tradycyjne rzemiosło ludowe w małopolsce

Danuta Cetera
TRADYCYJNE RZEMIOSŁO LUDOWE W MAŁOPOLSCE
W dawnym społeczeństwie wiejskim zagroda była miejscem, gdzie starano się zaspokoić jak
najwięcej swoich potrzeb związanych z egzystencją. Ta samowystarczalność opierała się
przede wszystkim na dobrej, rodzinnej organizacji pracy. Każdy w rodzinie miał przydzielone
obowiązki. Poza pracami związanymi z hodowlą i uprawą ziemi, kobiety zajmowały się
przygotowaniem posiłku, sprzątaniem, obróbką włókna, tkactwem, szyciem, natomiast
mężczyźni obróbką drewna, rymarstwem, naprawą narzędzi czy szewstwem.
Rodziny chłopskie w małych gospodarstwach aż do końca XIX wieku musiały być
samowystarczalne. Chłopska produkcja rękodzielnicza charakteryzowała się dużą
indywidualnością, tak pod względem artystycznym, jak i pod względem technicznym.
Wytwórczość rękodzielnicza istniała na wsi nie tylko w ramach samowystarczalności
gospodarstw wiejskich, ale także w formie działalności rzemieślniczej. Rzemieślnicy
posiadali dobrze wyposażony warsztat, niezbędne narzędzia i przede wszystkim
umiejętności potrzebne do wytworzenia określonych produktów. Niekiedy ich produkcja
stawała się seryjna, choć w wielu przypadkach wyróżniała się także oryginalnym,
indywidualnym zdobnictwem.
Rzemiosło wiejskie reprezentowali głównie kowale, bednarze, kołodzieje, cieśle, garncarze,
bednarze, sitarze a także stolarze, powroźnicy, rzadziej kuśnierze. Zdarzało się, że ten kto
miał talent do prac w drewnie łączył nierzadko kilka umiejętności – ciesielskie, stolarskie,
bednarskie czy nawet kołodziejskie. Byli także rzemieślnicy których prace były niezbędne na
miejscu, jak szwaczki, miotlarze, koszykarze, szewcy czy powroźnicy. W regionach, gdzie
ziemia była mało urodzajna i ciężko było utrzymać się z roli powstawały nieraz duże ośrodki
rzemieślnicze m.in. garncarskie (Ruda Kameralna, Rzepiennik Biskupi, Dębina), bednarskie
(Szerzyny, Żurowa), plecionkarskie (Iwkowa, Cichawka, Parkosz), kowalskie(Rzepiennik
Strzyżewski, Turza, Świątniki Górne, Pogórska Wola, Lubcza). sitarskie (Gromnik),
kołodziejskie (Dąbrowa Tarnowska), obróbki kamienia (kamienie żarnowe, osełki i figury
kamienne) – Tuchów, tkackie (Pogórze),wyrób gontów (Pogórze) czy koronkarskie
(Bobowa). Z najbiedniejszej wiejskiej warstwy społecznej rekrutowały się hafciarki, szwaczki,
krawcy i szewcy. W niektórych zawodach pracowały dzieci, starcy czy osoby kalekie
(plecenie kapeluszy słomianych, koszyków), bo za naukę zawodów bardziej intratnych
(kowalstwo, garncarstwo, ciesielstwo, kołodziejstwo) trzeba było nieraz sporo płacić.