskich, dzięki
czemu przy Oddziale PTTK w Rabce powstało Rabczańskie Ochotnicze Pogotowie
Ratunkowe (które obecnie funkcjonuje jako Podhalańska Grupa GOPR). Przełomowym
wydarzeniem dla działalności PTTK w Rabce było zorganizowanie pierwszego w Rabce
kursu przewodników beskidzkich, będącego początkiem cyklu dziewięciu kolejnych kursów,
które wykształciły w sumie 101 przewodników górskich, stanowiących niezwykle cenną
kadrę rabczańskiego Oddziału.
W ramach pracy PTTK w Rabce organizowano turystykę górską, w tym dbano o
infrastrukturę turystyczną (odnawiano szlaki, odbudowano, zniszczone w czasie II wojny
światowej, schronisko na Starych Wierchach,), powstał m.in. nowy przewodnik opisujący
Rabkę i okolice autorstwa Elfrydy Trybowskiej i Andrzeja Matuszczyka, album „Rabka na
starej fotografii”, organizowano prelekcje o regionie, liczne wycieczki, obozy i rajdy dla
młodzieży cieszące się dużą frekwencją (m.in. organizowany do dnia dzisiejszego rajd im.
Czesława Trybowskiego). W tej pracy, obok niestrudzonej Elfrydy Trybowskiej, wyróżniali
się: Jerzy Halota, Ignacy Kurzeja, Jan Porzycki, i inni.
Oddział zajmował się także działalnością usługową (kompleksową obsługą wczasów,
przedsprzedażą biletów, informacją turystyczną, sprzedażą wydawnictw górskich, obsługą
grup turystycznych,). Znaczącym wydarzeniem było wybudowanie nowej siedziby Oddziału
używanej do dnia dzisiejszego. Zasługą działaczy PTTK Elfrydy Trybowskiej i Jana Ceklarza
(prezesa Oddziału od 1997 roku) przy współudziale Jerzego Janowca była budowa Krzyża
Katyńskiego na cmentarzu parafialnym w Rabce.
Obecnie, w ramach Oddziału, funkcjonują dwa Koła Terenowe i sześć SKKT,
organizowane są otwarte wycieczki szkoleniowe dla przewodników i gości z zewnątrz, rajd
na raty oraz cykl wykładów pt: „Kulturowy Gościniec” dających wszystkim zainteresowanym
możliwość poszerzenia swojej wiedzy w oparciu o doświadczenia czołowych badaczy
szeroko pojętej kultury.
Przy Oddziale PTTK w Rabce istnieje Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego, które
prowadzi obsługę grup turystycznych oraz sprzedaż: biletów komunikacji autobusowej i
lotniczej, wczasów krajowych i zagranicznych, ubezpieczeń komunikacyjnych i
turystycznych oraz wydawnictw turystycznych
Katarzyna Ceklarz, Jan S. Ceklarz